محور : اقتصاد
اردبيلي هاله*
توسعه اقتصادي با تحولات اجتماعي همراه است. اين سوال که آيا روحيه، نوع تفکر يا رفتار اجتماعي، عوامل تعيين کننده توسعه يا توسعه اقتصادي هستند و يا موجب تحول در روحيه و طرز تفکر و رفتار اجتماعي مي شوند، همواره موضوع بحث عده زيادي از اقتصاددانان و جامعه شناسان بوده است.
عده اي از صاحبنظران معتقدند که شرايط اجتماعي و فرهنگي، عامل ايجادکننده توسعه اقتصادي است. گروهي ديگر عقيده دارند که رشد اقتصادي (افزايش درآمد و توليد)، عامل تعيين کننده رشد فرهنگي و اجتماعي است. روانشناسان، روانکاوان، جامعه شناسان، مردم شناسان و حتي عده اي از اقتصاددانان، عوامل فرهنگي و اجتماعي را عامل تعيين کننده توسعه مي دانند.
به طور قطع، تمامي عوامل اجتماعي و اقتصادي، بر فرايند توسعه اثر مي گذارند و ناديده گرفتن هر يک از آنها مي تواند تاثير سوئي بر روند توسعه اجتماعي و اقتصادي داشته باشد. آن دسته از عادات فرهنگي که در فرايند توسعه، تغيير نکنند، مي توانند به صورت سدي در برابر پيشرفت اقتصادي ظاهر شوند. اگر بپذيريم که در کنار عوامل مثبت فرهنگ ملي، نقاط ضعف بسياري نيز وجود دارند که سد راه توسعه و پيشرفت مي باشد، اولين گام را در راه توسعه، برداشته ايم. در تعيين سياست اقتصادي نيز، بررسي و تعيين اينکه آيا تاسيسات فرهنگي و اجتماعي و نحوه تفکر مردم، مي تواند مانع جريان توسعه شود يا به طريقي به آن کمک کند، بسيار مهم است.
صاحبنظران، تاثير عوامل مختلفي چون مذهب، خصوصيات ملي، نژاد، خانواده، فرهنگ و آداب و رسوم، آموزش و پرورش، ارتباطات، شهرنشيني، انگيزه پيشرفت و عوامل بسيار ديگري را بر روند توسعه، مورد بحث و بررسي قرار داده اند. در اين مقاله به برخي از اين عوامل اشاره مي شود ...
متن کامل در پژوهشنامه اقتصادي- شماره 2 (کتاب دوم) 1380
محور : اقتصاد
خليلي عراقي مريم*
توجه کشورهاي در حال توسعه از جمله ايران به صنعتي شدن از سال 1950 تاکنون دلايل متعددي داشته است. بسياري از کشورهاي در حال توسعه مخصوصا مستعمرات سابق، صنعتي شدن را معادل متمدن شدن، مستقل شدن و عاملي براي کسب حيثيت مي دانستند. به مرور رهبران مطلع تر و واقع بين تر کشورهاي در حال توسعه، استراتژي توسعه صنعتي را به خاطر توجه به تامين مايحتاج زندگي مردم و بدست آوردن رفاه اقتصادي بيشتر به عنوان اهرمهاي توسعه کشور به کار گرفتند. اما آنچه کوششهاي صنعتي شدن را تقويت کرد، طبيعت خود صنعتي شدن است که باعث تغيير در کل ساخت و بافت جامعه مي گردد و اين خود تفاوتهايي بين جوامع پيشرفته و جوامع توسعه نيافته را به وجود مي آورد. در عمل تاکنون استراتژيهاي توسعه اقتصادي بر پايه توسعه صنعتي استوار بوده است.
پيش از انقلاب اسلامي ايران کشور سه موج در جهت صنعتي شدن را پشت سر نهاده بود. با شکل گيري انقلاب اسلامي ايران گذشته از مشکلات سابق، وابستگي شديد به ارز حاصل از نفت براي خريد ماشين آلات و قطعات و مواد اوليه مشکلات جديدي مانند کمبود نقدينگي، عدم تثبيت مديريت، بي تجربگي مديران تازه، فقدان پيوند بين برنامه ريزي و اجراي نيازهاي واقعي توسعه صنعتي و غيره پديد آمد. محاصره اقتصادي کشور توسط ايالات متحده آمريکا، شروع جنگ تحميلي از سوي عراق و مسدود شدن دارايي هاي ارزي، مسائل و مشکلات صنايع را تشديد کرد. بعد از جنگ اجراي برنامه هاي اول و دوم توسعه هم نتوانست حلال مشکلات متعدد صنعت باشد ...
متن کامل در پژوهشنامه اقتصادي- شماره 2 (کتاب دوم) 1380
محور : اقتصاد
منطقي خسرو*
* دانشکده امور اقتصادي
يکي از موضوعات مطرح اجتماعي و اقتصادي در طول قرنها تاريخ بشريت نابرابري شرايط افراد بوده است. خصوصا در قرن جاري با توجه به رشد تکنولوژي و دسترسي اقشار خاصي از جوامع به پديده نوظهور و بسرعت تسخيرکننده فعاليتهاي اجتماعي و اقتصادي بنام اينترنت و در نتيجه عميق تر شدن شکاف طبقاتي موجود در جوامع مختلف، سوالات گوناگوني جهت ارائه راهکارهاي مناسب براي جلوگيري از عميق تر شدن اين شکاف طبقاتي و نهايتا کاهش آن در پيش روي سياستگزاران و اقتصاددانان قرار دارد. يکي از سوالات مطرح اين است که ابعاد نابرابري در جامعه چه ميزان است؟ براي پاسخ دادن به اين سوال از معيارها يا شاخصهاي نابرابري درآمد استفاده مي گردد.
يکي از معيارهاي مطرح و جالبي که از دهه هاي 1960 مورد استفاده و ارزيابي قرار گرفته است، شاخص يا معيار اندازه گيري نابرابري تيل مي باشد که از مفهوم تابع انتروپي توسط هنري تيل (1967) استخراج گرديده است. در مقاله حاضر اجمالا به معرفي اين معيار به عنوان شاخصي که خواص مهم و مطرح، در ادبيات اندازه گيري نابرابري درآمد را دارد، مي پردازيم ...
متن کامل در پژوهشنامه اقتصادي- شماره 2 (کتاب دوم) 1380
محور : اقتصاد
رييس دانا فريبرز*
بطور کلي کالدول نسبت به اين امر که ابطال پذيري بتواند روش مناسبي باشد ترديد دارد. به گمان او ساختار هاي اين روش چنان سخت گيرانه اند که اگر به دقت به کار بروند، از علم اقتصاد اندک چيزي باقي مي ماند. او بر آنست که نشانه اندکي داريم بر اينکه اقتصاددانان روش ابطال پذيري راحتي به صورت نازيانمند بکار برده باشند. او به رغم هواداري از روش ابطال پذيري، تکثرگرايي در روش شناسي را نيز مي پسندد: بگذاريد يک صدگل بشکفد. منظور او اين است که در اقتصاد مکتبهاي فکري مختلفي مي توانند در تقابل آرا به نقد کشيده شوند، يعني بر حسب هنجارهايي که خودشان را وقف آن کرده اند. اما اين روش سر در گم ليبرالي در واقع بايد اخلاق عالمان باشد که به انتقادها توجه نشان مي دهند، ولي نمي تواند تا قيامت براي هر تئوري بکار رود، زيرا بالاخره معلوم نيست که کدام شيوه از نظريه سازيها بايد کنار گذاشته شود.
از نقطه نظر فوق تساهلي و فوق تسامحي تکثرگرايي روش شناختي، حتي روشن نخواهد شد که چرا ما بايد خواستار سازگاري منطقي در درون نظريه ها باشيم. و چرا بايد آنها حرفهايي قطعي در باره جهان واقعي بزنند که از همه اينها گذشته دربردارنده مفادي هستند که نادرستي آنها را نشان مي دهد.
بلاگ مي گويد نقد کالدول بر ابطال گرايي ناشي از بدفهمي اوست؛ زيرا وي «تاييدگرايي» (داراي چهار خصلت آزمون پذيري، توجه به تحقق پيش بيني هاي هر تئوري در واقعيت، اهميت خصلتي کفايت پيش بيني و ارجحيت تئوريها بر حسب توان نسبي تاييدکنندگي آنها در مورد مشخص)، را با ابطال گرايي اشتباه گرفته است. ابطال گرايي روش اسطقس دار است. در ابطال گرايي حرف اين است که دانشمندان فقط فرضيه ها را آزمون نمي کنند، بل فرضيه هايي بنا مي کنند که پيش بيني هاي قاطعي دارند و سعي مي کنند آن فرضيه ها را رد کنند ...
متن کامل در پژوهشنامه اقتصادي- شماره 2 (کتاب دوم) 1380
محور : اقتصاد
متين نعمت اله*
* پژوهشکده تعلیم و تربیت
«اقتصاد ایران از گذشته های دور و از زمانی که نفت جایگاهی برای کسب درآمدهای ارزی بدست آورد، اقتصادی بر مبنای اصول تک محصولی بوده است. در بین درآمدهای دولت دو شاخص متوسط سهم 48 درصدی درآمدهای نفتی و متوسط سهم 82 درصدی ارز حاصل از صادرات نفت، در مجموع درآمدهای ارزی کشور طی سالهای اخیر در برنامه دوم، نشان دهنده عمق این وابستگی است».
حتی امروزه نیز نقش نفت در اقتصاد کشور همچنان ادامه داشته و جهت تامین کالاهای مصرفی، واسطه ای و سرمایه ای همواره نقش اساسی ایفا می کند.
در شرایط فعلی که اهداف کمی و کیفی صادرات کالاهای غیرنفتی کشور در طی برنامه سوم توسعه مشخص شده است، آگاهی از نحوه تنظیم استراتژی صادرات در سالهای قبل از انقلاب اسلامی و شناخت نقاط ضعف این استراتژی ها به منظور تجربه اندوزی ضرورتی تام دارد.
با مروری بر تاریخ برنامه ریزیهای اقتصادی کشور جایگاه و اهمیت صادرات غیرنفتی آشکار خواهد شد و دلایل دست نیافتن به اهداف توسعه صادرات کالاهای غیرنفتی معلوم می گردد. بنابراین برنامه های اجرا شده در این دوران را مورد بررسی قرار می دهیم ...
متن کامل در پژوهشنامه اقتصادي- شماره 2 (کتاب دوم) 1380
محور : اقتصاد
کشورهای مختلف برای تأمین منابع بودجهای خود از روشهای مختلفی استفاده میکنند، استفاده از منابع طبیعی (همانند استفاده از ذخایر فسیلی مثل نفت، گاز و زغال سنگ) درآمد ناشی از صادرات غیرنفتی، اخذ مالیاتهای مستقیم و غیرمستقیم، درآمد ناشی از تجارت محدود و... از روشهای معمول تأمین منابع لازم برای دستیابی به اهداف بودجهای کشورهاست. در بین تمام این روشها، استفاده از سوختهای فسیلی به عنوان بدترین شیوهی تأمین منابع محسوب میشود، زیرا این ذخایر و منابع فسیلی که حاصل گذشت زمان بسیار زیاد در فعل و انفعالات طبیعی دورههای مختلف زمینشناسی است، طبیعی است که تجدیدناپذیر تلقی گردند.
از طرف دیگر اما دسترسی به این منابع در عصر جدید بسیار آسان شده است و آسانتر از آن نیز بهرهبرداری آسان از این ذخایر و تبدیل این ذخایر به عوامل و نهادههای تولید و کالاهای مصرفی میباشد. تبدیل این منابع به انرژیهای لازم جهت بنگاههای تولیدی به حدی آسان شده است که اکثر بنگاههای تولیدی و در حالت کلیتر بیش از نیمی اقتصاد کشورها به استفادهی هر چه بیشتر از این منابع سهلالوصول روی آوردهاند.
(*) نصرت نادم، کارشناس ارشد اقتصاد و مدرس دانشگاه
گروه اقتصادی برهان
محور : اقتصاد
اردبيلي هاله*
مردم جوامع مختلف به ارزشها و باورهاي خود سخت پايبند بوده و به سادگي پذيراي تغيير آن نميباشند. اما، توسعه فراگرد تغيير ارزشهاي حاكم بر جامعه است. چهبسا تجربه كشورهاي توسعه يافتهاي مانند ژاپن، مؤيد اين نكته ميباشد. آشنايي با شيوههاي توليدي جديد، موجب ايجاد تغيير در نحوه تفكر و زندگي افراد ميشود، بدين طريق ارزشهاي اجتماعي نيز تغيير مينمايد؛ چراكه اساس ارزشها در انديشه و باورهاي انسان است.
هر فرهنگي، الگوهايي از انسان ارائه ميدهد كه فعاليتها، موفقيتها و وظايف اجتماعي افراد را مشخص ميكند. افراد جامعه در قالب اين الگوها و ارزشها، طرح زندگي خود را ميريزند. اما، در فراگرد توسعه، زماني فرا ميرسد كه افراد بايد درباره اين الگوها، تأمل و تجديد نظر نمايند. زيرا در روند توسعه، روحيه تعقيل نيز افزايش مي يابد و ارزشهاي خانوادگي، طبقاتي، نژادي و سنتهاي نارواي اجتماعي؛ اعتبار و استحكام خود را از دست ميدهد و زنان حضور بيشتري در تمامي عرصههاي اجتماعي پيدا ميكنند.
مقاومت و عدم تغيير ارزشها و باورهاي عمومي، مسائل تازهاي بر سر راه توسعه بوجود ميآورد و آن را با موانع جدي روبرو مي سازد. از اين رو، شناخت، ترويج، تقويت، انتقال يا تضعيف و تغيير ارزشهاي اجتماعي، اهميت خاصي دارد كه در بررسيهاي توسعه بايد مورد توجه قرار گيرد. از جمله ارزشهاي مثبت و مؤثر در توسعه ميتوان به افزايش سوادآموزي، كسب مهارت و تخصص، نوگرايي و نوآوري اشاره كرد.
بنابراين ميتوان گفت كه تغيير ارزشها، اولين و سختترين گام در راه توسعه است كه بيشترين تأثير دا در پيشبرد اهداف توسعه دارد. اما، بايد با احتياط در اين راه گام گذاشت تا با مقاومت و واكنش منفي جامعه مواجه نگشت.
:: مشاهده متن کامل مقاله در قالب فرمت pdf ::
منیع : پایگاه اطلاعات علمی sid - پژوهشنامه اقتصادي پاييز 1380
محور : اقتصاد
بابايي الناز*
عدم گردش نقدينگي، در بخشهاي مختلف توليدي و وجود سرمايههاي راكد و غيرفعال بر اهميت سپرده و فرايند سپردهگذاري و هدايت مؤثر اين منابع توسط بانكها به سوي توليد و استفاده بهينه از منابع مالي را خاطرنشان ميسازد.
تعادل سپرده كه نشان دهنده ميزان سرمايهگذاري اجتماعي و شبه پول است تحت تأثير عوامل گوناگوني قرار دارند.
مقاله حاضر به تعدادي از مهمترين عوامل داخلي و خارجي سيستم بانكي اختصاص يافته است كه چگونگي و نحوه تغيير در سبد دارائيهاي اشخاص را كه از طريق انتخاب نوع دارائيها و سرمايهگذاري به صورت سپردهگذاري در حسابهاي بانكي انجام ميگيرد را نشان دهد. از آنجا كه هدف اصلي تحقيق حاضر بررسي و مطالعه سپردههاي بانك ملي ايران است، ای» مؤسسه نمادهاي مختلفي را جهت بررسي معرفي كرده است.
مبحث اصلي با مباني نظري شروع ميشود و سپس به مدل سپردهها در بانكهاي تجاري و بانك ملي ايران ميپردازد. اولين مدل به منظور تشخيص و شناخت اثر شاخص قيمت دارائيها، به روي ماندههاي سپرده در بانكهاي تجاري ميباشد، به طوري كه تغييرات درماندههاي سپرده در بانك ملي، به عنوان يك سيستم بانكي سپردهاي نسبت به تعدادي از عوامل مؤثر مورد ارزيابي قرار گيرد.
:: مشاهده متن کامل مقاله در قالب فرمت pdf ::
منیع : پایگاه اطلاعات علمی sid - پژوهشنامه اقتصادي پاييز 1380
محور : اقتصاد
آقايي اله محمد,كميجاني اكبر
ماليات بر ارزش افزوده در دهههاي اخير مورد استقبال بيش از 120 كشور جهان قرار گرفته است. اين ماليات كه از ارزش افزوده بنگاهها در مراحل مختلف توليد و توزيع دريافت ميشود، مزاياي متعددي مانند پايين بودن نرخ مالياتي، كاهش انگيزه فرار مالياتي، خنثيبودن نسبت به متغيرهاي اقتصادي دارد و منبع قابل اعتمادي براي كسب درآمد براي دولت ميباشد. قابليت انعطافپذيري ماليات بر ارزش افزوده بسيار زياد است و ميتواند در هر نظام اقتصادي به كار گرفته شود. با توجه به معضلات نظام مالياتي در ايران، اين ماليات ميتواند به عنوان يك راهحل براي رفع معضلات موجود مدنظر قرار گيرد. در اين شيوه از ماليات همچنين رفتار خاص با بخشها و يا توليدات مختلف ميتواند از طريق اعمال معافيتها يا اعمال نرخهاي مختلف انجام شود.
:: مشاهده متن کامل مقاله در قالب فرمت pdf ::
منیع : پایگاه اطلاعات علمی sid - پژوهشنامه اقتصادي پاييز 1380
محور : اقتصاد
رييس دانا فريبرز*
دانش اقتصاد از خيلي جهات در دنيايي جدا از واقعيتها و نيازها زندگي ميكند. واقعيتهايي كه بيانگر دردها، محروميتهاي مادي و تبيضها از يك سود و ريخت و پاش حيرتآور و ضايعات تأسف بار منابع از سوي ديگر هستند. دانش اقتصاد با نگرش انتزاعي و با رويكرد هندسي دكارتي به جهان؟؟ دادن به پيش انگارهها و مدلسازيهاي بيهوده و كلاسيكي، به رغم فراوانيها و ريخت و پاشها و در يافتن ريشههاي محروميت و همچنين ارائه راهحلهاي ريشهاي ناتوان افتاده است. اگر قرار است دانش اقتصاد از واقعيت الهام بگيرد و به جاي خود واقعيتهاي جديد در راستاي نيازهاي برآورد نشده بيافريند، بايد راه و روش خود را دگرگرني سازد. راه و روش موجود، راه و روش توانگراي اقتصادي در سطح ملي و جهاني است، نه راه و روش توانا شدن.
در اين مقاله به چالشهاي اساسي در روششناسي اقتصاد ميپردازيم. اين چالشها ريشه در بينشهاي فلسفي و سمت و سوي طبقاتي و ايدئولوژيك دارد. اقتصاددانان ليبرال كلاسيك، نوليبرال، كينزي، ساختارگرا- كاركردگرا، كردارگرا و راديكال، بر سر اينكه واقعيت را چگونه توضيح ميدهند و چگونه چارهانديشي ميكنند، متفاوتاند. هرچه هست اقتصاد نوكلاسيكي و اقتصاد نوبيرال، كه به ويژه در دو دهه اخير زيرفشار نظريهسازان بانك جهاني و صندوق بينالمللي پول و همسو با سرمايههاي بزرگ جهان روگسترش يافته و خود را به روشهاي ترديدناپذير و رسمي تبديل كرده است، نه تنها توانست فقر و بيعدالتي و عقبماندگي- اين بزرگترين هدفهاي اقتصاد- را بزدايد، بلكه در انتقال منابع از مكانهاي محروم و تحت سلطه بر سرزمينهاي مركزي، با استفاده از اقتصاد، سياست و ارتشهاي مسلط نيز ايفاي نقش نمود. اين وظيفه از طريق قبولاندن نظم ناعادلانه مسلط بر اين جهان به مثابه علم و نفي اقتصاد مبتني بر مداخله و اراده و نيز ناديده گرفتن تضادهاي اجتماعي و پويشهاي تاريخي انجام شد.
اين مقاله به اين نتيجه ميرسد كه بحث و چالش در روششناسي، نه تنها يك ضرورت مهم در دانش اقتصاد امروز است، بلكه اساساً در انديشهپردازي قرن بيست و يكم و دست كم دهههاي نخستين آن خواهد بود. اشتباهها و محافظهكاريها در روشهاي اثباتگرايي، رويكرد دكارتي، نگرش نوكلاسيكي و همانند آنها مسئوليت مصيبتهاي زيادي را به ويژه در حيطه انديشه و نظريهسازي و تجويز در اقتصاد بر عهده داشته است. همچنين اشتباههاي نظامهاي برنامهريزي و مداخلههاي ناروا در اقتصاد، بايد شناسايي شود و آثار روششناسي بايد به سمت روشهاي برنامهريزي، ريشهياب و تحولجو، مبتني بر اراده و آرمان و نياز گستردهترين بخشهاي مردمي متحول شود.
:: مشاهده متن کامل مقاله در قالب فرمت pdf ::
منیع : پایگاه اطلاعات علمی sid - پژوهشنامه اقتصادي پاييز 1380
محور : اقتصاد
منجذب محمدرضا*
* دانشكده امور اقتصادي
براي تخمين مدلهاي اقتصادسنجي همواره محقق با اين سؤال روبرو است كه كدام يك از مدلهاي خطي و خطي لگاريتمي ترجيحاً بهتر است و بايد مورد برآورد و تخمين قرار گيرد. مقاله حاضر با معرفي آزمون MWD به اين سؤال مهم پاسخ ميدهد و در بررسي موردي با معرفي منحني انگل در مورد برخي از كالاهاي اساسي در ايران مرجع را در مورد هر يك انتخاب مينمايد.
:: مشاهده متن کامل مقاله در قالب فرمت pdf ::
منیع : پایگاه اطلاعات علمی sid - پژوهشنامه اقتصادي پاييز 1380
محور : اقتصاد
رضايي طاري محمدرضا*
* پژوهشكده امور اقتصادي
دومين دستاوردهاي پژوهشي وفناوري کشور با شرکت تعدادي از وزارتخانه ها، سازمان ها، دانشگاها و مراکز علمي و پژوهشي کشور از تاريخ بيست و هفتم آذر ماه لغايت سوم دي ماه سال جاري در محل نمايشگاه بين اللملي تهران برگزار شد. از چند ماه قبل از برگزاري اين نمايشگاه، حوزه معاونت پژوهشي وزارعت علوم، تحقيقات و فناوري به عنوان متولي و مجري اين امر، با تشکيل «ستاد برگزاري هفته پژوهش» شروع به کار نمود. در اين فرآيند با توجه به ماهيت و نوع فعاليت و ارتباط پژوهشکده امور اقتصادي با وزارت علوم، تحقيقات و فناوري، پژوهشکده به عنوان نماينده وزارت امور اقتصادي و دارايي برگزيده شد تا همکاري لازم در راستاي برگزاري هفته پژوهش و نمايشگاه مربوطه داشته باشد.
:: مشاهده متن کامل مقاله در قالب فرمت pdf ::
منیع : پایگاه اطلاعات علمی sid
محور : اقتصاد
عاملي آنژلا*
* پژوهشكده امور اقتصادي
اولين همايش مالکيت فکري وتجارت الکترونيکي در روزهاي 25و 26 دي ماه، توسط مرکز ملي شماره گذاري کالا وخدمات ايران – وابسته به موسسه مطالعات وپژوهشهاي بازرگاني وسازماني جهاني مالکيت (WIPO) – برگزار گرديد.
:: مشاهده متن کامل مقاله در قالب فرمت pdf ::
منیع : پایگاه اطلاعات علمی sid
محور : اقتصاد
فيشر استنلي*
در سالهاي اخير نرخ هاي ارز تثبيت شده يکي از عوامل موثر در ظهور بحران مالي بازار بوده است. اين بحران در کشورهايي نظير مکزيک در اواخر سال 1994، تايلند و اندونزي و کره در 1997، روسيه وبرزيل 1998، آرژانتين و ترکيه در سال 2000 و2001 روي داد، ولي کشورهاي که نرخهاي تثبيت شده را اعمال نکردند از جمله آفريقاي جنوبي، اسرائيل، مکزيک وترکيه در سال 1998 دچار بحران نشدند وتوانستند از چنين بحران هايي دوري کنند.
:: مشاهده متن کامل مقاله در قالب فرمت pdf ::
منیع : پایگاه اطلاعات علمی sid