سخنان مورخان دیگر به جز شیخ مفید، اقتضا دارد که زینب و ام کلثوم چهار تن بوده اند .دو تن صغرا و دو تن کبرا.مسعودی به این نکته صریحا اشاره کرده و ام کلثوم کبرا و زینب کبرا را در شمار فرزندان آن حضرت (ع) از فاطمه دانسته و ام کلثوم صغرا را از مادر دیگری ذکر کرده است.
مسعودی در مروج الذهب، شمار اولاد علی (ع) را به بیست و پنج تن رسانده است.شیخ مفید در کتاب ارشاد تعداد آنها را هفده تن از دختر و پسر دانسته و پس از آن گفته است: عده ای از علمای شیعه گویند که فاطمه پس از وفات پیامبر (ص) جنینی که پیامبر او را محسن نامیده بود سقط کرد.بنابر قول این عده، فرزندان آن حضرت هجده تن بوده اند.
فرزندان حضرت علی (ع) بنابر آنچه که ابن سعد در طبقات #1 و بلاذری در انساب الاشراف #2 آورده است عبارتند از:
1 امام حسن (ع) و امام حسین (ع) و محسن و زینب کبری و ام کلثوم کبری که مادرشان فاطمه دختر رسول خدا می باشد.
نخستین همسر آن حضرت، فاطمه زهرا (ع) دخت گرامی پیامبر خدا بوده است.علی (ع) تا زمانی که فاطمه در قید حیات به سر می برد با کس دیگری پیمان زناشویی نبست.پس از وفات فاطمه، آن حضرت با امامه دختر ابو العاص بن ربیع بن عبد العزی بن عبد شمس که فرزند زینب دختر پیغمبر بود ازدواج کرد.ام البنین دختر حزام بن دارم کلابیه، زن دیگری بود که علی (ع) او را به عقد خود درآورد.پس از ام البنین، آن حضرت با لیلی دختر مسعود بن خالد النهشلیة تمیمه دارمیه ازدواج کرد و پس از وی با اسماء بنت عمیس خثعمی پیمان زناشویی بست.اسماء تا قبل از شهادت جعفر بن ابیطالب، همسر وی بود و پس از شهادت جعفر، ابو بکر او را به ازدواج خود درآورد و چون ابو بکر از دنیا رفت، علی (ع) او را به همسری خویش گرفت.یکی دیگر از همسران امیر المؤمنین (ع) ام حبیب دختر ربیعه تغلبیه و موسوم به صهبا بوده است .این زن از قبیله «سبی» بود که خالد بن ولید در عین التمر بر آنها حمله برده و ایشان را به اسیری گرفته بود.خوله دختر جعفر بن قیس بن مسلمه حنفی و یا به قولی دیگر خولة دختر ایاس از دیگر زنان آن حضرت بوده است.همچنین علی (ع) با ام سعد یا ام سعید دختر عروة بن مسعود ثقفی و نیز مخبأة دختر امری القیس بن عدی کلبی پیمان زناشویی بست.
منبع : سیره معصومان، ج 3 , امین، سید محسن
در پایان این مقاله لازم به ذکر می دانیم که گفتاردانشمند عالیقدرو با انصاف عامه ابن ابی الحدید معتزلی درباره ابوطالب پدر امیر المؤمنین (علیه السلام) را از مقدمه جلد یکم شرح نهج البلاغه وی، بیاوریم:
ابن ابی الحدید در بیان اوصاف حضرت علی (علیه السلام) و معرفی آن حضرت از جمله می نویسد:
«نمی دانم درباره مردی که پدرش ابوطالب بزرگ سرزمین مکه و حومه آن و سرور قریش و رئیس شهربود چه بگویم؟ تا آنجا که راجع به او گفته اند: کمتر اتفاق افتاده است که آدم تهی دستی، سروری پیدا کند. ابوطالب تنگدست بود، و ثروتی نداشت، ولی قریش او را بزرگ خود می دانستند و به وی «شیخ» می گفتند.
در روایت «عفیف کندی» است که گفت: در آغاز نزول وحی بر پیغمبر، روزی دیدم آن حضرت نماز می گزارد و پسربچه ای (علی علیه السلام) و زنی هم به وی اقتدا کرده اند.
عفیف گفت: ازعباس عموی پیغمبر پرسیدم اینها کیستند؟ عباس
گفت: این برادرزاده من است و مدعی است که پیغمبر و فرستاده خدا می باشد، ولی جز این پسر بچه که او نیز برادرزاده من است کسی از وی پیروی نمی کند. این زن هم (خدیجه) همسر او است.
عفیف پرسید: شما چه عقیده دارید: عباس گفت: ما صبر می کنیم ببینیم «شیخ» یعنی ابوطالب چه می کند!
سپس ابن ابی الحدید می گوید: ابوطالب بود که در ایام خردسالی پیغمبر کفالت و سرپرستی آن حضرت را به عهده گرفت و پس از آن که پیغمبر از جانب خداوند مبعوث گردید به دفاع و حمایت از وی برخاست و شر مشرکین را از او دور ساخت، و در این راه دچار ناراحتی عظیم و مصیبتی کمرشکن گردید، ولی با این وصف او در یاری و پیشرفت دین اسلام استقامت ورزید.
روایت شده است که چون ابوطالب وفات یافت، به پیغمبر وحی شد «از مکه خارج شو که یاورت از دنیا رفت» ! این مرد پدر علی (علیه السلام) است.»
ابن ابی الحدید در «شرح نهج البلاغه» نیز درباره شخصیت ابوطالب سخن می گوید، و اشعاری درمدح ابوطالب گفته است که از جمله دو بیت است: اگر ابوطالب و فرزند او (علی) نبود، قامت دین اسلام استوار نمی گشت. او خود در مکه به پیغمبر پناه داد و از وی حمایت نمود، و فرزندش (علی) در مدینه به دفاع از پیغمبر خود را به کام مرگ فرو برد.
«ابن ابی الحدید در مقدمه شرح نهج البلاغه را جع به فاطمه همسر ابوطالب که گفتیم دخترعمویاو و پیغمبر بود، می نویسد: وقتی او در مدینه وفات یافت پیغمبر پیراهن خود را داد تا کفن او کنند و او را مادر خطاب می کرد، سپس در قرستان بقیع پیش از دفن وی، به درون قبر او رفت و لحظه ای آرمید و سفارش فاطمه دختر اسد را به خاک قبر کرد آن گاه بیرون آمد و گفت حالا جنازه را دفن کنید!! این زن مادر علی علیه السلام است که در خردسالی از پیغمبر اسلام پرستاری نموده بود.
ابن ابی الحدید در آخر می گوید: این احترامی که پیغمبر برای فاطمه مادر علی علیه السلام معمول داشت، نصیب هیچ کس نشد.»
214- شرح نهج البلاغه - جلد 14 ص 84 و لو لا ابوطالب و ابنه لما مثل الدین شخصا و قاما فذال بمکة آوی و حاما و هذا به یثرب جس الحماما
نه تنها از نظر روحی و اخلاقی که از جهت جسمانی نیز مردی به تمام معنا «کامل» بود. رنگ رخش گندمگون، چهره اش درخشان، ابروانش به هم پیوسته، چشمانش فراخ و پلک ها قدری سنگین می نمود. قامتی به اندازه داشت نه بسیار بلند قد بود و نه چندان کوتاه قد به نظر می رسید. زیباروی و خندان بود. گردنی مانند صراحی نقره داشت. دارای سینه ای گشاده و شانه های پهن بود. بازو و دستش چنان پر می نمودند که گویی یک پارچه بودند. پشتی محکم و عریض و شکمی بزرگ داشت؛ متمایل به چاقی بود. ماهیچه پایش برآمده و هرچه پایین تر می آمد، باریک تر می شد. ماهیچه دست او نیز چنین بود.
در راه رفتن خیلی به پیامبر صلی الله علیه و آله شباهت داشت. قوّه و نیروی بدنی او به حدّ کمال بود. در میان همگنانش کسی نیروی او را نداشت. قوّتش به قدری بود که بدون زحمت سواری را از روی اسب می ربود و به زمین می زد و اگر پنجه به بازوی کسی می افکند، او را در جای خود چنان میخکوب می کرد که قادر به حرکت نمی شد. با هرکسی کشتی می گرفت او را به زمین می زد. سنگ های بزرگ را به راحتی برمی داشت و سنگین ترین درها را از جا برمی کند.
در کتاب کشف الغمه نوشته شده است که بدر الدین لؤلؤ عامل موصل از بعضی علما درخواست کرد تا احادیث صحیح و گوشه ای از آنچه درباره فضایل و صفات علی (ع) نقل شده است استخراج کنند.این صفات بر«انوار شمع اثنی عشر»نوشته و به آرامگاه آن حضرت برده شد.وی می گوید: «من این شمع را دیدم ».آنچه در اوصاف علی (ع) می آید مطالبی است که از کتاب صفین و از جابر و ابن حنفیه و دیگران و نیز از کتاب استیعاب نقل شده است.بدر الدین با خواندن این صفات گفت: او (علی) نکوترین کسی است که صفاتش را دیده است.ما با استفاده از مجموع این روایات به خصوصیات برجسته آن امام همام اشاره می کنیم.
سالشمار زندگانی امام علی علیه السلام
1. تاریخ تولّد: سیزدهم ماه رجب، روز جمعه، سی سال پس از تولّد رسول خدا صلی الله علیه و آله و عام الفیل، در حدود سال 600 میلادی، بیست سال قبل از هجرت.
2. محلّ تولد: شهر مکه، در اندرون خانه خدا، یعنی کعبه.
3. پدر: ابوطالب، عمو و بزرگ ترین حامی رسول اللّه صلی الله علیه و آله که از سر کیاست و فراست ایمان و اسلام خود را همیشه از کافران و مشرکان پوشیده داشت تا در سال معروف به «عام الحزن / سال اندوه و غم» به جهان باقی شتافت.
روزنه
ابعاد گوناگون و قابل تأسّی مردان بزرگ با گذشت تاریخ، بهتر روشن می گردد و شگفتی های کارنامه آنان با پیشرفت علم و جوامع بشری، برتری و جاویدانگی شخصیت آنان را به نمایش می گذارد.
پدر و مادر علی علیه السلام
پدر امیرالمؤمنین علیه السلام ابی طالب است و اسم ابی طالبْ عبد مناف است، چون پسر اولِ عبد منافْ طالب نام داشت به ابی طالب شهرت یافت، نام ابوطالب عِمْران بود. مادر امیرالمؤمنین علیه السلام فاطمه بنت اسد بن هاشم بن عبد مناف است و او با حضرت رسول صلی الله علیه و آله به مدینه رفت و در آنجا به رحمت ایزدی پیوست و پیغمبر خدا صلی الله علیه و آله به دست مبارک خود لحد او را راست کرد و پهلوی مبارک خود در قبر او بر زمین نهاد و پیراهن خود را کفن او ساخت و تلقینش نمود.
پدر علی علیه السلام
پدر بزرگوار علی بن ابی طالب علیه السلام ، حضرت ابوطالب، یکی از ده فرزند عبدالمطلب است. وی حدود 54 سال پیش از بعثت پیامبراکرم صلی الله علیه و آله وسلم به دنیا آمد و در سال دهم بعثت در 64 سالگی دیده از جهان فرو بست. حضرت ابوطالب علیه السلام در ایّام بسیار دشوار سال های اوّل نبوّت با تمام وجود از حضرت محمد صلی الله علیه و آله وسلم حمایت کرد و در سال سوم بعثت در مجلسی که به منظور دعوت از خویشاوندان پیامبراکرم صلی الله علیه و آله وسلم تشکیل شده بود، با اخلاق و قاطعیّت تمام خطاب به حاضران فرمود: «تا جان در بدن دارم از محمّد صلی الله علیه و آله وسلم دفاع می کنم». نقل می کنند به برکت ارشاد و هدایت روشنگرانه او بود که برادرش حضرت حمزه و فرزندش جعفر اسلام را پذیرفتند. پس از رحلت ابوطالب رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم با پای برهنه در حالی که می گریستند به دنبال جنازه عمو روان بودند و با این جملات از او یاد می کردند: عموجان، در کودکی مرا تربیت کردی؛ در یتیمی کفالتم نمودی، و در بزرگ سالی به یاری ام برخاستی؛ خداوند به تو پاداش خیر دهد.
نسب شریف آن حضرت
او علی پسر ابو طالب (نامش عبد مناف) پسر عبد المطلب (نامش شیبة الحمد) پسر هاشم (نامش عمرو) پسر عبد مناف (نامش مغیره) پسر قصی بن کلاب بن مرة بن لوی بن غالب بن فهر بن مالک بن نضر بن کنانة بن خزیمة بن مدرکة بن الیاس بن مضر بن نزار بن معد بن عدنان است.
«پنجه ام را برید سید جانشینان پیامبران، پیشوای سپیدرویان قیامت، علی بن ابیطالب، امام هدایت، پیشتاز بهشت های نعمت، گویندة گفتار راستین و صواب، شجاع مکی و بزرگوار با وفا!»
عشقی شورانگیزتر از این نبود که تو به علی داشتی. دانستی و خطا کردی و علی بر تو حد جاری کرد. پنجه دست راست تو را برید، ولی تو در جواب «ابن کواء» منافق چنین گفتی.
می دانستی که عشق و شور علی در نهانخانه دلت چه کرده است. از ذوالفقار بسیار شنیده بودی، اما تا به حال از نزدیک ندیده بودی اش و تا چند لحظه پیش، مهر ذوالفقار بر دست و دلت ننشسته بود.
اکنون، اما محبت علی بر ساعد خونینت نشانه ای نهاده است که تا پایان عمر این داغ عشق را بر لالة پنجه ات داری و چه کرد ذوالفقار با تو، آن مهر را ، شور را، عشق را و محبت تو را به علی صد چندان کرد.
علی با شمشیر خون آلودش رو به روی تو بودند. قطرات خون از رگ رگ وجودت بر خاک تفتیدة کوفه نقش می زدند، و تو سر خم کردی. لب های دلمه بسته ات را بر میانة دودم شمشیر نهادی و آن را بوسیدی. لبانت برید و خون از میانشان فواره زد. وه که عشق علی چه تیز و بران بود...
علی دست بر شانه ات نهاد و تو گریستی؛ گریستی و گریستی. اشک زلال چشمانت با قطرات خون لب ها درآمیخت و رنگی ارغوانی به رنگ عشق از محاسنت جاری شد.... و رفتی.
و این «ابن کواء» بود که تو را به سخن واداشت. نمی توانستی جوابش را ندهی. از تو به طعن و تمسخر پرسیده بود : چه کسی دستت را بریده بندة خدا؟! همان کسی که هوادار اویی؟
و تو اشک ریزان سر بلند کردی و گفتی : به خود می بالم که دستم را شمشیر علی بریده است!
(براساس کتاب جاذبه و دافعة حضرت علی (ع) از استاد شهید مطهری )
دیدار آشنا - شهریور 1383، شماره 51 - عشق و شمشیر
