مشاهیر ایران و جهان

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 13 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(س سیزده و چهاردهم ق)، قلمدان‏ساز. هنرمند اواخر دوره‏ى ناصرى است كه در گل و مرغ دستى داشته و به تذهیب نیز آشنا بوده است. از آثار وى قلمدان گل و مرغ شیرینى است كه انواع گلها را بر روى قلمدان نقش نموده و رقم «كمترین مصور حضور» دارد.

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 13 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(ز 1295 ق)، نقاش و قلمدان‏ساز. وى به غیر از استاد مصطفى امامى حسینى است. این هنرمند در شیوه‏ى آقا رحیم كار مى‏كرده و در قلمدان‏سازى دست داشته است. از آثار او قلمدان گل و مرغ خوش نقشى به شیوه‏ى سیاه قلم كه معیار هنرى گل و مرغ‏ها، با آثار مصطفى امامى تفاوت زیادى دارد. زمینه‏ى قلمدان، حل كارى برگ و گل است و داخل و زیر آن تذهیب شده، با رقم: «حسب الفرمایش... رقم كمترین مصطفى اصفهانى سنه 1295».

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 14 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(1315 -1240 ش)، خطاط، نقاش و شاعر. ملقب به عمادالكتاب. در طایفه‏ى سیفى قزوینى، در قزوین به دنیا آمد و بیشتر عمرش را به نوشتن و تعلیم خط گذرانید.وى ابتدا خوشنویسى را با نسخ‏نویسى آغاز كرد و سپس به خط نستعلیق روى آورد و پیرو شیوه‏ى میرزا رضاى كلهر شد، طورى كه او را به عنوان كامل‏كننده‏ى شیوه كلهر نام مى‏برند. عمادالكتاب نه تنها در خط نسخ و نستعلیق استادى توانا بود،بلكه شكسته و ثلث را نیز در كمال زیبایى مى‏نوشت و با نقاشى سیاه‏قلم و آبرنگ نیز آشنایى داشت. عماد الكتاب با كمیته‏ى مجازات همكارى داشت و تحریرات بیانیه‏هاى كمیته به خط او بود. وى قبل از دوره‏ى مشروطیت جزو كاتبان وزارت انطباعات و در دوره‏ى سلطنت احمدشاه قاجار، مدتى در وزارت داخله، منشى و همان اوقات معلم مشق خط سلطان احمدشاه نیز بود. در چند سال اواخر عمر نیز در دربار پهلوى سمت خوشنویسى مخصوص داشت. وى قریحه‏ى شاعرى نیز داشت و گاهى شعر مى‏سرود. آثار خوشنویسى عماد الكتاب قطعات مختلف سیاه‏مشق است. همچنین یك دوره «رسم المشق» كه براى نوآموزان دبستانها و دبیرستانها تألیف كرد و به چاپ رساند. وى شاگردان بسیارى داشت، از جمله على منظورى، ملك الخطاطین، حسن زرین‏خط، على‏اكبر كاوه و ابراهیم بوذرى كه هر یك به مقام استادى رسیده‏اند. عمادالكتاب در تهران مى‏زیست و در همان جا درگذشت و در امامزاده عبدالله دفن شد. از دیگر آثار او: كتیبه‏ى سردر مدخل سپهسالار و لوحه‏اى بر آرامگاه فردوسى در طوس؛ یك نسخه «شاهنامه‏ى» فردوسى در 1336 ق؛ یك نسخه «نامه‏ى دانشوران» ناصرى در 1318 ق؛ نسخه‏ى نفیس «ترجیع‏بند» هاتف. از دیگر قطعات وى در «احوال و آثار خوشنویسان» به آنها اشاره شده است. از آثار نقاشى وى: تصویر یكى از حواریون حضرت مسیح كه به خط شكسته و تعلیق زیبا، با رقم: «در ماه رضمان هزار و سیصد و سى... العبد عماد السیفى قزوینى»؛ تصویر سیاه‏قلمى كریم‏خان زند كه كلاه مخصوصى به سر نهاده است؛ تصویر دستى كه طرز صحیح قلم به دست گرفتن و خط نوشتن را نشان مى‏دهد...، با رقم: «عماد السیفى»؛تصویر خود نقاش به سیاه قلم...، با رقم: «صورت عماد المتاب سیفى كه به دست خود ساخته است».[1] (ع. تكیه‏گاه كاتبان) (میرزا) محمد حسین سیفى قزوینى، خطاط معروف (و. 1245 ه. ش.- ف. تهران 1315 ه.ش.). وى در كمیته مجازات عضویت داشت و در آخر عمر به خدمت دربار درآمد. در خط نستعلیق استاد بود و ثلت و شكسته را هم نیكو مى‏نوشت و از نقاشى آب و رنگ هم اطلاع داشته و شعر نیز مى‏سروده. از آثار او یك دوره «رسم‏الخط» به طبع رسیده.

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 13 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(س سیزدهم و چهاردهم ق)، نقاش و كاشى‏كار. اهل اصفهان و نقاش كاشى‏كار بود كه در نزدیكى دروازه شاه عبدالعظیم تهران كارخانه‏ى كاشى‏پزى داشت. از آثار رقم‏دار وى كه به تزیینات زیبایى آراسته شده، كاشى بزرگى است كه نقوش متنوعى دارد و در وسط آن، تصویر كلنل رابرت مورداك اسمیت جلب نظر مى‏كند. حواشى كاشى به نقش و نگار ساده آذین شده، با رقم: «على‏محمد كاشى‏پز اصفهانى در دارالخلافه ناصره تهران 1304، كارخانه‏ى كاشى در دروازه‏ى شاه‏زاده عبدالعظیم».

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 13 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(س سیزدهم و چهاردهم ق)، نقاش. از هنرمند دوره‏ى ناصرى بود كه در آبرنگ و قلمدان‏سازى دستى با حلاوقت داشت. صاحب «احوال و آثار نقاشان» او را شاعر و متخلص به قانع مى‏داند. از آثار رقم‏دار وى، تصویر درویش پابرهنه‏اى به آبرنگ است، با رقم: «على محمد 1313».

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 13 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(س سیزدهم ق)، نقاش. هنرمند شیرازى بود كه در هند به خلق آثار روغنى همت مى‏گمات. وى شیوه‏ى ایرانى را با سبك خاص هندى درآمیخت. وى فرزندى به نام محمدحسین داشت كه دنباله‏رو مكتب پدر بود و آثارى را نیز در شیوه‏ى پدر عرضه كرده است. از آثار وى: جعبه‏ى مدور و بیضى شكلى كه به گل و مرغ پرآذین تصویر شده و در كناره‏ها و حاشیه‏هاى آن، اشعارى در وصف گلها درج شده، با رقم: «عمل میرزا على‏محمد ایرانى در سنه 1217»؛ قلمدان گل و مرغى زیبا در شیوه‏ى همان جعبه كه رقم «على‏محمد ایرانى» دارد؛ صراحى مقوایى زیبایى در زمینه‏ى تیره كه در رویه آن، مجالس پر ازدحام ضیافت اعیان هندى نقش بسته است، با رقم: «على‏محمد شیرازى 1820 م»، (1236 ق).

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 14 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(س سیزدهم و چهاردهم ق)، خطاط، نقاش و شاعر. خوشنویس تصویرگر بود كه به هفت قلم خط و كتابت طغراهاى تزیینى تسلط كامل داشت. او در ابتكار و تلفیق خطوط مهارت داشت و در بطن آنها تصاویر مذهبى به وجود مى‏آورد آثار نقاشیخط وى بین رجال و اعیان آن دوره بسیار دیده شده است. زرین قلم شعر نیز مى‏سرود. از آثار او: مرقعى به قلمهاى نستعلیق و نسخ و ثلث و تعلیق و توقیع و طغرایى و شكسته، از شش دانگ تا غبار خوش و متوسط، با رقمهاى: «كتبه حسن زرین قلم، شهر صفر سنه‏ى 1301»، «حسن زرین قلم 1312 ،1311 ،1309 ،1306»، «خانه‏زاد آستان همایون... حسن زرین قلم، مداح ركاب... ناصرالدین‏شاه»، «كتبه و مشقه... حسن زرین قلم... سنه‏ى 1307» و «... شهر رجب 1314 حسن زرین قلم... در عهد دولت... مظفرالدین‏شاه».

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 16 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(؟)، نقاش. وى به غیر از حبیب‏اللَّه نقاش ساوجى است. در كتاب «اكبرنامه‏ى» خطى، راجع به این هنرمند چنین آمده: «ساوجى- امیربیك در نقاشى دستى داشت و گاهى شعر مى‏سرود و این شعر از اوست»: خداوندا ز معنى تنگ دستم ببخشایى ك من صورت پرستم

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 13 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(س سیزدهم ق)، نقاش. از سادات اصفهان كه در هنر خود متبحر و از نگارگران دوره‏ى ناصرى بود. در تنوع گل و مرغها و ترتیب‏پردازى و انتخاب بجاى رنگها و سایر ترفندهاى گل‏آرایى به شیوه‏ى محمدزمان اول و على اشرف به شمار مى‏آمد و تذهیب و تشعیر و حل‏كارى را نیز نیكو مى‏دانست. جلد و قلمدان مى‏ساخت و آنها را به شیواترین وجهى آذین مى‏كرد. از آثار وى: یك قلمدان با نقوش خوش منظره كه در رویه قلمدان، دو شاخه گل فندقى و در حواشى آن همانند رویه، تصاویر گل فندقى و مرغ و بلبل است، با رقم: «مصطفى الامامى الحسینى 1292»؛ یك جلد قرآن، با تصاویر گل و مرغ كه در رویه‏ى جلد دسته‏گلهاى جمعى و در كناره‏هاى رویه جدول‏كشى و تذهیب و در داخل جلد یك ترنج بزرگ گل و مرغ و كناره‏ها و سایر زمینه‏ها با نقوش تذهیبى گوناگون از قبیل نقوش اسلیمى و تشعیر درشت و خنجرى كه به شكلهاى نیم‏دایره‏اى قرینه‏سازى شده، و به خط رقاع رقم «بر حسب فرمایش مولائى آقا محمدالموتمن آقا محمد... به رقم كمترین مصطفى امامى 1287» دارد.

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 13 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(س سیزدهم ق)، نقاش. از سادات امامى اصفهان بود كه بنا بر پیشینه‏ى خانوادگى به حرفه‏ى نقاشى روى آورده بود. در رشته‏ى گل‏آرایى فعالیت داشت و عمده‏ى كارهایش در شیوه‏ى آبرنگ و سیاه قلم است. در تذهیب، تشعیر و جدول‏سازى نیز دست داشت. از آثار وى: قاب آینه گل و مرغى كه با تذهیب تزیین شده و حواشى و متن قاب آینه نیز منبت‏كارى است، با: «رقم میرزا محمدباقر اصفهانى 1269»؛ تك شاخه گل سرخى با آبرنگ كه در كمال شیوایى است، با: «رقم محمدباقر الامامى الحسینى 1260»؛ تصویر گل و برگ، با رقم: «محمدباقر الامامى الحسینى 1272» و گل و بوته‏سازى كناره‏ى قعطه‏اى به خط على مذهب، با رقم: «كمترین محمدباقر الحسینى الامامى 1279».

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 13 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(س سیزدهم ق)، نقاش و خطاط. از سادات اصفهان بود و در كارهاى روغنى از قبیل قاب آینه و قلمدان و انواع جلدها ذوق داشت. در زادگاه خویش كارخانه‏ى مجهزى دایر كرد و طراحى و اساس اولیه‏ى نقوش را خود انجام مى‏داد و بقیه را به عهده‏ى شاگردان مى‏گذاشت؛ سپس كارخانه را به تهران انتقال داد. در ترسیم مجالس بزمى و رزمى به شیوه‏ى دوران صفوى صاحب ابتكار بود و در ارائه گل و مرغ و مناظر پر طراوت و ترسیم حیوانات مهارت داشت. علاوه بر فنون یاد شده، خط نسخ و نستعلیق را خوش مى‏نوشت. بین سالهاى 1260 تا 1280 ق به خلق آثار زیبایى اشتغال داشته است. از آثار وى: یك جلد كتاب رحلى كه حاشیه‏ى آن به خط نسخ معمولى است و در داخل جلد، تصویر مجلس بزمى است، با رقم: «در اصفهان در كارخانه جناب آقاى سید محمد 1274 تمام شد»؛ قلمدان بزرگى كه در وسط آن، گل و مرغهاى خوشرنگى نقش بسته، با: «رقم كمترین سید محمد 1280»؛ یك جفت در اطاق مزین و منقش كه مانند شیوه‏ى جلدسازى و قلمدان‏سازى روغنى گشته و در آن مجالس گوناگونى به شیوه‏ى دوران صفوى نقاشى شده، با: «رقم سید محمداصفهانى»؛ جلد كتابى كه در داخل رویه‏ى آن، انواع گلها و طاووس و حواشى آن خطوط نسخ بود كه با ابیات شعر پر گشته و رقم «عمل سید محمد امامى حدود سالیان 1280» دارد؛ قلمدان كیانى كه از برگیرنده‏ى نزدیك پانصد چهره از قهرمانان «شاهنامه» و داستانهاى «مثنوى» مولوى و «پنج گنج» نظامى با پرداز لطیف و حالات گوناگون است، با رقم: «سید محمدالحسینى».

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 14 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(س چهاردهم ق)، نقاش. از سادات حسینى اصفهان بود و در نقاشى روغنى و تذهیب دست داشت. اغلب آثار وى بر روى قلمدان، قاب آینه، قاب عكس، میز تحریر، سپر، حتى كاسه و بشقاب و سایر اشیاء تزیینى است. از آثار رقم‏دار او: جلد گل و مرغى قرآن مجید كه تمام جلد به آن آراسته شده، با رقم: «ابوالقاسم الحسینى اصفهانى سنه 1304»؛ قاب عكس گل و مرغى شیرین و زیبا، با رقم: «عمل ابوالقاسم اصفهانى»؛ دو قاب عكس گل و مرغ متوسط، به خط نسخ، با رقم: «ابوالقاسم اصفهانى 1318»؛ میز خوب، با تصویر گل و مرغ كه براى ناصرالدین شاه ساخته شده، با رقم: «میرزا ابوالقاسم اصفهانى»؛ دو جعبه بزرگ، با گل و مرغ زیبا و درشت، با رقم: «عمل كمترین ابوالقاسم اصفهانى سنه 1320»؛ گل و بوته ممتاز و دلنواز كه براى ناصرالدین شاه ساخته شده، با: «رقم میرزا ابوالقاسم اصفهانى».

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 13 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(ز 1300 ق)، نقاش. وى آبرنگ و رنگ و روغن كار دوره‏ى ناصرى بود. آقابالا، با مسافرت به نواحى قفقاز، در رشته‏ى فرنگى‏سازى مهارت پیدا كرد و با قوانین مناظر و مرایا آشنا گشت. اثر رقم‏دارى نیز از وى مربوط به آن دوران موجود است كه تصویر كودكى عباس‏میرزا است با رقم «شبیه عباس‏میرزا، عمل آقابالاى ایرانى سنه 1255» و در طرف راست به خط لاتین این امضاء به چشم مى‏خورد: «AGA BALLA». وى گاهى در روى قلمدان نیز نقاشى مى‏كرد و شیوه‏اى خاص خود داشت كه چندان با مكتب قلمدان سازى آن عصر هماهنگى نداشت. از آثار رقم‏دار وى: تصویر جماعتى از ملل مختلف: روس، زنگى، چینى و تاتار بر زمینه‏ى زرد، با رقم «كمترین آقابالا 1300»؛ تصویر مردى با كلاه بوقى دوره‏ى ناصرى و پالتوى كركى قرمز در كتابخانه‏ى گلستان تهران؛ تصویر آبرنگى سردار كل عزیزخان با كلاه بوقى و حمایل طلایى، با رقم «هو، رقم بنده‏ى درگاه آقا بالا نقاش، فى شهر صفر المظفر سنه 1277»، در كتابخانه‏ى گلستان. هر چند «در احوال و آثار نقاشان» آقابالا تحت دو عنوان آقابالاى ایرانى و آقابالاى نقاش آمده، ولى به نظر هر دو یكى مى‏آیند و احتمالاً آقابالا نقاش در هنگام اقامت در قفقاز امضاى آقابالاى ایرانى را در نقاشیهاى خود قید مى‏كرده است.

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 13 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(س سیزدهم ق)، نقاش. وى از اهالى تهران بود و به فرنگى‏سازى و كپى از روى آثار استادان معروف بوده است. از آثارش چنین برمى‏آید كه در نقاشى رنگ و روغن متوسطالحال بوده است. دو اثر به جاى مانده‏ى وى: یكى مجلس دربارى سلاطین قدیم رومى با رقم: «كمترین میرزا آقاخان البرز»؛ دیگرى صورت نیم تنه‏ى امین السلطان اتابك معروف، با رقم: «كمترین میرزا آقاى البرز».

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 13 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(س سیزدهم ق)، نقاش جلد و قلمدان‏ساز. در این رشته صاحب كارخانه‏اى نیز بوده است. تنها یك اثر معمولى بزمى از او دیده شده كه عبارت است از: تابلوى بزرگ روغنى جوانى در حال خوردن غذا از روى میز بزرگى پر از خوردنى و نوشیدنیهاى گوناگون كه در اطراف وى دختران جوان به طرب مشغول‏اند. این اثر بزمى با رنگهاى زنده و شاد آرایش شده است، با رقم: «در كارخانه‏ى آقا ابوالقاسم سنه 1272».

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 9 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(س نهم و دهم ق)، مذهب، نقاش، خطاط و شاعر. وى پس از آموختن فنون نقاشى به صورت ابتدایى، به سفارش امیر علیشیر نوایى تحت تعلیم مذهبان بزرگ هرات قرار گرفت و در اندك زمانى در هنر نقاشى ماهر گشت. گویند مهر سلطان حسین بایقرا را با قلم مو تقلید كرده بود و بدین سبب به مرگ محكوم شد، اما به وساطت امیر علیشیر نوایى از قتل نجات یافت. یارى علاوه بر تذهیب، خط نستعلیق را عالى مى‏نوشت و شعر نیز مى‏گفت. از آثار او: دو قطعه از مرقع مالك دیلمى، كه اشعارى از خود اوست، به قلم سه دانگ و نیم دو دانگ عالى و خوش، با رقم: «المحرره یارى المذهب...» و «لمحرره... مشقه یارى»؛ یك قطعه از مرقع امیر غیب بیگ، به قلم نیم دو دانگ خوش رنگه محرر، با رقم: «لمحرره یارى المذهب»؛ تذهیب و طلاكارى نسخه‏ى «خمسه» امیر علیشیر نوایى، با رقم: «خمسه میر علیشیر نوایى به خط قبلة الكتاب مولانا سلطانعلى المشهدى و به مذهبى مولانا یارى...».

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 13 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(ز 1281 ق)، نقاش و خطاط. طراح نقوش و ناخنى كار اهل شیراز و معاصر محمدحسین شیرازى كاتب السلطان بود كه در كتابت خطوط نیز دست داشت و چند قلم را خوش مى‏نوشت. از آثار ناخنى وى: یك قطعه به قلم نستعلیق دو دانگ خوش، با رقم: «هجدهم شهر ذى الحجةالحرام سنه 1256 المذنب محمدحسین الملقب بمشكین قلم»؛ تصویر زیباى زن فرنگى به شیوه‏ى ناخنى، با رقم: «محمدحسین شیرازى مشكین قلم 1279»؛ یك مرقع، كه قطعاتى به خطوط نسخ و شكسته تعلیق و شكسته نستعلیق و نستعلیق چهار دانگ خوش دارد، با رقمهاى: «المذنب الفقیر محمدحسین الشیرازى الملقب بمشكین قلم غفر له سنه‏ى 1279» و «محمدحسین الشیرازى الملقب بمشكین قلم، سنه‏ى 1279»؛ تصویر میرزا فضل‏اللَّه طباطبایى، در شیوه‏ى ناخنى كه هنر نقاشى و ناخنى را یكجا ارائه داده، با رقم: «محمدحسین شیرازى مشكین قلم 1281».

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 13 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(وف 1330 ق)، نقاش و طغرانویس. هنرمند پر ابتكار اصفهانى است كه نقوش زیبایى را از تلفیق خط و نقاشى (نقاشیخط) عمل مى‏آورد و به طلا و سایر رنگهاى تزیینى آرایش مى‏داد. او در خارج از ایران وفات یافته و دفن شده است. از آثار وى: تصویر مرغ با حالتى كه از تلفیق حروف، تشكیل یافته و رقم «بنده باب بهاء مشكین قلم سنه 1305» دارد؛ تصویر قرینه‏اى دو مرغ ایستاده كه از تركیبات كلمات تشكیل شده و حواشى آن، تذهیب و تشعیر فوق‏العاده‏اى دارد، با رقم: «بنده باب بهاء مشكین قلم سنه 1307».

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 13 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(وف 1279 ش)، نقاش، خطاط و نوازنده. در نواختن تار از شاگردان آقا حسینقلى و آقا میرزا عبدالله و در نقاشى شاگرد كمال‏الملك بود. وى خط نستعلیق و تحریر را هم بسیار خوب مى‏نوشت. على محمد از مستوفیان معروف بود كه در آخر عمر سفرى هم به اروپا رفت و در آن جا نیز به نواختن ویولن آشنا شد. او قبل از این كه به پنجاه سالگى برسد، در تهران درگذشت.

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 12 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(س دوازدهم و سیزدهم ق)، نقاش و مذهب. هنرمند دوره‏ى فتحعلى‏شاه قاجار بود. از آثار وى، قلمدان تابوتى بزرگى كه تذهیب استادانه‏اى دارد و رویه‏ى آن، به گل و مرغ رنگى آذین شده و در بین آنها پیكار بین شیرى و پلنگى به طرزى ماهرانه مصور شده است. از حل‏كارى و طلااندازى و تاریخ 1150 ق معلوم است كه این قلمدان از آثار مشاهیر هنرمندان صفوى است و استاد على محمد حواشى و كناره‏ى آن را تعمیر كرده و رقم نهاده: «على‏محمد 1225».

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 10 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(س دهم ق)، نقاش. اهل كاشان و از نقاشان دوره‏ى شاه‏طهماسب (984 -930 ق) بود.در ماجراى تقلید مهرشاه طهماسب، وى نیز مجازات شد و گوش و بینى خود را از دست داد. او قبل از آن، در كتابخانه‏ى شاهزاده ابراهیم‏میرزا، در مشهد مشغول كار بود.

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 13 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(س سیزدهم ق)، نقاش و مذهب. اهل همدان و نقاش گل و مرغ دوره‏ى ناصرى و مظفرى از پیروان مكتب ابوطالب مدرس بود كه در تصویر و شبیه‏سازى نیز دست داشت و در جانورسازى و نقش ساختمانها ماهر بود. از آثار او، قلمدان گل و مرغى زیبایى است كه در رویه آن تصویر یكى از رجال قاجارى كه گویا سفارش‏دهنده‏ى قلمدان بوده نقش بسته است و رقم «علیقلى همدانى» دارد.

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 11 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(س یازدهم و دوازدهم ق)، نقاش و قملدان‏ساز. این هنرمند به نامهاى علیقلى‏بیگ فرنگ و علیقلى جبه‏دار عباسى و علیقلى آرنااوت و علیقلى‏بیگ ارناوت نادرى اصفهانى در هنر تصویرسازى ایران شهره بوده است. وى مسیحى و از مردم آرنااوت (آلبانى) بود كه در زمان شاه‏عباس دوم صفوى (1077 -1052 ق) به ایران آمد و تغییر مذهب داد و در بدایت حال به جبه خانه (اسلحه خانه) دولتى راه یافت و مشغول كار شد. وى به سبك نقاشى اروپا آشنایى داشت و در تحول سبك، از مینیاتور صفوى به شیوه‏ى ایرانى‏سازى، در شمار پیشگامان است. وى در مكتب هند و ایران نیز دست داشت و آثارى در این مكتب از او به یادگار مانده است. علیقلى، تك صورت را بسیار لطیف مى‏ساخت و عمارات تاریخى و منظره‏ها را با لطافت و رعایت نزدیك‏نمایى و دورنمایى استادانه وى به تصویر مى‏كشید، علاوه بر این در تصویرسازى جانوران نیز توانا بود. قلمدانهاى كار او از نوع بهترین قلمدانهاى عصر صفوى محسوب مى‏شود. عمده‏ترین آثار علیقلى در آبرنگ بوده، اما در آثار ورغنى نیز مهارت داشت. از آثار وى: تصویر اجتاع دراویش و نوازندگان در مهتاب شبانه كه در صحن باغى جمع شده‏اند و رقم «عمل على قلى‏بیك جبادار» دارد؛ تصویر زن جوانى كه نیم‏تاج جواهرنشانى به سرگذاشته و در روى چهارپایه‏اى نشسته است و چنین رقم دارد: «رقم علیقلى جبادار بتاریخ شهر صفر... در دارالسلطنه‏ى قزوین مرقوم شد. رقم كمترین غلامان علیقلى جبادار سنه 1085»؛ تصویر مجنون كه در حالت افسردگى و خستگى است و چنین رقم نوشته: «رقم كمترین آرناوت 1099»؛ قلمدان نفیس و زیبایى كه در زمینه‏ى زرد آن، تصویر دختر شاهزاده‏اى جلب نظر مى‏كند، با رقم: «بر حسب امر اشرف اعلى علیقلى سنه 1117»؛ تصویر سفیر روسیه كه كلاه پوست سمورى به سر گذاشته است و چنین رقم نوشته: «رقم علیقلى سنه 1129». «در احوال و آثار نقاشان» به بیست اثر دیگر وى اشاره شده است.

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 13 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(س سیزدهم و چهاردهم ق)، نقاش و قلمدان‏ساز. در كاشان ساكن و نقاش آبرنگ‏كار دوره‏ى ناصرى بود و اغلب به شیوه‏ى پدر نقش مى‏آفرید. از آثار وى قلمدان مرغش ساده‏اى است كه به طلاى ناب، تصاویر گل و مرغى دارد، با رقم: «علیرضا 1312».

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 11 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(س یازدهم ق)، نقاش و مذهب. وى غیر از علیرضا عباسى، خوشنویس معروف، است. او در تذهیب و تشعیر، استاد نادره‏كارى بود و در تصویر و چهره‏پردازى به شیوه‏ى ایرانى و هندى دست توانایى داشت و از آثار وى: قلمدان تابوتى زیبایى است كه تذهیب پرمایه و چهره‏هاى طلایى دارد و در شیوه‏هاى متنوع تدهیب و آرایش گلهاى اسلیمى و ختایى مكتب صفویه عمل آمده است، با رقم: «على‏رضاى عباسى»؛ قلمدانى كه در رویه آن تصویر شاهزاده‏اى با كلاه عمامه‏اى دوران صفویه دیده مى‏شود و كناره‏هاى قلمدان گلهاى متنوع دارد با رقم: «علیرضا عباسى 1095» پنج قطعه مینیاتور در كتاب «سبحه الابرار» جامى كه كتابت خطوط و قدرت تشعیر و استادى نقاش به طرز چشم‏گیرى جلوه‏گر شده، با رقم: «كاتبه و صموره و مذهبه علیرضا عباسى فى بلده سارى 1022». در «احوال و آثار نقاشان» به چهار اثر دیگر وى اشاره شده است.

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 12 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(تو 1226 ق)، نقاش و خطاط. ملقب به نقاش‏باشى و از خاندان امامى اصفهان بود. در گل و بوته و پرنده‏سازى و هنرهاى روغنى لاكى استدى مبرز به شمار مى‏آمد. میرزا نصراللَّه به غیر از قلمدان‏سازى در نقش جلدها و قاب آینه‏ها استعدادى وافر و شیوه‏ى مخصوص به خود داشت. سایه‏ها را در پردازهاى درشت‏تر مى‏زد و از ریزه‏كاریهاى زیاده از حد احتراز مى‏جست. رنگها را به عیار و برداشت ابتكارى خود انتخاب مى‏كرد و جزئیات و آرایش آنها را تغییر مى‏داد. سال دریافت لقب نقاش‏باشى نصراللَّه دقیقاً معلوم نیست، ولى در قدیمى‏ترین آثار خود كه لقب نقاش‏باشى را قید كرده سال 1290 ق است. بنابراین در آن سال و یا سالیانى قبل از آن لقب نقاش‏باشیگرى را از ناصرالدین شاه قاجار و یا ظل‏السلطان، حاكم اصفهان دریافت كرد. این نقاش بیش از چهل سال و اندى در خدمت هنر بوده و آثار بسیارى ارائه داده است. او همچنین در خطوط مختلفه، به خصوص خط شكسته مهارت زایدالوصفى داشت و گاهى به نظم شعر نیز، طبع‏آزمایى مى‏كرد. از جمله آثار وى: تك گل قرنفل كه برگهاى موزون داشت، با رقم: «كمترین نصراللَّه نقاش‏باشى»؛ جعبه‏ى بزرگى كه رویه كناره‏هاى آن گل سرخ داشت، با رقم: «نصراللَّه الحسینى الامامى فى سنه 1282»؛ قاب آینه گل و مرغى كه در وسط رویه آن، یك گل درشت جلب‏نظر مى‏كرد و به خط نستعلیق رقم: «نصراللَّه الحسینى الامامى سنه 1251»؛ قاب آینه چشم آذینى كه رویه آن گلهاى سرخ زیبا داشت، با: «رقم حقیر نصراللَّه حسینى 1281»؛ انفیه‏دان زیبایى به اندازه قوطى كبریت، با رقم: «كمترین نصراللَّه حسینى الامامى» و شش اثر رقم‏دار دیگر كه از وى برجاى مانده است.

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 13 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(س سیزدهم ق)، نقاش. از نقاشان اوایل دوران قاجاریه بود. در شبیه‏سازى و چهره‏پردازى و جانورسازى و سایه‏پردازى دست داشت. در گل و بوته سارمى و تصویر پرندگان پایه‏اى بلندتر و سبكى مخصوص داشته است. چندین اثر امضادار از وى بر جا مانده است: تصویر آبرنگى مردى به شیوه قاجارى، با: «رقم كمترین میرزا بابا الحسینى الامامى فى شهر رجب من شهور سنه 1269»؛ تصویر آبرنگ حیواناتى از قبیل اسب و قاطر و بره در كشتزار، با رقم: «میرزا بابا الحسینى 1259»؛ تصویر نیم‏تنه‏ى حاج میرزا آقاسى با كلاه بوقى، با: «رقم كمترین بندگان میرزا بابا حسینى 1262» و تصویر ناصرالدین شاه در روى قلمدانى، با رقم: «كمترین میرزا بابا الحسینى 1273»؛ تصویر تمام قد میرزا آقاسى با كلاه بوقى، با رقم: «كمترین میرزا بابا الحسینى 1260».

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 13 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(س سیزدهم ق)، نقاش. معروف به میرزاجان. این استاد جد اعلاى خانواده‏ى هنرمندان اصفهانى است كه عده‏ى زیادى از آنان در حسن خط و نقاشى استاد مسلم بوده و قلمدانهاى بسیارى آراسته‏اند. محمدمهدى از هنرمندان گل و بوته‏ساز دوره‏ى فتحعلى شاه بود كه در مكتب اصفهان آثار گرانبهایى از خود به جاى گذاشته است. از آثار وى: «جلد زرنشان مرغوبى، با رقم: «میرزا جان سنه 1232».

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 13 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(س سیزدهم ق)، نقاش. وى چهره‏پرداز و آبرنگ‏ساز و از سادات اصفهان بود. از آثار او: تصویر آبرنگ سهام‏الملك در لباس وزارت است، با رقم: «شبیه عالیجاه مقرب الخاقان میرزا ابراهیم‏خان سهام‏الملك به جهت پیشكش سمت اختتام پذیرفت. على یدالعبد محمدعلى الامامى 1277».

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 14 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(س چهاردهم ق)، نقاش. ظاهراً برادر نصراللَّه امامى نقاش‏باشى است كه شیوه‏ى برادر را الگوى كار خود قرار داده و در گل و مرغ و بوته‏سازى دست داشته است. گل و مرغهاى وى به شیوه‏ى آقا فتح‏اللَّه بود كه انواع گلها را در بستر یكدیگر، به شیوایى ترسیم مى‏كرد و مرغهاى رنگینى را لابه‏لاى آنها جاى مى‏داد و منظره‏هایش طبیعى‏تر جلوه مى‏نمود. وى قلمدانها و جلدهاى روغنى خوبى براى سران نهضت مشروطه مى‏ساخت و علاوه بر قلمدان‏سازى به آبرنگ و سیاه‏قلم نیز علاقه داشت و تذهیب و آرایش طلایى را خود انجام مى‏داد. او در چهره‏سازى نیز استاد بوده است. از آثار وى: قلمدان سیاه قلمى، در مكتب آقا فتح‏اللَّه، با: «رقم محمدصادق الامامى 1307»؛ جلد روغنى و رحلى بزرگ گل و مرغى قرآن مجید، با: «رقم محمدصادق امامى سنه 1313»؛ قلمدان خوش نقش و گل و مرغى كه با خط رقاع سفید رقم داشت: «محمدصادق الامامى 1309»؛ قدیمى‏ترین اثر این هنرمند، قلمدان استادانه‏اى است كه در كمال شیوایى عمل آمده و به خط طلایى رقم دارد: «رقم كمترین محمد صادق الامامى 1289».

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 14 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(ز 1315 ش)، نقاش. در رشته‏هاى رنگ روغنى و سیاه قلم و آبرنگ مهارت داشت. وى سالها در مدارس مختلف، سمت استادى نقاشى را داشته و شاگردان زیادى را تعلیم داده است. از آثار وى تصویر رنگ روغنى ونوس در كنار چشمه است كه به استادى و حالت تمام نقاشى شده، با رقم: «مصورالممالك صمصام ذوالفقارى 1315 شمسى».

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 13 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(ز 1322 ق)، نقاش. ملقب به مصورالملك. وى در آبرنگ و سیاه قلم و نقوش رنگ روغنى مهارت داشت و شبیه‏سازى و چهره‏پردازى را خوب مى‏دانست. میرزا مهدى مورد توجه ناصرالدین شاه بود و در زمان مظفرالدین شاه نیز لقب مصورالملكى یافت و حتى زمان سلطنت محمدعلى شاه را نیز درك كرد. او مصور تصاویر روزنامه‏ى «شرافت» بود كه به سیاه قلم و هاشور ماهرانه ترسیم مى‏كرد. از شاگردان مصورالملك، محمدناصر خان ظهیرالسلطان است كه به خان خانان معروف بوده است. از آثار وى: تصویر رنگ روغنى میرزا على‏اصغر خان اتابك كه در سنین جوانى است، با: «رقم كمترین مهدى 1297»؛ منظره‏ى دكان كله پاچه‏اى، در رنگ روغن، با رقم: «خانه‏زاد مهدى نقاشباشى 1309»؛ تصویر رنگ روغنى كیمیاگران كه در كنار آنها وسایل كیمیاگرى دیده مى‏شود، با رقم: «مهدى 1311»؛ تصویر یك شخصیت قاجارى كه كلاه پوست بره‏اى به سر نهاده، با رقم: «راقمه مهدى مصورالملك 1322». در «احوال و آثار نقاشان» چند اثر دیگر از وى آمده است.

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 13 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(ز 1278 ق)، نقاش. نام اصلى این هنرمند معلوم نیست ولى در ذیل تنها تصویرى كه از وى بجاى مانده، خود را مقصر نامیده است. این تصویر آبرنگى، نقش جوانى است كه دو زانو نشسته و عصایى بر روى پاها نهاده است و به خط شكسته رقم «... در خراسان مصور مقصر فى 1278» دارد.

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 13 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(تو 1227 ق)، نقاش، قلمدان‏ساز و شاعر، متخلص به مصور. وى در تهران به دنیا آمد و در مشهد سكنى گزید. مصور در فن نقاشى و شبیه‏سازى مهارت داشت و قلمدان و قاب آینه نیز مى‏ساخت. او همچنین داراى طبع شعر بود و بعضى از اشعارش در تذكره‏ها بر جاى مانده است. صاحب عنوان تا 1294 ق در قید حیات بود. از آثار وى تصویر پیرمرد چوپانى به آبرنگ است كه به عصایى تكیه داده و چند گوسفند را مراقبت مى‏كند، با رقم: «عمل على مصور تخلص»؛ قلمدان زیبایى، با تاریخ 1294 ق.

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 11 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(س یازدهم ق)، نقاش. مشهور به آقاعنایت. از مینیاتورسازان عصر خویش بود. شیوه‏ى كار او در مكتب اصفهان بود و در آرایش و پرداخت تصاویر دست داشت. از آثار وى: تصویر اژدهاى قوى هیكلى كه از درخت خشك و تكیده‏اى بالا مى‏رود و زمینه‏ى مینیاتور، نقش كوهها و بیابان است كه به شیوه‏ى خاصى انجام یافته و چنین رقم دارد: «رقم آقا عنایت‏الله اصفهانى».

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 11 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(س یازدهم ق)، نقاش. اهل ساوه و مردى درویش مسلك بود. به قم رفت و ملازم نواب حسین خان شاملو، حاكم قم شد. سپس با وى به هرات رفت و بعد از آن در سلك نقاشان خاصه شاه طهماسب قرار گرفت.او در تصویرسازى و شبیه‏سازى بى‏نظیر بود. از آثار وى: تصویر دو سواركار كه در نهایت استادى نقاشى شده و رقم «حبیب» دارد. تصویر نقش شترى در رنگ به پشت دارد. با رقمهاى: «حبیب» و «عمل فقیر قلاش- حبیب نقاش».

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 9 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(س نهم ق)، نقاش. وى نگارگر فلزات بود و در این هنر مهارت زیادى داشت. از آثار رقم‏دار وى، ظرف كوچك برنجى نقره‏كوبى در موزه ویكتوریا آلبرت لندن است كه در قسمت بالا و كناره گردن ظرف، به خط ثلث زیباى نقره‏كوب، الفاظ «لصابه السعاده و سلامه و طول عمر...» نقش شده و در بالا و پایین بدنه‏ى ظرف، تزیینات هندسى و اسلیمى خوش تراشى است كه در كناره‏ى نقوش اشعار جلب نظر مى‏كند، با رقم: «حبیب‏اللَّه بن على بهارجانى 866» و در مشخصات ظرف نوشته شده است: «كار خراسان».

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 13 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(س سیزدهم ق)، نقاش و خطاط. از امراى كلهر و یا از طایفه ایل كلهر در دوره‏ى فتحعلى شاه قاجار بود كه در میناسازى شهرت داشت. در تصویر و شبیه‏سازى استادى شیرین قلم، و در گل و مرغ و آرایش صحنه‏هاى تزیینى قوى‏دست و نازك قلم بود علاوه بر نقش تصویر و میناسازى، خط نستعلیق را نیز نیكو مى‏نوشت. از آثار امضادار وى كه در موزه‏ى جواهرات ایران به یادگار مانده است: قاب آینه‏ى مینایى نفیسى است كه از نفایس صنعت میناسازى ایران به شمار مى‏آید و در داخل قاب آینه كه زمینه سبز سیر و نقوش گل و مرغى دارد، تصویر فتحعلى شاه ارائه شده و در حاشیه‏ى تصویر، گل و مرغهایى زیبایى در زمینه‏ى سفید به چشم مى‏خورد و در چهار گوشه‏ى آن ابیاتى در وصف فتحعلى شاه قاجار دیده مى‏شود، با رقم: «كمترین محمدمحسن امیركلهر 1212»؛ جعبه گرد میناكارى كه بر روى در آن، تصاویر شاهزادگان و رجال دربارى و تصویر دو زن جوان و یك كودك خردسال نقش شده و داراى رقم است؛ جعبه گرد میناكارى كه بر روى آن تصاویرى از یك خانواده مذهبى ترسیم گشته و سال انجام كار، سنه 1225 ق است.

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 14 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(1368 -1302 ق)، خطاط، نقاش و شاعر، متخلص به شرقى. در سنندج متولد شد و همان جا به كسب علم و دانش پرداخت. به وساطت بیان‏السلطنه، ناصرالملك، والى كردستان امیرالكتاب را به دارالایاله فراخواند و به كار انشاء گماشت. بعد از انتصاب ناصرالملك به وزارت مالیه، در دفتر استیفا مشغول كار شد مدتى نیز منشى نخست‏وزیر بود. انواع خط را به خوبى مى‏نوشت. در نقاشى آبرنگ تبحر داشت و از نقارى و حكاكى نیز بهره‏مند بود. در تاریخ و طب و گیاه‏شناسى و پرورش گلها و ریاحین مطالعات عمیق داشت. اغلب اشعارش انتقادى است و به همین جهت آنها را در دیوان خود ثبت نكرده است، اما خود همه آنها را از حفظ داشت و براى كسانى كه طرف اعتمادش بودند مى‏خواند. امیرالكتاب، در سن شصت و شش سالگى چشم از جهان فروبست و در امام‏زاده عبداللَّه دفن گردید. از شاگردان او مى‏توان به مرتضى عبدالرسولى اشاره كرد. آثار وى در زمینه‏ى خطاطى: كتیبه‏ى ثلث دودانگ گلوگاه سر در موزه‏ى ایران باستان و پیشانى كتابخانه‏ى ملى و دارالفنون و غیره در تهران؛ كتیبه‏ى آرامگاه حافظ در شیراز، ابنیه‏ى جدید فرهنگى تبریز و دیگر شهرهاى ایران كه در دوره‏ى رضاخان برپا شده است؛ قطعه‏اى به قلم نیم دودانگ عالى، به خط نستعلیق، با رقم: «كتبه امیرالكتاب 1330»؛ قطعه شعرى در مدح ناصرالملك، به همان قلم و رقم و تاریخ 1329؛ یك لوحه، به قلم شش دانگ و نیم دودانگ نستعلیق و دودانگ رقاع و ثلث عالى، با مضمون: «حضرت رییس الوزراء نجفقلى صمصام‏السلطنه، كتبه امیرالكتاب سنه‏ى 1330».

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 12 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(س دوازدهم ق)، نقاش. آبرنگ‏سازى گمنام بود. از تنها اثر رقم‏دارى وى به آبرنگ، معلوم مى‏شد كه از پیروان سبك محمدزمان بوده است. در این اثر، سواركارى را نشان مى‏دهد كه كلاه رزمى به سر گذاشته و پارچه‏ى سرخى به شكل حمایل بر روى لباسها انداخته است، صورت سواركار تا حدى نامعلوم است اما هیكل و اندام اسب و سایر ادوات رزمى در كمال قدرت نقاشى شده، با رقم: «عمل امیرقاسم».

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 9 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(وف 857 ق)، خطاط، نقاش، موسیقیدان و شاعر، متخلص به شاهى. از غزلسرایان معروف شیعه‏ى قرن خود بود و ظاهراً در شاعرى، استاد عبدالرحمان جامى بوده است. در سبزوار به دنیا آمد و نیاكانش از امراى سربدارى و خود خواهرزاده‏ى خواجه على مؤید سربدارى بود. علت اشتهار شاعر به امیر به همین سبب، و انتخاب تخلص شاهى هم ظاهراً به این دلیل است. وى در طلب علم و ادب به هرات رفت و در خدمت شاهزاده بایسنقر منصب تقرب و ندیمى یافت. بعد از مدتى از او رنجیده شد و از هرات به سبزوار رفت و در آنجا به كشاورزى پرداخت. در اواخر عمر براى نقاشى كوشك گل‏افشان كه بابر میرزا در استرآباد ساخته بود، به آنجا رفت و همان درگذشت. جنازه‏ى او را به سبزوار انتقال دادند و در خانقاه مربوط به نیاكانش به خاك سپردند. امیرشاهى انواع خطوط را خوش مى‏نوشت و نام وى را در زمره‏ى خوشنویسان كتابخانه‏ى بایسنقرى آورده‏اند، ولى تاكنون نمونه‏ى خطى از وى دیده نشده است. امیر در فن نقاشى مصور و مذهب شهرت داشت و در موسیقى ماهر بود و عود مى‏نواخت. از آثار وى: «دیوان شعر»، مشتمل بر دوازده هزار بیت.

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 8 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(س هشتم ق)، نقاش. از غلامان سلطان ابوسعید ایلخان مغول و شاگرد استاد احمد موسى، و در سیاه‏قلمى مشهور بود. مولانا ولى‏اللَّه كه در عصر خویش بى‏نظیر بود از روى انصاف در مقابل امیر دولت‏یار اظهار عجز كرده است.

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 10 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(س دهم ق)، نقاش. از اهالى هرات و در فن نقاشى از نوادر روزگار خود بود. به فرمان محمدخان شرف‏الدین اوغلى تكلّو (ز 942)، از امراى خراسان در عهد سلطنت شاه طهماسب صفوى، اندرون روضه مقدسه رضوى را نقاشى كرده و این بیت را مناسب احوال و حسب حال در برابر ضریح مبارك بالاى محراب نوشته: حسن به گرد درت گشته بر طریق طواف تو كعبه وار همه حاجتش روا كرده وى در دارالسلطنه هرات و در جنب مزار پیر هرات خواجه عبداللَّه انصارى مدفون است.

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 13 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(س سیزدهم ق)، طراح و معمار. طراح نقش آفرین و معمار و رسام دوره‏ى فتحعلى شاه و محمدشاه قاجار بود. او در طرح نقشه و ایجاد ساختمانهاى آن دوره، صاحب ابتكار بود و در آرایش و پیرایش داخلى و خارجى قصرها و ابنى، دست پر كمال داشت.

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 13 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(س سیزدهم ق)، نقاش. ملقب به بیگلرخان. از پدر خویش درس هنر آموخته و در آبرنگ و تصویر و چهره‏پردازى ماهر بود. از آثار رقم‏دار وى: تصویر خداقلى بیك یاور توپخانه است، با رقم «كمترین آقابكلر ولد عالیجاه محمدحسن آقاى نقاش باشى لال افشار فى شهر شوال 1263» كه در 1978 م. در لندن ب فروش رسید؛ صورت فتح‏اللَّه خان سرتیپ، با رقم: «عمل ابوالفیض ابن محمدحسن خان نقاش باشى افشار... فى شهر ربیع‏الثانى سنه‏ى 1277»؛ صورت میرزا على‏خان در سى و یك سالگى، با رقم: «عمل عالیجاه بیگلرخان لال نقاشباشى افشار سنه‏ى 1284»؛ شبیه امامقلى خان سرتیپ افشار در سى و هفت سالگى، با رقم: «آقا بیگلر نقاش سنه‏ى 1277».

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 13 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(س سیزدهم ق)، نقاش. ملقب به آقابزرگ نقاش‏باشى. از اهالى شیراز بود و از نقاشان درجه اول دوره‏ى محمدشاه و ناصرالدن شاه قاجار به شمار مى‏رفت. در مجمع‏الصنایعى كه خود تربیت داده بود به تربیت شاگردان اشتغال داشت و فن تصویر را به آنها تعلیم مى‏داد. آقابزرگ در رشته‏هاى مختلف نقاشى، رنگ و روغن، آبرنگ، سیاه قلم و كارهاى روغنى به خصوص قلمدان سازى استاد بود و در شبیه‏سازى و چهره‏پردازى و گل و بته‏سازى مهارت و ابتكاراتى داشت. از وى جلدهاى بسیار نفیس روغنى كه در تجلید قرآنهاى خطى مورد استفاده قرار گرفته، دیده شده است. وى در شبیه‏سازى نیز بسیار ماهر و توانا بود. از آثار او: تصویر رنگ و روغن نیم تنه‏ى یكى از رجال دوره‏ى قاجارى، با رقم: «میرزا آقابزرگ نقاشباشى»؛ صورت نواب والا سیف‏اللَّه میرزا در چهل سالگى، با رقم: «مشهدى آقابزرگ شیرازى»؛ قلمدان زیبا كه مناظر مختلفى از قصه‏ى معروف شیخ صنعان و دختر ترسا به حالات گوناگون بر روى آن ترسیم شده است؛ قلمدان تصویرى كه به فرمان نصرت‏الدوله فیروز میرزا فرمانفرما، والى فارس ترسیم شده و رجال و مشاهیر آن سامان بر روى آن ترسیم شده‏اند؛ تصویر نیم‏تنه‏ى ناصرالدین شاه به شیوه‏ى صنیع‏الملك غفارى، با رقم: «چاكر درگاه»؛ چهره‏ى حاج محمدرحیم امین‏التجار شیرازى؛ تصاویر هشت نفر از فرماندهان لشكر ایران در زمان ناصرالدین شاه، با رقم «میرزا بزرگ شیرازى، سنه‏ى 1281».

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 13 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(ز 1298 ق)، نقاش. وى در رشته رنگ روغن و شبیه‏سازى دست داشت. از آثار او: چهره یك مرد قاجارى كه گویا شبیه‏سازى شده، با رقم: «یعقوب زنگنه 1298».

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 13 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(ز 1290 ق)، نقاش و قلمدان‏ساز. اهل شیراز و قلمدان‏ساز دوره ناصرى بود و رد نقش گل و مرغ و چهره‏پردازى قلمى خوش داشت. نقش گلها در قلمدان‏هاى او ریز و درشت و ایرانى- فرنگى است و شباهت زیادى به شیوه فتح‏اللَّه شیرازى دارد. از آثار وى: قلمدان گل و مرغى كه در روى آن و در بین سه مدالیون متنوع آن، تصاویرى از پریرویان ایرانى و فرنگى ترسیم شده، با: «رقم یداللَّه شیرازى 1290».

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 10 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(س دهم ق)، نقاش. اهل قزوین بود. وى در وصالى، رنگ‏آمیزى، ساختن كاغذهاى ابرى، تذهیب، جدول‏كشى و افشان مهارت داشت و در ایران نخستین كسى است كه ابرى را به روش محمد طاهر ساخته است. از شاگردان معروف او تذهیبى اصفهانى است.

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 11 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(وف بعد از 1055 ق)، نقاش و شاعر. اهل كاشان و داماد آقا رضاى كاشانى، نقاش معروف بود و از وظیفه بگیران ساروتقى، وزیر مازندران، به حساب مى‏آمد. پس از مرگ ساروتقى به سال 1055 ق، او نیز درگذشته است. از وى اشعارى در تذكره‏ها باقى مانده است.

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 14 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(س چهاردهم ق)، نقاش و خطاط. از هنرمندانى است كه جزو اخوان صفا بوده و به ظهیرالدوله صفا ارادت خالصانه داشته است. وى در شبیه‏سازى استعداد فراوان داشت و اغلب رنگ روغن كار مى‏كرد و خطوط را خوش مى‏نوشت. یكى از آثار وى تصویر ظهیرالدوله و سایر ارادتمندان آن خانقاه است كه به شباهت تمام و استادانه به نقش درآورده است. اثر دیگر وى كه با كمك یكى از شاگردانش به اتمام رسانده، تصویر رنگ روغنى چهره‏ى پیرمردى است كه كلاه دوره‏ى احمد شاهى به سر نهاده و به خط رقاع استادانه‏اى رقم نهاده: «به معاونت بنده ساخته شده، مصور على».

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 11 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(س یازدهم ق)، نقاش. وى در هنر طراحى و نقشبندى صاحب استعداد بود و بسان پدر هنرمندش، در حرفه‏ى خانوادگى فعالیت مى‏كرد. از آثار رقم‏دار وى زرى ابریشمى ارزشمندى است كه در شهر یزد بافته شده و به گلهاى اسلیمى و انواع تزیینات ختایى و شاه عباسى آراسته گشته و رقم «ابن‏غیاث» دارد.

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 11 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(ز 1106 ق)، نقاش و خطاط. در شهر قم به دنیا آمد. در دوره‏ى جوانى به اصفهان رفت و در این شهر با استادان نامى آشنا شد. وى سپس به دربار شاه سلیمان صفوى (1105 -1077 ق) راه یافت و به لقب كاتب السلطانى مفتخر گردید. كاتب السلطان در صنعت تذهیب و گل آرایى و قلمدان سازى مهارت داشت و در خطوط نستعلیق و نسخ و رقاع و شكسته، استادى صاحب قلم بود. بعضى از هنرشناسان، استاد حاجى محمد، برادر كوچكتر محمد ابراهیم كاتب السلطان، را با این هنرمند یك نفر به حساب آورده و دو اسم متفاوت براى یك نفر در نظر گرفته‏اند در حالى كه آنها، دو نقاش جداگانه و برادرانى از سلاله حاج یوسف قمى بوده‏اند. از شاگردان وى، میرزا احمد نیریزى را ذكر كرده‏اند. از آثار او: نسخه‏ى پراعتبار «صحیفه‏ى سجادیه»، كه كتابت و آرایش آن را خود انجام داده است، با رقم: «... ابن‏حاجى یوسف، محمد ابراهیم... سنه 1092...«؛ قطعه خطى در شیوه‏ى نسخى كه زمینه‏ى آن، انواع حیوانات و پرندگان زیبا به شیوه‏ى حل كارى آرایش یافته، با رقم: «مشقه العبد... محمد ابراهیم المذهب القمى... به محروسه اصفهان 1103»؛ قلمدان زیبایى كه به خط و تذهیب آراسته شده، با رقم: «كتبه اقل عباد اللَّه محمد ابراهیم الكاتب السلطانى فى شهور سنه ست و مائة بعد الالف». پنج اثر دیگر وى در «احوال و آثار نقاشان» ذكر شده است.

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 10 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(س دهم ق)، شاعر و نقاش. مولانا زینى بخارى مردى خوش طبع و نقاشى هنرمند بود غزل را نیكو مى‏سرود. در جوانى وفات یافت.

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 10 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(س دهم ق)، نقاش. اهل اصفهان و شاگرد زیبا نگار استاد مصور و استاد بهزاد بود. تنها اثر رقم‏دار وى، تصویر رزمى اسفندیار با تورانیان است كه اسفندیار یكى از پهلوانان دشمن را به قتل رسانده و خیل رزم‏آوران و جنگجویان به مهارت و تردستى تمام تصویر شده، با رقم: «زینل‏العابدین».

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 13 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(ز 1321 ق)، نقاش. وى نقاش ساده‏كار و متوسط سمنانى بود كه در شیوه‏ى بخصوص خود و شیوه‏ى قهوه‏خانه‏اى تصویر مى‏ساخت. از آثار وى: نقوش كاشیهاى سر در بازار سمنان است با تصاویر دو شیر متقارن كه شمشیر به دست گرفته و با تاج سلطنتى مظفرى كه در زیر آن ابیاتى به خط نستعلیق نوشته شده، با رقم: «عمل زین‏العابدین سمنانى 1321».

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 10 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(وف 1003 ق)، خطاط و نقاش. وى شاگرد میر سید احمد مشهدى بود. خط خفى و جلى را خوش مى‏نوشت و از اوان طفولیت استعداد خود را در این هنر نشان داد. به نقل از كتاب «مرآة العالم»، او پس از میرعلى هروى اسلوبى خاص آورد و پس از مرگ استاد، به هرات و نیشابور سفر كرد، سپس آهنگ عراق كرد و به زیارت عتبات رفت و حدود چهار سال در بغداد ماندگار شد. همچنین به زیارت حرمین شریفین شتافت و در همان جا درگذشت. حسنعلى از وراقى نیز سررشته داشت و آرایش و پیرایش مرقعات و صحافى و وصالى قطعات استادان را به تردستى انجام مى‏داد و حواشى و كناره‏هاى تصاویر را به نیكوترین وجهى مى‏آراست. از آثار وى: شش قطعه در مرقعهاى مختلف، به قلمهاى سه و دو و نیم دانگ و كتابت خوش، با رقمهاى: «كتبه المذنب حسن على المشهدى»؛ «در كربلا مرقوم گشت، كتبه المذنب حسن على المشهدى»؛ «فقیر المذنب حسن على، در كربلا نوشته شد»؛ و یكى كه قطعه شعر معروف میر على هروى است، با رقم: «كتبه المذنب سن على غفراللَّه ذنوبه و سترعیوبه» و «مشقه حسن على»؛ آرایش حواشى قطعاتى از استادان خوشنویس ایران، كه به انواع تشعیرها و اسلیمیهاى گوناگون ترسیم شده و رقم «صاحبه و وراق حسنعلى غفرله» دارد.

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 13 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(س سزدهم ق)، نقاش. وى گل و مرغ‏ساز پیرو شیوه‏ى نصراللَّه امامى بود و در هنر خود دستى بكمال داشت. تنها اثر رقم‏دار وى، جلد گل و مرغى پرحلاوت است كه در محدوده بیضى شكلى انجام یافته و داخل آن تذهیب عالى دارد، با رقم نقاش به خط نستعلیق: «عمل الفقیر حسن الطباطبایى سنه 1291».

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 13 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(س سیزدهم ق)، نقاش و قلمدان‏ساز. از هنرمندان اوایل دوره‏ى قاجار است كه در گل و بته و گل و مرغ چابكدست و توانا بود. از قلمدانهاى وى نمونه‏هایى در دست هست كه از قدرت هنر نقاشى او حكایت مى‏كند.

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 13 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(1333 -1253 ق)، نقاش و شاعر، متخلص به حسرت. در شیراز به دنیا آمد. پس از تحصیلات مقدمات، به فراگیرى ادبیات فارسى و عربى و حكمت الهى و نقاشى و مجسمه‏سازى پرداخت و در اندك زمانى مهارت پیدا كرد. وى در زمان ناصرالدین شاه به تهران رفت و پس از آنكه تصویر جنگ رستم و افراسیاب را به نقش در آورد، مورد توجه شاه قرار گرفت. به پیشنهاد ناصرالدین‏شاه تخلص غازى را براى خود برگزید و به همین مناسبت بعضى از اشعار وى با این تخلص سروده شده است. او سپس به شیراز بازگشت و همان جا درگذشت و در دارالسلام شیراز دفن شد. فرصت شیرازى، صاحب «آثار عجم» در نقاشى، از شاگردان وى بوده است.

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 9 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(س نهم و دهم ق)، نقاش. اصل وى از هرات بود و در دوره‏ى سلطنت سلطان حسین میرزا مى‏زیست. او غداره‏گر و طراح عاج و فلزات بود و در شمشیرسازى و تزیین قبضه‏ها و غلاف آن نیز مهارت داشت.

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 13 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(س سیزدهم ق)، نقاش و قلمدان‏ساز. از هنرمندان دوره‏ى ناصرى بود و به شیوه‏ى آقا نجف نقش مى‏آفرید. در عین تقلید از استادان دوره‏ى زندیه، آثارش صبغه‏ى خاص داشت. از آثار وى قلمدان زیبایى است كه بر رویه‏ى آن سایه‏پردازیهاى ماهرانه‏اى عمل آمده و در شیوه‏ى آقا نجف است. طرفین قلمدان پر از گل و مرغهاى چشم‏نواز و مناظرى از شهر اصفهان و شیراز است و به خط نسخ طلایى رقم «میر حسام‏الدین» دارد.

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 14 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(تو 1282 ش)، نقاش و بافنده‏ى قالى. در تهران متولد شد. از شاگردان كمال‏الملك بود. در حدود پانزده سالكى وارد مدرسه‏ى صنایع مستظرفه شد و به پیشنهاد كمال‏الملك، نقاشى‏هاى او پرتره‏ى روبنس را روى قالى آورد و بافت. بعدها در مدرسه‏ى كمال‏ملك به تدریس بافت و نقشه‏هاى قالى اشتغال یافت. پس از انقلاب از سوى وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى به نشان درجه یك هنرى برابر با دكترا نایل گردید. آثار وى تاكنون در دو نمایشگاه انفرادى در بروكسل و ازمیر به تماشا گذاشته شده و از هر دو نمایشگاه مدال طلا گرفته است. هم‏اكنون اثارش در موزه‏ى هنرهاى ملى، كاخ سعدآباد و كتابخانه‏ى رامبراند نگهدارى مى‏شود.

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 13 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(1277 -1203 ق)، نقاش، قلمدان ساز و خطاط. معروف به آقانجف. در اصفهان متولد شد. وى از اساتید معروف فن قلمدان سازى در عصر قاجاریه بود. او علاوه بر آموختن نگارگرى در نزد استادان اصفهان، از نقاشان اروپایى مقیم آن شهر نیز سود جسته و از روى باسمه‏هاى چاپى مذهبى و غیرمذهبى فرنگى نیز كپى كرده است. آقانجف در چهره‏پردازى و ارائه مجالس رزمى و بزمى و همچنین گل‏آرایى مهارت داشت و در تذهیب و گونه‏هاى مختلف آن نازك قلم بود. در ارائه آبرنگ‏ها نیز توانا بود و علاوه بر شیوه‏هاى گوناگون، در رنگ و روغن نیز از استادان بى‏نظیر به شمار مى‏آمد. او در خطوط مختلف، از قبیل رقاع و بخصوص نستعلیق استادى تام‏العیار بود و در نظم شعر نیز دست داشت. آقانجف در اصفهان درگذشت و همان‏جا مدفون است. از آثار وى: قلمدان برازنده‏اى با مدالیونهاى مختلف كه رقم «یا شاه نجف 1227» دارد؛ تصویر آبرنگى محمدحسین خان صاحب اختیار كه به خط نستعلیق رقم نهاده: «... سنه 1263، رقم كمترین نجفعلى»؛ قاب آینه‏ى زیبایى با تصاویرى از افسانه‏ى شیخ صنعان و دختر ترسا، با رقم: «یا شاه نجف 1270»؛ قلمدان رزمى كه لشگریان ترك و روس با یكدیگر مصاف مى‏دادند و آرایش جنگى بسیار پراكنده‏اى داشتند و به خط رقاع استادانه رقم نهاده: «جنگ رومى با روس، یا شاه نجف فى سنه 1274». قاب آینه‏ى پركارى با مدالیونهاى مختلف كه به خط نستعلیق رقم نهاده: «... شهر رجب 1274، یا شاه نجف». هشت اثر دیگر وى در «احوال و آثار نقاشان» ذكر شده است.

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 13 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(وف ح 1330 ق)، نقاش و شاعر، متخلص به سید. از مشاهیر نقاشان عصر خویش بود. آقا میر مصور و ارژنگ و رسام، هر سه برادرزاده‏هاى او مى‏باشند. از آثار وى، منظومه‏اى است به نام «مرآت البكاء» در مراثى حضرت سیدالشهداء (ع) كه در تبریز به چاپ رسیده است.

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 10 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(س دهم ق)، نقاش و خطاط. وى غیر از روح اللَّه میرك هراتى است. آقا میرك از سادات اصفهان بود و در تبریز، در دربار شاه‏طهماسب اول مقام والایى داشت. وى از شاگردان مستعد استاد بهزاد به شمار مى‏آمد و در تذهیب و ترصیع و نقوش ساختمانها و مهارت در تنوع آرایش طبیعت و ارائه چهره‏ها انگشت‏نما و پرمایه بود. همچنین در كتابت انواع خطوط نیز دست داشت و اغلب خطوط زیباى نستعلیق و ثلث تصاویر را خود مى‏نوشت. خواجه عبدالصمد شیرازى ملقب به شیرین قلم از شاگردان او بود. از آثار وى، تصاویرى است در نسخه‏اى از «خمسه‏ى» نظامى به خط شاه محمد نیشابورى كه همراه با استادان نامى آن زمان نقش‏آفرینى كرده است و رقم «عمل آقا میرك» و «آقا میرك» دارد.

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 13 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(س سیزدهم و چهاردهم ق)، نقاش. وى در عهد قاجاریه مى‏زیست. نقاش گمنام و آبرنگ ساز ساده‏ى شیرازى بود تنها اثر به جاى مانده‏ى وى: تصویر زنى است كه در سمت راست آن دخترانى چند در خدمت ایستاده‏اند. آرایش داخلى خانه و پنجره‏هاى اتاق ساده است با: «رقم كمترین آقاكوچك نقاش».

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 14 منبع :

صادق بریرانی از پیش کسوتان هنر گرافیک ایران است که در کنار ارائهٔ آثار گرافیکی به نقاشی نیز می‌‌پردازد. صادق بریرانی در سال ۱۹۲۳(۱۳۰۲) در بندر انزلی زاده شد. در ۱۶ سالگی نقاشی را از درویشی به نام"زرین کلک" آموخت و در ۱۳۲۶ برای تحصیل در رشتهٔ نقاشی وارد دانشکدهٔ هنرهای زیبای دانشگاه تهران شد. سپس به آمریکا رفت و در دانشگاه ایندیانا تحصیل کرد. بریرانی از سال ۱۳۶۰ در دانشگاه‌های تهران گرافیک تدریس کرده است. او داور دو سالانهٔ گرافیک برنو،چکسلواکی در ۱۳۵۵ و دو سالانهٔ طراحی گرافیک تهران در ۱۳۷۱ بوده است و در نمایشگاه‌ها و دوسالانه‌های بسیاری شرکت کرده است. با وجود این که در دوران تحصیل تأثیر زیادی از هنر اروپا و آمریکا گرفت ولی به بیان هنری ایرانی خود وفادار ماند. آثار وی در عین حال که از هنر خوشنویسی قدیمی ایرانی ریشه می‌‌گیرند، به گونه‌ای از نقاشی معاصر که "نقاشی حرکتی" نامیده می‌شود نیز تمایل دارند. او شیوه‌ای در خوشنویسی دارد که خاص خوداوست و بر مبنای حرکت آزاد قلم مو و بر هم ریختن کامل تناسبات و ساختار شکنی برای دستیابی به الفبایی جدید است. بریرانی معتقد است که فرم ظاهری کلمات تداعی کنندهٔ معنا و مفهوم هستند و پلی بین درون مفاهیم با دنیای خارج است. تلفیق نقاشی، گرافیک و شعر مشخصهٔ عمدهٔ کارهای اوست. وی به اصل بیان خودانگیخته و نشان‌گذاری‌های اتوماتیک هنری نزدیک می‌شود که روش سوررئالیست هاست، ولی نگرش او اصالتی شرقی دارد و مبتنی بر تعمق و نظاره است که از فلسفه شرق نشأت می‌گیرد.

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 14 منبع :

شهلا اربابی (زاده ۱۳۲۳، شیراز) نقاش ایرانی. شهلااربابی در سال ۱۳۲۳ در شیراز در خانواده‌ای اهل ادب و هنر متولد شد و در سن ۹ سالگی نقاشی را آغاز نمود. او از سال ۱۳۴۱ تا ۱۳۴۴ در مدرسه هنرهای زیبا در تهران به تحصیل پرداخت سپس به رم رفت و به مدت چهار سال در رشته هنرهای زیبا ادامه تحصیل داد. اربابی در اواخر دهه ۱۳۶۰ و اوایل دهه ۱۳۷۰ مدرس دانشگاه تهران شد، سپس به آمریکا مهاجرت کرد و در سال ۱۳۵۸ در رشته نقاشی و در سال ۱۳۶۱ در رشته حکاکی از دانشگاه واشنگتن فارغ التحصیل شد. نمایشگاه‌های بسیاری از آثار وی در اروپا و آمریکا برگزار شده‌است.و آثارش همواره مورد قدر دانی واقع شده‌است. آثار او موضوع مطالعه مقالات بسیاری در مورد نقاشی معاصر بوده‌است و برخی از آثارش به طور دایم در واشنگتن نگهداری می‌شود.[۱] تولد ۱۳۲۳ شیراز زمینه فعالیت نقاش اهل شیراز سال‌های فعالیت ۱۳۴۴ تا کنون محل زندگی آمریکا

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 9 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(س نهم ق)، نقاش و خطاط. از تصویرگران «شاهنامه‏ى» بایسنقرى بود كه در سال 833 ق به دست جعفر بایسنقرى كتابت شده و بعضى تصاویر «شاهنامه» را این استاد به فرجام رسانده است. ضمنا او در قطعه خطى كه توسط پانزده تن از مشاهیر هنرى آن عصر، تحت سرپرستى بایسنقر میرزا، كتابت شده و اكنون در موزه‏ى توپ قاپوسراى تركیه مى‏باشد، سطرى نگاشته و رقم نهاده: «حرره معروف النقاش».

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 13 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(ز 1250 ق)، نقاش و خطاط. نقاش ناخنى دوره‏ى محمدشاه قاجار بود و جمله نقوش و خطوط را، به شیوه‏ى ناخنى استادانه عمل مى‏آورد. از آثار وى گرفت و گیر و نزاع دو شتر عصبانى است كه در شیوه‏ى ناخنى عمل آورده و رقم «معدوم 1249» دارد؛ دیگر از آثار ناخنى وى، مرقع خطوطى در نسخ و نستعلیق و شكسته تعلیق است كه همه‏ى خطوط را استادانه نوشته و رقم «حرره معدوم 1250» دارد.

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 10 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(وف ح 990 ق)، نقاش، خطاط و شاعر. ملقب به نقاش شاهى. از ولایت تربت و خواهرزاده و شاگرد استاد بهزاد بود. وى در تصویرسازى و چهره‏پردازى ماهر و در ارئه جانوران و گرفت و گیر آنها، صورتگرى استاد بود و در تذهیب و تشعیر مقام شایسته‏اى داشت. هنر رنگ روغنى این هنرمند، بیشتر بر روى جلدها و قلمدان‏ها بوده و در قطاعى نیز دست داشته است. مظفر على در كتابت خط نستعلیق مهارت داشت و از شیوه‏ى سلطانعلى مشهدى پیروى مى نمود و در شعر نیز، غزلسرایى ماهر بود. وى نزد شاه طهماسب معزز و محترم مى‏زیست و اكثر تصاویر عمارت دولتخانه و چهل ستون این پادشاه در قزوین، از آثار اوست. مرگ مظفر على در قزوین اتفاق افتاده و در مزار شاهزاده حسین دفن شده است. از آثار نقاشى وى: تصویر بهرام گور در شكارگاه كه با یك تیر، پاى آهویى را به گوشش دوخته و حیوان را زا حركت باز داشته است، با رقم: «عمل استاد مظفر على»؛ تصویر نجات یوسف از چاه بدون رقم؛ تصویر دیدار مجنون از لیلى كه در زیر یك چادر رنگین بزرگان قوم نشسته‏اند و با مجنون صحبت مى‏كنند و لیلى با ندیمه‏اش در بیرون چادر دیده مى‏شود، بدون رقم؛ تصویر رستم زال در نخجیرگاه، بدون رقم. از آثار خطى وى: دو قطعه از مرقع امیر غیب بیگ، به قلم سه دانگ و دو دانگ خوش، با رقم: «الفقیر مظفر على» و «فقیر مظفر على»؛ یك نسخه «گلستان» و «بوستان» سعدى، با رقم: «كاتب السلطانى مظفر على» و تاریخ 975 ق.

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 13 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(ز 1289 ق)، نقاش و خطاط. نگارگر شیرین قلم و خوشنویسى استاد، در شیوه‏ى ناخنى بود و در ولایت هند زندگى مى‏كرد. از آثار وى، نسخه‏ى زیبایى به نام «پند نامه عرف كریما» است كه در شیوه‏ى ناخنى عمل آمده و خط نستعلیق زیبایى دارد و كناره و سر صفحه‏هاى آن، از گلهاى تزیینى ناخنى شده، با رقم: «... در تحریر ناخن مظفر على بیك... سنه 1289».

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 13 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(س سیزدهم و چهاردهم ق)، نقاش . وى از پیشگامان نقاش قهوه‏خانه‏اى به شمار مى‏آمد. از آثار او، تیر زدن رستم به سینه اشكبوس چكمه‏اى سنگینى به پا كرده و قدرت حركت ندارد. در این تصویر هیكل او بیش از جثه اسبش تصویر شده است.

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 10 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(س دهم ق)، مذهب، نقاش و خطاط. از تذهیب‏كاران و تصویرگران بود و در خط نستعلیق نیز مهارت داشت. این هنرمند برادرى نیز به نام كمال‏الدین عبدالوهاب مشهور به خواجه كاكا داشت كه به شغل اجدادى خود علاقه‏مند بود و در شیراز زندگى مى‏كرد. از آثار تذهیب و خطى وى، قطعه خط گلزارى است كه به شیوایى تمام تزیین شده، با رقم: «مشقه العبدا المذنب مسعود بن میركى المذهب».

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 9 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(س نهم ق)، مجلد و نقاش. وى در تذهیب و تشعیر و طراحى و ترسیم نقوش و ارائه چرمهاى سوخته و معرق و طراحى قالبهاى مخصوص و سایر آرایش و پیرایش جلدسازى و فن نگارگرى شهرت داشت و از استادان طراز اول دوران خود بود. صنعت معرق و مشبك و منبت‏كارى بر روى جلدها و سایر تزیینات جلدسازى از اختراعات ارزنده این استاد است. وى از استادان طراز اول جلدسازى به شمار مى‏رود. وقتى آوازه‏ى شهرتش به دربار بایسنقر میرزا در هرات رسید، بایسنقر میرزا وى را به هرات دعوت كرد و او در كتابخانه بایسقنرى به جمع استادان و هنرمندان پیوست و صنعت جلدسازى را در آن دیار رونق داد. جلد ماهرانه و استادانه «شاهنامه بایسنقرى» اثر این هنرمند تبریزى است كه با همراهى جمعى دیگر از هنرمندان نقاش تزیین یافته است.

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 8 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(س هشتم ق)، نقاش. اهل شیراز بود. تنها اثر رقم‏دار وى تصویر خیالى شیطان است كه گویا از آثار چینى اقتباس شده و با تزیینات ایرانى عمل آمده است، با رقم: «عمل قنبر على شیرازى فى المدینه المصر ثلاثین».

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 13 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(س سیزدهم ق)، نقاش. از ایل افشار و معاصر فتحعلى‏شاه قاجار بود. از آثار وى: جلد روغنى كتابى كه به زیبایى و مهارت تمام انجام یافته و بر رویه آن شیخى را نشان مى‏دهد كه با شاگردان خود نشسته و به بحث مشغول مى‏باشند، با رقم: «كمترین زین‏العابدین افشار 1235». از حلاوت قلم معلوم مى‏شود كه او از شاگردان ممتاز محمد زمان ثانى بوده و شیوه‏ى وى را در امر تصویرسازى پیروى كرده است.

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 13 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(ز 1302 ق)، نقاش و قلمدان‏ساز. معروف به میرآقا و میر زین‏العابدین. در اصفهان به دنیا آمد. وى جد حاج مصورالملكى اصفهانى بود و در قلمدان و قاب آینه‏سازى و آثار روغنى چابك دست و پرتوان. او همچنین در مرغش سازى رنگارنگ نیز مهارت داشت. این استاد گل و مرغ و تصاویر حیوانات بخصوص پرندگان را به حلاوت تمام رسم مى‏كرد و در آرایش گلها و حل‏كارى آنها استادى بصیر به شمار مى‏رفت. ادیب الممالك فراهانى در اشعار خود وى را ستوده است: ... خامه بر تارخ تصویرش رقم زد نقش نقاشى نمود این صنع زیبا (1302) از آثار او: قاب آیینه گل و مرغى با زمینه‏ى مرغش كه حواشى و جداول آن به انواع گلها آرایش شده و شیوه‏ى گل و مرغها در بیك على اشرف است، با رقم: «هو رقم كمترین زین‏العابدین اصفهانى 1275»؛ قلمدان گل و مرغ زیبایى كه را وسط و رویه آن تصاویر ریز پروانه جلب نظر مى‏كند، با رقم: «زین‏العابدین 1289»؛ قاب آینه مرغشى سبز رنگ كه در رویه‏ى آن گل سرخ زیبایى جلب نظر مى‏كند و به خط شكسته‏ى زیبا چنین رقم نهاده: «رقم كمترین زین‏العابدین اصفهانى سنه 1280».

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 11 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(س یازدهم ق)، نقاش. در دوره صفویه مى‏زیست و در مینیاتور پیرو مكتب رضاعباسى بود. تنها اثر رقم‏دار وى تصویر سه پیرمرد در مصاحبت همدیگر است. در زمینه‏ى نقاشى، منظره‏ى كوهى است كه پشت صخره‏هاى آن، قوچ شاخدارى جلب‏نظر مى‏كند، با رقم: «هو رقم كمینه امینه».[1] قرن یازدهم هجرى، از هنرمندان نقاش. وى در مینیاتور پیرو مكتب رضا عباسى، هنرمند معروف دوره صفوى بود. از او تنها دو اثر مینیاتور باقى است: اثر اول، سه پیرمرد مست را در حال صحبت نشان مى‏دهد و اثر دوم منظره‏اى است كه قوچ شاخدارى در پشت كوه نمایان است.[2]

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 12 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(س دوازدهم ق)، نقاش گل‏ساز. از آثار وى، یك جلد روغنى كوچك گل و مرغى است كه در آن زنبق پرحالتى در وسط جلد ارائه شده و كناره‏هاى آن به انواع شكوفه‏ها و گلهاى وحشى و خوشه‏اى زینت یافته است. حواشى جلد تذهیب استادانه‏اى دارد، با: «رقم ذره‏ى بیقدر امین».

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 10 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(ز 1022 ق)، طراح كاشى. سازنده‏ى كاشیهاى معرق بسیار عالى و تزیینات گوناگون بود. از آثار وى رواق گنبد اللَّه‏وردى خان از امراى شاه‏عباس اول است كه به وسیله‏ى آن امیر ساخته شد و طراحى و نقش و سایر لزومات فنى آن، توسط این استاد فرجام یافته و پس از جملات فراوان و درج ماوقع ترتیب رواق، چنین رقم نهاده است: «عمل امیر بن حاج محمود نظرانى 1022 هق».

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 13 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(1326 -1293 ق)، نقاش و شاعر. وى نماینده‏ى پنج دوره‏ى اول مجلس شوراى ملى بود و در نقاشى و تذهیب و همچنین در جفر و رمل نیز مهارت داشت. آقاقارى در پارك اتابك كشته شد. از وى اثرى دیده نشده است.

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 12 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(شكوفایى 1210 -1160 ق)، نقاش، شاعر و خطاط. مشهور به صادق، آقاصادق و محمدصادق. وى سجعش را «یا صادق‏الوعد» مى‏نوشت و یا تنها به ذكر نام ساده‏ى خود اكتفا مى‏نمود. در رشته‏هاى گوناگون نقاشى، از قبیل آبرنگ و كارهاى روغنى و ارائه تصاویر رنگ و روغنى و تذهیب و ترصیع و حل‏كارى صاحب ابتكار بود. آقاصادق در گل و مرغ و شبیه‏پردازى و تك چهره‏سازى و مجالس پر جماعت رزمى و بزمى و شكار جانورسازى و حتى فرنگى‏سازى استاد بود و به رموز و دقایق نقش تصویر وقوف تمام داشت. وى به غیر از نقاشى در شعر و ادب نیز دست داشت و اغلب ارقام هنرى خود را به نظمى مناسب به شعر درآورده و به خط زیباى خود كتابت مى‏كرد. از آثار او: «اثر بزرگ رنگ و روغنى جنگ كرنال در كاخ چهلستون اصفهان، این اثر به امر آغا محمدخان قاجار ترسیم گشته و رقمش چنین است: «یا صادق‏الوعد»؛ اثر بزرگ رنگ و روغنى از جنگ نادرشاه با تركان عثمانى در یكى از سالنهاى كاخ گلستان تهران؛ دیگر اثر وى كه در كتابخانه مجلس قرار دارد، تصویر رنگ و روغنى بهشت است به ابعاد تقریبى 180 در 280 سانتیمتر؛ و قلمدان گل و مرغى استادانه‏اى كه در مدالیونهاى مختلف حواشى قلمدان نیز مناظر شكار و تصاویر پر حالت دیگر نقش بسته و چنین رقم دارد: «یا صادق‏الوعد». در «احوال و آثار نقاشان» نوزده اثر دیگر از آقاصادق ذكر شده است.

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 12 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(شكوفایى 1178 -1128 ق)، نقاش. از نقاشان دوره‏ى زندیه و از شاگردان استاد على اشرف بود. در زمینه‏هاى مختلف چون تابلوهاى آب و رنگ روغنى و نقاشى بر روى قاب آیینه و قلمدان كار مى‏كرد. در كار كشیدن و طراحى كردن لباس از توانایى خاصى بهره‏مند بود. از آثار وى، تابلوهاى پنجگانه‏اى است در تكیه‏ى هفت تنان شیراز در داخل طاقچه‏هاى ایوان باشكوه این محل. موضوع تابلوها عبارتند از: موسى (ع) در كار شبانى؛ تابلوى شیخ صنعان؛ ابراهیم خلیل (ع) و قربانى كردن حضرت اسماعیل (ع)؛ دو چهره از دو درویش جوان و پیر، و نیز قلمدانى با تاریخ 1175 ق. امضاى او در پاى كارهایش چنین دیده مى‏شود: «یا صادق الوعد» و «صادق از لطف على اشرف شد» كه با ارائه این سجع از استادش، على اشرف، سپاسگزارى مى‏كند.

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 13 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(ز 1299 ق)، نقاش. وى نقاش و شبیه‏ساز متوسط رنگ و روغن بود. اثر رقم‏دار وى كه در مقبره‏ى حسینقلى خان ایلخانى، در آرامگاه سران بختیارى، قرار دارد: تصویر كم‏مایه و متوسط شیخ بهایى و میرفندرسكى است كه شیرى در كمال استیصال به شیخ عارف پناه آورده و در كنار او آرام گرفته است. منظره‏ى حیاط و باغ و صحرا و خانه نه چندان به كمال انجام یافته، با رقم: «حسب الفرموده آقا جوهر خواجه حضرت ظل‏السلطانى عمل آقا سید حسین، 1299».

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 11 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(970- وف بعد از 1030 ق)، نقاش. پدرش نیز از اساتید و بزرگان نقاش زمان خود به شمار مى‏رفت و در نزد سلطان ابراهیم میرزا مقرب بود. آقارضا كودكى در دامن پدر هنرمند خود و عبدالصمد شیرازى پرورش یافته و پیرو مكتب استاد محمدى هراتى بوده و در آرایش تصاویر و ارائه زیباییهاى طبیعت و چهره‏پردازى مهارت بسزایى داشته است. چون به مرور ایام، مهارت و استادى وى در امر چهره‏سازى و خوش قلمى انگشت نما گردید، پادشاه صفوى او را مصور خاصه‏ى خود كرد. اما بعد از مدتى كارش به كاهلى و مفلسى افتاد. آخرالامر این هنرمند گرانمایه كه روزى پادشاه صفوى به احترام بوسه بر دستش زده بود مجبور به جلاى وطن گردید و به همراهى فرزند خردسالش ابوالحسن- كه در آنجا ملقب به نادرالزمان شد- به هندوستان سفر كرد و مورد توجه پادشاهان هنرشناس هند، جلال‏الدین اكبر و فرزدش نورالدین جهانگیر واقع گردید. به علت شباهت، كارهاى اولیه این استاد با تصاویر ارزشمند رضا عباسى مخلوط شده و اغلب هنرشناسان را به اشتباه انداخته است. از آثار وى: تصویر جوان ایستاده‏اى كه عبایى زیبا به دوش انداخته و كلاه عمامه‏اى صفوى به سر گذاشته است، با رقم: «مشق كمترین آقا رضا»؛ تصویر پیرمردى به سیاق كشیشان اروپایى كه كاغذى به دست گرفته و روى آن نوشته شده: «غلام با اخلاص شاه سلیم آقاى رضاى مصور در بلده آگره فى تاریخ رمضان 1008»؛ تصویر آهوى خوش‏تراشى كه با شاخهاى بلند نقاشى شده و شاهزاده‏ى جوانى كه به آهو غذا مى‏دهد، با رقم: «مشق كمترین رضا»؛ تصویر نشسته شاهزاده‏ى جوانى كه باز شكارى به دست گرفته و دو زانو در مقابل پیرمرد محترمى قرار گرفته است، با رقم: «در سن شصت سالگى ساخته شد 1030 عمل مرید با خلاص آقارضا جهانگیر پادشاهى». هجده اثر دیگر وى در كتاب «احوال و آثار نقاشان» ذكر شده است.

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 14 منبع :

ایران دَرّودی (۱۳۱۵ - ) نقاش برجسته معاصر ایران و جهان که به عقیده برخی پیرو مکتب فراواقع‌گرایی (سورئالیسم) است. او همچنین کارگردان، نویسنده، منتقد هنری و استاد دانشگاه رشته تاریخ هنر است. همسر: پرویز مقدسی ایران درودی از برجسته ترین و بزرگترین چهرهای معاصر هنر نقاشی ِ ایران و جهان است. او در ۱۱ شهریور ۱۳۱۵ در مشهد به دنیا آمد. خانواده پدری، نسل در نسل از بازرگانان صاحب نام خراسان بودند و خانواده مادری از بازرگانان قفقاز که در اوایل انقلاب روسیه به ایران مهاجرت کرده بودند. وی در سال ۱۹۵۴ برای تحصیل در رشته نقاشی در دانشکده بوزار در پاریس به تحصیل مشغول می‌شود و در سالهای ۱۹۵۴ تا ۱۹۵۸ به یادگیری هنر در آموزشگاه‌ها و دانشکده‌های گونانگون پرداخت: مدرسه هنر‌های زیبای پاریس (بوزار)، مدرسه لوور پاریس، دانشکده سلطنتی بروکسل (ویترای) ، انیسیتوی آر.سی.آی نیویورک (رشته تهیه و کارگردانی برنامه‌های تلویزیون). خانم درودی همچنین کارگردان و تهیه‌کننده چند فیلم مستند و کوتاه برای تلویزیون بوده‌است. درودی در ۱۹۷۰ به

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 15 منبع :

آیدین آغداشلو (زاده ۸ آبان ۱۳۱۹ در رشت) نقاش، نویسنده و طراح هنرمند معاصر ایران است. همسر شهره آغداشلو (۱۳۵۹-۱۳۵۱) فیروزه اطهاری (تا کنون-۱۳۵۹) زندگی آیدین آغداشلو سال ۱۳۱۹ خورشیدی در محله ي آفخرا ي رشت به دنیا آمد . پدرش از مهاجران قفقازی بود و در ۱۲ سالگی آیدین درگذشت و وی از آن زمان با مادرش زندگی می‌کرد. در جوانی با پری وزیری‌تبار (هنرپیشه تئاتر و سینما) که با شهرت هنری شهره آغداشلو نامبردار است، ازدواج کرد. ولی این ازدواج به جدایی انجامید و آیدین آغداشلو مجدداً در سال ۱۳۵۹ با فیروزه اطهاری (دانش‌آموختهٔ رشتهٔ معماری) که از دانشجویان خود او بود، ازدواج کرد و صاحب یک دختر و یک پسر به نام‌های «تارا» و «تکین» شد. او در حال حاضر در تهران و خانواده اش در تورنتوی کانادا ساکن هستند.

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 13 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(ز 1283 ق)، طراح فرش. اهل كرمان بود. او را در طراحى و بافت فرش، هنرمندى صاحب ذوق و دقیق دانسته‏اند. از آثار وى: فرش خوش‏نقش و ریزبافى كه در صحنه داخلى آن، دسته گلهاى زیبایى در نقش فرنگى‏سازى ترسیم گشته و كناره‏ها نیز داراى گلهاى متنوع است. در قسمت بالاى فرش به خط زیباى نستعلیق رقم نهاده: «عمل استاد یوسف كرمانى 1283».

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 12 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(س دوازدهم ق)، نقاش. وى در چهره‏سازى به شیوه فرنگى مهارت داشت، ولى بیشتر در شیوه صفوى كار مى‏كرد. از آثار او: قلمدان شیرین‏قلمى است است كه در رویه آن، تصاویر زنان ایرانى جلب نظر مى‏كند و در مدالیون بزرگتر، تصویر زنى است كه كلاه خالدار به سر نهاده و البسه سبك زمان صفوى را به تن كرده است. در بالا و پایین رویه قلمدان و در داخل دو مدالیون كوچكتر، رقم نهاده: «ز كلك یوسف آزاد این صورت هویدا شد گلستان ارم بتخانه چین باز پیدا شد»

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 5 منبع : ایران در عهد باستان

یزدگرد سه پسر به جاى گذاشت: شاهپور و رهرام (بهرام) و نرسى. شاهپور را پدر به پادشاهى بخشى از ارمنستان كه از آن ایران بود برگمارد. ورهرام در نزد منذرین نعمان امیرعرب در حیره كه خراجگذار شاهنشاه ایران بود پرورده مى‏شد و به گفته‏ى طبرى او را از كودكى بدانجا فرستاده بودند، تا در هواى خوش حیره پرورش یابد. بهرام از حیث حركات و سكنات شباهت زیادى به عرب پیدا كرده بود. گویا اقامت طولانى این شاهزاده در كشور حیره در حكم تبعیدى بوده است كه در نتیجه‏ى اختلاف نظر بین یزدگرد و آن فرزند پیش آمده بود. مورخان نوشته‏اند كه بهرام در كشور حیره در قصر خورنق، كه بناى آن را به نعمان لخمى به دست معمارى سنمار نام نسبت داده‏اند، مى‏زیست. و مربى او منذر پسر نعمان بود. این منذر از جانب یزدگرد ملقب به «رام اوزود یزدگرد» یعنى رام افزود یزدگرد، كسى كه شادى یزدگرد را مى‏افزاید؛ و نیز لقب مهشت یعنى اعظم بود. اما نرسى پسر سوم یزدگرد كه از زن یهودى او بود، ظاهراً در زمان مرگ پدرش صغیر بوده است. زیرا بهرام هم در آن تاریخ بیش از بیست سال نداشته است. پس از مرگ اسرارآمیز یزدگرد بزرگان و موبدان كه از رفتار او در هنگام حیاتش راضى نبودند بر آن شدند تا همه پسران یزدگرد را از پادشاهى محروم كنند از این بزرگان نام و ستهم سپهبد بابل (كشور سواد) ملقب به هزا رفت، یزد گشنسب پاذكسبان، پرك از تخمه‏ى مهران، گودرز دبیر لشگر، گشنسب آذرویش ناظر مالیات ارضى، پناه خسرو روانگان دبیر (مدیر امور خیرات اموات) در كتاب اخبارالطوال دینورى دیده مى‏شود. با وجود آنكه یزدگرد بهرام را به سمت ولیعهدى خود تعیین كرده بود، پس از شنیدن خبر مرگ پدر شاهپور پادشاه ارمنستان براى گرفتن تاج و تخت به تیسفون شتافت، ولى بزرگان ایران او را گرفته كشتند و به جاى او خسرونامى را كه منسوب به شعبه‏اى از دودمان ساسانى بود بر تخت نشاندند. در این زمان بهرام از كشور دور بود، و در حیره مى‏زیست، از پرورنده‏ى خود منذر براى گرفتن تخت شاهى یارى خواست، منذر كه دو فوج سوار: یكى بنام دو سر از اعراب تنوخ و دیگرى كه مركب از افراد ایرانى بود و سفید رخشان نامیده مى‏شد نیرویى به سردارى پسرش نعمان با بهرام همراه كرد آنان را به سوى تیسفون فرستاد. بزرگان ایران به وحشت افتاده با بهرام و منذر به گفتگو پرداختند، عاقبت خسرو از سلطنت خلع و بهرام به پادشاهى نشست. بنا به روایات ایرانى كه به افسانه آمیخته است، بهرام نخست وعده داد كه بدیهاى پدرش یزدگرد را جبران كند و یكسال به عنوان آزمایش سلطنت نماید و سپس انتخاب پادشاه را به خواست خداوندى واگذار كند؛ یعنى تاج و قباى پادشاهى را در میان دو شیر گرسنه بگذارند. خسرو از گذراندن این امتحان سرباز زد. بهرام به میدان رفت و شیران را بكشت و تاج شاهى را بر سر نهاد. ظاهراً این افسانه را از آن جهت بایستى اختراع كرده باشند، تا این حادثه شرم‏آور را بپوشانند، كه سپاهى حقیر از عرب توانسته است تصمیم بزرگان ایران را به هم زده پادشاهى را كه مردود بزرگان بوده به تخت نشاند. بهرام پنجم از پادشاهان محبوب ساسانى است. وى نسبت به همه كس نیكى روا مى‏داشت، و قسمتى از مالیات اراضى را به مؤدیان بخشید. داستانهاى بسیارى درباره‏ى جنگاورى و عشقبازیهاى او در ادبیات فارسى و عرب آمده است كه نمونه‏اى از آن هفت‏پیكر نظامى گنجوى است. این داستانها نه فقط در ادبیات بلكه در نقاشى ایران هم رواج یافته است، و قرنهاى متمادى موضوع نقش پرده‏هاى نقاشى و قالیها و انواع منسوجات گردیده است. در تواریخ آمده كه بهرام پادشاهى خوشگذران بود و دوست داشت كه مردم هم در روزگار او به خوشى و شادمانى بگذرانند. نوشته‏اند كه او به چندین زبان سخن مى‏گفت و حتى به عربى هم شعر مى‏سرود و به موسیقى علاقه‏ى بسیار داشت، بنا به یكى از داستانهاى مشهور، این پادشاه گروهى از لوریان را كه اجداد فیوج فعلى هستند از هند، به ایران خواند تا مردم عوام از لذتهاى موسیقى بى‏بهره نمانند. طبع سركش و بى‏آرام او باعث شد كه او را ملقب به «گور» كردند. بعد این تسمیه را مربوط به این واقعه‏اى دانستند كه روزى در شكار به یك تیر گورخر و شیرى را كه بر پشت او جسته بود به هم دوخت. مورخان عهد ساسانى بهرام را از لحاظ شهوترانى و اسراف در ولخرجى و بى‏توجهى به امور كشور مورد ملامت قرار داده‏اند: ظاهراً این ایراد وارد است. زیرا او زمام امور را به بزرگان دولت واگذار كرد و مطبوع و محبوب نجبا و روحانیون شد شاید قسمتى از شهرت عظیم او مربوط به همین محبوبیت او نزد بزرگان باشد. وزرگ فرمذار (صدراعظم) آن زمان مهر نرسه پسر ورازگ بود كه لقب هزار بندگ (خداوند هزاربنده) داشت. وى از دو دهان سپندیاذ بود كه یكى از هفت خاندان برگزیده‏ى ایرانى بشمار مى‏رفتند. مورخان عرب او را مردى هوشمند و دانا شمرده‏اند، ولى نویسندگان عیسوى از او با نفرت یاد مى‏كنند، پیداست كه وى زردشتى متعصبى بوده و نسبت به مسیحیان سختگیرى روا مى‏داشته است. وى مردى آبادگر بوده در زمینهاى وسیعى كه در بخشهاى اردشیر خوره و شاپور پارس داشت كاخهاى بسیار بنا كرد و آتشگاهى ساخت كه به نام او مهرنرسیان خوانده شد. و در نزدیكى زادگاه خود آبروان، در ناحیه‏ى اردشیر خوره، چهاردیه با آتشگاه بنا كرد: یكى براى خودش و سه تا دیگر را براى هر یك از سه پسرش: زروانداذ، ماه گشنسب و كاردار اختصاص داد، كه ظاهراً تا روزگار طبرى هنوز آباد بوده است. در كنار راه كاروانى كه شیراز را به دارابگرد و بندرعباس مى‏پیوندند، ویرانه‏ى كاخى پیداست كه سروستان نام دارد. هرتسفلد حدس مى‏زند كه آن از بناهاى مهرنرسى باشد. سه پسر مهرنرسى در روزگار پدرشان داراى مشاغلى بزرگ بودند. چنانكه زروانداذ هیربدان هیربذ، ماه گشنسب ملقب به واستریوشان سالار و در حكم مدیر كل امور مالى كشور، و كاردار ارتیشتاران سالاریا فرمانده كل قوا بود. وضع عیسویان در زمان بهرام پنجم خوب نبود و به طور كلى از اواخر سلطنت یزدگرد اول به طورى كه نوشتیم بر اثر وقاحت عیسویان سیاست ملایم دولت ایران نسبت به ایشان تغییر یافت. به طورى كه پس از بر تخت نشستن بهرام سكنه‏ى عیسوى ولایات مجاور مرزهاى غربى دسته‏دسته به كشور روم مى‏گریختند. مهر شاهپور قبایل عرب را بر ضد آنان تحریك كرد و بسیارى از عیسویان را به كشتن داد. پس از مرگ شاهپور برادر بهرام پنجم كه پادشاه ارمنستان و فرمانبردار دولت ایران بود. آرتاشس Artashes (اردشیر) اشكانى پسر ورام‏شاپوه مدت ده سال بر بر تخت ارمنستان نشست. سپس به دست بهرام پنجم از حكومت بركنار شد و از آن پس ارمنستان یكى از ایالات ایران به شمار آمد. و یكى از بزرگزادگان ایران به نام ویه مهر شاهپور به مرزبانى آنجا برگزیده شد. جنگ با روم. جهت این جنگ را مورخان آزار مسیحیان مقیم ایران دانسته‏اند كه از بدرفتارى ایرانیان به روم مى‏گریختند. بهرام از تئودوس امپراطور روم استرداد آنان را خواست. چون او از پس دادن ایشان سرباز زد بهرام فرمان داد كارگران رومى را كه در معادن طلا و نقره‏ى ایران كار مى‏كردند حبس و اموال رومیان را توقیف كنند. سپس جنگ آغاز شد (421 -420 م). فرماندهى سپاه ایران با مهر نرسى بود. رومیان به سردارى آردابوریوس Ardaburius از دجله گذشته به بین‏النهرین حمله آوردند. سپس به محاصره‏ى نصیبین پرداختند، ولى چون بهرام به شخصه به میدان محار بشتافت، رومیان دست از محاصره كشیده عقب نشستند. سپس بهرام تئودوسى پولیس Theodosipolis را كه اكنون ارزروم نام دارد، محاصره كرد. اما یونومیوس Eunomius اسقف شهر از دفاع فروگذار نكرد، و مدافعین را به دفاع تشجیع مى‏كرد، و حتى منجنیق بزرگى تعبیه كرده و یكى از شاهزادگان را با سنگى به دست خود كشت. بالاخره بهرام به پروكوپیوس سردار رومى پیغام داد كه هر كدام از طرفین پهلوانى به میدان بفرستند و پهلوان هر كدام از دو طرف مغلوب شد آن طرف جنگ را برده است اتفاقا پهلوان رومى فاتح شد و بهرام طبق قولى كه داده بود دست از جنگ كشید و در سال 422 م صلحى بین دو دولت امضاء شد كه به موجب آن ایرانیان در كشور خود به مسیحیان آزادى مذهب دادند و نظیر همین آزادى را هم رومیان درباره‏ى زرتشتیان مقیم بیزانس قائل شدند. به قول گیبون مورخ انگلیسى اسقف شهر آمد كه آگاسیون نام داشت تمام ظروف طلا و نقره‏ى كلیساى حوزه‏ى خود را آب كرده و فروخت، و از پول آن هزار تن اسیر ایرانى را بازخرید و براى نشان دادن حسن نیت و انسان دوستى از بند آزاد كرده، به نزد بهرام فرستاد. بر اثر این صلح موافقت نامه‏ى بین ایران و روم كه از زمان شاپور سوم براى حفظ دربند قفقاز در مقابل هجوم وحشى‏ها بسته بود تجدید شد، و ایران مأمور حفظ دربند قفقاز گردید؛ و بنا شد كما فى‏السابق دولت روم پرداخت قسمتى از مخارج آن را تعهد كند. در زمان بهرام مسأله‏ى مسیحیان ایران حل شد. بر اثر اختلافى كه بین مسیحیان افتاد دادیشوع كه در 471 م به مقام جاثلیقى انتخاب شده و در دفاع از خراسان بر ضد اقوام وحشى به شاهنشاه خدماتى كرده بود، در مجمعى كه از كشیشان تشكیل داد كلیساى ایران را از تابعیت بیزانس جدا كرده مستقل ساخت بدین وجه به سوءظنى كه نسبت به ایرانیان مسیحى در متهم ساختن ایشان به جاسوسى روم مى‏رفت خاتمه داده شد. نبرد بهرام با هونها- از حوادث زمان بهرام هجوم هیاطله یا هونهاى سفید از مشرق به ایران است، این قوم در 425 میلادى از جیحون گذشته به ایران حمله كردند، بهرام به ظاهر چنین وانمود كرد كه از هجوم هیاطله خود را باخته است. وى با قواى كوچكى به قصد شكار بیرون شد، و به طرف آذربایجان رفت لكن خود را از راه البرز و طبرستان به خراسان رسانید و حركت خود را از نظرها مخفى داشت چنانكه شبها راه مى‏پیمود و روزها نهان مى‏شد، چون دشمن غافلگیر شد، یكباره بر سر او تاخت و به سپاه هونها در مرزهاى شرقى شبیخون زد، در این جنگ خاقان هونها كشته شد و زن او اسیر گشت و غنایم بسیارى به دست ایران افتاد. گویند كه تاج خاقان كه جزو غنایم جنگى بود زینت آتشكده‏ى آذر گشنسب در شهر شیز آذربایجان شد. در غیاب بهرام برادرش نرسى نیابت سلطنت ایران را داشت و پس از پیروزى بر خاقان نرسى به حكومت خراسان گمارده شد. مرگ بهرام بهرام پنجم در 438 یا 439 م به عقیده‏ى فردوسى به مرگ طبیعى درگذشت، ولى غالب مورخان اسلامى مرگ افسانه‏آمیز او را بر اثر شكار گورخر و با اسب فرورفتن در باتلاقى در میان اصفهان و شیراز دانسته‏اند. خیام گوید: بهرام كه گور مى‏گرفتى همه عمر دیدى كه چگونه گور بهرام گرفت ممكن است وفات پیروز كه در گودالى افتاد سبب جعل این افسانه بوده، و همچنین شباهت دو كلمه‏ى گور به معنى قبر و گور به معنى گورخر كه لقب بهرام بود در ظهور این افسانه دخالت داشته باشد. همه‏ى سكه‏هاى بهرام خشن و بدریخت است. و عموماً این عبارت بر آنها ضرب شاه: «مزدیسن بگ و رهران ملكا». سر بهرام در جلو و عقب تاجى دندانه‏دار دارد. و میان جلو و عقب یك هلال و یك دایره است كه علامت ماه و آفتاب مى‏باشد. مشهور به بهرام گور، پانزدهیمن پادشاه سلسله ساسانى (جل. 421- ف. 438 م.). وى در دربار منذز از پادشاهان عرب تربیت شد و به طورى كه مشهور است تاج سلطنت را از میان دو شیر ربود. این پادشاه تمامى ارمنستان را ضمیمه ایران ساخت و در ممالك تابعه آزادى مذهب داد. (س پنجم م)، شاعر. وى از پادشاهان ساسانى و معروف به بهرام پنجم بود. از زندگى پر از تنعم و جنگاوریها و خوشگذرانیهاى او داستانهاى بسیار در كتابهاى عربى و فارسى گرد آمده كه قسمت بزرگى از آنها از كتب پهلوى نقل شده است. انتساب شعر عربى و یك بیت فارسى سرو دست شكسته به او هم، مثل رفتن به حیره و فراگرفته زبان عربى از قبیل افسانه‏هاست.[1]

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 14 منبع :

اردشير مجرد تاكستاني متولد ۱۳۲۸ در استان گيلان است ؛ متولد شهر رشت . اردشير مجرد تاكستاني بعد از پايان تحصيلات ابتدايي با توجه به گرايش هاي دروني و استعداد و توانايي ذاتي اش، راه هنر را در پيش مي گيرد و به هنرستان هنرهاي تجسمي مي رود. او نگارگري را گرچه نزد ناصر استاد محمود ، معيري عباس مقيمي ، ابوطالب محمد ،محمود فرشچيان و...آموخته ،اما استاد حقيقي او همانا آثار و ميراث نگارگري استادان قديم اين هنر متعالي بوده است، چه؛ اردشير مجرد تاكستاني با اشتياق فراوان آموختن و با ميل باطني پرداختن به تحقيق ،از اين گنجينه غني بهره هاي فراوان برده و از آن بسيار آموخته است.و حاصل همين آموختن ها و پرداختن ها بوده كه اردشير مجرد تاكستاني را از تمامي هم نسلان خويش در زمينه هنر نگارگري جدا كرده و از او هنرمندي محقق و پژوهنده اي ارزنده در زمينه هنر عميق و ريشه دار نگارگري و تذهيب و تشعير ايراني ساخته است. خوشبختانه حاصل پژوهش هاي او در اين زمينه ها در طول ساليان گذشته به صورت آثار آموزشي و پژوهشي فرصت انتشار يافته اند. «شيوه تذهيب» يكي از اين آثار است.گروه : هنررشته : نگارگريگرايش : تذهيب و تشعيرتحصيلات رسمي و حرفه اي : اردشيرمجرد تاكستاني درسال 1347 به توصيه برادرش وارد هنرستان نقاشي شران شد و از آنجايي كه به نقاشي سنتي علاقمند بود بيشتر به اين رشته پرداخت . او درسال 1351 از هنر ستان فارغ التحصيل شده و پس از آن به صورت آزاد به نقاشي پرداخته است .استادان و مربيان : اردشير مجرد تاكستاني درسن 18سالگي فراگيري نقاشي سنتي ايراني رانزد برادرش آغازكرد . او وقتي وارد هنرستان شد ابتدا 4 ماه شاگرد استاد ابوطالب مقيمي تبريزي بود و پس از فوت او به شاگردي استاد عباس معيري درآمد . يكسال و نيم نزد او آموزش ديد و بعد تا پايان سال1351 شاگرد استاد محمود فرشچيان بود . وي بعدا از راهنمايي هاي استاداني چون استاد علي مطيع و استاد جبار بيك و استاد سوس بادي و استاد الطافي و محمود فرشچيان سود برده است .وقايع ميانسالي : اردشير مجرد تاكستاني همچنان كه به كهنگي ها و ميراث كهن فرهنگي ايران مي انديشد،دغدغه هاي امروزي در حاشيه پيرامون اين هنر مانده از گذشته را نيز از ياد نبرده است.چند سال پيش، او بخشي از اين نگراني ها را درحاشيه دوسالانه نگارگري،در قالب يادداشتي به روزنامه ايران سپرد و گوشه اي از نگاه انتقادي اش به جريان هاي پشت پرده اين هنر را با صفا و صداقتي كه از هنرش آموخته بود، با مخاطبان نيز در ميان گذاشت: «از نخستين دوسالانه، خاطره اي را به خاطرم آورد، تلخ و فراموش نشدني. بخاطرم آمد، در دوسالانه اول، بنده ناقابل هم داور بودم و بسيار خوشحال از اينكه مي توانم خدمتي انجام دهم و دلهايي را شاد سازم، دليل اين شادي آن بود كه، هميشه حق خودم ضايع شده بود، دلم مي خواست در اين فرصت قضاوتي جانانه داشته باشم هر چند كه علاقه مند بودم بدون داوري تمامي آثار به نمايش گذاشته شود ولي، چاره اي جز همراهي با ديگران را نداشتم. وقتي آثار همگي فرستاده شد، قرار شد استادان را دعوت كنند تا آثار فرستاده شده را مورد داوري قراردهند. يك عده مسئول انتخاب آثار و عده اي براي جدا كردن بهترين ها! در آنجا بود كه فهميدم مانند اين كه مسابقه دوو ميداني شروع شده نه قضاوت آثار. بدون اين كه به زحماتي كه ديگران در شهرستانها، بدون امكانات كشيده اند دقت داشته باشند، فقط براي اول، دوم و سوم كردن شاگردان خود از يكديگر سبقت مي گرفتند، منظره اي بسيار نامناسب و البته به ياد ماندني! به هر حال به اين نتيجه رسيدم كه كاري از من ساخته نيست و بسيار اشتباه كردم كه داخل اين معركه شدم. ناگفته نماند، آثار فرستاده شده خوب بود و بعضي از آنها در حد بسيار عالي مي نمود. جاهل فراز مسند و عالم برون در جويد به حيله راه و به دربان نمي رسد. هر چه از جوانمردي و مردانگي، عشق و محبت، هنر و دوستي نصيحت كرديم نتيجه نداد كه نداد. به هر حال سرتان را درد نياورم در نمايشگاه هاي بعد برخي شركت نكردند، بنده هم به همين ترتيب در پنجمين دوسالانه هم شركت نكردم، اثري در موزه بود كه هديه كرده بودم، آن را به نمايش گذاردند. در پنجمين نمايشگاه دوسالانه مينياتور برخي از آثار كه قبلاً با نام ديگري در كتاب سالهاي قبل به چاپ رسيده، به نام شخص ديگري به نمايش گذاشته شده است. به گفته برخي از داوران بعضي از آثار در موقع داوري وجود نداشت، ولي به معرض نمايش درآمد! برخي از آثار بطور كلي قلم استادان است نه شاگردها و معلوم است مانند سابق توافقي در بين بوده است مشاغل و سمتهاي مورد تصدي : اردشير مجرد تاكستاني سالهاي استادي هنرستان پسران ودختران را دررشته نقاشي به عهده داشت . او درحال حاضر اين رشته را درهنر ستان دختران تدريس مي كند. - سرپرست كارگاه هنري مينياتور وتذهيب موزه شهدا - از داوران نخستين دوسالانه نگارگري ايران فعاليتهاي آموزشي : - تدريس مينياتور در هنرستانهاي گرافيك - تدريس در دانشگاه تهران ازسالهاي ۱۳۵۴ تا ۱۳۶۱ - چاپ مقالاتي در زمينه ابروباد در دايرة المعارف بزرگ اسلامي و تاريخچه تذهيب در دايرة المعارف بزرگ شيعه سرپرست كارگاه مرمت و صحافي سنتي نسخه هاي خطي و نفيس آستانه مقدسه حضرت معصومه (س) از ديگر فعاليتهاي اموزشي وي ميتوان نام برد ساير فعاليتها و برنامه هاي روزمره : اردشير مجرد تاكستاني گرچه سالهاست از تهران دور شده و در شهر قم به بهانه پذيرش سرپرستي كارگاه مرمت و صحافي سنتي نسخه هاي خطي و نفيس آستانه حضرت معصومه (س)، به گوشه عزلت نشسته است ،اما در آن شهر و ديار نيز، به جد جهد، عرصه علم و عمل را با هم در آميخته و به خلق و تأليف آثار ارزنده در هنر ديرپاي نگارگري پرداخته است.آرا و گرايشهاي خاص : اردشير مجرد تاكستاني اما در اين حوزه دست به ابداعات و طرح هاي تازه زده و هنر تشعير و تذهيب را با هم در آميخته است: «در زمينه آثار تذهيب، عقيده ام بر اين بود كه بايد فرمي به آن بدهم تا به صورت مستقل به يك تابلوي هنري تبديل شود. چون تذهيب از قديم الايام غالباً در كنار كتاب آرايي و كتابت به كار برده مي شود و تا زماني كه چنين است، اصطلاحاتي مانند ترنج، لچك، واگيره، شمس و... دارد. اين اصطلاحات در جاهاي مختلفي كه لازم باشد، استفاده مي شوند. حال من سعي كرده ام با طراحي قوي تر، تذهيب و تشعير را توأم كنم تا اين دو هر كدام به طور مستقل يك تابلو باشند.» تاكستاني درباره هنر نگارگري ديدگاه هاي ارزنده اي دارد كه حاصل نگاه نظري و تجربه عملي مستمر او در اين حوزه است:« ما اين نوع نقاشي، حجم سازي و مجسمه سازي را قبل از دوره ساساني و قبل از دوره اسلامي داشته ايم. وقتي به نقش برجسته هاي تخت جمشيد و مجسمه هاي دوره اشكاني و آثار ساساني مراجعه مي كنيم، متوجه مي شويم اين نوع نقاشي، تذهيب و پيكره سازي در اين دوره ها وجودداشته است. بعد از حكومت اسلامي در ايلام، مسأله شرقي بودن و شرقي نبودن تصاوير مطرح مي شود كه بر اين اساس، هنرمندان بايد نقاشي و يا مجسمه اي را عرضه مي كردند كه شبيه به انساني كه خداوند خلق كرده است، نباشد. اين هنرمندان نيز ابتكاري به خرج دادند كه آثارشان، عين مخلوقات نباشد. در آثار هنرمندان اروپايي نيز كه شما به آن اشاره كرديد، بايد گفت كه تا قبل از «چيوتو» نقاشي به همان روالي بود كه ما در قديم داشتيم و بعد از «بوتيچلي» به تدريج تحولي ايجاد شد. در واقع همان تخيلاتي كه هنرمند اروپايي داشت، هنرمندان ما هم داشتند. مثلاً در مورد «بروگل» در هلند، همه فكر مي كردند كه وي نقاشي سوررئاليست است. در حالي كه چنين نبوده و اگر تاريخ را بخوانيم اصلاً رئاليست بوده، چون شرايط زمانه خويش را مطرح مي كرده است. اشكالي هم كه ما در نقاشي مينياتور خود داشته ايم، اين است كه به طرح مسائل زمان خود نپرداخته ايم. چرا كه اين نقاشي در اختيار همه نبوده و اكثريت آن را حرام مي دانسته اند و فقط پادشاهان و كتابخانه هاي سلطنتي از آن دفاع مي كرده اند. پس از اين ها، موضوع هاي رزم و بزم در كار آورده شد. يعني نسخه هاي خطي از اين نوع كارها تشكيل مي شد و بسيار هم رواج يافت. نسخه هاي مذهبي بسيار مثل قرآن كريم و ديوان شعرا چنين بودند كه در ارائه آنها نهايت زيبايي از اين رشته نقاشي به كار برده شده است. از اواخر دوره صفويه نيز تغييراتي حاصل مي شود، به اين ترتيب كه نقاشان اروپايي به ايران و نقاشان ايراني به اروپا رفت و آمد مي كنند و اين تبادل فرهنگي قدري باعث مي شود كه نقاش ايراني حس كند مي تواند در كارش نوآوري هايي به وجود بياورد. اين موضوع به خصوص در مورد هنرمنداني صدق مي كند كه در دوره صفويه به هندوستان رفته اند. دربار مغولي هند در اصل، مأمن بزرگترين هنرمندان و دانشمندان بوده است و نزديكترين نقاشي مينياتور به طبيعت را در نقاشي مغولي هند شاهد هستيم كه بسيار هم زيباست. سپس نقاشان ديگري مي آيند تا دوره اواخر قاجاريه و اوايل پهلوي و سپس در دوره معاصر، مرحوم حسين بهزاد مي آيد و قالب هاي گذشته را مي شكند. يعني آن آناتومي كه در باطن كار وجود داشت، در ظاهر كار نيز مشخص مي شود. اكنون نيز هنرمنداني كه در اين زمينه مشغول كار هستند، چه بخواهند و چه نخواهند، همه مديون مرحوم حسين بهزاد هستند.هر چند كه آثار دوره صفويه از نظر فرهنگي ميراث ماست، ولي به هر حال، اكنون زمانه تغيير كرده و خيلي چيزها روان تر شده و ما بهتر مي توانيم از نظر تصويري با مردم ارتباط برقرار كنيم. چگونگي عرضه آثار : اردشير مجرد تاكستاني كه يكي از شاگردان استاد محمود فرشچيان بود در اعتلاي مينياتور نقش مهمي داشته است . به طور كلي شاگردان فرشچيان خودرا مكلف و ملزم به تصوير گري محض ادبيات ـاعم از شعرو نثر ـنساخته به اين هنر ، با مفهومي جداي از رابطه درون مايه اي سنتي و عرفي اش با شعر و ادب نگريسته اند . موضوع تك كاري هاي مجرد تاكستاني شبيه به انسانهاي دردمند و حزن انگيز و اندوهبار و مصيبت ومعصيت زده نقاشان اكسپرسيونست است . اين امر از ويژگي هاي شاگردان استاد فرشچيان است كه ازسويي كارهايشان مقيد و محدود به تصوير گر ي يك هنر ديگر يعني ادبيات نيست وازسويي ديگر هنرهاي بصري اعم از كاريكاتور وطراحي و گرافيك و حتي «تصوير براي موضوع »را در قالب مينياتور آورده اند . كارهاي تاكستاني از نظر شكل و بافت و پرداخت به كاريكاتور نيز شباهتهايي مي يابد .چهره پردازي ها و خاصه نحوه نگرش نقاش به آدميان با اغراق و مبالغه اي كه در چهره هاست كاراو را به قلمرو كاريكاتور نزديك مي كند و اين همان آزاد انديش و ناديده گرفتن قيود مخل درمينياتور معاصر است . تاكستاني در كنار تحقيق و تفحص، هنرمندي ممتاز و توانا در هنر نگارگري ايران نيز هست. برپايي ده نمايشگاه انفرادي در زمينه نگارگري وبرگزاري بيش از بيست نمايشگاه گروهي وحضور پياپي در چندين نمايشگاه خارجي و... نشان از كار مستمر و خلق آثار تازه در هنري دارد كه نيك آموخته است.مباني نقاشي ايران يا راهنماي آموزش مينياتور ايراني نيز از آثار ديگر تاكستاني است. ________________________________________ آثار : آدمياني كه به دار آويخته شده و يا چشم بسته درانتظار شيري از آسمان هستند خود آموز مينياتور ويژگي اثر : كتاب در سه جلد3 كتاب ايراني تجسمي هنرهاي مباني كتاب تشعير (آموزش طراحي حيوانات) كتاب راهنماي نقاشي و كتاب آرايي در ايران كتاب شيوه تذهيب كتاب مقدمه تشعير مباني نقاشي ايران يا راهنماي آموزش مينياتور ويژگي اثر : مباني نقاشي ايران يا راهنماي آموزش مينياتور ايراني نيز از آثار ديگر تاكستاني است.كتاب از چند فصل اصلي تشكيل شده،در فصل نخست كتاب، نحوه طراحي و نوع به كارگيري خط و اصول نقاشي ايراني آموزش داده شده است.مطالب فصل دوم به اختصار به موارد استفاده از نقطه در طراحي ايراني مي پردازد.در فصل سوم همراه با مثال ها و نمونه هاي متعدد، شيوه طراحي مناظر مختلف اعم از كوه، سنگ، گل و بوته، ابر، آب، درخت، و حيوان در نقاشي ايراني تشريح شده و در فصل پاياني مطالبي درباره داغ يا چگونگي برگردان آثار استادان نقاشي قديم ايران آمده است.نگارگري ايراني چندين مكتب بنيادين دارد؛ مكتب بغداد يا عباسي كه در قرن هفتم هجري در دوره عباسي و با تصوير سازي كتب و ترجمه شده از پهلوي، يوناني سانسكريت به عربي رايج شد.مكتب سلجوقي كه در آن نقش ها و تزئينات بر روي متن رنگ آميزي شده، نقاشي مي شدند.چهره ها با چشم هاي بادامي و شبيه به نژاد زرد و لباس ها با گل و گياه و نقوش اسليمي تزئين مي شد .مكتب مغول كه در قرن هفتم هجري قمري و پس از استيلاي مغول بر ايران با نام مكتب مغول تبريز پي ريزي شد و مكتب هرات كه در زمان حكومت شاهرخ پسر تيمورو در زماني كه پايتخت و مركز تجمع هنرمندان شهر هرات بود ، شكل گرفت.در اين دوره نگارگري به شكوفايي و عالي ترين درجه خود رسيد.هنر اين دوره هنري واقعي، ملي و موافق با طبع و روحيه ايراني است.كمال الدين بهزاد در اين دوره تحولاتي شگرف در هنر نگارگري به وجود آورد.مكتب تبريز نيز با به حكومت رسيدن اسماعيل صفوي و انتقال پايتخت به شهر تبريز شكل گرفت.بسياري از هنرمندان از جمله بهزاد به تبريز دعوت شدند كه موجب حركت فرهنگي و هنري و به وجود آمدن شيوه نويني در نقاشي ايران شد و اين شيوه از تركيب سنت قديمي نقاشي تبريز و مكتب هرات و روش شخصي بهزاد پديد آمد.نقاشان تبريز به سرپرستي بهزاد معروف ترين شاهنامه اين مكتب به نام شاهنامه شاه طهماسبي را مصور ساختند.شاه عباس صفوي نيز پس از انتخاب اصفهان به پايتختي و ساخت بناهاي مجلل، رابطه خود را با كشورهاي خارجي بهبود بخشيد.از همين جا نگارگري ايراني از موضوعات نقاشي غربي تأثير پذيرفت.در اين دوره چهره نگاري و تك چهره سازي گسترش بيشتري يافت و كم كم حالتهايي از طبيعت گرايي در آثار نقاشان ايراني پيدا شد.در دوره قاجاريه بار ديگر نقاشي تك شخصيت باب شد، ولي ويژگيهايي كه نقاشان در اين دوره به كار خود دادند، تفاوتهاي زيادي در نقاشي نسبت به دوره صفويه ديده مي شود.در اين آثار همان ويژگي هاي اغراق آميز و تركيب رخ و نيمرخ نمايي چهره ها و پيكره ها با هم ديده مي شود كه با استفاده از رنگهاي اروپايي كشيده شده اند.9 مردي كه كلاهي باستاني بر سر دارد مردي مصلوب ويژگي اثر : كه كنايه اي است ازبه صليب كشيدن حضرت عيسي

ملیت : اسپانیا   -   قرن : 20 منبع :

سالوادور دالي، نقاش و هنرمند اسپانيايى در يازدهم مه 1904م در بارسلون اسپانيا به دنيا آمد. وي از دوران نوجواني به دنياي نقاشي وارد شد و آموزش‏هاي اوليه را در مدرسه هنرهاي زيباي مادريد پشت سر گذاشت. وي در آغاز به شيوه كوبيسم نقاشي مي‏كرد ولي در سال 1929م به مكتب سورآليسم پيوست كه بر اساس آن، تخيلات نقاش، آزاد و بي‏قيد و بدون دخالت عقل ارائه مي‏شوند. هم‏چنين در مكتب سورآليسم كه به معني سبك نگارش و نقاشي فوق واقعيت يا تخيلي است، مرز واقعيت‏هاي عيني شكسته مي‏شود. تفاوت سبك نقاشي سورآليستي با كوبيسم اين است كه در مكتب كوبيسم، تخيلات نقاش به صورت اشكال هندسي يا مكعبي به روي تابلو مي‏آيد، در حالي كه در مكتب سورآليسم، تخيلات نقاش در قالبي كه به واقعيت نزديك‏تر است به تصوير كشيده مي‏شود. در اين حال بود كه نقاشي‏هاي وي مورد توجه واستقبال مردم قرار گرفت و موفقيت زيادي كسب كرد. دالي در اين سال‏ها، زيباترين و برجسته‏ترين كارهاي خود را به مدد همسرش انجام داد. نقاشي‏هاي او، از كمال فني برخوردار است و نمودار انديشه‏هاي رويا مانن د و نامعقول اوست. در كارهاي دالي، نقش‏هايى كه بيشتر به عكاسي شبيه است فراوان ديده مي‏شود. به اين معني كه دست به تركيب تك تك اشياء نمي‏زند اما آن‏ها را طوري در كنار هم مي‏گذارد و يا زمينه‏هاي عجيب تركيب مي‏كند كه مجموعه‏اي غريب و غيرواقعي و ذهني از آن‏ها پديد مي‏آيد. سالوادور دالي كه علاوه بر نقاشي، آثار متعددي هم درباره مكاتب نقاشي دارد، براي تشريح مكتب سورآليسم در نقاشي، از اصطلاحات روان‏شناسي و روان‏كاوي استفاده مي‏كرد و بر اين اعتقاد بود كه نقاش سورآليست آنچه را كه در ضمير ناخودآگاه انسان وجود دارد به تصوير مي‏كشد. به بيان ديگر، تابلوهاي سورآليستي كم و بيش شبيه اشكال و تصاوير غيرعقلاني و نامنظمي است كه انسان در خواب مي‏بيند. از دالي آثار فراواني برجاي مانده كه ثبات حافظه، دالي و گالا و مرد نامرئي، شهرتي بسزا دارند. سالوادور دالي سرانجام در ژانويه 1989م در نهايت شهرت در 85 سالگي درگذشت.

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 5 منبع : ایران در عهد باستان

یزدگرد سه پسر به جاى گذاشت: شاهپور و رهرام (بهرام) و نرسى. شاهپور را پدر به پادشاهى بخشى از ارمنستان كه از آن ایران بود برگمارد. ورهرام در نزد منذرین نعمان امیرعرب در حیره كه خراجگذار شاهنشاه ایران بود پرورده مى‏شد و به گفته‏ى طبرى او را از كودكى بدانجا فرستاده بودند، تا در هواى خوش حیره پرورش یابد. بهرام از حیث حركات و سكنات شباهت زیادى به عرب پیدا كرده بود. گویا اقامت طولانى این شاهزاده در كشور حیره در حكم تبعیدى بوده است كه در نتیجه‏ى اختلاف نظر بین یزدگرد و آن فرزند پیش آمده بود. مورخان نوشته‏اند كه بهرام در كشور حیره در قصر خورنق، كه بناى آن را به نعمان لخمى به دست معمارى سنمار نام نسبت داده‏اند، مى‏زیست. و مربى او منذر پسر نعمان بود. این منذر از جانب یزدگرد ملقب به «رام اوزود یزدگرد» یعنى رام افزود یزدگرد، كسى كه شادى یزدگرد را مى‏افزاید؛ و نیز لقب مهشت یعنى اعظم بود. اما نرسى پسر سوم یزدگرد كه از زن یهودى او بود، ظاهراً در زمان مرگ پدرش صغیر بوده است. زیرا بهرام هم در آن تاریخ بیش از بیست سال نداشته است. پس از مرگ اسرارآمیز یزدگرد بزرگان و موبدان كه از رفتار او در هنگام حیاتش راضى نبودند بر آن شدند تا همه پسران یزدگرد را از پادشاهى محروم كنند از این بزرگان نام و ستهم سپهبد بابل (كشور سواد) ملقب به هزا رفت، یزد گشنسب پاذكسبان، پرك از تخمه‏ى مهران، گودرز دبیر لشگر، گشنسب آذرویش ناظر مالیات ارضى، پناه خسرو روانگان دبیر (مدیر امور خیرات اموات) در كتاب اخبارالطوال دینورى دیده مى‏شود. با وجود آنكه یزدگرد بهرام را به سمت ولیعهدى خود تعیین كرده بود، پس از شنیدن خبر مرگ پدر شاهپور پادشاه ارمنستان براى گرفتن تاج و تخت به تیسفون شتافت، ولى بزرگان ایران او را گرفته كشتند و به جاى او خسرونامى را كه منسوب به شعبه‏اى از دودمان ساسانى بود بر تخت نشاندند. در این زمان بهرام از كشور دور بود، و در حیره مى‏زیست، از پرورنده‏ى خود منذر براى گرفتن تخت شاهى یارى خواست، منذر كه دو فوج سوار: یكى بنام دو سر از اعراب تنوخ و دیگرى كه مركب از افراد ایرانى بود و سفید رخشان نامیده مى‏شد نیرویى به سردارى پسرش نعمان با بهرام همراه كرد آنان را به سوى تیسفون فرستاد. بزرگان ایران به وحشت افتاده با بهرام و منذر به گفتگو پرداختند، عاقبت خسرو از سلطنت خلع و بهرام به پادشاهى نشست. بنا به روایات ایرانى كه به افسانه آمیخته است، بهرام نخست وعده داد كه بدیهاى پدرش یزدگرد را جبران كند و یكسال به عنوان آزمایش سلطنت نماید و سپس انتخاب پادشاه را به خواست خداوندى واگذار كند؛ یعنى تاج و قباى پادشاهى را در میان دو شیر گرسنه بگذارند. خسرو از گذراندن این امتحان سرباز زد. بهرام به میدان رفت و شیران را بكشت و تاج شاهى را بر سر نهاد. ظاهراً این افسانه را از آن جهت بایستى اختراع كرده باشند، تا این حادثه شرم‏آور را بپوشانند، كه سپاهى حقیر از عرب توانسته است تصمیم بزرگان ایران را به هم زده پادشاهى را كه مردود بزرگان بوده به تخت نشاند. بهرام پنجم از پادشاهان محبوب ساسانى است. وى نسبت به همه كس نیكى روا مى‏داشت، و قسمتى از مالیات اراضى را به مؤدیان بخشید. داستانهاى بسیارى درباره‏ى جنگاورى و عشقبازیهاى او در ادبیات فارسى و عرب آمده است كه نمونه‏اى از آن هفت‏پیكر نظامى گنجوى است. این داستانها نه فقط در ادبیات بلكه در نقاشى ایران هم رواج یافته است، و قرنهاى متمادى موضوع نقش پرده‏هاى نقاشى و قالیها و انواع منسوجات گردیده است. در تواریخ آمده كه بهرام پادشاهى خوشگذران بود و دوست داشت كه مردم هم در روزگار او به خوشى و شادمانى بگذرانند. نوشته‏اند كه او به چندین زبان سخن مى‏گفت و حتى به عربى هم شعر مى‏سرود و به موسیقى علاقه‏ى بسیار داشت، بنا به یكى از داستانهاى مشهور، این پادشاه گروهى از لوریان را كه اجداد فیوج فعلى هستند از هند، به ایران خواند تا مردم عوام از لذتهاى موسیقى بى‏بهره نمانند. طبع سركش و بى‏آرام او باعث شد كه او را ملقب به «گور» كردند. بعد این تسمیه را مربوط به این واقعه‏اى دانستند كه روزى در شكار به یك تیر گورخر و شیرى را كه بر پشت او جسته بود به هم دوخت. مورخان عهد ساسانى بهرام را از لحاظ شهوترانى و اسراف در ولخرجى و بى‏توجهى به امور كشور مورد ملامت قرار داده‏اند: ظاهراً این ایراد وارد است. زیرا او زمام امور را به بزرگان دولت واگذار كرد و مطبوع و محبوب نجبا و روحانیون شد شاید قسمتى از شهرت عظیم او مربوط به همین محبوبیت او نزد بزرگان باشد. وزرگ فرمذار (صدراعظم) آن زمان مهر نرسه پسر ورازگ بود كه لقب هزار بندگ (خداوند هزاربنده) داشت. وى از دو دهان سپندیاذ بود كه یكى از هفت خاندان برگزیده‏ى ایرانى بشمار مى‏رفتند. مورخان عرب او را مردى هوشمند و دانا شمرده‏اند، ولى نویسندگان عیسوى از او با نفرت یاد مى‏كنند، پیداست كه وى زردشتى متعصبى بوده و نسبت به مسیحیان سختگیرى روا مى‏داشته است. وى مردى آبادگر بوده در زمینهاى وسیعى كه در بخشهاى اردشیر خوره و شاپور پارس داشت كاخهاى بسیار بنا كرد و آتشگاهى ساخت كه به نام او مهرنرسیان خوانده شد. و در نزدیكى زادگاه خود آبروان، در ناحیه‏ى اردشیر خوره، چهاردیه با آتشگاه بنا كرد: یكى براى خودش و سه تا دیگر را براى هر یك از سه پسرش: زروانداذ، ماه گشنسب و كاردار اختصاص داد، كه ظاهراً تا روزگار طبرى هنوز آباد بوده است. در كنار راه كاروانى كه شیراز را به دارابگرد و بندرعباس مى‏پیوندند، ویرانه‏ى كاخى پیداست كه سروستان نام دارد. هرتسفلد حدس مى‏زند كه آن از بناهاى مهرنرسى باشد. سه پسر مهرنرسى در روزگار پدرشان داراى مشاغلى بزرگ بودند. چنانكه زروانداذ هیربدان هیربذ، ماه گشنسب ملقب به واستریوشان سالار و در حكم مدیر كل امور مالى كشور، و كاردار ارتیشتاران سالاریا فرمانده كل قوا بود. وضع عیسویان در زمان بهرام پنجم خوب نبود و به طور كلى از اواخر سلطنت یزدگرد اول به طورى كه نوشتیم بر اثر وقاحت عیسویان سیاست ملایم دولت ایران نسبت به ایشان تغییر یافت. به طورى كه پس از بر تخت نشستن بهرام سكنه‏ى عیسوى ولایات مجاور مرزهاى غربى دسته‏دسته به كشور روم مى‏گریختند. مهر شاهپور قبایل عرب را بر ضد آنان تحریك كرد و بسیارى از عیسویان را به كشتن داد. پس از مرگ شاهپور برادر بهرام پنجم كه پادشاه ارمنستان و فرمانبردار دولت ایران بود. آرتاشس Artashes (اردشیر) اشكانى پسر ورام‏شاپوه مدت ده سال بر بر تخت ارمنستان نشست. سپس به دست بهرام پنجم از حكومت بركنار شد و از آن پس ارمنستان یكى از ایالات ایران به شمار آمد. و یكى از بزرگزادگان ایران به نام ویه مهر شاهپور به مرزبانى آنجا برگزیده شد. جنگ با روم. جهت این جنگ را مورخان آزار مسیحیان مقیم ایران دانسته‏اند كه از بدرفتارى ایرانیان به روم مى‏گریختند. بهرام از تئودوس امپراطور روم استرداد آنان را خواست. چون او از پس دادن ایشان سرباز زد بهرام فرمان داد كارگران رومى را كه در معادن طلا و نقره‏ى ایران كار مى‏كردند حبس و اموال رومیان را توقیف كنند. سپس جنگ آغاز شد (421 -420 م). فرماندهى سپاه ایران با مهر نرسى بود. رومیان به سردارى آردابوریوس Ardaburius از دجله گذشته به بین‏النهرین حمله آوردند. سپس به محاصره‏ى نصیبین پرداختند، ولى چون بهرام به شخصه به میدان محار بشتافت، رومیان دست از محاصره كشیده عقب نشستند. سپس بهرام تئودوسى پولیس Theodosipolis را كه اكنون ارزروم نام دارد، محاصره كرد. اما یونومیوس Eunomius اسقف شهر از دفاع فروگذار نكرد، و مدافعین را به دفاع تشجیع مى‏كرد، و حتى منجنیق بزرگى تعبیه كرده و یكى از شاهزادگان را با سنگى به دست خود كشت. بالاخره بهرام به پروكوپیوس سردار رومى پیغام داد كه هر كدام از طرفین پهلوانى به میدان بفرستند و پهلوان هر كدام از دو طرف مغلوب شد آن طرف جنگ را برده است اتفاقا پهلوان رومى فاتح شد و بهرام طبق قولى كه داده بود دست از جنگ كشید و در سال 422 م صلحى بین دو دولت امضاء شد كه به موجب آن ایرانیان در كشور خود به مسیحیان آزادى مذهب دادند و نظیر همین آزادى را هم رومیان درباره‏ى زرتشتیان مقیم بیزانس قائل شدند. به قول گیبون مورخ انگلیسى اسقف شهر آمد كه آگاسیون نام داشت تمام ظروف طلا و نقره‏ى كلیساى حوزه‏ى خود را آب كرده و فروخت، و از پول آن هزار تن اسیر ایرانى را بازخرید و براى نشان دادن حسن نیت و انسان دوستى از بند آزاد كرده، به نزد بهرام فرستاد. بر اثر این صلح موافقت نامه‏ى بین ایران و روم كه از زمان شاپور سوم براى حفظ دربند قفقاز در مقابل هجوم وحشى‏ها بسته بود تجدید شد، و ایران مأمور حفظ دربند قفقاز گردید؛ و بنا شد كما فى‏السابق دولت روم پرداخت قسمتى از مخارج آن را تعهد كند. در زمان بهرام مسأله‏ى مسیحیان ایران حل شد. بر اثر اختلافى كه بین مسیحیان افتاد دادیشوع كه در 471 م به مقام جاثلیقى انتخاب شده و در دفاع از خراسان بر ضد اقوام وحشى به شاهنشاه خدماتى كرده بود، در مجمعى كه از كشیشان تشكیل داد كلیساى ایران را از تابعیت بیزانس جدا كرده مستقل ساخت بدین وجه به سوءظنى كه نسبت به ایرانیان مسیحى در متهم ساختن ایشان به جاسوسى روم مى‏رفت خاتمه داده شد. نبرد بهرام با هونها- از حوادث زمان بهرام هجوم هیاطله یا هونهاى سفید از مشرق به ایران است، این قوم در 425 میلادى از جیحون گذشته به ایران حمله كردند، بهرام به ظاهر چنین وانمود كرد كه از هجوم هیاطله خود را باخته است. وى با قواى كوچكى به قصد شكار بیرون شد، و به طرف آذربایجان رفت لكن خود را از راه البرز و طبرستان به خراسان رسانید و حركت خود را از نظرها مخفى داشت چنانكه شبها راه مى‏پیمود و روزها نهان مى‏شد، چون دشمن غافلگیر شد، یكباره بر سر او تاخت و به سپاه هونها در مرزهاى شرقى شبیخون زد، در این جنگ خاقان هونها كشته شد و زن او اسیر گشت و غنایم بسیارى به دست ایران افتاد. گویند كه تاج خاقان كه جزو غنایم جنگى بود زینت آتشكده‏ى آذر گشنسب در شهر شیز آذربایجان شد. در غیاب بهرام برادرش نرسى نیابت سلطنت ایران را داشت و پس از پیروزى بر خاقان نرسى به حكومت خراسان گمارده شد. مرگ بهرام بهرام پنجم در 438 یا 439 م به عقیده‏ى فردوسى به مرگ طبیعى درگذشت، ولى غالب مورخان اسلامى مرگ افسانه‏آمیز او را بر اثر شكار گورخر و با اسب فرورفتن در باتلاقى در میان اصفهان و شیراز دانسته‏اند. خیام گوید: بهرام كه گور مى‏گرفتى همه عمر دیدى كه چگونه گور بهرام گرفت ممكن است وفات پیروز كه در گودالى افتاد سبب جعل این افسانه بوده، و همچنین شباهت دو كلمه‏ى گور به معنى قبر و گور به معنى گورخر كه لقب بهرام بود در ظهور این افسانه دخالت داشته باشد. همه‏ى سكه‏هاى بهرام خشن و بدریخت است. و عموماً این عبارت بر آنها ضرب شاه: «مزدیسن بگ و رهران ملكا». سر بهرام در جلو و عقب تاجى دندانه‏دار دارد. و میان جلو و عقب یك هلال و یك دایره است كه علامت ماه و آفتاب مى‏باشد. مشهور به بهرام گور، پانزدهیمن پادشاه سلسله ساسانى (جل. 421- ف. 438 م.). وى در دربار منذز از پادشاهان عرب تربیت شد و به طورى كه مشهور است تاج سلطنت را از میان دو شیر ربود. این پادشاه تمامى ارمنستان را ضمیمه ایران ساخت و در ممالك تابعه آزادى مذهب داد. (س پنجم م)، شاعر. وى از پادشاهان ساسانى و معروف به بهرام پنجم بود. از زندگى پر از تنعم و جنگاوریها و خوشگذرانیهاى او داستانهاى بسیار در كتابهاى عربى و فارسى گرد آمده كه قسمت بزرگى از آنها از كتب پهلوى نقل شده است. انتساب شعر عربى و یك بیت فارسى سرو دست شكسته به او هم، مثل رفتن به حیره و فراگرفته زبان عربى از قبیل افسانه‏هاست.[1]

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 10 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(ز 984 ق)، قاطع. نگارگر تصاویر و سایر تزیینات دیگر و خطوط بود و در هنر خود مهارت تامى داشت. از آثار قطاعى وى كه به تیز قلمى انجام داده، قطعه خطى از میرعلى هروى است كه به دقت و وسواس تمام قطاعى كرده و رقم نهاده: «قاطعها ملازاده سنه 984».

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 14 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(تو 1291 ش)، نقاش. در تهران به دنیا آمد. از دوران كودكى علاقه زیادى به خط و نقاشى داشت و روى این علاقه پس از آنكه مقدمات كار و مراحل اولیه‏ى هنر را فراگرفت، براى تكمیل آن وارد مدرسه‏ى كمال‏الملك گردید. مقیمى در مینیاتورسازى به شیوه‏هاى گوناگون شیرین قلم بود و آثار زیادى از خود به یادگار گذاشته است.

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 13 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(ز 1281 ق)، نقاش. اهل كاشان بود و به میرزا كاظم خان شهرت داشت. این هنرمند در چهره‏پردازى و فرنگى‏سازى و آبرنگ و سیاه قلم دستى توانا داشت و منظره‏پردازى و جانورسازى را خوب عمل مى‏آورد. از آثار وى: نقاشى آبرنگ زن جوانى در شیوه فرنگى، با رقم: «حسب الفرمایش... محمد یوسف خان، فدوى بنده جان نثار كاظم كاشانى»؛ منظره فرح‏افزا و پرطراوتى به آبرنگ كه مناظر كوهها و ساختمان قدیمى و دشت و دمن به لطافت تمام نقش شده، با: «رقم كمترین بنده درگاه كاظم كاشانى... 1281».

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 11 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(س یازدهم ق)، نقاش. هنرمند شیرین قلم و زیبانگارى بود كه در شیوه‏ى هرات نقش مى‏آفرید. از آثار وى، تصاویرى است كه در نسخه‏اى از «شاهنامه» به خط علیجان بن حیدر قلى هروى، به نقش درآمده و عمده‏ى تصاویر این كتاب، از كارهاى اوست. كاظم قلى در ارائه‏ى مجالس رزمى و بزمى استادى پرمایه بود و در تصویر و چهره‏نگارى و جانورسازى دستى قوى داشت. یكى از این تصاویر كه رقم صریح این هنرمند را دارد، تصویر رستم نامدار است كه با یكى از همراهان صحبت مى‏كند، با رقم: «كاظم قلى».

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 13 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(س سیزدهم و چهاردهم ق)، نقاش. اهل تبریز بود و در دوره ناصرى مى‏زیست. وى در نقاشیهاى تزیینى دست داشت. از آثار او: تصویر شترى كه از جمع حیوانات گوناگون عمل آمده و استادانه است. این اثر زیبا كه در سیاه قلم نقاشى شده، دو نفر بر روى شترى نشسته‏اند و با همدیگر صحبت مى‏كنند. حواشى تصویر گلهاى الوان دارد، با: «رقم كمترین ستار نقاش تبریزى».

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 14 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(تو 1295 ق)، شاعر، خطاط و نقاش. در خانواده‏اى دربارى و روشنفكر تربیت شد. او همسر ملك‏المورخین، پسر ارشد محمدتقى لسان‏الملك سپهر، نویسنده‏ى «مرآت الوقایع مظفرى» و «ناسخ التواریخ» بود. از روزگار كوكى هوش و حافظه‏ى نیرومندى داشته و تاریخ، ادبیات، خط و نقاشى را نزد همسر خود فراگرفت. وى همدوره‏ى پروین اعتصامى بود و در سرودن شعر طبع موزونى داشت.

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 6 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(س ششم ق)، نقاش. وى نقش آراى زیبانگار بر روى فلزات سخت بود كه اغلب اسطرلاب مى‏ساخت. از آثار هنرمندانه‏ى این استاد، اسطرلاب نفیسى است كه رویه آن را به آثار كوفى و سایر تزیینات اسلیمى آرایش داده، با رقم: «حمید بن محمود الاصفهانى» حدود 547 ه ق.

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 13 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(1290 -1210 ق)، نقاش، حكاك و خطاط. وى اصلا شیرازى از منسوبان آقا محمد طاهر حكاك شیرازى بود. میرزا حسین به آذربایجان رفت و مدت چهل سال در تبریز زندگى كرد و همان جا درگذشت. او در خط نستعلیق و حك خواتم و عمل نقارى و كتیبه‏نگارى و سجع مهر و طغراسازى و تركیب بندى در عصر خود بى‏نظیر بود. از آثار وى مهرهایى است كه براى ناصرالدین‏شاه و بسیارى از شاهزادگان و بزرگان رجال به دست او حك شده و آنچه پول در دوره‏ى وى ضرب شده سر سكه‏ى آن را، او كنده است. لقب حكاك باشى به فرمان ناصرالدین به نام او صادر شده است.

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 13 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(س سیزدهم ق)، نقاش، حكاك و خطاط. وى برادر حاج میرزا حسین حكاك باشى و از خویشاوندان آقا محمدطاهر حكاك معروف بود. از مردم شیراز و معاصر ناصرالدین‏شاه قاجار بود. او در خط نستعلیق و تقلید آثار و حك مهر و نقارى و كتیبه‏نگارى و تربیت سجع مهر و طغراسازى، مانند برادرش، دست قوى داشت و هنگام تالیف «المآثر و الاثار» (1306 ق)، درگذشته بود.

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 9 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(س نهم ق)، نقاش. وى در دربار سلطان حسین بایقرا به احترام زندگى مى‏كرد. این بابا حاجى را نباید با بابا صدر، نقاش معروف مكتب بغداد، یكى دانست و اشتباه كرد. در «تاریخ رشیدى» از او چنین یاد شده: «دیگر استاد بابا حاجى است. در تصویر، قلم پخته دارد، اما اصل طرح وى، بى‏اندام است. در تمامى خراسان، در طراحى نقش و زغال گرفتن بى همتاست...».

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 14 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(س چهاردهم ق)، نقاش. مردى دانش‏پیشه بود و در آبرنگ و سیاه‏قلم دست داشت. از آثار سیاه‏قلم وى: تصویر زیبا و استادانه‏اى كه به قلم پرداز نقاشى شده كه تصاویرى از مریم و مسیح و كودك خردسالى است و اشعارى در حواشى نوشته، با رقم: «خواست تا بگذارد از خود یادگارى زد رقم كلك ابراهیم، دانش پیشه زرین‏قلم»

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 10 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(س دهم ق)، شاعر و نقاش. از قصبه موسوم به «سركان» از توابع همدان بود. در عنفوان جوانى براى تحصیل به همدان رفت و با صادق بیك افشار ارتباط یافت و به آموختن شعر و نقاشى پرداخت. در اندك زمانى تحصیل زیادى كرد و نقاشى خوب و شاعرى مقبول شد. در كرمان در آستانه شاه‏ولى گوشه‏نشین شد.

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 12 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(س دوازدهم ق)، نقاش. از مردم بلوچ بود كه در استرآباد اقامت داشت. از آثار وى: تصویر مردى تركمن به نام ولى، با ساز و برگ جنگى و كلاه تركمانى، كه به روى اسب نشسته و مشغول جدال است، با: «رقم كمترین خلق اللَّه ابراهیم بلوچ سنه 1132، در استرآباد مشق شد، شبیه ولى كافر تركمان است».

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 10 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(س دهم ق)، نقاش و خطاط. وى از جمله فضلا و ادباى عهد شاه‏محمد خدابنده صفوى (996 -985 ق)، و شاگرد میر معزالدین محمد كاشانى بود كه در شهر قم حكمرانى داشت. این هنرمند در فن خط نسخ و تعلیق و رسامى و نقاشى و مذهَّب كارى یگانه‏ى زمان خود بود. شاه محمد خدابنده صفوى او را براى عرض تهنیت به دربار سلطان مرادخان سوم عثمانى به استانبول فرستاد. ابراهیم‏خان چون به دربار عثمانى رسید، سلطان عثمانى او را گنجینه‏اى یافت و از دولت ایران خواست تا او را در استانبول بماند و برخى كتابها را براى سلطان عثمانى خطاطى كند. اثر وى: «صحیفه‏ى سجادیه»اى است كه به خط نسخ زیبا براى سلطان عثمانى نوشت و به انواع تذهیبات و نقوش زیبا آرایش داد.

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 14 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(س سیزدهم و چهاردهم ق)، نقاش و قلمدان‏ساز. زاده‏ى اصفهان و از شاگردان معروف عباس شیرازى بود. مدتى به روسیه رفت و از استادان آن دیار فنون نقاشى را فراگرفت. وى همچنین در میناسازى، مجلدسازى، قاب آینه، مصورسازى كتب و مرقعات و تصویر پارچه‏هاى قلم‏كار مهارت داشت. از شاگردان معروف او هادى تجویدى است كه در سال 1287 ش، با استاد خود از اصفهان به تهران آمد و در مجمع الصنایع به كارهاى هنرى مشغول شد. ابراهیم در مكتب شمایل‏سازى نیز آثار جالبى پدید آورده و چون در سلك درویشان نعمت‏اللهى بوده، از اقطاب این سلسله، شبیه‏هایى ساخته است. تاریخ دقیق تولد و وفاتش در دست نیست، ولى فعالیت هنرى عمده‏ى وى بین سالهاى 1330 -1290 ق است. از آثار وى: قلمدان نیمه‏كاره، با تصویر جنگ ایران و روس، با: «رقم ابراهیم 1325»؛ تصویر سه دختر ایرانى در حال نواختن ساز و تصویر مادر و طفلى خردسال كه طفل گربه‏اى را در آغوش كشیده و زنى ایشان را نگاه مى‏كند، با رقم «عمل ابراهیم»؛ چهار تصویر آبرنگى از شانزده تصویر«كلیات» سعدى، به خط فتح‏اللَّه جلالى كه رقم وى را دارد؛ تصویر نشسته‏ى عباس‏میرزا با آبرنگ، روى جلد كتاب «سفرنامه‏ى خسرومیرزا»، با رقم «ابراهیم اصفهانى»؛ قلمدانى، با رقم: «سلام على ابراهیم»؛ از آثار مینایى آقاابراهیم نیز، یكى سرقلیان گل و مرغى، با تصویر مادر جوانى كه بچه‏ى خود را در آغوش گرفته است، با رقم: «ابراهیم»؛ دیگرى تصاویر زنان قاجار بر روى قلمدان با: «رقم ابراهیم».

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 12 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(س دوازدهم ق)، نقاش. پدرش نقاش نومسلمان بود. نزد پدر آموزش نقاشى دید، و شیوه‏ى وى را كه آمیزه‏اى از شیوه‏هاى ایرانى و هندى و اروپایى بود، دنبال كرد. این سبك تركیبى را علیقلى بیك و محمدزمان ابداع كردند و بعدها محمد ابراهیم، محمدرفیع، محمدمحسن رضوى و محمدقاسم آن را ادامه دادند.