همين نگاه بود كه روايت مطهري از عاشورا را از ديگر روايتهاي رايج زمان خود متفاوت كرد. استاد شهيد مطهري در كتاب حماسه حسيني به دنبال پاسخ دادن به اين پرسش بود : «چرا ظرفيت فكري و اجتماعي واقعه بزرگي مانند عاشورا، امروز آنقدر به دست ما دچار آسيب شده كه تنها به بعد مصيبت و تراژدي و صفحه سياه آن توجه مي كنيم و از صفحه سفيد و نوراني آن غافليم؟» در پاسخ به اين پرسش مهم بود كه او اثري مانند حماسه حسيني را خلق كرد و در آن وجوه ايجابي و نوراني اين حادثه الهام بخش را روشن نمود. براي همين ، دغدغه هاي اصلي مطهري را در اين كتاب،‌چنين مي بينيم : خرافه زدايي از عاشورا، توجه به ابعاد زندگي ساز و حركت آفرين عاشورا و الهام گيري از ابعاد حماسي اين واقعه.
***
تحريفهايي كه به دست ما مردم در اين حادثه صورت گرفته است، همه در جهت پايين آوردن و مسخ كردن قضيه بوده است، در جهت بي خاصيت كردن و بي اثر كردن قضيه بوده است و در اين امر ،هم گويندگان و علماي امت تقصير داشته اندو هم مردم.
شهيد مطهري تحريفات عاشورا را منكري مي دانست كه بايد با آن قاطعانه و مصلحانه برخورد كرد. او تحريفات را به دو دسته كلي«تحريفات لفظي» (دروغگويي درباره تاريخ و حوادث عاشورا) و «تحريفات معنوي» (القاي اهداف غيرواقعي براي نهضت حسيني) تقسيم مي كرد و مي گفت: شما بايد روضه راست بشنويد… اشكي كه از راه قصابي كردن از چشم بيرون مي آيد اگر يك دريا هم باشد ارزش ندارد.
البته شهيد مطهري برخلاف روشنفكران غرب زده نميخواست به بهانه وجود تحريفات و اكاذيب رايج در عزاداريها ،تعلق معنوي مردم به امام حماسه سازشان را به ريشخند بگيرد. او در برابر عزاداريهاي آميخته به تحريفات تاكيد داشت كه : نبايد با اينها مبارزه كرد بايد اينها را اصلاح نمود.
نكته مهم اين است كه شهيد مطهري تحريفات معنوي را بسيار خطرناكتر از تحريفات لفظي عاشورا مي دانست. به نظر او، امام حسين (ع) آنقدر واضح اهداف خود از اين قيام را توضيح داده است كه اگر ما دست از تنبلي و بي سوادي و عافيت طلبي برداريم، هيچ احتياجي به تفسيرهاي ناروا از اين حادثه نداريم و با همين نگاه بود كه تفسيرهاي صرفا معنوي و شخصي از اين حادثه همه جانبه و اجتماعي را نقد مي كرد. 
***
شعارهاي اباعبدالله (ع) شعارهاي احياي اسلام است . اين است كه چرا بيت المال مسلمين را يك عده به خودشان اختصاص داده اند؟ چرا حلال خدا را حرام و حرام خدا را حلال مي كنند؟ چرا مردم را دو دسته كرده اند: مردمي كه فقير فقير و دردمندند و مردمي كه از پرخوري نمي توانند از جايشان بلند شوند؟
الگوپذيري اجتماعي و حركت در مسير آزاديخواهي حسيني ، دغدغه اي بود كه مطهري داشت و مي گفت رمز اصلي عزاداري براي سيد الشهدا(ع) همين تجديد روحيه انقلابيگري و ساكت ننشستن در برابر ظلمها و انحرافهاست. او حسين (ع) را نه يك مقتول تلف شده كه بايد به حال او و خانواده اش تاسف خورد، بلكه قهرماني اجتماعي مي ديد كه ياد او بايد زنده كننده روح حماسه و عزت و سازش ناپذيري باشد.
مطهري با نگاهي دقيقتر، حادثه عاشورا هم به عنوان امر به معروف و نهي از منكر و هم به عنوان يك حركت تبليغي براي معرفي دين مي ديد وبراي همين در «حماسه حسيني » طي دو فصل مجزا و مفصل ، مباني فكري قوي خود را در دو موضوع امر به معروف و نهي از منكر و تبليغ و مبلغ مطرح كرده كه از جنبه كاربردي بسيار خواندني و شيرين هستند.
نگاه نقادانه استاد شهيد مطهري به عزاداريها و تاكيد او بر جنبه هاي الگوآفرين حماسه حسيني ،‌نه فقط در كتاب حماسه حسيني بلكه در تمامي آثار او ردپايي دارد. مثل آن جا كه مي گويد: « آيا حسين بن علي (ع) نيازي دارد كه ما و شما بياييم بنشينيم و برايش گريه كنيم ، العياذبالله ،‌عقده هاي دلش خالي مي شود؟ ...يا عقده هاي دل فاطمه زهرا(س) و حضرت امير(ع) خالي مي شود؟ ... پس مساله چيست؟ ... اسلام، اصلي دارد به نام مبارزه با ظلم و ستمگري ، اصلي دارد به نام حماسه شهادت... حسين (ع) حماسه شهادت است ، حسين شعار عدالت اسلامي است... تا شما نام حسين(ع) را زنده نگه مي داريد، يعني ما طرفدار عدالت اسلامي هستيم . اينكه پرچم سياه بالاي خانه تان مي زنيد يعني من وابسته حسينم. كدام حسين ؟ همان حسيني كه درراه عدالت شهيد شد.».
منبع: كتاب حماسه حسيني جلد 1

اما آن روزها علی اکبر را خوب نشناختم. سالها بعد، در روزهای جوانی ام شناختمش. توی همان روزهای محرم، میان تمام بوهای خوب و به یادماندنی جوانی همان روزها علی اکبر آمد و جا خوش کرد توی ذهنم . وگرنه من که نمی شناختمش. می شنیدم علی اکبر جوان بود . اولین چیز همین بود که مرا جلب کرد. چقدر جوان بود یعنی؟ تا این حد که جوانی اش را گذاشت زیر پا و روز عاشورا ماندنی شد؟ماندنی؛ که راز ماندگاری همین است.علی اکبر جوان بود. آنقدر جوان که حتی اختلاف هست بین سن ماندگاری اش، مهم نیست که هیجده سالش بود یا بیست و سه سال یا بیست و هفت سال، نه... قصد چیز دیگری است. علی اکبر «آرمان » را شناخته بود. علی اکبر حسین ، آرمان را با «آزادی» دیده بود ؛ و آزادی چیزی نبود جز نبودن در قفس ،فکرش را بکن، آفتاب ظهر عاشورا... می تابد و این بار جان مهم نیست ؛ که آرمان مهمتر است. جوانی می ماند پشت دیوار... اما آرمان و ایمان مهمترین واژه ها می شود.... من همه اینها را در جوانی ام شنیدم و بعد ،یاد گرفتم که بعضی واژه ها توی زندگی آدم مهم می شوند. علی اکبر حسین جوانی ام را یادم انداخت. یادم انداخت که آزادی و آرمان و ایمان واژه های مهم زندگی ام هستند. علی اکبر یادم داد. این روزها اسم علی اکبر را زیاد می شنوم. توی هر دسته، هیات و کنار هر اشک چشمی یادم می افتد که ...، حالا من جوانم، جوانی ام پشت دیوار خاک نمی خورد، من جوانی و آرمان و ایمان را با علی اکبر یاد گرفتم.
محمدرضا سلطانی
 

این که در روایات مربوط به ظهور بسيار در مورد انتقام‌گیری خون امام حسین(ع) سخن به میان آمده است نشانه ای از دغدغه امام زمان (عج) و یاران باوفایش در ثبت عاشورا به عنوان بزرگترین نماد انسانیت و عدالت طلبی در طول تاریخ است.
از این روست که هر روز شاهد هستیم که گرایش علاقه و توجه جهانیان به مسئله عاشورا بیشتر می‌شود و رمز پایداری شیعه بي ترديد بهره گیری از فرهنگ انتظار و حركت عدالت خواه عاشوراي حسين (ع) و لذا اهداف نهضت عاشورا با ظهور حضرت مهدي(عج) تحقق مي يابد.
قیام امام حسين(ع) به دست امام مهدی (عج) به سرانجام رسيده و اهداف عاشورا با ظهور حضرت مهدی(عج) محقق می شود و تداوم می یابد.
در همين راستاست كه در زیارت ناحیه مقدسه که منتسب به امام زمان (عج) است، آمده است که صاحب الزمان (عج) هرگز از یاد مصیبت امام حسین (ع) فارغ نمی شود و مصیبت جدش را فراموش نمی کند .
از طرفي برخي روايات؛ آغاز قیام امام مهدی (عج) را روز عاشورا دانسته و تأكيد مي كند ؛ امام زمان (عج) روز جمعه بعد از اقامه نماز عشا در مسجدالحرام اعلام قیام می کند و حرکت جهانی خود را روز شنبه که مصادف با عاشورای حسینی است، آغاز می کند.

«ديانا ترون گوسو» كه در خانواده‌اي مسيحي در ايالت تگزاس آمريكا به دنيا آمده است، به طور اتفاقي در زمان تبليغ دين مسيحيت در كليسا، با دين اسلام آشنا مي‌شود. بعد از مطالعه و تحقيق، در 20 سالگي اسلام را به عنوان دين خود بر مي‌گزيند و نامش را به «هاجر حسيني» تغيير مي‌دهد. هاجر در مسير تحقيقات با عاشورا و نهضت حسيني آشنا مي‌شود و اين اوج تحولات روحي و فكري اش مي‌شود. 
او هنوز هم هر وقت نام امام حسين(ع) مي‌آيد، حالش دگرگون مي‌شود. باورش نمي‌شود از يك خانواده كاتوليك به اينجا رسيده باشد. مي‌گويد: من در یک خانواده کاتولیک به دنیا آمدم اما همیشه دغدغه آشنایی با ادیان مختلف را در سر داشتم. در 18 سالگی تصمیم گرفتم از آمریکا به اروپا سفر کنم و در همین سفر بود که فهمیدم تفاوتی بین اروپا و آمریکا وجود ندارد و همه غرق مادیات هستند. من اما تشنه معنویت بودم و چیزی جدا از آن را نمي‌خواستم.
علاقه هاجر به رهايي از دايره بسته جهان مادي غرب، تا آن جا بوده که در روزنامه‌های اروپایی هم مطالب مختلف را دنبال مي‌كرده است. مي‌گويد: تشنگي من وقتي زيادتر شد كه يك روز مطلبي را درباره انقلابی مرور كردم که از سوي یک رهبر روحانی به وقوع پیوسته بود. این اسلام و این رهبر روحانی توجه و کنجکاوی من را بیش از اندازه جلب کرده بود. 
در همان زمان، جريان انقلاب باعث شده بود تا پیروان مسيحيت و به خصوص پاپ درپي گفتگو با مسلمانان و به ويژه آیت‌ا... خمینی(ره) باشند. هاجردر چند جلسه توجیهی كه با حضور چند نفر از شیعیان ایرانی صورت مي‌گيرد، شركت مي‌كند. خودش مي‌گويد: در آن جلسه به صورت استدلالی به بحث و گفتگو نشستیم. حتی یادم هست آنجا مطرح شد که امام خمینی(ره) در ایران انقلاب مسلحانه به پا نکرده، بلکه این انقلاب از درون آدم‌ها و مردم شروع شده و ادامه یافته است. این موضوع برای من خیلی جذاب و سئوال بر انگیز بود و همراه با بحث امامت که آن روز مطرح شد، من را خیلی جذب کرد و ناخواسته وارد جریاناتی شدم که نقطه اوج آن امام حسین(ع) بود. 
اومي‌گويد: با این حال من دائم موضوعات روز را با مسیحیت تطبیق مي‌دادم؛ مثلا به فداکاری و جانفشانی امام حسین(ع) که مي‌رسیدم، آن را با رنج‌ها و سختی‌های مسیح تطبیق مي‌دادم هرچه پیش‌تر مي‌رفتم، هیجانم برای دانستن عظمت حسيني بیشتر مي‌شد. تا آنجا که امام حسین(ع)، نقطه اصلی لحظات شگفت انگیز وجودم شد. هر چه زمان بيشتر مي‌گذشت، موضوعات براي من و در نتيجه تلاش براي رسيدن به حقيقت جدی و جدی‌تر مي‌شد.
او كه قبلا در کلیسا، مبلغ بوده و با موضوعات اخلاقی و دینی انس داشته، ادعا دارد: در تمام موضوعات، امام حسین(ع) دريچه متفاوتي را برای من گشود و عاشورا حجت را بر من تمام کرد.

دکتر ابراهيم فياض از عملکرد رسانه ملي در اين بخش انتقاد مي کند و با اشاره به تکراري بودن ميهمانان و سخنرانان و محورهاي مورد بحث مي گويد: سخنان تعداد بسيار محدودي از استادان حوزه و دانشگاه مثل دکتر رجبي دواني، خوانساري، رفيعي، انصاريان و ... در اين ايام از تلويزيون پخش مي شود درحالي که استادان بسياري در سطح دانشگاه ها و حوزه هاي علميه مانند حوزه قم حضور دارند که تحليل هاي بسيار عميق و جالبي از عاشورا دارند اما متاسفانه رسانه ملي از حضور آن ها بهره نمي گيرد و به تعداد محدودي از اين سخنرانان و استادان بسنده کرده است که اين ضعف در سال جاري به صورت واضح و روشن خود را نشان داد. 
اما در مقابل ديدگاه اين جامعه شناس، حجت الاسلام بهمني تحليل متفاوتي نسبت به اين موضوع دارد و با بيان اين که حجم تحليل هاي ارائه شده در سال جاري نسبت به گذشته و کيفيت مباحث ارائه شده سير صعودي داشته است، مي گويد: رسالت رسانه ملي اثرگذاري در سه حيطه عاطفي، معرفتي و عملي است. به اين معنا که رسانه ملي بايد از طريق پخش مداحي ها براي ايجاد شور حسيني در مردم و ارتقاي سطح ارتباط عاطفي آن با واقعه عاشورا و امام حسين(ع) تلاش کند که بايد گفت تا حدي رسانه ملي در انجام اين وظيفه موفق بوده است، در سطح دوم که ارتقاي معرفتي مردم نسبت به واقعه عاشوراست صداوسيما بايد از طريق پخش سخنراني هاي مناسب و ارائه تحليل هاي دقيق و عميق، معرفت مردم را نسبت به اين واقعه بزرگ افزايش دهد تا در نتيجه اين دو امر تحول عملي مردم در مراسم عزاداري تحقق يابد و ماه محرم که نخستين ماه قمري است به بهار تحول جان ها و روح ها تبديل شود. در مجموع مي توان گفت به لحاظ کمي و کيفي اين تحليل ها و گفت وگوها جالب و محل تامل بوده است.
همچنين دکتر مجيد ابهري با بيان اين که رسالت رسانه ملي، تعميق باورهاي مردم از طريق منبرنوين رسانه است، کارنامه رسانه ملي را در اين زمينه موفق ارزيابي نمي کند و مي گويد: رسانه ملي راهبردي براي انجام اين رسالت خود ندارد و نمي داند از چه طريقي و با حضور چه افرادي مي تواند به اين هدف نائل شود. در نتيجه به گفت وگوها و سخنراني هاي تکراري، ملال آور و خسته کننده روي مي آورد.
دست خالي رسانه ملي در مجموعه هاي نمايشي محرم 
سال گذشته در چنين ايامي يعني ماه محرم مجموعه پرمخاطب مختارنامه با محوريت زندگي و شخصيت مختار ثقفي که به خونخواهي امام حسين(ع) قيام کرد، از شبکه يک سيما و تکرار آن از شبکه هاي ديگر پخش مي شد که اتفاقا پخش قسمت هاي مربوط به وقايع کربلا مصادف با دهه اول محرم و روزهاي تاسوعا و عاشورا بود.
در محرم امسال رسانه ملي اقدام به پخش مجدد بخش هايي از اين مجموعه کرد و حتي قسمت مربوط به بي وفايي مردم کوفه نسبت به مسلم را به صورت يک فيلم سينمايي ۱۱۰ دقيقه اي با عنوان «ميهمان کشي» ، در روز تاسوعا از شبکه اول تلويزيون پخش کرد. فيلم سينمايي روز واقعه نيز براي چندمين بار در شب عاشورا از شبکه ۳ سيما پخش شد و در کنار آن ها سريال هاي جديدي چون مجموعه هاي «فرات»هم ارائه شد که تا حدي مي توان گفت اين نمايش ها دست خالي رسانه ملي را در عرصه نمايش در سال جاري به وضوح نشان داد.
در عرصه نمايش ، تلويزيون حرفي براي گفتن نداشت 
فياض در اين زمينه به شدت از رسانه ملي انتقاد مي کند و معتقد است، در عرصه نمايش سيما هيچ حرفي براي گفتن نداشت.
دکتر ابهري،استاد دانشگاه نيز مي گويد: من آن قدر فيلم روز واقعه را از تلويزيون ديده ام که حتي ديالوگ هاي آن را نيز حفظ شده ام. در حالي که همان طور که شبکه هاي مختلف تلويزيون خود را موظف مي دانند ماه رمضان هر سال مجموعه هاي تازه نمايش دهند براي ايام محرم هم رسانه ملي بايد چنين تدارکي ببيند. 
سال گذشته به دليل پخش اثر موفق مختارنامه، کوتاهي سيما براي مجموعه هاي نمايشي در محرم به چشم نيامد؛ اما امسال مثل سال هاي گذشته باز فقدان پخش آثار پرمخاطب نمايشي به چشم آمد. 
پيشنهاد کارشناسان به رسانه ملي 
دکتر ابراهيم فياض با بيان اين که رسانه ملي ما مغز متفکر ندارد، مي گويد: رسانه اي مثل صداوسيما با اين حجم از مخاطبان بايد مغز متفکر داشته باشد تا برنامه سازان اين رسانه اقدام به برنامه سازي هاي مفيد و موثر کنند. ضمن اين که اين برنامه سازان خود بايد با محتواي معارفي آشنا باشند تا بتوانند برنامه اي تاثيرگذار بسازند. 
دکتر مجيد ابهري نيز فقدان نوآوري و جذابيت را آسيب و ضعف اصلي برنامه هاي معارفي رسانه ملي مي داند و مي گويد: اين برنامه ها معمولا با محدوديت زماني مواجه است و در زمان محدودي و با سرعت و بدون توجه به کيفيت ساخته و روانه آنتن تلويزيون مي شود. علاوه بر آن به دليل شناخت نداشتن برنامه سازان معارفي از محتواهاي ديني يا دغدغه نداشتن در اين زمينه برنامه هاي بي خاصيت و فاقد جذابيت و نگاه هاي نوآورانه ساخته مي شود.

در طول تاریخ شیعه و پس از غیبت كبری، بسیاری از انقلابیون و عالمان دینی و متعهد، با قیام و مبارزه، احیای دین اسلام را وجهه همت خویش قرار داده­اند كه در این میان، نهضت عاشورا با توجه به ماهیت اسلام­خواهی، اصلاح ­­طلبی و ظلم ­ستیزی­اش همواره الهام­ بخش نهضتهای اسلامی و حركتهای اصلاحی بوده است. انقلاب اسلامی ایران به رهبری و زعامت امام خمینی (ره) را می­توان بارزترین و موفق­ترین انقلاب نشات گرفته از عاشورای حسینی به شمار آورد؛ زیرا همانطور كه امام حسین (ع) هدف خود را اجرای سیره جدشان، امر به معروف و نهی از منكر، عدالت گستری و ایستادگی در مقابل ظلم اعلام كردند؛ امام خمینی (ره) نیز چه قبل از تبعید و چه در نجف و پاریس به صراحت اعلام كردند كه ما در مقابل طاغوت زمان (رژیم پهلوی) ایستادگی می­كنیم و با خواست مردم ،حكومت عدل را بر دو محور اسلامیت و جمهوریت بنیان می­نهیم. بنابراین می­توان گفت كه انقلاب اسلامی ایران از حیث الگوهای والایی مانند امر به معروف ونهی از منكر ، مقابله با طاغوت، تكیه بر پایگاه مردمی و استفاده از اصول مشخص دینی، بیشترین شباهت را به به قیام حسینی و نهضت عاشورا دارد.
اساسا شروع انقلاب اسلامی را باید از ایام محرم و عزاداری امام حسین (ع) و با الهام از آموزه­ های نهضت عاشورا دانست. قیام 15 خرداد 1342 -كه نقطه عطفی در تاریخ انقلاب شمرده می­شود- به دنبال سخنرانی شدید الحن امام خمینی(ره) در بعد از ظهر عاشورا ( 13 خرداد 1342) به وقوع پیوست. و در حقیقت نطفه انقلاب را همان فریاد عاشورایی امام منعقد كرد. شعارهایی هم كه در طول این قیام و ایام پیروزی انقلاب، علیه رژیم پهلوی از طرف مردم سر داده می­شد، اشاره به نهضت عاشورا ی حسینی داشت، شعارهایی چون «خمینی بت شكن ... خمینی، تو فرزند حسینی»، «خمینی، خمینی تو وارث حسینی» و «نهضت ما حسینیه، رهبر ما خمینیه». قتل عام 15 خرداد، گرچه به ظاهر سركوب نهضت امام بود؛ اما خونهای شهدا و افشارگریها و مبارزات بعدی، اذهان را برای یك انقلاب فراهم ساخت. عاشورای حسینی هم در ظاهر با شهادت امام حسین (ع) و یارانش به پایان رسید ولی همان حادثه، بذر تحركها و بیدادگریهای عظیمی را افشاند و به بار نشست.امام خمینی (ره) در مورد قیام 15 خرداد 1342 فرمودند:
«آن روز یزیدیان با دست جنایتكاران گور خود را كندند و تا ابد هلاكت خویش و رژیم ستمگر جنایتكار خود را به ثبت رساندند و در 15 خرداد 42 پهلویان و هواداران و و سرمداران جنایتكارشان با دست ستمشاهی خود گور خود را كندند و سقوط و ننگ ابدی را برای خویش به جا گذاشتند كه ملت عظیم­الشان ایران بحمدالله تعالی با قدرت و پیروزی بر گور آتشبار آنان لعنت می­فرستد».(صحیفه نور، ج 16، ص79)
به علت افشاگریهای شجاعانه و بی پرده حضرت امام (ره) بر ضد رژیم ستمگر پهلوی، ایشان دستگیر و به تركیه و پس از مدتی به عراق تبعید شدند. حضرت امام خمینی در دوران تبعید نیز به پیروی از حسین بن علی (ع) راه صبر و استقامت را پیشه خود ساخته و با الهام از عاشورا روح حماسه و غیرت دینی را در مردم دمید. ایشان با بر شمردن مفاسد و مظالم رژیم طاغوت، مردم را دعوت به مبارزه با یزید زمانه كرده و در عین حال خواستار تشكیل حكومت اسلامی و حاكمیت ارزشهای قرآنی بر جامعه شدند.
امام در آثار دوران تبعید خود بر لزوم پا‌فشاری بر نهضت حسینی و احكام اسلامی بیش از پیش پای می‌فشردند: «اسلام را عرضه بدارید و درعرضه آن به مردم، نظیر عاشورا به وجود بیاورید...» زیرا «محرم، ماه نهضت بزرگ سید شهیدان و سرور اولیای خداست كه با قیام خود در مقابل طاغوت، تعلیم سازندگی و كوبندگی به بشر داد و راه فنای ظالم و شكستن ستمكار را به فدایی دادن و فدایی شدن دانست و این خود سرلوحه تعلیمات اسلام است برای ملت ما تا آخر دهر.» (صحیفه نور، ج2، ص11)
در فاصله سالهای 1342 تا 1357 مجالس محرم، منبرها، وعظها و نوحه­ها حال و هوای سیاسی و انقلابی گرفت. نگرش سیاسی به حادثه كربلا و درس آموزی از قیام عاشورا به سرلوحه دعوت امام خمینی و همفكران او تبدیل شد. عاشورا دیگر یك ضایعه تاریخی نبود، بلكه به محور بسیج مردم بر ضد رژیم طاغوت تبدیل گردیده بود.. خانواده­ها، شهیدان خود را به فرمان حسین زمان و محشور با شهدای كربلا می­دانستند.
مساجد، تكایا، حسینه­ها و خیمه­های عزاداری امام حسین (ع) به عنوان مهمترین اماكن، برای فعالیت نیروهای انقلاب و بیداری مردم از مفاسد حكومت پهلوی و سازماندهی آنان برای راهپیمایی، تظاهرات و فعالیتهای انقلاب محسوب می­گردید. مردم ایران تحت تاثیر نهضت عاشورا ، روحیه شهادت طلبی و ایثار امام حسین (ع) و یارانش را مجددا در خاطره­ها تكرار می­كردند و با شعارهای «الله اكبر» و «توپ، تانك، مسلسل دیگر اثر ندارد» با تانكها و مسلسلهای رژیم ستمشاهی مقابله می­كردند. امام راحل می­فرمودند:
«كیفیت مبارزه را اینكه قیام در مقابل یك حكومت قلدری كه همه جا را در دست دارد، با یك عده معدود چطور باید باشد، اینها چیزهایی است كه حضرت سیدالشهداء به ملت آموخته است».(صحیفه امام، ج17 ،ص56)
در دهه­های 1340 و 1350 بعضی از خطبا ، روحانیان و دانشگاهیان توانستد از زوایای نو به قیام عاشورا نظرافكنده و بدین وسیله جامعه، بویژه جوانان را با این قیام عظیم تاریخ ساز آشناتر سازند. در این راه دو تن از متفكران و مبارزان، یعنی آیت الله مطهری و دكتر علی شریعتی بیش از دیگران موفق به این كار شدند، استاد مطهری با ایراد سخنرانی ها و تالیف كتاب هایی چون «حماسه حسین» و «فریادها» به مردم بویژه جوانان اهمیت این حماسه را در احیای دین اسلام و جنبه ظلم ستیزی آن گوشزد كرد. دكتر شریعتی نیز باتوسل به دیدگاه خاص خود برآن بود تا نسل جوان را بیش از پیش با نهضت امام حسین(ع) و یارانش آشنا سازد.
شاید بتوان مهمترین نمود فرهنگ و تعالیم عاشورا در انقلاب اسلامی ایران را مسئله ناسازگاری با طاغوت و استكبار دانست كه این امر، در تمامی حركتها و موضع­گیریهای امام خمینی (ره) كاملا نمایان و آشكار بود و به صورت یك جریان محوری در نهضت اسلامی می­درخشید. ایشان در سخنرانیها و بیانیه­ها ­و مصاحبه­های خود مشروعیت حكومت شاه را زیر سوال می­بردند؛ آنگونه كه سیدالشهداء نیز با امتناع از بیعت، خلافت یزید را نامشروع و غاصبانه دانست. ایشان با آنكه دور از وطن بودند؛ تاكید داشتند كه روحانیون و خطبا، حد اعلای استفاده از منابر حسینی در ماه محرم و صفر را داشته باشند. ایشان این ایام را بهترین زمان برای افشاگری اقدامات ضد اسلامی رژیم می­دانست. راهپیمایی­های تاسوعا و عاشورای حسینی در سال 1357 كمر رژیم را شكست. همچنین اعلامیه تاریخی امام خمینی (ره) در روز 21 بهمن 1357 مبنی برشكستن حكومت نظامی – كه تصمیم داشتند رهبران اصلی انقلاب را دستگیر كرده و به زعم خویش به انقلاب برای همیشه پایان دهند- عملا نوعی حماسه عاشورایی محسوب می­شد. مردم تحت تاثیر اعلامیه و فرمان حسین زمان خویش، به خیابانها ریخته و ضربه نهایی را به رژیم پوسیده شاهنشاهی وارد ساختند.
بطور كلی حضرت امام (ره) علل محدثه و مبقیه انقلاب اسلامی ایران را مدیون و مرهون عاشورا و درسی كه مردم از امام حسین (ع) آموختند می­دانند و لذا در سخنان خویش می­فرمایند:
«ما باید همه متوجه این امر معنا باشیم كه اگر قیام حضرت سیدالشهداء –سلام الله علیه- نبود،امروز ما نمی­توانستیم پیروز شویم، انقلاب اسلامی ایران پرتوی از عاشورا و انقلاب عظیم الهی آن است» (صحیفه نور، ج8، ص12)
امام خمینی (ره) كه تعالیم و فرهنگ عاشورا را گنجینه عظیم سیاسی_دینی و پشتوانه غنی و انسان­ساز اسلام می­دانست؛ با الهام و بهره­گیری از آموزه­های عاشورایی، حماسه حسینی را اساس قیام و مبارزه خویش قرار داده و به احیای دین پرداخت. امام راحل عظیم الشان، با شناخت دقیق سیاسیت­های استكبار جهانی در تحمیل رژیم پهلوی بر ایران و مشابهت­های فراوان این رژیم با حاكمان اموی، و بهره گیری از دو عنصر تحرك­آفرین دینی یعنی «امر به معروف و نهی از منكر» و «تكلیف الهی» كه شالوده و اساس شكل­گیری حماسه عاشورا را پایه­ریزی كردند؛ رژیم 2500 ساله شاهنشاهی را فرو ریخت و مكتب انسان­ساز اسلام را حیات مجدد بخشید و غبار تحریف و بدعت را از چهره دین زدود.
مرتضی باقیان
 

اسماعیل کوثری، نایب رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی با بیان این عبارات تاکید دارد که بستر تحرکات اسلام گرایانه در روز عاشورا و توسط امام حسین (ع) پایه ریزی شده است. 
وی می گوید: پیروزی انقلاب اسلامی ایران و تظاهرات های مردمی نشان دهنده این بود که مردم چقدر به اعتقاداتشان پایبندند مخصوصا نهضت امام حسین(ع) نه تنها در ایران بلکه در کشورهای شیعی و مسلمانی که به ائمه معصومین اقتدا می کنند به عنوان الگو پیش روی مردم قرار دارد و به همین علت حزب الله لبنان و گروه های جهادی دیگر شکل گرفته است. 
این نماینده مجلس شورای اسلامی در ادامه به گزارشگر کیهان می گوید: فداکاری و از خودگذشتگی که امام حسین و یاران وفادارایشان داشتند الگوی خوبی بود و این که همه موجودی خود را به صحنه نبرد بردند و تا از ارزش های اسلامی و الهی که پیامبر اعظم(ص) مبنای آن را در جامعه گذاشته بودند محافظت کنند که مهم ترین آن امر به معروف و نهی از منکر بود، باید مورد احترام و اقتدا قرار گیرد. 
کوثری می گوید: متاثر از این اقدام اباعبدالله الحسین(ع) ملت ایران هم به رهبری امام خمینی این چنین عمل کردند و الگویشان عاشورا و محرمی بود که در سال ۶۰ هجری پایه گذاری شد. 
به اعتقاد این وکیل مردم در مجلس شورای اسلامی این روزها با تحولات خاورمیانه شاهدیم که چه جوامع شیعه و چه اهل تسنن در منطقه خاورمیانه ایثار و فدارکاری و از خود گذشتگی که نشأت گرفته از نهضت عاشورا بود را الگو قرار داده اند و با نثار جانشان به دنبال کوتاه کردن دست استکبار و ظلم و جور حاکمان در کشورشان هستند. 
موضوعی که صادق شهبازی، عضو شورای مرکزی جنبش عدالتخواه دانشجویی در گفت و گو با خبرنگار سرویس گزارش کیهان الگو گرفتن از نهضت عاشورا را برای جاری کردن خواست خدا و آیین اسلام در جوامع مختص مسلمانان نمی داند. 
وی می گوید: انقلاب امام حسین (ع) و یاران وفادار ایشان پیامی فراگیر و بسیار شفاف و روشن برای همه ملت های مسلمان و همچنین ملت های آزادیخواه و تحت ستم جهان داشت. 
به اعتقاد وی، الگوپذیری قیام عاشورای حسینی فقط به کشورهای اسلامی اختصاص ندارد بلکه بسیاری از ملت های آزادیخواه و غیر مسلمان جهان نیز از قیام حسینی الگو گرفته اند. 
وی به بیداری ملت های منطقه اشاره می کند که دولتهای اروپایی و امریکا تاکنون هزینه گزافی برای پیشگیری از پیروزی اسلامگرایان پرداخته اند. 
این فعال دانشجویی همچنین ادامه می دهد: مهم ترین استراتژی نظام سلطه متوقف کردن صدور انقلاب اسلامی با فشار به ایران اسلامی به عنوان پرچمدار الگوپذیری از قیام عاشورا و ترویج ایران هراسی در منطقه و جهان است. 
شهبازی پیروزی انقلاب را فراتر از یک انقلاب بلکه تحول بزرگی در عرصه سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و حتی فرهنگی و بیداری اسلامی در میان ملل مسلمان می داند که پذیرفتن اقتدار ایران اسلامی حداقل اعتراف محافل غربی خواهد بود . 
البته ناگفته نماند که بصیرت و آگاهی مردم شرط موثر پیروزی و تداوم و استمرار انقلاب اسلامی در دوران مبارزه با رژیم ستم شاهی بود و آگاهی های عمیقی که در مـیان مـلت ایران پدید آمد مرهون رهنمودهای امام خمینی(ره) به عنوان بنیانگذار جمهوری اسلامی بود و پس از آن نیز رهبری امام خامنه ای توانست نظام اسلامی در ایران را از چالش های مختلفی عبور دهد و بر اقتدار ملی و منطقه ای جمهوری اسلامی بیفزاید. 
کارشناسان غربی نیز به این نکته اذعان دارند که انـقلاب اسـلامی بـلوک بندیها و نـظام دوقـطبی تـثبیت شده در نظام بـین الملل جهان را درهم ریخت.

شجره طیبّه
عباس، شجره طیبه ای است که ریشه در اعماق سرزمینی پاک و نمونه دارد. ریشه های این درخت، از منابعی تغذیه می کند که سرشار از کرامت و مجد و بزرگواری است. پدر بزرگوارش، کسی است که زادگاهش خانه خداست. او وصیّ پیامبر صلی الله علیه و آله و همسر حضرت زهرا علیهاالسلام بانوی بانوان همه عالَم است. مادرش ام البنین، فاطمه کلابیه، از شخصیت های کم نظیر جهان اسلام است. او زنی بلندمقام و عارف به حق اهل بیت، خالص و پاک در رفتار و گفتار و اخلاق بود. به همین دلیل، شایستگی همسری حضرت علی علیه السلام را پیدا کرد. ادب آن بانو چنان والاست که بعد از ازدواج با حضرت علی علیه السلام ، از حضرت خواست تا او را فاطمه خطاب نکند، چون فرزندان حضرت زهرا علیهاالسلام به یاد مادرشان می افتند؛ از این رو، او را امّ البنین نامیدند.
میلاد ماه
هنگام تولدِ ماه است؛ ماه بنی هاشم که خودْ ماه هستی است. علی علیه السلام را به ولادت نوزاد بشارت دادند، فورا به خانه رفت و فرزند دلبند را در آغوش گرفت و پیشانی اش را بوسه زد و در اجرای مراسم دینی، در گوش راستش اذان و در گوش چپش اقامه گفت. نخستین آهنگی که پرده گوش نوزاد را نواخت، آهنگ توحیدیِ امیر مؤمنان بود، آن هم با کلمات اللّه اکبر، اشهد ان لا اله الّا اللّه . این کلمات مقدس، خلاصه رسالت همه پیامبران و آهنگ جان همه پرهیزکاران است که در اعماق وجود فرزند نفوذ می کند و تمام وجودش را فرامی گیرد؛ کلماتی که زندگی اش را با آن ها آغاز کرد و استمرار بخشید و سرانجام در راه آن، هم سر و دست داد و هم جان عزیز خویش را خالصانه تقدیم نمود.
نامگذاری
امیر مؤمنان، علی علیه السلام مظهر عقل وعاطفه و ایمان پاک است. طبعا او همان طور که در موقع انتخاب همسر گرایش های خود راملحوظ می دارد، در موقع نامگذاری فرزند نیز دیدگاه خود را آشکار می کند. نوزاد همان است که پدر می خواهد و پدر هم آرمان های خداپسندانه خود را در سیمای نورانی قمر بنی هاشم می خواند و به همین جهت، نامش را عباس می نهد؛ چرا که می داند این کودک، همان دلاورمرد آینده و همان قهرمان و پهلوان رزمنده ای است که هرگز روی خوش به اهل باطل نشان نمی دهد. بدون شک، خشمناک در برابر باطل، شاداب در برابر حق و حقیقت است. علی علیه السلام از این دو صفت متضاد، همان را برگزید که یگانه آرزو و منتهای امید و آرمانش بود. قمر بنی هاشم، در برابر قوای اهریمنی دشمنان اهل بیت خشمناک بود و به سر کرده ها و بزرگان آن ها فرصت نمی داد که نفس بکشند و خود را برای حمله یا دفاعی آماده سازند.

عزاداري وسوگواري کردن، امري عمومي وانساني است که درميان ساير ملتها وجوامع بشري وجود داشته و دارد. وهرانساني، وقتي که عزيز ياخويشاوندي را ازدست ميدهد سراسروجود او را هاله اي ازغم و اندوه فراگرفته و گرد و غبار مصيبت برآنها مي نشيند. 
اين مساله به تبع خصلت انساني در بين پيروان اسلام نيز وجود دارد. اما مساله گريه بر مصيبت امام حسين و لزوم آشنا سازي کودکان با اين رويداد مهم تاريخي جنبه تربيت ديني و نيز تقويت روحيه حق خواهي و ظلم ستيزي دارد. شيخ عبد الله علايلي - که ازعلماي اهل سنت لبنان است- درباره عزاي امام حسين(ع) چنين مي نويسد: «شيعه هرسال خاطره عاشورارا به جهات تربيتي وديني تجديد مي کند واين کاري است بسيار مهم و سازنده که با نمايش جانبازي دلاوران کربلا، روح شهامت وفداکاري به انسانها مي دهد. و آنرا ضد قدرتهاي ستمگر بسيج مي کند. ازاين رو ما معتقديم که تنها با آموزش و پيگري نهضت حسين(ع) است که ما مي توانيم درراه مبارزه با استعمارگران غرب و شرق و حکومتهاي دست نشانده آنان موفق گرديم.» ( برترين هدف دربرترين نهاد،ص 121 ؛علايلي ص 88 ) 
همچنين نويسنده انگليسي «توماس کارلايل» بعدازآنکه يکي از عزاداريهاي عاشورا را مشاهده ميکند، درباره آن مي گويد:«درآن جا يک لحظه انضباط مردم هم برهم نمي خورد.من درآن لحظه و دربين شعارها فهميدم وتا کنون هم مي فهمم که به تمام آنچه زيبا و نيکوست و پر از زندگي است دراسلام رسيدم. ويقين پيداکردم که آن حماسه اگر درست توجيه شود وراه محکم و صحيح خود را بپيمايد مي تواند عالم راتکان داده، و درجهان تأثير گذار باشد.»(الابطال ص 388 ) 
امام سجاد(ع) درپاسخ کساني که به گريه آن حضرت بر شهداي کربلا اعتراض مي کردند، فرمودند:«مگر شما ازگريه وعزاداري يعقوب اطلاع نداريد که ايشان ساليان طولاني در فراق يوسف گريستند تاجايي که بينايي خود را از دست دادند؛ درصورتي که فرزندش زنده بوده وتنها ازجلوي چشمانش ناپديد شده بود.اما من با چشمان خودم ديدم که پدرم و 72 تن ازيارانش را شهيد کرده و سرشان را از تن جدا نمودند.» (مناقب آل ابيطالب/ ج 4 ) علاوه بر اين در روايات بسياري فضايل گريه بر مصيبت امام حسين نيز بيان شده است. 
امام رضا(ع) فرمودند:«هنگامي که ماه محرم فرا مي رسيد پدرم با چهره خندان ديده نمي شد و حزن و اندوه سراسر وجودش را فرا مي گرفت تا اين که روز دهم فرا مي رسيد. آن روز، روز مصيبت، اندوه و گريه آن حضرت بود.»(امالي صدوق، مجلس 27 ) بنابراين،لازم است که مانيز دراين ماه، با تاسي ازخاندان عصمت وطهارت به برگزاري مجالس سوگواري وعزا براي ائمه اطهار(ع)، مخصوصا سيد و سالار شهيدان پرداخته و بدين وسيله فرهنگ تشيع و حسيني راعملا به فرزندان خويش منتقل کنيم. 
ائمه اطهار(ع) در اين توصيه هاي خويش اهداف مهمي را درنظرداشته اند که ازمهمترين آنها مبارزه با ستمگران بني اميه و بني عباس است. اگرچه امروزه خلفاي بني اميه وبني عباس نيستند ولي صف آرايي دوجبهه حق و باطل درمقابل يکديگر وجود دارد. با اين تفاوت که درآن زمان ، باطل درلباس وچهره بني اميه وبني عباس ها بود ولي امروزه درلباس ادامه دهندگان راه آنهاست که درسرزمينهاي اسلامي نفوذ کرده اند ودرصدد ازبين بردن اسلام و يا تضعيف آن هستند.

عنوان نخستين زائر تنها بر مردي شريف و عارفي کامل يعني صحابي بزرگ و برجسته، جابر بن عبد الله انصاري-رضوان الله عليه- منطبق است که به منظور زيارت قبر سيد الشهدا(ع) از مدينه به کربلا رفت. بسياري از علما تصريح ‏کرده‏اند که او نخستين کسي است که عنوان زائر قبر حسين(ع) را کسب کرد؛ اين شرافت و افتخار و ذخيره او را بس است.
شيخ مفيد گويد: و در روز بيستم آن ماه (صفر)... روزي است که جابر بن عبدالله بن حزام انصاري، صحابي رسول‏خدا(ص) براي زيارت قبر ابا عبدالله الحسين (ع) از مدينه به کربلا آمد؛ و او نخستين کس از مردم بود که آن حضرت را زيارت‏کرد.
و اين مطلب را بسياري از دانشمندان، از جمله شيخ طوسي، علامه حلي، شيخ رضي‏الدين حلي، کفعمي، مجلسي، محدث‏نوري و ديگران آورده‏اند.
جابر بن عبدالله انصاري و عطيه عوفي در کربلا
جابر بن عبدالله انصاري همان صحابي جليل القدري است که عبد الرحمن بن سابط درباره‏اش مي‏گويد: همراه جابر بودم که حسين بن علي(ع) داخل شد. در اين هنگام گفت: هر کس دوست دارد به مردي از اهل‏بيت(ع) بنگرد، به وي نگاه کند. گواهي مي‏دهم که من اين سخن را از زبان رسول خدا(ص) شنيده‏ام.
او از اهل معرفت بود و چون توفيق شهادت در رکاب امام حسين(ع) نصيب وي نگشت، براي ابراز محبّت نسبت به آن حضرت و تجديد عهد و پيمان با ايشان و نيز براي اظهار مخالفت نسبت به سلطه حاکم، براي زيارت قبر شريف آن حضرت بار سفر بست.
شيخ ابو جعفر محمّد بن ابي القاسم، محمّد بن علي طبري از اعمش از عطيه عوفي چنين نقل مي‏کند: همراه با جابر بن‏عبدالله انصاري براي زيارت قبر حسين(ع) حرکت کردم. چون به کربلا رسيد، نزديک ساحل فرات رفت و غسل کرد، آنگاه دوجامه به تن کرد و از همياني، مقداري مشک برداشت و بر بدنش پاشيد.
سپس با هر گامي که بر مي‏داشت خدا را ياد مي‏کرد، و چون به قبر نزديک شد گفت: دستم را روي قبر بگذار ؛ و من گذاشتم. او روي قبر افتاد و غش کرد. من مقداري آب بر او پاشيدم و چون به هوش آمد سه بار گفت: يا حسين(ع).
سپس گفت: آيا دوستي پاسخ دوستش را نمي‏دهد؟!؛ و افزود: تو چگونه مي‏تواني پاسخ دهي، و حال آنکه رگ‏هاي گردنت را بريده‏اند و ميان پيکر و سرت جدايي افتاده است. من شهادت مي‏دهم که تو پسر خاتم پيامبراني و پسر امير مؤمناني و پسر هم پيمان تقوا و فرزند هدايتي؛ پنجمين اصحاب کسايي؛ پسر سرور نقيباني؛ پسرفاطمه برترين زنان جهاني، چگونه چنين نباشي و حال آنکه پرورده دست سرور پيامبراني، و در دامن پارسايان پرورش يافتي و از پستان ايمان شير خوردي و با اسلام از شير بريده شدي. پس پاکيزه زيستي و پاکيزه مردي. اما دل‏هاي مؤمنان در فراق تو ناخوش است، در حالي که در خوبي حال تو شک ندارد.
سلام و خوشنودي خداوند بر تو باد. من گواهي مي‏دهم که تو به همان راهي رفتي که برادرت يحيي بن زکريا رفت.
آن گاه چشم‏ها را دور قبر گرداند و گفت: سلام بر شما که در راه حسين(ع) فدا شديد و در رکابش جان باختيد. گواهي مي‏دهم که شما نماز را به پا داشتيد و زکات را پرداختيد، به معروف امر و از منکر نهي کرديد. با کافران جهاد کرديد و آن قدر خداي را عبادت کرديد تا مرگتان فرا رسيد. به خدايي که محمّد(ص) را به پيامبري برگزيد سوگند که ما نيز در آنچه انجام داديد شريکيم.
عطيه گويد: به او گفتم: اي جابر چگونه؟ و حال آنکه ما در دشتي فرود نيامديم و از کوهي بالا نرفتيم و شمشيري نزديم و اين‏گروه ميان سرها و پيکرهايشان جدايي افتاده است. فرزندانشان يتيم و زنانشان بيوه شده‏اند!
گفت: اي عطيه! از حبيبم رسول خدا(ص) شنيدم که فرمود: هر کس گروهي را دوست بدارد با آنان محشور مي‏گردد و هر کس ازکار گروهي راضي باشد، با آنان شريک است. به خدايي که محمّد را به حقّ به پيامبري برگزيد، نيّت من و نيّت يارانم بر آن کاري است که حسين(ع) و يارانش کردند.
مرا به‏سوي خانه‏هاي کوفه ببر. چون پاره‏اي راه رفتيم گفت: اي عطيه! گمان ندارم که پس از اين سفر تو را ببينم، آيا مي‏خواهي که تو را وصيّتي کنم؟ دوست بدار دوستدار آل محمد(ص) را تا هنگامي که دوستشان مي‏دارد و دشمن بدار دشمن آل محمد(ص) تا هنگامي که دشمنشان مي‏دارد؛ هر چند روزه‏دار و نمازگزار باشد. با دوست‏دار محمّد و آل محمّد(ص)مهرباني کن، چرا که اگر بر اثر گناه فراوان يک گامش بلغزد، با محبّت آنان گام ديگرش ثابت مي‏ماند (و جبران مي‏گردد).دوستدار آنان به بهشت و دشمنانشان به دوزخ باز مي‏گردند.
در اين نقل چند نکته جاي تأمل دارد:
1-عظمت معرفت جابر؛ و اين به خاطر معرفت بالايي بود که نسبت به منزلت اهل بيت محمد(ص) داشت.
2-داشتن موضع مهم؛ آنجا که جابر، دشمنان امام حسين(ع) را در زمره ملحدان به شمار آورد.
3-ادب جابر نسبت به ابا عبد الله(ع)؛ و اين نتيجه کمال معرفت وي بود. از اين رو مي‏بينيم که نخست غسل مي‏کند و سپس بدنش را با مشک خوشبو مي‏سازد، آن گاه در هر گامي خدا را ياد مي‏کند. پس از لمس قبر بي‏هوش مي‏شود و سپس سه بار فرياد يا حسين سر مي‏دهد. نيز فرازهاي زيارتش نشانگر ميزان معرفتي که نسبت به رسول خدا(ص) و جانشين و نوه‏اش دارد.
4- از اين نقل چنين استفاده مي‏شود که جابر پس از زيارت به طرف خانه‏هاي کوفه رفت و از ديدارش با امام زين العابدين(ع) و ديگر اعضاي خانواده حسين(ع) چيزي ذکر نشده است. تحقيق در اين باره خواهد آمد.
سيّد بن طاووس کيفيت زيارت جابر از قبر ابا عبد الله الحسين(ع) و ياران با وفايش را به تفصيل آورده است که آن را به طورکامل در اينجا نقل مي‏کنيم:
گويد: عطا گفت: روز بيستم صفر با جابر بن عبد الله همراه بودم. چون به غاضريه رسيديم در نهر آنجا غسل کرد و لباس‏پاکيزه را که همراه داشت پوشيد. آن گاه به من گفت: اي عطا! آيا عطري با خود داري؟ گفتم: مشک دارم. سپس سر و ديگر اعضايش را با آن خوشبو کرد و پياده رفت تا نزد سر حسين(ع) رسيد و سه بار تکبير گفت و از هوش رفت.
چون به هوش آمد، شنيدم که مي‏گويد: سلام بر شما اي خاندان خدا! سلام بر شما اي برگزيدگان خدا! سلام بر شما اي برگزيدگان از آفريدگانش! سلام بر شما اي سرور سروران! سلام بر شما اي شيرهاي بيشه! سلام بر شما اي کشتي‏هاي نجات! سلام و رحمت و برکات خداوند بر تو باد، اي اباعبد الله!
سلام بر تو اي وارث علم انبيا! سلام بر تو اي وارث آدم برگزيده خداوند! سلام بر تو اي وارث نوح، پيامبر خدا! سلام بر تو اي‏وارث ابراهيم، دوست خدا! سلام بر تو اي وارث اسماعيل، قرباني خدا! سلام بر تو اي وارث موسي، هم‏سخن با خدا! سلام بر تو اي وارث عيسي، روح الله! سلام بر تو اي فرزند محمد مصطفي(ص)! سلام بر تو اي فرزند علي مرتضي! سلام بر تو اي فرزند فاطمه زهرا! سلام بر تو اي شهيد و پسر شهيد! سلام بر تو اي کشته فرزند کشته! سلام بر تو اي ولي خدا و فرزند ولي او! سلام بر تو اي حجت خدا و فرزند حجّت او بر بندگانش!
گواهي مي‏دهم که تو نماز را به پاداشتي و زکات را پرداختي و به معروف امر و از منکر نهي کردي، با پدر و مادرت نيک کردي،با دشمنانت جهاد کردي. گواهي مي‏دهم که تو سلام را مي‏شنوي و به آن پاسخ مي‏دهي؛ و اينکه تو حبيب، دوست، نجيب،برگزيده، و پسر برگزيده خدايي.
تو را با شوق زيارت کردم، پس نزد خداوند از من شفاعت کن اي آقاي من! من به وسيله جدّ تو، سرور پيامبران و پدرت سرورجانشينان و مادرت سرور زنان جهان نزد خداوند شفاعت مي‏طلبم. خداوند کساني که تو را کشتند و آنها را که بر تو ستم‏کردند و با تو دشمني ورزيدند و کينه‏ات را به دل گرفتند از اوّلين و آخرين لعنت کند.
آن گاه روي قبر خم شد و گونه‏ها را به آن ساييد و چهار رکعت نماز گزارد. سپس بر سر قبر علي بن الحسين(ع) آمد و گفت: سلام بر تو اي مولاي من و پسر مولاي من! خداوند قاتل تو را بکشد! خداوند آن را که بر تو ستم کرد بکشد! من با دوستي شما به‏خداوند نزديکي مي‏جويم و از دشمنانتان نزد خداوند بيزاري مي‏جويم.
سپس آن را بوسيد و دورکعت نماز به جاي آورد و رو به قبور شهيدان کرد و گفت:
سلام بر ارواح اقامت گزيده در کنار قبر ابا عبد الله(ع). سلام بر شما اي شيعيان خدا و شيعيان رسول او و شيعيان اميرمؤمنان و حسن و حسين! سلام بر شما اي پاکيزگان. سلام بر شما اي هدايتگران. سلام بر شما اي نيکان! سلام بر شما و بر فرشتگاني که پيرامون قبرهايتان مي‏چرخند. اميدوارم خداوند ما و شما را در جايگاه رحمتش در زير عرش جاي دهد.
سپس کنار قبر عباس فرزند اميرمؤمنان(ع) آمد و ايستاد و گفت: سلام بر تو اي ابا القاسم! سلام بر تو اي عباس بن علي! سلام بر تو اي پسر امير مؤمنان، گواهي مي‏دهم که تو نصيحت فراوان‏کردي و امانت را ادا کردي و با دشمن خود و دشمن برادرت جهاد کردي. درود خداوند برروح پاکت و خداوند به تو پاداش بهترين برادر را عنايت فرمايد.
پس دو رکعت نماز گزارد و به درگاه خداوند دعا کرد و رفت.
اين زيارت حاکي از ميزان عظمت و معرفت و منزلت والاي اين صحابي بزرگ است

گویی هر سال با حلول هلال محرم، خون پاک شهیدان کربلا، در رگ‏های تاریخ جوششی تازه می‏یابد و عاشقان دلسوخته را شوریده‏تر و تشنگان حقیقت را شیفته‏تر می‏سازد . از این رهگذر، هنرمند می‏کوشد تا با الهامات مذهبی به تبیین شکل‏های هنری این حادثه بپردازد و با ایجاد رابطه عمیق بین ریشه‏های اصلی و خاستگاه واقعه، با اثر هنری خویش رابطه‏ای ناگسستنی ایجاد کند.
برای بررسی چگونگی این رابطه و طرح موضوع عاشورا در ادبیات دینی، باید فرایندی را در تولید این نوع ادبیات در نظر گرفت که عبارت است از:
1- دریافت مؤلف از موضوع 
2-آگاهی مؤلف از پیش فهم‏های مخاطب.
3-اگر چه در بدو ورود، این بحث (دریافت مؤلف از موضوع) ساده به نظر می‏رسد، اما تامل و دقتی شایسته را می‏طلبد.
این دریافت چگونه شکل می‏گیرد؟ بدیهی است که بخشی از آن نتیجه آگاهی‏ها و شناخت پیشین نویسنده از موضوع می‏باشد . خواندن کتاب‏ها، شنیدن سخنرانی‏ها، تعزیه‏ها و ... . اما این آگاهی‏ها برای دریافت و شناخت نویسنده از موضوع کافی نیست، بلکه پرسش‏های او، از ذهن و ضمیر خود، در این زمینه، اهمیت‏بسیار دارد . مطالبات ما از عاشورا چیست؟ ما از نهضت و انقلاب حسینی چه می‏خواهیم؟ باید از کدام جنبه به عاشورا نگریست و آن را برای مخاطب بیان کرد؟ این گونه پرسش‏ها، نگرش ما نسبت‏به موضوع (عاشورا) و متنی که می‏نویسیم را مشخص می‏کند. «باید بدانیم هر نویسنده‏ای، براساس ذهنیات خود، تعریفی از عاشورا دارد; ممکن است‏یکی عاشورا را واقعه‏ای صرفا تاریخی بداند، دیگری آن را اسطوره بپندارد، سومی ایدئولوژی و چهارمی تجربه‏ای قدسی.
در یک تقسیم بندی اجمالی، می‏توان نگرش‏های گوناگون را در زمینه تحلیل عاشورا چنین برشمرد:
الف) عاشورا به مثابه تجربه‏ای قدسی
ب) عاشورا به مثابه واقعه‏ای صرفا تاریخی
ج) عاشورا به مثابه رفتاری دینی
د) عاشورا به مثابه یک آیین
ه) عاشورا به مثابه یک اسطوره
نوع نگرش ما، اساس رویکردمان نسبت‏به عاشورا در متن ادبی است. وقتی کسی عاشورا را نوعی تجربه قدسی تعریف کند، رویکرد عرفانی را پذیرفته است. از نظر او، عاشورا منبع عظیمی برای تجربه‏های عرفانی و کشف و شهود است . شعر معروف عمان سامانی مبین چنین نگرشی است .
نویسنده‏ای که عاشورا را صرفا واقعه‏ای تاریخی بداند، هیچ گرایش عاطفه‏ای با موضوع ندارد . او بدون هیچ گرایش پیشین به عاشورا، از مایه‏های حماسی یا جنبه‏های دیگر آن استفاده می‏کند .
پذیرفتن عاشورا به مثابه شکلی از رفتار دینی، در چارچوب رویکرد ایدئولوژیک به دین قابل تبیین است . در این رویکرد، عاشورا سرمشقی می‏شود برای الگوبرداری در زمان آینده .
در جنبه آیینی قائل شدن برای عاشورا، در واقع توجهی به حادثه عاشورا نمی‏شود، بلکه بزرگداشت این روز مدنظر قرار می‏گیرد . به عبارت دیگر، برخوردهای مردم با عاشورا به عنوان تعریف از آن پذیرفته می‏شود . تاکید بر تعزیه، برگزاری مراسم عزاداری و ... با چنین تعریفی صورت می‏گیرد (شاید فیلم «هانیه‏» به کارگردانی کیومرث پوراحمد، نمونه خوبی برای نشان دادن این تعریف و رویکرد باشد.
تعریف اسطوره از عاشورا دو صورت دارد; یکی اسطوره پنداشتن عاشوراست و دیگری افزودن مطالب غیر واقعی به اصل واقعه، که صورت اول چندان رواج ندارد، اما برخورد دوم بسیار جدی است‏».
(1) و در تحریف‏ها و انحرافاتی که در طول تاریخ نسبت‏به حادثه کربلا انجام گرفته، قابل مشاهده است.
2-آگاهی مؤلف از پیش فهم‏های مخاطب در زمینه موضوع، شاید از پیچیده‏ترین مباحثی است که در زمینه مخاطب‏شناسی مطرح است، که به خودی خود، با شناخت مخاطب هم ارتباط پیدا می‏کند .
دریافت این آگاهی چگونه امکان‏پذیر می‏شود؟ از یک سو رسیدن به این شناخت‏به طور کامل و مطلق امکان‏پذیر نیست، از سوی دیگر، صرف نظر کردن از این موضوع یا به عبارتی، پاک کردن صورت مساله نیز بدون جستجوی لازم امری است ناپسند . یکی از این راه حل‏ها، استفاده از روش آزمون و خطاست . با در نظر گرفتن کتاب‏هایی که استقبال مخاطبان را در پی داشته (مشروط بر این که بازار کتاب‏ها بازاری طبیعی باشد)، و دوم این که در جستجویی مقدماتی، دستیابی به کتاب‏هایی که اکثر مخاطبان آن‏ها را خوانده باشند. 
با نگاهی گذرا به کتاب‏هایی که پیرامون واقعه عاشورا به نگارش درآمده، درمی‏یابیم که اکثریت نویسندگان ما در زمینه ادبیات داستانی، در این زمینه، نگاهی شکل گرایانه داشته‏اند .
مثلا بیان دلاوری‏ها و رشادت‏های امام (ع) و یاران آن حضرت، در حادثه کربلا، که به عنوان بهترین شکل دین‏داری معرفی شده، به نوعی با جهان امروز و وقایع عصر حاضر شبیه سازی شده است . نهضت امام خمینی (ره) و جریان انقلاب اسلامی و همچنین جنگ تحمیلی، فضای بسیار مناسبی برای این شبیه سازی بوجود آورد که ما تبلور این شبیه سازی را در شعارهای مردم می‏توانیم مشاهده کنیم که به واقع، در همه شبیه سازی‏ها، به نوعی اندیشه «کل یوم عاشورا و کل ارض کربلا» متجلی است.
با توجه به مطالب ذکر شده، هنگامی که می‏خواهیم از وقایع و رویدادهای تاریخی - دینی برای زندگی امروز الگوبرداری کنیم، باید مواظب باشیم که به ورطه شکل گرایی کشیده نشویم .
شکل گرایی، ما را از درک پیام‏ها و معانی نهفته در وقایع و رویدادها غافل می‏کند و باعث الگوبرداری ثابت ما در آینده می‏شود .
عاشورا سلسله‏ای از رویدادها و اتفاق‏هایی به هم پیوسته و منسجم است که بدون توجه به مجموعه این رویدادها، نمی‏توان درباره این واقعه قضاوت کرد . اگر ما در برخوردی گزینشی، «مبارزه‏» و «جنگ‏» حضرت امام حسین (ع) و یارانش را با یزید اصل قرار دهیم، حتما از ابعاد دیگر واقعه، همچون درک پیام‏ها و معانی این حادثه و انقلاب عاشورایی امام حسین غافل خواهیم ماند .
در واقع، این برخورد گزینشی از حوادث و رویدادهای مربوط به دین، مخاطب و نیز ما را در مقام نویسنده، به دیدن نشانه‏هایی که دوست داریم ببینیم، وا می‏دارد; نه دیدن نشانه‏هایی که هست . و نتیجه این عمل غفلت عظیم از همه جوانب حادثه و اکتفا کردن صرف به یک جنبه است . همچنین است رویکرد عاطفی صرف با موضوع کربلا که در کتاب «حماسه حسینی‏» شهید مطهری به آن پرداخته است.
یکی از دین پژوهان می‏نویسد: «ما دچار آفت‏شکل گرایی هستیم. ما باید آن پیام را که در پشت‏سیره پیامبران و امامان وجود دارد، کشف کنیم . اگر آن پیام را کشف نکنیم و مرتبا سیره نقل کنیم و به حفظ شکل آن سیره‏ها دعوت کنیم، هیچ پیامی نرسانده‏ایم . کتاب‏های درسی ما هم امروز غالبا همین نقص را دارد، که معمولا دچار شکل گرایی است ... .
امروز پیام‏های جاودانی خداوند را از سیره پیامبران و امامان (ع) می‏توان گرفت، نه از شکل‏های زمانی و مکانی آن‏ها.» (3)
نویسندگان و اهل قلم باید این مطلب را در نظر داشته باشند که امام حسین (ع) تا وقتی که مجبور نشد بین عزت شهادت و ذلت‏بیعت‏با یزید یکی را بپذیرد، دست‏به شمشیر نبرد. این یکی از پیام‏های عاشوراست که در کتاب‏های ادبی ما در سایه شمشیرها پنهان مانده است.
ما پیش از این که دست‏به قلم ببریم، بدانیم که صدای امام (ع) باید رساتر و بلندتر از چکاچک شمشیرها باشد، تا به گوش مخاطبان برسد.
پی‏نوشت‏ها:
1-علی اصغر سید آبادی، عاشورا به مثابه شکل .
2-درباره ادبیات و هنر دینی، صفحه 100 .
3-محمد شبستری، نقد بر قرائت رسمی دین، صفحه 364 و 363 .

دو عامل نهضت اباعبدالله را در طول تاريخ همواره آسيب مي‌زند: اول از ناحيه دشمنان كه نمي‌خواستند اين نهضت رشد كند و دوم: دوستاني هستند كه بر اساس غفلت و جهل با نهضت حسيني برخورد مي‌كنند؛ نهضت اباعبدالله يك دستگاه پاك و منزه است كه آلودگي را بر نمي‌تابد ممكن است مدتي كسي بخواهد با اين نهضت بازي كند، اما اگر آلودگي ادامه يابد عظمت مقدس اين نهضت او را كنار مي‌زند و بازي كردن با اين نهضت جايي ندارد. 
حرف‌هاي لغو و سخناني كه موجب وهن اين نهضت مي‌شود، نبايد از بيان مبلغان گفته شود؛ عده‌اي نهضت عاشورا را تنها در حد احساسات و عواطف خلاصه مي‌كنند و چهره اباعبدالله و ابوالفضل العباس و علي اكبر (ع) و ديگر شخصيت‌هاي بزرگ عاشورا را در يك مدل طبيعي و مادي ارزيابي مي‌كند، آن‌ها چون توان اين را ندارند، مدل‌هاي ملكوتي و نگرش‌هاي عقلاني را در جامعه ارائه كنند، اين معارف را از ملكوت به ملك تنزيل مي‌دهند و سخن از چشم و لب و گونه مي‌كنند، نهضت عاشورا نهضت ملكوتي است و نبايد شعر و مطلبي بگوييم كه موجب نقص و تنزل اين نهضت باشد.
توصيه اي كه امام حسين (ع) به اهل‌بيت (ع) نمود اين بود: به گونه‌اي حرف نزنيد كه موجب پايين آمدن قدر و منزلت قيام ما گردد و مبادا صدقه قبول كنيد و مبادا مسائل مالي را مطرح كنيد در نهضت اباعبدالله هم كساني كه با عزت و با صلابت باشند، قطعا اباعبدالله اين عزت را براي ايشان تأمين خواهد كرد. 
و نکته ی دیگر اینکه؛ مرسوم است اهل علم و روضه خوان ها در بالاى منبر مطالب را از روى كتاب نخوانند، و اين خلاف احتياط است ، مخصوصا در نقل روايات و به خصوص در ماه رمضان .
مى شنيديم كه مرحوم آقاى حاج شيخ عباس قمى هنگامى كه در مشهد اقامت داشت در بالاى منبر از روى كتاب مى خوانده ، ولى در نجف اشرف بدون كتاب منبر مى رفته است .
آقا شيخ مهدى واعظ خراسانى ( رحمه الله ) معروف كه در اين كار متبحر بود، و در زمان رضا پهلوى از ايران خارج شده بود، و در مدرسه ما حجره داشت . بعد از هفتاد سال سابقه ى كار، براى رفتن به منبر، مقيد به مطالعه بود، مانند مدرسى كه مى خواهد درس بدهد!
هيچ كارى نيست كه احتياط در آن پشيمانى در پى داشته باشد.