خوش آمدید

در اين روز مکه با ميهمان عزيز خود، پيامبر خدا براي هميشه وداع کرد. به دستور الهي، حاجيان به حرکت در آمدند و سيل جمعيت که بيش از صد و بيست هزار نفر بود، به همراه حضرت، سفر پنج روزه تا غدير را آغاز نمودند . حتي پنج هزار نفر از اهل مکه و دوازده هزار نفر از اهل يمن - در جهتي مخالف مسير ديار خود - براي درک مراسم غدير همراه حضرت آمدند .

بر اساس فرمان پيامبراکرم صلي الله عليه و آله، حاجيان در مکه باقي نماندند و همه به قصد حضور در بزرگترين همايش تاريخي اسلام عازم ميعادگاه غدير شدند.

زمان ابلاغ آخرين رسالت نبوي هر لحظه نزديک تر مي شود و پيامبراکرم همچنان در انديشه سرانجام اين رسالت است. در اين که اميرالمومنين عليه السلام تنها فرد شايسته براي جانشيني رسول خدا است، دوست و دشمن شک ندارد، چرا که او اولين مسلمان و اولين نمازگزار در پشت سر پيامبراکرم است و در دعوت نزديکان و انذار"عشيره اقربين" اوست که برادر، وصي و جانشين پيامبرمي شود، در" ليلة المبيت"، اوست که جان فداي نبوت مي کند، در بدر اوست که کمر شرک را مي شکند، اُحد سرود " لافتي الاعلي،لا سيف الا ذوالفقار" برايش مي سرايد، خيبر را او فاتح است و در قرآن کريم آيه هايي از فضايل و مناقب او موج مي زند و اين همه را رسول خدا صلي الله عليه و آله بهتر از هر کسي مي داند. 

آخرين ساعات حضور پيامبر در مکه است و به زودي کاروان حجاج به قصد بازگشت به ديار خويش حرکت خواهد کرد . امروز نيز افتخاري ديگر براي حضرت علي عليه السلام به همراه دارد. آري، امروز است که جبرئيل بر پيامبر خدا نازل مي گردد و از جانب پروردگار، مدال و عنوان زيباي ، " اميرالمومنين" را اختصاصاً براي علي بن ابيطالب عليه السلام به همراه مي آورد . پيامبر خدا نيز دستور مي دهند تا يکايک يارانشان" ابوتراب" را ملاقات کنند و ايشان را با عنوان اميرالمومنين خطاب کرده ، چنين سلام نمايند:

" السلام عليک يا اميرالمومنين "

اين فرمان پيامبراکرم بعضي از صحابه را خوش نيامده و به عنوان اعتراض به ايشان عرض مي کنند : " آيا اين عنوان، عنواني از سوي خداوند و رسول او است؟ " حضرت رسول آزرده خاطر و غضبناک مي فرمايند:" حقي است از طرف خدا و رسولش، و خداوند اين دستور را به من داده است."

به راستي اين چنين مسلماناني در فرداهاي نزديک چگونه سر تسليم در برابر فرمان پروردگار فرود خواهند آورد؟

و پيامبر، در انديشه سرانجام آخرين رسالت خود يعني تعيين جانشين است که به امر پروردگار در راه مدينه صورت خواهد گرفت .

امروز آخرين روز توقف در منا است و آخرين مراحل حج در حجة الوداع به پايان خواهد رسيد .

پيامبر اسلام امروز يکي از تکاليف مهم خود را در اين سفر که آموزش عملي اعمال و مناسک حج ابراهيمي به مسلمين است، تمام و کمال به پايان رسانيدند و درهر مورد واجبات و مستحبات آن را براي مردم بيان فرمودند و بدين ترتيب اعمال حج به پايان رسيد .

پس از پايان مراسم حج، دستور الهي بر پيامبر صلي الله عليه و آله چنين نازل شد:

" نوبت تو به پايان رسيده و روزگارت کامل شده است. اسم اعظم و آثار علم و ميراث انبياء را به علي بن ابيطالب بسپار که او اولين مؤمن است. من زمين را بدون عالمي که اطاعت من و ولايتم با او شناخته شود و حجت بعد از پيامبرم باشد، رها نخواهم کرد . " 

اين روز، روز ستيز با شيطان است .

پيامبرخدا صلي الله عليه و آله و يارانش پس از انجام اعمال در منا، شب را در همان جا بيتوته کردند و اينک به رمي جمرات سه گانه، به نشانه نفرت از شيطان مشغولند.

روز عرفه، روز خود شناسي ، روز بازخواني - کرده ها و ناکرده ها- روزاعتراف به گناهان و روز تزايد معرفت نسبت به کردگار است . امروز، روزعرفه است و آنجا که ما از آن سخن مي گوييم ، صحراي عرفه.

پيامبرخدا تا طلوع آفتاب در منا حضور داشته و سپس به صحراي عرفات رفتند . نيک که بنگريد در محلي به نام " نـَمَره" خيمه رسول الله را خواهيد ديد و چون در سخنان حضرتش دقت کنيد، بوي خداحافظي استشمام خواهيد کرد . آفتاب عمر حبيب خدا، انديشه غروب دارد و آخرين سفر اين سفير الهي با ابلاغ آخرين تکاليف رسالتش سپري مي شود . محمد مصطفي صلي الله عليه و آله دغدغه اي بزرگ در سينه دارد . مي داند که بايد در واپسين روزهاي حيات ، جانشين خود را به مردم بشناساند . جبرئيل در شامگاه روز قبل، بار ديگر پيام معبودش را به او ابلاغ نموده که اگر چنين نکند گويي رسالتش را به انجام نرسانيده است .

روزها سخت و حساس در پيش است و پيام آورامين الهي بايد که براي رسانيدن پيام کردگارش دل هاي رميده پيروانش را آماده سازد ، گويا همين ديشب بود که صداي حضرتش گفتار جبرئيل را براي مومنين ياد مي کرد .

" اِنَّ السَعيد؟، کُل السَعيد ، حقُ السعيد ، مَن اَحَبَّ علياً مِن حَياتِه و بَعدَ موتِه ."

" خوشبختي واقعي ، تمامي سعادت و نيکبختي حقيقي، براي آن کسي است که " علي" را در زندگيش و پس از مرگش دوست بدارد. »  

روز قربان، روزي پر خاطره است . روزي که بوي بندگي خالص ابراهيم و اسماعيل عليهما السلام را مي دهد . روزي که قرنها پيش پدر و پسري ، سرافراز از امتحاني بزرگ ، مدال افتخار به سينه آويختند و عيد بزرگ اضحي و آيين ذبح قرباني، با ايثار آنان و هديه بهشتي جبرئيل به يادگار ماند.

پيامبراکرم و همراهان در منا قرباني کردند. پس از آن پيامبر پيروان خويش را مخاطب قرار داده و فرمود: " چند صباحي بيش ، از عمر من باقي نمانده و در فرداي روزگار اگر نباشم، اين برادرم علي عليه السلام است که در مقابل متخلفين خواهد ايستاد. " سپس آنان را به امانت داري توصيه کرده ، فرمود :

" من دو چيز گرانبها در ميان شما به امانت مي گذارم که اگر به اين دو چنگ زنيد هرگز گمراه نخواهيد شد. کتاب خدا و عترتم يعني اهل بيتم . " و اين گفتار پيامبر به عنوان " حديث ثقلين" جاودانه در تاريخ اسلام باقي ماند . 

امروز، روز" ترويه " است. ترويه به معناي ذخيره کردن آب است و چون در اين روز حجاج بايد براي توقف در عرفات و بيتوته در مشعرالحرام و انجام اعمال خاص منا ، به فکر ذخيره آب باشند، به آن " يوم الترويه " گفته اند . اين نام از حج ابراهيم و اسماعيل عليهما السلام به يادگار مانده است، چرا که جبرئيل به ايشان توصيه نمود براي عرفات، مشعر و منا با خود آب بردارند . در اين روز کاروان پيامبر اکرم در حجة الوداع از مکه خارج شده و از راه منا به سوي عرفات رهسپار است . 

امروز، روز" ترويه " است. ترويه به معناي ذخيره کردن آب است و چون در اين روز حجاج بايد براي توقف در عرفات و بيتوته در مشعرالحرام و انجام اعمال خاص منا ، به فکر ذخيره آب باشند، به آن " يوم الترويه " گفته اند . اين نام از حج ابراهيم و اسماعيل عليهما السلام به يادگار مانده است، چرا که جبرئيل به ايشان توصيه نمود براي عرفات، مشعر و منا با خود آب بردارند . در اين روز کاروان پيامبر اکرم در حجة الوداع از مکه خارج شده و از راه منا به سوي عرفات رهسپار است .

مکه همچنان پذيراي ميهمان عزيز خويش است. ميهمان در انديشه رسالتي که بر گردن دارد . از سويي بايد اعمال حج را دقيق به انجام رساند و مسلمانان را با مناسک حج آشنا کند و از سويي ديگر به بزرگترين و حساس ترين تکليف خود در اين سفر جامعه عمل بپوشاند.

اما رسول خدا صلي الله عليه و آله را چه چيزي اين چنين در انديشه فرو برده ؟ مگر از چه چيز بيم دارد که اين چنين از فرجام پيروان خود احساس خطر مي کند؟

نيک بنگريد و در خيل پيروان ايشان بگرديد تا بدانيد که کدام انديشه، پيامبر را مي آزارد. مي دانيم که حضرتش به هنگام خروج از مدينه به قصد مکه بيش از شصت قرباني به همراه داشتند و کساني نيز در قافله با خود قرباني به مکه آورده بودند. به فرمان پيامبر اکرم اين گروه بايد بعد از انجام اعمال خود در مکه، تا ذبح قرباني در منا به حال احرام باقي مي ماندند، اما تکليف آنان نيز که با خود قرباني نياورده بودند روشن بود. آنها بايد بعد از سعي صفا و مروه از احرام خارج مي شدند و براي عزيمت به عرفه دوباره احرام مي بستند. اين وظيفه و تکليف شرعي آنان بود که پيامبر به ايشان ابلاغ فرموده بودند.

دريغا، هنوز بودند کج انديشاني که علي رغم تاکيد پيامبرشان، جاهلانه راه خود رفتند و در احرام ماندند. آنان لب به اعتراض گشوده، گفتند:

"روا نيست پيامبرمان در احرام باشد و ما به کارهايي مشغول شويم که با خروج از احرام بر ما حلال شده است ." گويي بيش از پيامبر خدا از دين و تکليف خبر دارند!

به راستي اين کج انديشان چگونه در برابر تکليف مهم الهي سر تسليم فرود خواهند آورد؟

آري، نگراني پيامبر اکرم، از نافرماني اين امت، پس از خود نيز مي باشد.

دومين روز اقامت پيامبر صلي الله عليه و آله در مکه قبل از عزيمت به عرفه است. اميرالمومنين نيز به مکه آمده و از اعمال طواف و نماز و سعي فارغ شده است.

گفته شده که بعد از ديدار پيامبر، حضرت نزد سربازان و همراهان خود برگشته تا آنان را براي رسيدن به مکه فرماندهي کند. آن حضرت در سفر خود به يمن مأموريت داشت تا بخشي از جزيه مسيحيان نجران را در قالب يک هزار دست لباس، از ايشان تحويل گرفته، به همراه بياورد. هنگامي که حضرت علي عليه السلام براي ديدار با پيامبر، لشکر خويش را در نزديکي مکه مستقر کرد، به نزد پيامبر شتافت و آن لباس ها را به جانشين موقت خود سپرد. اما در بازگشت متوجه شد که لباس ها در ميان سربازان تقسيم شده و آنها را به عنوان لباس احرام، بر تن کرده اند. اين عمل، علي عليه السلام را سخت گران آمد و جانشين را مورد عتاب قرار داد که چرا چنين کرده است. وي گفت: آنها اصرار کردند تا من اين لباس ها را به امانت به ايشان بسپارم و پس از انجام حج باز پس گيرم .

حضرت که چنين اختياري براي وي قائل نبود، لباس ها را از سربازان باز پس گرفت. و در مکه تحويل پيامبر داد .

عدالت و امانت علوي، همراهان حضرتش را خوش نيامد. لذا به خدمت پيامبر رفته و شکوه نمودند. پيامبر که از کردار و گفتار آنان رنجيده شده بود، يکي از ياران خود را طلبيد و از او خواست که در ميان قوم شکوه گر بپاخيزد و پيام حضرتش را چنين ابلاغ نمايد:

"از بدگويي درباره علي - عليه السلام - دست برداريد که او در اجراي دستور خداوند در دينش بي پروا است و اهل تملق و مداهنه نيست ." ( فروغ ابديت ) 

کاروان پيامبر به نزديکي مکه رسيده و تا رسيدن به حرم، راهي نمانده است. حضرت علي عليه السلام که براي ديدار پيامبر در تب و تاب است، خود و قافله اش را به پيامبر رسانيد. ديدگان پيامبر پيش از رسيدن به مکه به ديدار برادرش روشن گرديد .

پيامبر از حضرت پرسيد: چگونه و با چه نيتي احرام بستي؟ اميرالمومنين پاسخ داد: چون نمي دانستم که شما چه نيتي کرده ايد، من نيت نمودم که:

" اللهم اِهلالاً کاهلال نبيک "؛ خدايا نيتي بسان نيت پيامبرت.

پيامبر مي فرمايد: "علي جان! تکليف تو در اين حج، همان تکليف من است، حال به سوي سربازانت برگرد و با آنها به مکه بيا."

و اينک کعبه بي تاب از شوق حضور بهترين ميهمان، در حريمش، رسيدن ايشان را لحظه شماري مي کند. امروز يادگار ابراهيم، ميهماني را در طوف خود خواهد ديد که تا برپايي قيامت، عزيزتر از او به زيارتش نخواهد آمد. قافله و قافله سالار به حرم مي رسند. صلاي لبيک قطع مي شود و مکه، يگانه فرزند خود را در آغوش مي گيرد. رسول الله رو به سوي مسجد الحرام پيش مي رود و در حالي که زبان به حمد و ثناي پروردگار و درود و صلوات بر حضرت ابراهيم گشوده است، از باب "بني شيبه" به مسجد وارد مي شود.

لحظات نيکبختي "حجرالاسود" فرا رسيده است، حبيب خدا ابتدا اين سنگ بهشتي را استلام مي کند و آنگاه در گرداگرد کعبه به طواف مشغول مي شود، نماز طواف در پس مقام ابراهيم ادا مي گردد و سپس نوبت به سعي ميان صفا و مروه مي رسد، همانجا که روزي دويدن هاي هاجر را به خود ديده است، هفت بار گام زدن در راه صفا و مروه، آخرين عمل از عمره تمتع است و پيامبر رو به زائران و همراهان مي فرمايد:

" آنان که قرباني با خود نياورده اند از احرام خارج شوند، اما آنان که چون من قرباني با خود دارند بايد تا زمان ذبح قرباني در منا، در احرام بمانند."

امروز کاروان پيامبر صلي الله عليه و آله به "مرالظهران" رسيد و تا شب آنجا توقف نمود. سپس قافله شبانه به سوي "سيرف" حرکت کرد و به مکاني رسيدند که منزل بعد از آن مکه معظمه بود. امروز فراق مدينه از يار به دهمين روز خود رسيده است و مسجد زيباي نبوي، ده شبانه روز است که بي فروغ مانده، نه پيامبري، نه علي و نه فاطمه، حسن و حسين . فراق کدام يک را تحمل نمايد ؟! 

در نهمين روز سفر، کاروان پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله، به "عسفان" رسيد .

پيامبر خدا با عزمي راسخ به همراه قافله هفتاد هزار نفري خود همچنان به سمت مکه پيش مي روند تا آخرين فرامين الهي را اجرا کنند، اجراي صحيح مراسم حج و آموزش واجبات و مستحبات آن به مسلمين و همچنين اعلام امر ولايت و امامت و تعيين جانشين بعد از خود، چرا که ديگر خورشيد عمر مبارکشان رو به افول است .

حضرت علي عليه السلام نيز همراه کاروان دوازده نفري از يمن به سمت مکه در راه و بي صبرانه در انتظار ديدار رسول خدا است .

اغلب محدثين و مورخين، به تواتر در کتب فريقين نقل کرده اند که رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمودند:

" اول کسي که روز قيامت در حوض کوثر، بر من وارد مي شود، علي است و او همان جوانمردي است که اولين مسلمان بود و پيش از هر کس اسلام آورد و نماز گزارد و اطاعت امر خدا و رسول نمود ." ( بحارالانوار)

ابوذر غفاري مي گويد: از رسول خدا صلوات الله عليه شنيدم که در حق اميرالمومنين عليه السلام مي فرمود :

" يا علي تو اول کسي هستي که به من ايمان آوردي. تو کسي خواهي بود که در قيامت با من مصافحه مي کني. تو راستگوي بزرگواري، تو کسي هستي که بين حق و باطل فرق مي گذاري و حق، همواره با توست. تو پيشوا و رهبر مومنين هستي . برادر من، وزير من و بهترين کسي هستي که پس از من باقي خواهي ماند و تو مواعيد مرا انجام مي دهي ." ( فروغ ابديت، جعفر سبحاني )

کاروان پيامبر اکرم صلوات الله عليه به " قديده " رسيده و در آنجا توقف مي کند . حضرت عليه السلام و همراهان نيز هم اينک از نجران و يمن با کارواني دوازده هزار نفري به سمت مکه رهسپارند .

" نجران " که منطقه مسيحي نشين در مرز يمن و حجاز است، خود حکايتي در فضيلت خاندان وحي دارد. چند ماه پيش، وقتي که هيات نمايندگي مسيحيان نجران، مُرکّب از شصت نفر از برگزيدگان اين قوم در پاسخ به نداي پيامبر اکرم که آنها را به قبول اسلام - و غير اين صورت، پرداخت جزيه - مکلف کرده بود، وارد مدينه شدند، وقايع و گفتگوهاي بسياري بين آنها و پيامبر اسلام پيش آمد و چون سرانجام اين بحث ها به نتيجه نرسيد، پيامبر آنان را به مباهله فرا خواند تا از هر يک از دو طرف، به همراه برگزيده ترين هاي خود در نقطه اي خارج از مدينه به مباهله برخيزند و دعا کنند تا خداوند دروغگويان را از رحمت خويش دور سازد و بر آنان عذاب نازل نمايد.

در اين باره قرآن مي فرمايد: " فَقـُل تَعالوا نَدعُ اَبناءَنا و اَبناء کُم وَ نِساءَ نا وَ نساء کُم وَ انفُسَنا وَ انفُسَکُم ثُمَّ نَبتَهل فَنَجعَل لعنة الله علَي الکاذبين." (آل عمران/ 61)

« پس بگو بياييد تا پسرانمان و پسرانتان، و زنانمان و زنانتان و ما خويشانمان و شما خويشانتان را بخوانيم و سپس مباهله و دعا کنيم. تا خداوند دروغگويان را به لعنت و مجازات خويش گرفتار سازد.

سرانجام لحظات مباهله فرا رسيد و ديدگان حيرت زده مسيحيان سيماي مطمئن و آرام پيامبر را مشاهده کردند، در حالي که کودکي در آغوش دارد و دست کودک ديگري را به دست گرفته و قدم به ميدان مي گذارد. بانويي در پس حضرتش حرکت مي کند و در پشت سر آنها حضرت علي عليه السلام گام برمي دارد!

و چنين بود که هيات نجران از بيم هلاک شدن به جزيه تن در داد، از در صلح درآمد و علي عليه السلام در همين آيه به مدال پر افتخار «نفس پيامبر» نازل گرديد. در سفر به يمن اين ماموريت را نيز داشت که اولين پرداخت جزيه را تحويل بگيرد و به پيامبر تقديم نمايد.

و اينک ابوتراب، سرافراز از انجام وظايف محوله، رهسپار مکه بود و براي ديدن حبيبش رسول خدا لحظه شماري مي نمود.