موضوعات اصلي
تشنج ناشي از تب عبارت است از تشنجي كه به دنبال افزايش ناگهاني دماي بدن شيرخواران و كودكان به وجود مي آيد. در اين حالت هوشياري كودك تغيير پيدا مي كند و انقباضات ناگهاني و غير قابل كنترلي در عضلات وي پديد مي آيد. اين حالت ممكن است تا 4% كودكان تب دار را متأثر سازد. علايم شايع معمولاً قبل از بروز تشنج، كودك عفونت همراه با تب 39 درجه يا بالاتر داشته است، اما گاهي تشنج مي تواند اولين علامت تب باشد. علايم عبارتند از: عوامل تشديد كننده بيماري عفونت هاي مكرر- سابقه تشنج ناشي از تب در خواهر يا بردار كودك. عواقب مورد انتظار عوارض احتمالي درمان اصول كلي داروها امكان دارد داروهاي ضدتشنج، مثل فنوباربيتال، براي پيشگيري از تشنج تجويز شوند. گاهي اين نوع داروها پس از اولين بروز تشنج توصيه مي شوند و گاهي تنها زماني كه تشنج بعداً دوباره تكرار شود. داروهاي ضدتشنج تنها زماني مؤثر هستند كه در طي سال هايي كه كودك مستعد عود تشنج ناشي از تب است(تا 4 سالگي) به طور روزانه مصرف شوند. البته معمولاً اين داروها براي كودكان پرخطر يا كودكاني كه تشنج عارضه دار دارند توصيه مي شوند. فعاليت در زمان ابتلا به اين بيماري رژيم غذايي در چه شرايطي بايد به پزشك مراجعه نمود؟ اگر كودك شما به دنبال تب دچار تشنج مي شود. اگر بروز هرگونه آسيبي به هنگام تشنج، اگر بيماري زمينه‌اي كه باعث تب شده است، در عرض 3 روز رو به بهبود نگذارد.
- از دست دادن هوشياري.
- پرش يا تكان خوردن بازوها، پاها، يا صورت كه 3-2 دقيقه طول مي كشد.
- از دست دادن كنترل ادرار يا مدفوع(خيس كردن يا كثيف كردن).
- حالت تحريك پذيري پس از به دست آوردن هوشياري، و به دنبال آن خواب به مدت چند ساعت.
علل
بروز تب بالا به صورت ناگهاني به هر دليل، همراه با تحريك پذيري بدون دليل دستگاه عصبي مركزي در بعضي از كودكان.
پيشگيري
هر گاه در كودكي كه سابقه تشنج ناشي از تب داشته است، تب آغاز شد، بلافاصله اقداماتي جهت پايين آوردن تب انجام دهيد.
علي رغم ظاهر ترسناك آن، تشنجي كه تنها در اثر تب در كودك رخ دهد معمولاً جدي نيست. اما در عين حال، بايد به دنبال ساير علل تشنج نيز گشت. بروز اين حمله هاي تشنجي باعث عقب ماندگي ذهني، تأخير در رشد و نمو، يا ناهنجاري هاي رفتاري نمي شود. اگر اولين حمله تشنجي ناشي از تب در شيرخوار زير 6 ماه رخ دهد، امكان دارد انجام بررسي دستگاه عصبي و ساير بررسي ها ضروري باشد.
آسيب به بدن به هنگام حمله تشنجي- آسيب به مغز در اثر حملات تشنجي مكرر- در كودكاني كه دچار تشنج ناشي از تب مي شوند، خطر بروز بيماري صرع در سال هاي بعد از حد متوسط بالاتر است. خطر عود تشنج ناشي از تب 33% است؛ عود تقريباً در تمام موارد، در عرض يك سال اتفاق مي افتد.
- اگر تشنج ناشي از تب به طور مكرر رخ دهد، بررسي هاي آزمايشگاهي خون و مايع نخاع، و نيز نوار مغز انجام خواهند شد.
- به هنگام تشنج، اشياء بالقوه خطرناك را از دور و بر بچه دور كنيد. بچه را به پهلو بخوابانيد و مطمئن شويد كه راه تنفس بچه باز است.
- جزئيات تشنج را يادداشت كنيد و به پزشك اطلاع دهيد. اطلاعات بايد شامل موارد زير باشد: زمان شروع تشنج ـ مدت زمان سپري شده از زمان بالا رفتن تب تا بروز تشنج ـ آيا حركت دست و پا در دو طرف يكسان بوده يا اين كه يك طرف بيشتر از طرف ديگر تكان مي خورده است؟
ـ مدت زمان تشنج.
ـ آيا كودك پس از تشنج خوابيده است؟ چه مدت؟
ـ آيا تشنج پس از مدتي دوباره رخ داده است؟
- پس از تشنج، سعي كنيد تب را با آب ولرم پايين بياوريد.
تا زمان برطرف شدن تب و بيماري زمينه‌اي، كودك بايد در رختخواب به آرامي استراحت كند. پس از آن نيز فعاليت در زمان ابتلا به اين بيماري بايد تدريجاً از سر گرفته شود.
به هنگام تشنج، كودك نبايد چيزي بخورد. پس از پايان تشنج، كودك را تشويق كنيد كه مايعات زيادتر بنوشد، مثلاً آب، چاي، نوشابه، و آب ميوه.
ترومبوز وريد عمقي عبارت است از بيماري كه طي آن يك لخته خون كه در يك وريد تشكيل مي شود و ممكن است باعث انسداد نسبي يا كامل جريان خون شود يا رها شده و به ريه برود. اين حالت متفاوت از لخته هاي موجود در وريدهاي سطحي است كه در آن به ندرت لخته ها رها مي شوند. معمولاً ساق يا پايين شكم را درگير مي كند ولي گاهي ساير وريدهاي بدن را مبتلا مي كند. در افراد بالاي 60 سال شايع‌تر است. علايم شايع علل عوامل تشديد كننده بيماري پيشگيري عواقب مورد انتظار اگر بتوان از آمبولي ريوي اجتناب كرد، معمولاً با درمان ضد انعقاد قابل‌علاج مي گردد. عوارض احتمالي درمان داروها ضد انعقاد داخل وريدي براي پيشگيري از گسترش لخته ها- ممكن است داروهاي حل كننده لخته تجويز شوند كه به طور فعال، لخته ها را حل مي كنند. براي به حداقل رساندن خطر آمبولي ريه، آزمون هاي خوني براي پايش غلظت ضد انعقاد، اجباري است. ضد انعقادهاي خوراكي ممكن است به مدت 6 ماه يا بيشتر لازم باشند. فعاليت در زمان ابتلا به اين بيماري در چه شرايطي بايد به پزشك مراجعه نمود؟ اگر شما يا يكي از اعضاي خانواده تان علايم ترومبوز وريد عمقي را داشته باشيد. اگر موارد زير در طول درمان رخ دهند: خونريزي غيرمنتظره از هر مكان ـ درد قفسه سينه ـ سرفه خوني ـ تنگي نفس ـ تداوم يا افزايش تورم و درد علي رغم درمان، اگر دچار علايم جديد و غير قابل توجيه شده‌ايد. داروهاي مورد استفاده در درمان ممكن است عوارض جانبي توليد كنند.
- گاهي بدون علامت.
- تورم و درد در ناحيه‌اي كه توسط وريد تخليه مي شود(معمولاً مچ پا، ساق يا ران).
- تورم در اندام تحتاني هر چيزي در زير لخته را شامل مي شود و به انگشتان پا گسترش مي يابد.
- حساسيت به لمس و قرمزي نواحي آسيب ديده.
- ناراحتي يا درد در راه رفتن. ناراحتي با استراحت بهبود نمي يابد.
- درد هنگام بلندكردن اندام تحتاني و خم كردن پا(گاهي اوقات).
- تب(گاهي اوقات).
- افزايش ضربان قلب(گاهي اوقات).
تجمع خون در وريد كه مكانيسم هاي لخته‌كننده خون را بر مي انگيزد. تجمع ممكن است پس از استراحت طولاني در بستر به دنبال جراحي يا در اثر بيماري ناتوان كننده مثل حمله قلبي، سكته مغزي يا شكستگي استخوان رخ دهد.
- افراد بالاي 60 سال.
- چاقي.
- استفاده از استروژن موجود در قرص هاي ضد بارداري خوراكي يا براي جايگزيني پس از يائسگي. اين امر به ويژه در صورت استفاده از استروژن همراه با سيگار كشيدن خطرناك است.
- جراحي، سانحه.
- بارداري.
- سرطان.
- اختلالاتي چون نارسايي قلبي، سكته مغزي و پلي‌سيتمي(افزايش غلظت خون).
در طول بيماري ها از استراحت طولاني در بستر خودداري كنيد. پس از هرگونه اقدام جراحي يا در طي هرگونه بيماري زمين گير كننده هر چه زودتر حركت دادن اندام هاي تحتاني را شروع كنيد. در مسافرت هاي طولاني يا اتومبيل يا هواپيما، حداقل هر 2-1 ساعت، پاهاي خود را حركت دهيد. به ويژه در صورت مصرف استروژن، سيگار را ترك كنيد.
آمبولي ريه كه طي آن لخته رها مي شود و به ريه مي رود. جريان خون ريه مسدود شده، باعث مرگ بافت ريه آسيب ديده مي گردد. تعداد قابل ملاحظه‌اي از بيماران دچار آمبولي ريه، به خاطر بيماري مي ميرند.
آزمون هاي تشخيصي مي توانند شامل ونوگرافي(راديوگرافي وريدها)، سونوگرافي و پلتيسموگرافي(ميزان خوني را كه از اندام عبور مي كند، اندازه مي گيرد) باشند. اگر لخته ها كوچك، محدود به ساق بوده و بيمار توانايي حركت داشته باشد، درماني لازم نيست. لخته‌ها غالباً خود به خود رها مي شوند. براي اكثر بيماران بستري شدن به خاطر تزريق ضد انعقادها و مشاهده عوارض لازم است. در بيماران خاص، اقدام جراحي براي كار گذاشتن يك دستگاه غربال(«چتر») در وريد اجوف تحتاني(وريد اصلي كه به ريه ها وارد مي شود) براي به دام انداختن لخته ها قبل از رسيدن به ريه ها.
استراحت در بستر تا رفع تمام علايم التهاب. در هنگام استراحت، حركت دادن عضلات پا، خم‌كردن مچ پا و تكان دادن انگشتان پا را تبديل به عادت خود كنيد. از جوراب هاي كشي مناسب يا بانداژهاي كشي استفاده كنيد ولي از بند جوراب يا جوراب كشباف بلند استفاده نكنيد. در هنگام نشستن به مدت طولاني پاها را بالاتر از باسن قرار دهيد. پاها را از بستر بلند كنيد.
افسردگي عبارت است از احساس غم، دلسردي، يا نااميدي به مدت حداقل 2 هفته در اغلب روزها و اغلب ساعات روز، به علاوه علايم همراه. علايم شايع - از دست دادن علاقه؛ بي حوصلگي و دلزدگي؛ ناتواني از لذت بردن. علل عوامل تشديد كننده بيماري - عصبانيت يا احساس ديگري كه فرو خورده شده باشد. عواقب مورد انتظار عوارض احتمالي داروها فعاليت در زمان ابتلا به اين بيماري محدوديتي براي آن وجود ندارد. فعاليت در زمان ابتلا به اين بيماري ها و علايق روزانه را حفظ كنيد حتي اگر حوصله آن ها را نداريد. در چه شرايطي بايد به پزشك مراجعه نمود؟ اگر شما يا يكي از اعضاي خانواده‌تان علايم افسردگي داريد. اگر احساس تمايل به خودكشي يا نااميدي داريد.
- احساس نااميدي؛ بي حالي و خستگي.
- بي خوابي؛ خواب زياد يا ناراحت.
- گوشه گيري اجتماعي؛ احساس بي ارزش بودن و مورد نياز نبودن.
- بي اشتهايي يا پرخوري؛ يبوست.
- مشكل داشتن در تصميم‌گيري؛ مشكل داشتن در تمركز.
- يك باره به گريه افتادن بدون توضيح مشخص.
- احساس گناه شديد به خاطر وقايع بي‌اهميت يا خيالي.
- تحريك پذيري؛ بي قراري؛ افكار خودكشي.
- دردهاي مختلف، مثل سردرد، درد قفسه سينه بدون شواهدي از بيماري جسمي.
براي بيماري افسردگي واقعي هيچ علت يگانه و روشني نمي توان متصور بود. بعضي از عوامل زيست شناختي مثل بيماري هاي جسمي، اختلالات هورموني، يا بعضي داروها مي توانند نقش داشته باشند. عوامل اجتماعي و رواني نيز مي توانند نقش داشته باشند. اختلالات ارثي نيز مي توانند مؤثر باشند. بروز اين حالت ممكن است با تعداد وقايع ناراحت كننده زندگي فرد ارتباط داشته باشد.
- داشتن شخصيتي وسواسي، منظم و جدي، تكامل‌گرا، يا شديداً وابسته.
- سابقه خانوادگي افسردگي.
- وابستگي به الكل.
- شكست در كار، ازدواج، يا روابط با ديگران.
- مرگ يا فقدان يكي از عزيزان.
- از دست دادن يك چيز مهم(شغل، خانه، سرمايه).
- تغيير شغل يا نقل مكان به يك جاي جديد.
- انجام بعضي از اعمال جراحي مثل برداشتن سينه به علت سرطان.
- وجود يك بيماري يا معلوليت عمده.
- گذر از يك مرحله از زندگي به مرحله‌اي ديگر، مثلاً يائسگي يا بازنشستگي.
- استفاده از بعضي از داروها مثل رزرپين، داروهاي مسدودكننده بتا آدرنرژيك، يا بنزوديازپين ها.
- محروميت از داروها و مواد محرك مثل كوكائين، آمفتامين ها، يا كافئين.
- بعضي از بيماري ها مثل ديابت، سرطان لوزالمعده، و اختلالات هورموني.
پيشگيري
- تغييرات عمده زندگي را پيش بيني و آمادگي لازم براي مواجهه شدن با آن ها را كسب كنيد.
- حتي‌الامكان از عوامل خطر پرهيز كنيد.
در بسياري از موارد، بيماري خود به خود خوب مي شود، اما با كمك گرفتن از پزشك مي توان مدت افسردگي را كم كرد و روش هاي مقابله با افسردگي را فرا گرفت. عود افسردگي شايع است. درصد بهبودي بالا است، حتي اگر فرد به هنگام افسردگي، نسبت به بهبودي خود ديد منفي داشته باشد.
خودكشي. علايم هشداردهنده آن عبارتند از: گوشه‌گيري از خانواده و دوستان ـ عدم توجه به ظاهر خود ـ به زبان آوردن اين كه فرد مي خواهد«همه چيز را تمام كند» يا اين كه«زيادي است و مزاحم ديگران.» شواهدي از داشتن نقشه براي خودكشي (مثلاً نوشتن وصيت‌نامه يا توجه به يك سلاح قتاله) ـ خوشحالي ناگهاني پس از احساس نوميدي طولاني مدت ـ عدم بهبود افسردگي.
درمان
در صورتي كه علايم خفيف تا متوسط باشند، روش هاي به عهده گرفتن مراقبت از خود را در پيش گيريد:
- با دوستان و خانواده صحبت كنيد.
- به طور منظم ورزش كنيد.
- يك رژيم غذايي متعادل و كم‌چرب داشته باشيد.
- الكل مصرف نكنيد؛
- كارهاي عادي زندگي خود را ادامه دهيد.
- فيلم هاي خنده‌دار و شاد ببينيد.
- در صورت امكان به تعطيلات برويد.
- احساسات خود را در يك دفتر خاطرات روزانه بنويسيد.
- سعي كنيد مشكلات در روابط با ديگران را حل كنيد(البته بهتر است كه در اين زمان تصميمات عمده نگيريد).
- تا حدي كه مي توانيد فعاليت در زمان ابتلا به اين بيماري خود را حفظ كنيد.
- مسئوليت هاي خود را تا زمان بهبودي به فرد ديگري واگذار كنيد.
- به گروه‌هاي حمايتي در مورد افسردگي بپيونديد.
داروهاي ضدافسردگي براي بعضي از افراد كه افسردگي طولاني مدت يا نسبتاً شديد دارند. ليتيم براي مواردي كه دوره‌هايي از سرخوشي غيرطبيعي و افسردگي متناوباً رخ مي دهند.