سوال – لطفاً درخصوص کم خونی توضیح بفرمایید.
پاسخ - درخصوص کم خونی ها مشکل اصلی که وجود دارد و مردم متوجه نمی شوند این است که افراد خود را چکاب نکرده و کنترل نمی کنند . یعنی ما روزی سه بار غذا می خوریم ولی اصلاً فکر نمی کنیم که سلامتی هم نیاز دارد که همانطور که انسان غذا می خورد برای جسم خود ، هم برای جسم و هم برای روح نیاز به کنترل دارد . همانطور که متخصصین علمی و پیامبران گفته اند کنترل سالانه از لحاظ سلامتی برای هر فردی نیاز است . پس افراد نزد هر دکتری که مورد اعتماد آنها است باید مراجعه کنند و با یک آزمایش خود را کنترل کنند . این حداقل کاری است که باید هر فردی انجام دهد . کمتر از این قابل قبول نیست . اگر کسی هم که مسئله دارد باید با فاصله زمانی کوتاه تری و به دستور پزشک خود را کنترل کند . جزء آزمایش هایی که باید کنترل کرد ، CBC – هموگلوبین- پلاکت خون که موجب اکسیژن رسانی و غذا رسانی به سلول می شود و گلبول سفید که مقاومت بدن را کنترل می کند و همینطور کنترل می کند که انسان عفونت نکند . اگر هموگلوبین و گلبول های قرمز نباشد اکسیژن و مواد غذایی به سلول نمی رسد و عوارضی دارد که بعداً در باره ی آن صحبت می کنیم . اگر گلبول سفید پایین بیاید بدن می تواند عفونت کند و مقاومت بدن کم می شود . اینها سلولهایی هستند که یکی از آنها مسئول مقاومت بدن است و دیگری مسئول عفونت است . که اگر اینها کم شود مشکلات عفونی ایجاد می شود . اگر پلاکت کم شود بدن انسان خونریزی می کند و لکه های سیاهی بر روی بدن بوجود می آید که در نتیجه مشخص است که پلاکت پایین آمده است که این می تواند در زمینه های مختلف باشد . به شرطی که به مقداری برسد که از نظر پزشکی میزان آن کم است . برای اینکه هرکدام از اینها یک مقداری دارد که از نظر پزشکی قابل قبول است . چون الان ما می خواهیم در رابطه با کم خونی صحبت کنیم پس مربوط به گلبول های قرمز است . گلبول های قرمز برای اینکه ایجاد شوند به آهن نیاز دارند و همینطور هموگلوبین همان چیزی که ما اندازه می گیریم . هموگلوبین برای خانم ها بین یازده و نیم تا دوازده اگر کمتر باشد یعنی اینکه کم خون هستند . این کم خونی ها دلایل مختلفی می تواند داشته باشد . برای آقایان نیز بستگی دارد به اینکه کجا زندگی کنند ، کنار دریا ، بالای کوه یا اینکه بالای دو هزار متر هستند اینها همه موثر است و یک مقدار آن را بالا و پایین می کند . ولی بطور متوسط باید بین سیزده تا چهارده باشد اگر پایین تر باشد برای آقایان نیز کم خونی به حساب می آید . پس کم خونی باید از لحاظ پزشکی کنترل شود . در آزمایش هایی که برای فرد می نویسند در خصوص CBCو هموگلوبین اگر فرد به جواب آزمایش نگاه کند خود او متوجه می شود که مقدار آن پایین است یا بالا است . به طور نرمال برای خانم ها از یازده و نیم به پایین کم خونی به حساب می آید . بعضی از افراد نیز دوازده حساب می کنند که بستگی دارد فرد در کجا زندگی کند . اگرفرد بالای دو هزار متر زندگی کند درآن منطقه هیپوکسی ایجاد می شود و در نتیجه گلبولهای قرمز افزایش پیدا می کند . در نتیجه می تواند گاهی کم خونی ایجاد کند و یا پرخونی . اگر ارتفاع بالا باشد چون گلبولهای قرمز بالا می رود سلول های RBC که همان گلبولهای قرمز است افزایش پیدا می کند . چرا ایجاد می شود به این خاطر که هیپوکسی و اکسیژن کمتر می شود، گلبول های قرمز سعی می کنند که جبران کنند به همین خاطر در سطح بالا افزایش پیدا می کند. درخصوص افرادی که فشار خون دارند ارتفاع بالا برای این افراد خوب نیست اگر کنار دریا باشند بهتر است . کمبود هموگلوبین انواع آنمی ایجاد می کند که هرکدام دلایل مختلفی ممکن است داشته باشد . در کشورهای در حال پیشرفت یک مقدار کم خونی های فقر آهن بیشتر از کشورهای پیشرفته و صنعتی است . چون این کشورها به مواد غذایی مانند نان آهن اضافه می کنند و یا برای بچه ها در شیر آهن اضافه می کنند در نتیجه این مسئله کمتر است . در کشور ما نیز الان این کار را می کنند ولی من اطلاع ندارم که به نان نیز اضافه می کنند یا خیر . پس این مسئله یعنی کم خونی فقر آهن یعنی آهن بدن انسان کم باشد . البته هر کم خونی مربوط به فقر آهن نیست و اگر آهن زیاد از حد نیز استفاده شود کاملاً مضر است . با اینکه بسیار حیاتی است می تواند مضر هم باشد . یعنی باید کنترل شود و درست نیست به طور سرخود آهن مصرف کرد . حدود هفتاد درصد مردم غیر شهری شاید مبتلا به کم خونی فقر آهن باشند . یعنی افراد شهری شاید یک مقدار کمتر باشد . حدود بین پنجاه تا هفتاد درصد کم خونی فقر آهن در مورد خانم ها وجود دارد . در خصوص آقایان چون کمتر خون از دست می دهند این فقر آهن کمتر است . که البته از دست دادن خون دلایل مختلفی دارد . خانم ها بیشتر خون از دست می دهند چون پریود می شوند یا موقعی که شیر می دهند آهن از دست می دهند . خانم ها هنگام بارداری و شیر دادن نیاز بیشتری به آهن دارند یعنی احتیاج آنها افزایش پیدا می کند . و در جایی که خون از دست می دهند کمبود آهن پیدا می کنند مانند موقعی که پریود می شوند که خون از دست می دهند نیاز به آهن پیدا می کنند . هر دفعه فرد حدود روزانه بیست میلیگرم آهن از دست می دهد . با اینکه روزانه انسان احتیاج به یک میلی گرم یا دو میلی گرم نیاز به آهن دارد که بسته به زمان بارداری این میزان افزایش پیدا می کند . بدن نیاز به چهار میلیگرم آهن بصورت ذخیره دارد . این مقدار که کم شود آهسته آهسته علائم آنمی ایجاد می شود . یعنی میزان هموگلوبین پایین می آید و فرد علامت پیدا می کند . مورد بعدی ژنتیکی است . یعنی کمبودهای ژنتیکی و تالاسمی هایی که در کشور وجود دارد . تالاسمی ماژور تالاسمی شدید است که مشکلات ایجاد می کند . این تالاسمی نیاز به درمان های خاص خود را دارد . تنها درمان قطعی که وجود دارد پیود سلولهای بنیادی است که کشور ما دومین کشور از نظر تعداد پیوند تالاسمی ماژور دردنیا است . و از نظر پیوند ساده که از خون گرفته شود و پیوند شود کشور ما اولین کشور در دنیا است . از لحاظی که از خون پیوند کرده است نه اینکه مغز استخوان دهنده را گرفته باشد . درخصوص تالاسمی مینور حداقل حدود چهار میلیون نفر در کشور وجود دارد . اینها افراد خوشبختی هستند و نباید نگران باشند . این افراد سرطان کمتر می گیرند ، ناراحتی قلبی کمتر می گیرند به این خاطر که هموگلوبین این افراد یک مقدار پایین تر است . اینکه علت این مسئله چیست دلایل مختلفی می تواند داشته باشد . این افراد فقط این نگرانی را دارند که موقعی که می خواهند ازدواج کنند باید حتماً قبل از اینکه عاشق شوند آزمایش انجام دهند . نه اینکه اول بروند با یک نفر آشنا شوند و روابط عاطفی برقرار کنند بعداً برای آزمایش بروند . این کار درست نیست اول باید آزمایش بروند . خوشبختانه یک قانونی در مجلس تصویب شده است که باید قبل از ازدواج افراد آزمایش خون بدهند برای اینکه مشکل نداشته باشند . بنابراین تعداد افرادی که مشکل دارند کم شده است . هر فردی که تالاسمی مینور دارد اگر با فرد دیگری که تالاسمی مینور دارد ازدواج کند یک چهارم از آنها می توانند تالاسمی ماژور شوند یعنی تالاسمی شدید بگیرند. که درمان قطعی آن پیوند است البته می تواند خون تزریق کند و یا کارهای دیگر بکند ولی درمان قطعی آن پیوند است . پنجاه درصد ازآنها هم می توانند تالاسمی مینور بگیرند . که البته این مسئله اشکال خاصی ندارد . یک چهارم از آنها نیز سالم هستند . پس مشکل قابل حل است . اگر یک فردی تالاسمی مینور داشت و با یک تالاسمی مینور هم ازدواج کرد باز هم می تواند جلوی فرزند بیمار را بگیرد . یعنی زمانی که فرزند او در رحم است از لحاظ ژنتیک او را کنترل کنند و ببینند که سالم است یا خیر . اگر سالم بود می تواند او را نگاه دارد. ولی اگر تا موقعی که روح در بدن او جریان پیدا نکرده است که از لحاظ اسلامی زیر چهار ماه است . یعنی در سه ماه اولیه متوجه شود و اگر مشکل داشت او را سقط کند. یک کم خونی نیز وجود دارد که ممکن است بر اثر تومور ایجاد شود . که به آن آنمی یا کم خونی مزمن می گویند . کم خونی مزمن می تواند در زمینه های مختلف ایجاد شود . ممکن است فرد عفونت های مزمن داشته باشد . مثلاً ممکن است سل داشته باشد که البته الان سل در کشور ما خیلی کم است . به ندرت برخی از افغانی ها سل دارند و ایرانی ها نیز ممکن است گاهی سل داشته باشند. ممکن است با پیش زمینه ی آن ایجاد شود که خود یک بیماری مزمن است . سرطان یک بیماری مزمن است و اگر مانند لوسمی حاد نباشد به سرعت ایجاد نمی شود . این بیماری به طور تدریجی ایجاد می شود . اگر فرد بیماری کلیوی داشته باشد می تواند کم خونی ایجاد کند . بیماری غددی می تواند کم خونی ایجاد کند . ولی درصد آن خیلی پایین است . علت اصلی کمبود آهن است . و در مملکت ما به صورت ژنتیک تالاسمی مینور است . البته فقط تالاسمی نیست بیماری دیگری هم است که در جنوب ایران است که طبق آمار حدود سیصد تا چهارصد نفر هستند . آن هم یک بیماری ژنتیک است . پس هنگام آزمایش مشخص می شود که فرد فقر آهن دارد یا تالاسمی مینور دارد یا خیر . بعد باید یک آزمایش کلی کرد که دید فرد بیماری های دیگری هم دارد که نیاز به کنترل هر ساله داشته باشد یا خیر . آیا فرد تومور کلیه دارد ، تومور کبد دارد یا مبتلا به کم خونی از نوعی است که سلولهای بنیادی خون سازی نمی کند . پس زمانی که مشکل فرد مشخص شد به نسبت خود آن مشکل می توان درمان کرد . گاهی اوقات فرد مبتلا به یک نوع سرطان است که اگر بموقع بفهمد جراحی می شود . که در نتیجه خون او درمان شده و سرطان نیز درمان می شود . سرطان بیماری غیر قابل درمانی نیست ولی به شرط آنکه به موقع مراجعه شود . اینکه می گویند غیر قابل درمان است درست نیست چون دیر مراجعه می شود و به این علت که کنترل سالانه نمی شود . یا اگر فردی در خانواده ی خود یک بیماری دارد باید شش ماه یک بار کنترل کند . پس آزمایش سالانه خیلی مهم است و البته علامت نیز مهم است . چون کمبود فقر آهن به شکل تدریجی ایجاد می شود ممکن است فردی مراجعه کند که هموگلوبین او چهار است . اصلاً شما نمی توانید تصور کنید که اگر کسی خون ریزی کند هموگلوبین او از چهارده به هشت یا هفت برسد او می افتد . ولی این فرد که هموگوبین او چهار است چون به صورت تدریجی این خون را از دست داده است مثلاً یا بصورت پریود و یا اینکه آسپرین خورده است و به تدریج این خون را از روده ها از دست داده بدون اینکه متوجه شود . چون به آن عادت کرده است . پس غیر از اینکه ما آزمایش می کنیم باید به علامت نیز نگاه کنیم . فرد تمرکز ندارد، بی حالی دارد ، حوصله ندارد احساس خستگی می کند . اگر بیشتر شود تپش قلب پیدا می کند ، ممکن است تنگی نفس پیدا کند زمانی که تند راه می رود . اینها علائمی است ک در پی کم خونی ایجادمی شود .