در کتاب مسند الرضا عليهالسلام نام سيصد و شصت نفر که بدون واسطه از آن بزرگوار اخذ حديث کردهاند ذکر شده، در ميان آنها فقط دو تن از بانوان هستند که يکي از آنها فاطمه دختر خود امام رضا عليهالسلام ميباشد که دو حديث از پدرش روايت ميکند و ديگري کنيزي به نام عذر که خدمتگزار آن بزرگوار بوده است.
اخبار و رواياتي که اين راويان نقل ميکنند بعضي به صورت شفاهي بوده و موضوعي را خود راوي از امام سؤال ميکند و پاسخ را دريافت ميکند، گاهي راوي در محضر مقدس امام بوده و شخص ديگري از امام مسألهاي ميپرسد و امام هم به وي پاسخ ميدهد و او سؤال و جواب را نقل ميکند.
در جايي راوي خود امام عليهالسلام را مشاهده نکرده و مسألهاي را از آن حضرت کتبا سؤال ميکند و امام به او پاسخ ميدهد، در جايي ديگر شخص در منزل امام بوده و يا با او مسافرت ميکرده است، و در اين جا اعمال و افعال امام را نقل ميکند و از اخلاق و خصايص او سخن ميگويد.
راويان حضرت رضا عليهالسلام همگان بر يک طريقه و مذهب نبودهاند، و در ميان آنها از شيعيان و مخلصان اهل بيت عليهمالسلام که به ولايت و امامت آنان معتقد بودند، وجود دارند که البته اکثريت راويان امام عليهالسلام، از شيعيان و معتقدان آن بزرگوار ميباشند.
در آن جا گروهي هم از اهل سنت، و رجال سياست و ارباب مناصب دولتي
[ صفحه 10]
بودهاند و شاعران مديحهپرداز که براي مطامع دنيوي شعر ميگويند، و جماعتي هم از واقفيه، فطحيه، زيديه، غلاة و مفوضه بودهاند که به مجلس درس آن حضرت ميرفتهاند و گاهي حديث از او روايت ميکنند.
بطور کلي معلوم است که چون امام رضا عليهالسلام در مسجد مجلس درس و بيان مسائل داشته و اگر هم گاهي به عللي در منزل خود براي اصحاب سخن ميگفته، مجلس به صورت عام بوده از اين جهت مردم از همهي طبقات در آن شرکت ميکردهاند و هر فرقه و جماعتي در آن جا حضور داشتهاند، و ما اکنون در اين جا راجع به خصوصيات راويان امام رضا عليهالسلام بحث ميکنيم تا موضوع روشن گردد.
>خصوصيات راويان امام رضا
>ابان
>ابراهيم بن أبي البلاد
>ابراهيم بن ابيمحمود
>ابراهيم بن اسماعيل
>ابراهيم بن شعيب
>ابراهيم بن عباس صولي
>ابراهيم بن عبدالحميد
>ابراهيم بن عقبه
>ابراهيم بن محمد خراز
>ابراهيم بن محمد همداني
>ابراهيم بن موسي قزاز
>ابراهيم بن هاشم قمي
>ابن ابيسعيد المکاري
>ابن ابيکثير
>ابنسکيت
>ابنطيفور طبيب
>ابنغيلان مدائني
>ابواحمد غازي
>ابواسماعيل سندي
>ابواسحاق مدائني
>ابوالبلاد
>ابوجرير قمي
>ابوجميله
>ابوجويد
>ابوالحارث
>ابوالحسن طيب
>ابوالحسن رازي
>ابوحيون
>ابوزکريا حضرمي
>ابوزيد مکي
>ابوسعيد خراساني
>ابوعاصم
>ابوعبدون
>ابوالقاسم فارسي
>ابوقره محدث
>ابومحمد جزيري
>ابومحمد رازي
>ابومحمد غفاري
>ابومحمد کوفي
>ابومحمد رقي
>ابومحمد مصري
>ابومسروق
>ابومعمر
>ابوهشام بصري
>ابويحيي صنعاني
>ابويحيي واسطي
>ابويزيد قسمي
>احمد بن ابي عبدالله برقي
>احمد بن اشيم
>احمد بن حماد مروزي
>احمد بن زکريا
>احمد بن حسن ميثمي
>احمد بن عامر طائي
>احمد بن عبدالله جويباري
>احمد بن عبدالله کرخي
>احمد بن عمر حلال
>احمد بن عمر حلبي
>احمد بن عمرة
>احمد بن عيسي
>احمد بن محمد ابونصر بزنطي
>احمد بن معافا
>احمد بن مهدي رقي
>احمد بن موسي بن سعد
>ادريس بن زيد
>اسحاق بن ابراهيم
>اسحاق بن راهويهي مروزي
>اسحاق بن صباح
>اسحاق صاحب ماهيها
>اسحاق بن موسي
>اسماعيل خراساني
>اسماعيل بن ابيالحسن
>اسماعيل بن سعد اشعري
>اسماعيل بن عيسي
>اسماعيل بن محمد بن اسحاق
>اسماعيل بن موسي
>اسماعيل بن مهران
>اسماعيل بن همام کندي
>اسماعيل بن يوشع
>امية بن علي
>ايوب بن نوح
>ايوب بن يقطين
>بريد بن عمير شامي
>بسطام
>بشر بن مسلمه
>بشير
>بکر بن صالح
>جعفر بن ابراهيم همداني
>جعفر بن عيسي بن عبيد
>جعفر بن عيينة
>جعفر بن محمد بن ابيزيد
>جعفر بن محمد نوفلي
>حارث بن دلهاث
>حبيب نباجي
>حسن بن اسحاق
>حسن تفليسي
>حسن بن بشار واسطي
>حسن بن جهم
>حسن بن حسن انباري
>حسن بن حسين خثعمي
>حسن بن راشد
>حسن بن سعيد
>حسن بن سليمان ملطي
>حسن بن شاذان واسطي
>حسن بن صدقه
>حسن بن عباس بن معروف
>حسن بن عبدالله رازي
>حسن بن علي ديلمي
>حسن بن علي بن فضال
>حسن بن علي وشاء
>حسن بن علي بن يحيي
>حسن بن قاسم
>حسن بن محبوب
>حسن بن محمد
>حسن بن محمد بن عبدالله رازي
>حسن بن محمد نوفلي
>حسن بن محمد بن ابيطلحه
>حسن بن موسي وشاء بغدادي
>حسن بن نضر ابوعون ابرش
>حسين بن بشر
>حسين بن بشار واسطي
>حسين بن خالد
>حسين بن سعيد اهوازي
>حسين بن عمر بن يزيد
>حسين بن قياما
>حسين بن محمد علوي
>حسين بن محمد اشعري
>حسين بن محمد قمي
>حسين بن موسي بن جعفر
>حسين بن مهران
>حسين بن يزيد
>حسين بن يسار مدائني
>حسن بن يسار واسطي
>حکيمه دختر موسي کاظم
>حماد بن عثمان
>حماد بن عيسي
>حمدان بن سليمان نيشابوري
>حمدان بن معافا
>حمزة بن جعفر ارجاني
>حمزة بن عبدالمطلب جعفي
>حميري
>حنان بن سدير
>خالد بن نجيح
>خلف
>خيران خادم
>دارم بن قبيصه نهشلي
>داود رقي
>داود بن رزين
>داود بن سليمان غازي قزويني
>داود صرمي
>داود بن قاسم جعفري
>دعبل خزاعي
>رجاء بن ابيضحاک خراساني
>رحيم خلنجي
>رزين بن علي
>ريان بن شبيب
>ريان بن صلت
>زروان مدائني
>زکريا بن آدم قمي
>زکريا بن يحيي
>زياد قندي
>سعد بن سعد اشعري قمي
>سعدان عبدالرحمان
>سعيد بن جناح
>سليمان بن بلال مدني
>سليمان بن حفص مروزي
>سليمان بن جعفر ابوهاشم جعفري
>سليمان غازي
>سليمان بن يحيي
>سليمان بن يزيد
>سهل اشعري
>سهل بن سعد
>سهل بن قاسم نوشجاني
>صفوان بن يحيي
>طلحه
>عباس خادم امام رضا
>عباس بن هلال شامي
>عبدالرحمان بن ابينجران
>عبدالرحمان بن حجاج
>عبدالرحمان بن يحيي
>عبدالسلام بن صالح ابوصلت هروي
>عبدالعزيز بن مسلم
>عبدالعزيز بن مهتدي
>عبدالعظيم بن عبدالله حسني
>عبدالله تسليمي
>عبدالله بن ابان زيات
>عبدالله بن ابراهيم
>عبدالله بن جندب
>عبدالله بن سمره
>عبدالله بن صلت
>عبدالله بن طاووس
>عبدالله بن علي بن حسين
>عبدالله بن قيس
>عبدالله بن محمد تميمي
>عبدالله بن محمد حجال
>عبدالله بن مغيره
>عبدالله بن هشام
>عبدالملک بن هشام
>عبيد بن هلال
>عبيد خادم امام رضا
>عبيدالله بن ابي عبدالله
>عبيدالله بن اسحاق مدائني
>عبيدالله بن علي
>عثمان بن عيسي
>عذر
>عطية بن رستم
>علي بن احمد بن اشيم
>علي بن ادريس
>علي بن اسباط
>علي بن اسماعيل ميثمي
>علي بن بلال
>علي بن جعفر
>علي بن حديد
>علي بن حسان
>علي بن حسن بن فضال
>علي بن حسين بن عبدربه
>علي بن ابيحمزة
>علي بن خطاب
>علي بن رباط
>علي بن سويد سائي
>علي بن شعيب
>علي بن صاعد بربري
>علي بن صدقه رقي
>علي بن عبدالله زهري
>علي بن عبدالله بن عمران
>علي بن عقبة
>علي بن فضل واسطي
>علي بن محمد نصيري
>علي بن محمد نوفلي
>علي بن مسيب
>علي بن مهدي رقي
>علي بن مهران
>علي بن يونس بن بهمن
>عمران صابي
>عمر بن فرات
>عمر بن يزيد
>عمرو بن ابراهيم
>عمرو بن عثمان
>عمير بن يزيد
>عون بن محمد
>فاطمه دختر امام رضا
>فتح بن يزيد جرجاني
>فضالة بن ايوب
>فضل بن سهل سرخسي
>فضل بن شاذان نيشابوري
>فضل بن کثير
>فضل بن يونس
>فضيل بن يسار
>فياض بن محمد طوسي
>قاسم صيقل
>قاسم بن حسن يقطيني
>قاسم بن فضيل
>قاسم بن محمد زيات
>قاسم بن محمد علوي
>کاهلي
>مأمون الرشيد
>مجاشعي
>محمد بن آدم
>محمد بن اباديه
>محمد بن ابيجرير قمي
>محمد بن ابييعقوب بلخي
>محمد بن ابراهيم حضيني
>محمد بن اثرم
>محمد بن احمد دقاق
>محمد بن اسحاق طالقاني
>محمد بن اسحاق بن عمار
>محمد بن اسلم طوسي
>محمد بن اسماعيل بن بزيع
>محمد بن جزک
>محمد بن حسن اشعري
>محمد بن حسن زعلان
>محمد بن حسن بن شمون
>محمد بن حسين
>محمد بن حنان جلاب
>محمد بن داود
>محمد بن زيد طبري
>محمد بن سليمان
>محمد بن سنان
>محمد بن صلت
>محمد بن عاصم
>محمد بن عبدالرحمان
>محمد بن عبدالله
>محمد بن عبدالله اشعري
>محمد بن عبدالله خراساني
>محمد بن عبدالله طاهري
>محمد بن عبدالله علوي
>محمد بن عبدالله قمي
>محمد بن عبيد
>محمد بن عبيده همداني
>محمد بن عرفه
>محمد بن علي تميمي
>محمد بن علي
>محمد بن علي بن ابي عبدالله
>محمد بن علي بن جعفر
>محمد بن علي همداني
>محمد بن عمارة
>محمد بن عمر بن يزيد
>محمد بن عمرو بن سعيد
>محمد بن عيسي قمي
>محمد بن عيسي يقطيني
>محمد بن فرات
>محمد بن فضل
>محمد بن فضيل
>محمد بن قاسم
>محمد بن قاسم علوي
>محمد بن مضارب
>محمد بن منصور
>محمد بن ميمون
>محمد بن يحيي بن حبيب
>محمد بن يحيي بن عمر
>محمد بن يعقوب نهشلي
>محمد بن يونس
>محمد بن ابيالبلاد
>محول سجستاني
>مرزبان بن عمران قمي
>مسافر
>معاوية بن حکيم
>معاوية بن سعد
>معبد بن عبدالله شامي
>معمر بن خلاد
>مقاتل بن مقاتل
>موسي بن ابيالحسن
>موسي بن بکر
>موسي رقي
>موسي بن سلام
>موسي بن علي قرشي
>موسي بن عمر بن بزيع
>موسي بن نصر رازي
>موسي بن مهران
>موسي بن هارون
>مهدي بن سابق
>ميسر
>نادر خادم
>نذار
>نصر بن علي جهضمي
>نعيم بن صالح طبري
>وليد بن ابان
>هارون بن موسي
>هرثمة بن اعين
>هشام بن ابراهيم عباسي
>هشام بن ابراهيم مشرقي
>هيثم بن عبدالله رماني
>هيثم ابوخالد فارسي
>ياسر خادم
>يحيي بن ابيالبلاد
>يحيي بن بشار
>يحيي بن حبيب
>يحيي بن سعيد بلخي
>يحيي بن سليمان
>يحيي بن ضحاک سمرقندي
>يحيي بن مبارک
>يحيي بن محمد بن جعفر
>يحيي بن موسي صنعاني
>يزيد بن حماد
>يسع بن حمزه
>يعقوب بن اسحاق نوبختي
>يعقوب بن يقطين
>يوسف بن يعقوب
>يونس بن بکير
>يونس بن بهمن
>يونس بن عبدالرحمان
>يونس بن عبدالله