نماز؛ بهار معنوی انسان در مقابل زمستان گناه و ظلمت
نماز؛ بهار معنوی انسان در مقابل زمستان گناه و ظلمت
نماز همچون بهار، انسان را از حجاب غفلت و زمستان گناه و ظلمت نجات میدهد و باران رحمت الهی را در وجود آدمی جاری میسازد و همة سیاهیها و ظلمات را می‌شوید و طراوتی دوباره به قلب آدمی میدهد و شکوفههای امید و نورانیت را میرویاند.
ایام عید نوروز که با آغاز فصل بهار، شکوفه زدن درختان و سرسبز شدن زمین مصادف است، مهم‌ترین ایام تعطیلات عمومی و بهترین فرصت برای دید و بازدید میان مردم و سفرهای زیارتی و تفریحی است.
در همین راستا، حاکمیت و نهادهای دولتی وظیفه دارند زمینه های اقتصادی، مادّی و فرهنگی را برای مردم تأمین کنند. ازاین‌رو دولت و نهادهای حاکمیتی سعی میکنند با برنامههایی همچون: پرداخت عیدی به کارمندان، برگزاری نمایشگاه‌های عرضه پوشاک و شیرینی و آجیل، طرح امنیت جادهای و شهری، آماده‌سازی اماکن زیارتی، باستانی و تفریحی، زمینه رابرای استفاده بهتر مردم از تعطیلات فراهم آورند. اما رسالت دولت فقط محدود به بسترسازیهای سخت‌افزاری و اقتصادی نیست؛ بلکه باید برنامه منسجم و هدفمندی نیز برای بسترسازی فرهنگ‌سازی و نرم‌افزاری داشته باشد تا ایام نوروز از این جهت نیز همراهِ با فرهنگ، ادب و اخلاق باشد.
یکی از وظایف مهم دولتها و حاکمیت در جامعه، حفاظت از هویت فرهنگی و ارزشهای انسانی و میراث تاریخی یک ملت است که نقش مهمی در ساخت اجتماعی و همبستگی جمعی افراد جامعه دارد. فرهنگ و ارزشهای یک ملت روح اجتماعی است و هوایی است که افراد در فضای آن تنفس میکنند و عامل اصلی خودباوری، استقلال و عزت و عظمت جامعه است. به این دلیل، حاکمیت با استفاده از ابزارهای فرهنگی و نخبگان فرهنگ‌ساز و کنترل صحیح اجتماعی باید از فرهنگ و ارزشهای ملی و هویت بخش پاسداری کند و در گسترش و تعمیق آن بکوشد. حاکمیت و دولت نمیتواند به بهانه آزادی، به آنارشیست فرهنگی و پلورالیسم روی آورد. بنابراین مسئولان جمهوری اسلامی باید به فرهنگها و ارزشهای اصیل جامعه توجه کنند؛ چراکه مهم‌ترین سد راه نفوذ کشورهای بیگانه و بهترین سپر دفاعی در برابر جنگ نرم آنها است.
بر همگان روشن است که نظام جمهوری اسلامی ایران بر بنیانهای فرهنگ اسلامی و ارزشهای الهی شکل گرفته است. به عبارت دیگر، مردم ایران انقلاب کردند تا اسلام ناب محمدی(صلی الله علیه و آله) زنده شود و بر جامعه و زندگی آنها ارزشهای فطری سایه افکَند. مردم به دنبال عزت و شرف، آزادی و استقلال، عدالت و سعادت، معیشت و معنویت و در یک کلمه به دنبال «زندگی توحیدی» بودند و بر پایه همین فرهنگ و ارزشها، نظام جمهوری اسلامی ایران را مستقر کردند. ارزشهای الهی و فرهنگ اسلامی، روح بهاری انسان ایرانی و فضای معطر جامعه اسلامی موجب نزول باران رحمت الهی، گسترش حیات و سرزندگی و همبستگی اجتماعی و استحکام قلوب انسانها میشود. ازاین‌رو به «عید نوروز» توجه دارند و همه‌ساله آن را گرامی میدارند و زیباترین سنّتها همچون «صله رحم» را در آن اجرا میکنند و پاکیزه‌ترین لباس‌ها و خوشمزه‌ترین غذاها، میوهها و شیرینیها را در آن مصرف میکنند.
در فرهنگ اسلامی «عید» یک واژه مقدس است که برخی از ایام سال به آن خوانده میشود و بر گرامی‌داشت آن سفارش فراوان شده است. در این فرهنگ، همواره اعیاد در پی نزول نعمتی مبارک و برکتی متعالی از جانب خداوند متعال شکل گرفته است. عید روز شادی مردم و جشن شکرگزاری از خداوند متعال و قرب به او است.
نوروز از آن جهت عید است که نعمت بزرگ خداوند، یعنی «بهار» بار دیگر سر رسیده و زمین دگرباره حیات یافته و شکوفهها سرزده و باران رحمت الهی جریان یافته است. نوروز، آغاز زندگی دوباره زمین و زمان به دست «مُدَبِّرَ اللَّیْلِ وَ النَّهار» است. ازاین‌رو در فرهنگ ایرانی و اسلامی ملت ایران، نوروز با شکرگزاری و سپاس و ستایش حضرت حق(جلّ اسمه) عجین و همراه بوده است و در لحظه تحویل سال همگان یکصدا و همدل خداوند متعال را اینگونه میخوانند: «یا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ وَ الْابْصارْ یا مُدَبِّرَ اللَّیْلِ وَ النَّهارْ یا مُحَوِّلَ الْحَوْلِ وَ الْاحْوالْ حَوِّلْ حالَنا الى احْسَنِ الْحال؛ اى دگرگونکننده دلها و چشمها، اى تدبیرکننده شب و روز، اى تغییردهنده سال و سالها، حال ما را به بهترین حالات دگرگون ساز»؛چنانکه حضرت امام خمینی(ره) فرمودند: «تمام قلوب و تمام ابصار و بصیرتها در دست خداى تبارک تعالى و ید قدرت او است. او است که تدبیر مىکند جهان را، لیل و نهار را، و او است که قلوب را متحول مىکند، و بصیرتها را روشن مىکند، و او است که حالات انسان را متحول مىکند».۱به همین جهت، مسئولان و دولتمردان باید به فرهنگ شکرگزاری و ستایش حضرت حق در این ایام توجه ویژهای داشته باشند و زمینه‌های فرهنگی و اجتماعی این سنّت فطری و آیین متعالی را فراهم آورند تا ضمن پر نور شدن ایام عید نوروز، در کل سال بتوانند از برکات آن بهره گیرند. چه زیبا امام خمینی(ره) فرمود: «تحویل حال الى احسن الحال این است که ان‌شاءاللَّه در این سال نو، ما تغییرات روحى بدهیم؛ یعنى واقعاً تحول برایمان حاصل بشود. ... انسان در طول عمر مبتلاى به این هواى نفس است که محتاج به ریاضت است. ... من امیدوارم که ملت ایران و همة مسلمانان دنیا یک تحولى پیدا کنند در این سال نو که براى خدا کار کنند و براى سلطه خودشان نباشد، براى پیروزى خودشان نباشد، براى هواهاى نفسانى نباشد. و خداوند ان‌شاءاللَّه همه را توفیق بدهد که در راه خداى تبارک و تعالى مجاهدت کنند».۲
در فرهنگ اسلامی و ایرانی ما، مهم‌ترین مظهر شکرگزاری و ستایش خداوند متعال «نماز» است. جایگاه و نقش نماز در قلب انسان مؤمن همچون جایگاه و نقش بهار در زمین و طبیعت است.نماز همچون بهار، انسان را از حجاب غفلت و زمستان گناه و ظلمت نجات میدهد و باران رحمت الهی را در وجود آدمی جاری میسازد و همة سیاهیها و ظلمات را می‌شوید و طراوتی دوباره به قلب آدمی میدهد و شکوفههای امید و نورانیت را میرویاند. بنابراین به جهت اهمیت و جایگاه نماز در فرهنگ دینی، قرابت آن به بهار و جامعترین سنّت اسلامی و ایرانی در شکرگزاری و ستایش حق، باید در رأس برنامههای فرهنگی دولت و نهادهای حاکمیتی جمهوری اسلامی در ایام عید نوروز و تعطیلات باشد و برای رونق آن و گسترش فرهنگ نماز در ایام نوروز تلاش جدی کنند تا نوروزی حقیقی و عیدی سرشار از شادابی روحی و معنوی را برای مردم ـ به خصوص جوانان ـ رقم زنند.
پی‌نوشت
1. صحیفه امام، ج16، ص129.
2. همان، ج21، ص324.
منبع: شبستان
ادامه مطلب
عبادت به معنای اظهار ذلت، عالی ترین نوع تذلل و کرنش در برابر خداوند است.
عبادت به معنای اظهار ذلت، عالی ترین نوع تذلل و کرنش در برابر خداوند است.
عبادت به معنای اظهار ذلت، عالی ترین نوع تذلل و کرنش در برابر خداوند است. در اهمیت آن همین بس که آفرینش هستی و بعثت پیامبران (عالم تکوین و تشریع) برای عبادت است. خداوند می فرماید:
*و ما خلقت الجنّ و الإنس إلا لیعبدون* (1)
هدف آفرینش هستی و جن و انس، عبادت خداوند است.
کارنامه همه انبیاء و رسالت آنان نیز، دعوت مردم به پرستش خداوند بوده است: *و لقد بعثنا ی کل امةٍ رسولاً أن اعبدوا الله و اجتنبوا الطاغوت* (2)
روشن است که خدای متعال، نیازی به عبادت ما ندارد: *فإنّ الله غنیٌّ عنکم* (3) و سود عبادت، به خود پرستندگان بر می گردد، همچنان که درس خواندنشاگردان به نفع خود آنان است و سودی برای معلم ندارد.
نماز بارزترین نوع بندگی است و در روایات و آیات مختلف قرآن کریم، اشارات بسیاری به جایگاه و اهمیت آن و لزوم اقامه آن شده است، تا جایی که پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلّم) می فرماید: «الصلاة عهدُ الله» (4). همچنین نماز اهرم استعانت در غم ها و مشکلات است، چنانکه خداوند می فرماید: *و استعینوا بالصبر و الصلوة* (5)، از صبر و نماز در مشکلات کمک بگیرید و بر آن ها پیروز شوید.
نماز رابطه مخلوق با خالق است، انسان مادی را معنوی می کند و انسان را علاوه بر آشنا کردن با خدا، با طبیعت نیز آشنا می سازد. نماز، تنها عبادتی است که حتی در حال غرق شدن و جنگ هم ساقط نمی شود و برترین فریاد آزادگی انسان از سلطه قدرتمندان و اعلام بندگی در آستان خداوند است.
اهمیت نماز به حدی است که امام حسین (علیه السلام) در بحبوحه جنگ با یزیدیان، در برابر تیرهای دشمن نماز را به پا داشت و آن را ترک نکرد.
از دیدگاه عقل و برهان برای اثبات لزوم اقامه نماز، می توان گفت: یکی از حقوق انسانی، سپاس از محبت و نیکی دیگران است. حتی اگر مسلمان نباشیم، احسان و نیکی دیگران به عهده ما مسئولیت تشکر می گذارد. این حق، نسبت به هر زبان و نژاد و ملیت و کشور، یکسان است.
هر چه لطف و نیکی بیشتر و نیکی کننده بزرگتر باشد، تشکر هم باید بیشتر و بهتر انجام گیرد. و آیا کسی بیشتر از «خدا» بر ما حق دارد؟...خیر، چرا که نعمت و نیکی او درباره ما بیشمار است، و خودش نیز وجودی عظیم و فیاض می باشد.
شمارش نعمات و نیکی های خداوند درباره انسان، ممکن نیست، همان طور که خود او فرموده است: *و آتاکم من کلّ ما سألتموه و إن تعدّوا نعمة الله لاتحصوها إنّ الانسان لظلوم کفّار* (6) یا می فرماید: *و إن تعدّوا نعمة الله لاتُحصُوها إنّ الله لغفورٌ رحیم* (7).
و لذا است که سعدی می گوید:
از دست و زبان که برآید کز عهده شکرش به در آید
ما حتی اگر یک میلیونیم این نعمت ها را از کسی دریافت می کردیم، همه عمر مدیون و سپاسگذار او می بودیم. وظیفه انسانی و وجدانی ما ایجاب می کند که سپاس نعمت های الهی را ادا کنیم و شکرانه آن همه نیکی، نماز بخوانیم و او را بپرستیم، چون او ما را آفریده، ما هم او را عبادت کنیم و بنده او باشیم تا بنده و بردة شرق و غرب نشویم.
نماز تشکر از خداوند است و هر انسان عاقل و با وجدانی، به لزوم نماز پی می برد.
منبع: پرتوی از اسرار نماز، محسن قرائتی
پی نوشت ها:
1- ذاریات، آیه 59
2- نحل، آیه 36
3- زمر، آیه 7
4- کنزل العمال، ج 7، ص 279
5- بقره، آیه 45
6- ابراهیم، آیه 34
7- نحل، آیه 18
ادامه مطلب
نماز ظهر و رحمت واسعه الهی
نماز ظهر و رحمت واسعه الهی
هر یک از نمازها مزیتی دارند. در بین نمازها، نماز ظهر خصوصیتی ویژه دارد. قرآن میفرماید: «حافظوا علی الصّلوات و الصّلوة الوسطی» [1] روایات، صلات وسطی را به نماز ظهر تفسیر کردهاند، که اولین نماز رسولالله (صلی الله علیه و آله)بود. [2]
فرمودهاند: وقتی آفتاب از دایر نصف النهار زایل شد و ظهر فرا رسید، نگذارید نماز ظهر شما به تأخیر افتد. چون هنگام زوال ظهر، درهای رحمت باز است. از خدای سبحان رحمت را مسألت کنید. در این وقت هرگز تنها به فکر خود یا پدر و مادر یا دوستان خود نباشید. بلکه همه را دعا کنید. از امام هشتم (علیه السلام) رسیده است که فرمود:
«لک الحمد ان اطعتک و لا حجّة لی ان عصیتک و لا صنع لی و لا لغیری فی احسانک و لا عذر لی ان أسات ما اصابنی من حسنة فمنک یا کریم اغفر لمن فی مشارق الارض و مغاربها من المؤمنین و المؤمنات» [3] پروردگارا اگر از تو اطاعت کنم تو را سپاس میگویم، و اگر معصیت کنم دلیل و حجتی برای گناه ندارم من و دیگران نقش در احسان تو نداریم و عذری برای من نیست اگر بدی کنم. آنچه از خوبیها به من میرسد از تو است. خدایا هم زنان و مردان مؤمن را در سراسر عالم ببخش و بیامرز.
از رسول خدا (صلی الله علیه و آله)نقل شده است: «اذا زالت الشّمس فتحت ابواب السّماء و ابواب الجنان و استجیب الدّعاء فطوبی لمن رفع له عند عمل صالح» [4] هنگام ظهر درهای رحمت باز است، درهای بهشت باز است و دعاها هم مستجاب میشود. خوشا به حال کسی که هنگام زوال، عمل صالحی از او به آسمان معنا رفعت یابد.
یکی از احکام جنگ در اسلام این است که مستحب است، جنگ از ظهر به بعد شروع شود و قبل از ظهر مکروه است، [5] مگر اینکه دشمن حمله کند، در این صورت در تمام اوقات انسان میتواند حمل او را پاسخ دهد. حتی اگر حمل دشمن در ماههای حرام (ذیقعده، ذیحجه، محرم، رجب) باشد، دفاع واجب است.
قرآن کریم میفرماید: همان طور که مسائل فردی قصاص دارد، حقوق الهی و احکام نیز قصاص دارد، چنانکه کسی ظالمانه دیگری را کشت اولیای مقتول میتواند قصاص کنند: «و لکم فی القصاص حیوة یا اولی الالباب» [6] و اگر دشمن در یکی از ماههای حرام حمله کرد شما نیز در همان ماهها قصاص و دفاع کنید: «و الحرمات قصاص» [7] زیرا زیر بار ستم رفتن ذلت است و خدای سبحان ذلیل را دوست ندارد. چنانکه امیر بیان علی (علیه السلام) فرمودند: «لایمنع الضیم الذّلیل» [8] افراد فرومایه و پست ستم را دفع نمیکنند و در جای دیگر فرمود: سنگ ستم را از هر جا که آمد برگردانید، ستمپذیر نباشید، زیرا شر با شر پاسخ داده میشود. [9]
جنگ کردن قبل از ظهر مکروه است؛ اما از ظهر به بعد مستحب است؛ راز این نکته را در کتب فقهی ما، که از روایات استفاده کردهاند، چنین بیان میکنند، که چون درهای رحمت هنگام ظهر باز است. شاید خدای سبحان قلب کفار و منافقان را هدایت کند که به اسلام گرایش پیدا کنند و خونی ریخته نشود. [10] چنانکه در روز عاشورا مبارزه و جنگ سیدالشهدا (علیه السلام) از ظهر به بعد بوده و قبل از ظهر چند مرتبه آن حضرت به ارشاد و تبلیغ لشگر دشمن پرداخت.
پی نوشت ها:
[1] - سور بقره، آی 238.
[2] - وسائل‌الشیعه، ج4، ص 11 و 22.
[3] - بحار، ج49، ص 117.
[4] - من لایحضر، ج1، ص 209، ح 633.
[5] - وسائل‌الشیعه، ج15، ص 63؛ سنن بیهقی، ج9، ص 80.
[6] - سور بقره، آی 179.
[7] - سور بقره، آیه 194.
[8] - نهجالبلاغه، خطب 29.
[9] - «ردّوا الحجر من حیث جاء، فانّ الشّرّ لایدفعه الّا الشّرّ» (نهجالبلاغه، حکمت 314).
[10] - جواهر الکلام، ج21، ص81.
ادامه مطلب
آرامش دل
آرامش دل
وقتیقرآن کریم سخن از نماز به میان میآورد، میفرماید: «و أقم الصّلوة لذکری» [1] نماز بخوانید تا یاد مرا زنده کنید و من در یاد شما به وسیل نماز ظهور کنم. اگر یاد خدا به وسیل نماز ظهور کرد، آن قلب، مطمئن است.
از طرفییاد خدا دلها را مطمئن میکند. «ألا بذکر الله تطمئنّ القلوب» [2] پس دل انسان نمازگزار، مطمئن است. هرگز از غیر خدا نمیترسد. هیچ دشمن؛ چه از درونو چه از بیرون نمیتواند موجب هراس او شود؛ زیرا اهل نماز به یاد حق هستند ویاد حق عامل طمأنینه و آرامش است.
در سور معارج دربار حکمتهای نماز میفرماید: طبع انسان در برابر شداید بیتابی میکند و اگر خیری به او رسید، سعی میکند انحصار طلب باشد و به دیگران ندهد. فطرت انسان بر توحید و طبیعت او به رجس و آلودگی متمایل است. فطرت را انبیا احیا میکنند و طبیعت جز آلودگی چیزی نیست.
قرآن میفرماید: «انّ الانسان خلق هلوعاً اذا مسّه الشّرّ جزوعاً و اذا مسّه الخیر منوعاً الّا المصلّین» [3] اگر رنج و شری به انسان برسد، جزع و بیتابی کرده و صبر را از دست میدهد. و اگر خیری به اوبرسد، سعی میکند به دیگران نرسد و نرساند و منّاع خیر باشد. مگر نمازگزاران.
نمازگزاران، طبیعت را سرکوب و فطرت را احیا کردهاند. خاصیت نماز احیای فطرت است. نمازگزار کسی است که، سرکشی طبیعت را رام کند. او با سرمایه آرامشی که از نماز به دست آورده در فراز و نشیب زندگی سست نمیشود و در شداید و سختیها جزع نمیکند، اگر خیری به او برسد منع نمیکند و از دیگران دریغ نمیدارد.
پی نوشت ها:
[1] - سور طه، آی 14.
[2] - سور رعد، آی 28.
[3] - سور معارج، آیات 19 تا 23.
ادامه مطلب
درباره وبلاگ
آرشیو ماهانه
آرشیو موضوعی
آمار وبلاگ
دیگر امکانات
دستور آسان نماز شب از زبان حجت الاسلام عالی وصیت شهدا