|
کتاب " تبهکاران اقتصادی : فساد ، خشونت و فقر ملت ها " ، به حوزه " اقتصادتوسعه " تعلق دارد.
Economic Gangsters: Corruption, Violence, and the Poverty of Nations
▪ نوشته: ریموند فیسمن و ادوارد میگل
▪ ترجمه: دکتر فرخ قبادی
▪ انتشارات نگاه معاصر
سوالی که این کتاب می کوشد به آن پاسخ دهد این است که چرا طی چهار دهه اخیر ، برخی از کشورها گام های بلندی در مسیر رشد و توسعه اقتصادی برداشته اند و به موفقیت های چشمگیری در این زمینه دست یافته اند ، در حالی که بسیاری از کشورهای دیگر کم و بیش در وضعیت سابق خود «درجا زده اند» و شرایط زندگی مردم آن ها در این مدت تغیر چندانی نیافته است.
بی تردید ناکامی در دستیابی به نرخ رشد سریع اقتصادی و بهبود شرایط زندگی مردم در یک کشور ، ناشی از عوامل متعدد و متنوعی است که بحث در مورد همه آنها در یک کتاب نسبتا کوتاه (۲۸۷ صفحه ای) نامیسر است. از جمله به همین دلیل ، نویسندگان این کتاب ، دو عامل مشخص را که به اعتقاد آنها از مهم ترین عوامل بازدارنده رشد اقتصادی در بسیاری از کشورهای درحال توسعه به شمار می روند ، موضوع مطالعه خود قرار داده و با استفاده از ابزار تحلیلی علم اقتصاد و تحقیقات میدانی، به نتایجی بکر و جالب توجه دست یافته اند. یکی از این دو عامل ، فساد مالی است که در بسیاری از کشورهای درحال توسعه جنبه ای فراگیر دارد و دیگری انواع گوناگون خشونت و از جمله جنگ های محلی پایان ناپذیری است که به ویژه در قاره افریقا از موانع اصلی ناکامی در پیشرفت اقتصادی به شمار می آید.
نویسندگان کتاب ، گرچه نسبتا جوانند ، اما هردو آنها از چهره های صاحب نام در شاخه ای از علم اقتصاد هستند که مسائل «کشورهای در حال توسعه» را مورد بررسی قرار می دهد و "اقتصاد توسعه" نام گرفته است. ریموند فیسمن استاد دانشگاه کلمبیا و ادوارد میگل استاد دانشگاه کالیفرنیا در برکلی است ، هرچند که به گفته خودشان ، طی ده سال گذشته بارها از "برج عاج" دانشگاهی خود بیرون آمده و برای مطالعات میدانی به بسیاری از کشورهای در حال توسعه سفر کرده و در این کشورها اقامت گزیده اند. اغلب مطالبی که در این کتاب آمده ، حاصل پژوهش هایی هستند که با بهره گیری از پیشرفته ترین ابزارهای تحلیلی و کاربردی علم اقتصاد (به ویژه اقتصادسنجی) صورت گرفته و بسیاری از آنها به صورت مقالات مستقل ، در معتبرترین نشریات اقتصادی انگلیسی زبان منتشر شده اند.
اکنون این مطالب ، همراه با مطالعات تکمیلی دیگری که برای نگارش این کتاب انجام گرفته ، به زبانی ساده و روان و برای استفاده خوانندگانی که با مفاهیم و اصطلاحات تخصصی اقتصاد آشنایی ندارند ، به صورت کتابی برای عموم ، منتشر شده است. در حقیقت همه کتاب خوانانی که به مسائل اجتماعی و اقتصادی علاقه مندند ، اما لزوما تخصصی در این رشته ها ندارند ، مطالعه این کتاب را جذاب و بسیار آموزنده خواهند یافت.
شاید مهم ترین امتیاز این کتاب ، پرهیز از کلی گویی و تاکید بر نمونه های واقعی خلاف کاری اقتصادی و خشونت های ظاهرا بی منطق ، و ارتباط این دو بلیه با فقر و عقب ماندگی کشورها است. مطالبی که در این کتاب مورد مطالعه قرار گرفته اند برای اغلب ما نا آشنا نیستند. همه ما می دانیم که برخی از واردکنندگان کالا ، به ترفندهای گوناگون متوسل می شوند تا از پرداخت حقوق و عوارض گمرکی شانه خالی کنند یا مبلغ پرداختی شان را به حداقل برسانند. اما این ترفندها دقیقا چه ماهیتی دارند؟ قاچاقچیان کالا چگونه قوانین را دور می زنند و آنها را بی اثر می سازند؟ و چنانچه دولت ها مصمم به مبارزه با قاچاق کالا باشند ، از چه ابزار و شیوه هایی می توانند استفاده کنند و چه اقداماتی در این زمینه بی اثر و ناکارآمد هستند؟ در یکی از بخش های کتاب ، عملیات یکی از بزرگ ترین قاچاقچیان کالا در جهان که شبکه عظیم و کارآمدی را در اختیار خود داشت و ۶ میلیارد دلار کالا را به صورت غیر قانونی به چین وارد کرد ، تشریح می شود و خواننده درمی یابد که بسیاری از ترفندهای مورد استفاده او، هرچند در سطوحی محدود تر ، در بسیاری از کشورهای دیگر نیز به اجرا در می آید.
این نکته را نیز همه می دانند که برخی از خلافکاران ، با استفاده از ارتباطاتی که با صاحبان قدرت و نفوذ برقرار می کنند ، منافعی را نصیب خود می سازند و به اصطلاح ما «رانت خواری» می کنند، اما چگونه می توان در باره این قبیل ارتباطات احکام کلی صادر کرد و از آن مهم تر ، چگونه می توان ارزش مالی این نوع ارتباطات را محاسبه نمود؟ در یکی از فصل های این کتاب ، نویسندگان با استفاده از ابزار و روش های تحلیلی علم اقتصاد و به شیوه ای خلاقانه ، ارزش پولی برقراری ارتباط با خانواده رییس جمهوری سابق اندونزی را محاسبه می کنند و به این سوال پاسخ می دهند که «پسر رییس جمهور بودن چقدر می ارزد"؟ در جریان تشریح این روابط و محاسبات ، خواننده از نکات جالبی در مورد «چم و خم های» فساد مالی و رانت خواری آگاه می شود. این نکات ، به ویژه برای کسانی که قصد مقابله با خلافکاران اقتصادی را داشته باشند ، سخت سودمند خواهند افتاد.
یکی دیگر از بخش های جالب و آموزنده این کتاب ، بررسی انگیزه های گوناگون خلافکاری و ارتباط میان قانون شکنی با فرهنگ جوامع است. چرا در برخی جوامع رشوه دادن و رشوه گرفتن امری عادی و رایج است و در بعضی دیگر پدیده ای نادر و غیرعادی به شمار می رود؟ آیا صرفا با افزایش حقوق کارمندان ، رشوه خواری کاهش می یابد؟ چه ابزاری در دست سیاست گذاران است تا با بهره گیری از آنها بتوان خلافکاری اقتصادی را کاهش داد؟ چرا در نروژ یا سوئد اکثر مردم قوانین رانندگی را رعایت می کنند ، پاکت خالی سیگارشان را از پنجره اتومبیل به خیابان پرتاب نمی کنند و اساسا بی آنکه کسی مراقبشان باشد ، از قانون شکنی پرهیز می کنند ، اما در کنیا و اتیوپی این قبیل کارها حتی تعجب کسی را هم بر نمی انگیزد؟ آیا وجود ارتباط علت و معلولی میان فرهنگ جوامع با جنبه های گوناگون خلافکاری وقانون شکنی قابل اثبات است؟ مطالعه مشخصی که نویسندگان کتاب برای یافتن پاسخ به این سوالات انجام داده اند ، به راستی خلاقانه و خواندنی است.
بخش دیگری از کتاب به رابطه خشونت ، در جلوه های مختلف آن ، با رشد و توسعه اقتصادی می پردازد و با تکیه بر تحقیقات میدانی ، به استنتاجات جالبی در این زمینه دست می یابد. اینکه رواج خشونت عامل بازدارنده ای در فرآیند رشد اقتصادی به شمار می رود بر کسی پوشیده نیست، اما اینکه اغلب خشونت ها ریشه در عوامل اقتصادی مشخص دارند و اینکه با یک سلسله تدابیر و سیاست های اقتصادی ناظر به مقصود ، می توان ریشه خشونت ها را خشکاند یا دامنه آنها را محدود کرد ، از جمله درس هایی است که مطالعات متعدد تشریح شده در این کتاب ، آنها را قابل پذیرش می سازد.
در جایی از این کتاب ، نویسندگان یادآوری می کنند که چهل سال پیش دو کشور کره جنوبی و کنیا شرایط اقتصادی کم و بیش مشابهی داشتند و هیچ کس نمی توانست پیش بینی کند که چهل سال بعد ، مردم کدام یک از این کشورها وضعیت اقتصادی بهتری خواهند داشت، البته امروز شرایط اقتصادی این دو کشور به گونه ای درآمده که گویی شهروندان آنها در دو جهان متفاوت زندگی می کنند. این قبیل تفاوت ها تاثیر فساد و خشونت را بر فرآیند رشد اقتصادی به روشنی نمایان می سازند. با این همه ، آن بخش از کتاب «تبهکاران اقتصادی» که موفقیت چشمگیر کشور فقیر و جنگ زده ، اما عملا عاری از فساد ، ویتنام را در بازسازی ویرانی های جنگ و پایه گذاری یک نظام اقتصادی بالنده به تصویر می کشد ، برای خواننده کتاب تردیدی باقی نمی گذارد که در صورت وجود عزم ملی و نیز سلامت مالی مسوولان ، رشد سریع اقتصادی و آینده ای روشن ، حتی برای فقیرترین کشورهای جهان نیز دور از دسترس نیست.
کتاب تبهکاران اقتصادی به زبان های چینی ، آلمانی و پرتغالی ترجمه شده و نسخه هایی به زبان های هلندی ، کره ای ، اسپانیایی و تایلندی نیز در دست ترجمه است. آقای ادوارد میگل مقدمه ای برای چاپ نسخه فارسی این کتاب نوشته است.
|
مقدمه : 
كودكی برای نشر عقاید مربوط به اصالت فایده 
اعتقاد استوارت میل به استعدادهای بالقوه فرد آزاد و گرایش او به حمایت از بیان عقاید اقلیت، در بحث او درباره وظیفه حقیقی مجامع نمایندگی فصیح‌تر از هر جای دیگر عنوان شده است. براساس اعتقاد او چنین مجامعی نباید به طور مستقیم اداره امور را برعهده گیرند و یا به وضع قوانین بپردازند، بلكه باید بر كسانی كه سیاست را طرح و تنظیم می‌كنند و به مورد اجرا می‌گذارند، نظارت داشته باشند.
