محور : اقتصاد اسلامی
سرمايه‌گذاري خارجي و استقلال و عزت اسلامي
وضعيت پرتلاطم جريان بين‌المللي سرمايه و تحولات غيرقابل پيش‌بيني و گاه خارج از كنترل بازارهاي مالي، كارنامه موفق و ناموفق پديدة استفاده از سرمايه‌گذاري‌هاي خارجي در كشورهاي مختلف، رشد خيره‌كننده اقتصاد برخي ميزبانان شركت‌هاي چندمليتي، وابستگي عميق و بحران‌هاي شكننده و ويران‌كنندة برخي ميزبانان ديگر و عزم برخي مسئولان اجرايي و جناح‌هاي سياسي بر جلب سرمايه‌گذاري خارجي، مجله اقتصاد اسلامي را بر آن داشت كه در اين شماره، ديدگاه‌هاي دكتر حسن سبحاني (نماينده محترم مجلس شوراي اسلامي) و حجة‌الاسلام والمسلمين محمدنقي نظرپور (استاد اقتصاد دانشگاه مفيد) را جويا شده و در قالب پرسش و پاسخ تقديم خوانندگان محترم نمايد.
>>>
ادامه مطلب
محور : اقتصاد اسلامی
سيدحسين ميرمعزي
اختلافات فراواني در مورد ماهيت و ساختار اقتصاد اسلامي وجود دارد. برخي اقتصاد اسلامي را همان احكام و قوانين اقتصادي‌اي مي‌دانند كه در كتب فقهي چون مكاسب محرمه، بيع، مضاربه، مساقات، مزارعه، شركت، اجاره و جعاله وجود دارد و برخي چون شهيد صدر؛ معتقدند اسلام داراي مذهب و مكتب اقتصادي نيز هست و برخي ديگر مي‌گويند اسلام علم اقتصاد نيز دارد. بعضي هم به طور كلي منكر اقتصاد اسلامي شده و مي‌گويند اسلام تنها اهداف و ارزش‌هاي كلي را ارائه كرده است و احكام و قوانين موجود در حوزة اقتصاد غالباً امضايي و مخصوص صدر اسلام بوده و جزء احكام ثابت و جهان شمول اسلام نيست.1
هدف اين نوشتار اثبات اين مطلب است كه اسلام افزون بر حقوق و مكتب اقتصادي داراي نظام اقتصادي است. براي روشن شدن محل بحث ابتدا لازم است مقصود از مفهوم نظام و نظام اقتصادي تبيين گردد كه با الهام از كتاب تحليل و مقايسة نظامهاي اقتصادي، نوشتة وكلاوها لسوسكي به توضيح آن مي‌پردازيم سپس دلايل نظام اقتصادي داشتن اسلام را بيان مي‌كنيم كه عبارت‌اند از: دليل كلامي برگرفته از جهان بيني اسلام، آيات و رواياتي كه بر فراگيربودن دين مبين اسلام دلالت مي‌كنند و بالاخره آيات و رواياتي كه مشتمل بر احكام و قوانين در حوزة معاملات و اقتصاديات مي‌باشند و در خاتمه به اشكال ثبات شريعت و تغيير جوامع پاسخ خواهيم داد.
>>>
ادامه مطلب
محور : اقتصاد اسلامی
دومين همايش دو سالانه اقتصاد اسلامي تحت عنوان «اقتصاد اسلامي و تحولات معاصر» با مشاركت شانزده مركز آموزشي و پژوهشي عالي در روزهاي دوم و سوم آبان ماه 1380 در محل دانشگاه تربيت مدرس برگزار گرديد. اين همايش با سخنان رئيس دانشگاه تربيت مدرس و پيام حضرت آية‌ا سيدعبدالكريم موسوي اردبيلي آغاز شد. سپس دبير همايش جناب آقاي دكتر يدا دادگر گزارشي از روند شكل‌گيري و تشكيل همايش ارائه دادند. پس از آن 26 مقاله منتخب از بين 58 مقاله رسيده به صورت سخن‌راني و پوستر در پنج نشست، حول محورهاي اصلي: بانكداري بدون ربا، ديدگاه‌هاي معاصر درباره ربا، سرمايه و توسعه در عصر حاضر، توسعه و تحولات معاصر و تأمين اجتماعي در عصر حاضر، ارائه شد.
در هر نشست با شركت صاحبان مقالات و اعضاي هيأت‌رئيسه، ميزگردي تشكيل شد و در آن مقالات ارائه شده مورد بحث و نقد حاضرين قرار گرفت. هم‌چنين دو ميزگرد تحت عنوان‌هاي: «تحولات معاصر و بانكداري اسلامي» و «عوامل و موانع اجراي نظام اقتصادي اسلام در ايران امروز» در آخر هر روز با حضور متخصصان و صاحب‌نظران برگزار شد و در پايان از صاحبان مقالات ارائه شده تقدير به عمل آمد.
>>>
ادامه مطلب
محور : اخلاق اقتصادی
گفت‌وگو با دكتر فيروز پوناوالا
«مديريت مبتني بر حسن نيت» عنوان رسالة دكتراي جناب دكتر پوناوالا است. ايشان كه در سال 1983 از كارآفرينان ورشكستة هند به حساب مي‌آمد با بهره‌گيري از تحقيق خود، حركت را از نو آغاز كرد و با تغيير مديريت در فعاليت اقتصادي به موفقيت بزرگي دست يافت به‌طوري كه امروزه كارخانة عظيم فولاد پوناوالا را هدايت مي‌كند. آنچه در ذيل مي‌آيد بخشي از گفت‌وگوي جناب دكتر توانايان فرد با دكتر پوناوالا در هندوستان است.
لطفاً ايدة اصلي خودتان را از «مديريت بدون بهرة صنايع» توضيح دهيد.
O من مي‌خواهم بدون اشاره به حرام بودن ربا كه بين هندوها و حتي بعضي از مسلمانان ايجاد حساسيت مي‌كند به صورت غيرمستقيم بگويم كه اگر امروزه صنايع كوچك هند مريض‌اند، بايد مديريت آنها مسيري مخالف آنچه كه تا به حال طي كرده است طي كند. تا به حال مدير بنگاه اقتصادي با گرفتن وام از بانك و عدم توانايي پرداخت اقساط آن به‌دست خود، مؤ‌سسه‌اش را نابود كرده است و حالا بايد تصميم بگيرد كه چگونه مي‌توان بدون كمك از بانك سرمايه به‌دست آورد. آيا براي اقامه نماز و گرفتن روزه به بانك مراجعه مي‌كنيم و از آنها مشورت مي‌خواهيم؟ مسلماً نه، لذا براي سرمايه‌گذاري و كار كه در اسلام يك نوع عبادت است بايد به بانك‌ها مراجعه نكنيم و سعي كنيم با سرمايه‌هاي كوچك آشنايان و دوستان در قالب مضاربه و ساير عقود اسلامي سرمايه به‌دست آوريم و چنان بهره‌وري پول و سرمايه را بالا ببريم كه اطمينان مردم را جلب كنيم و با شريك كردن آنها در سود، روز به روز پول بيش‌تر از آنها بگيريم و سهم سود بيش‌تر به آنها بدهيم.
براي رسيدن به اين هدف بايد از اسراف، ولخرجي، اتلاف منابع، قيمت اجحاف‌آميز و امثال آن اجتناب كنيم تا گردش پول سريع و سريع‌تر شود و قدرت توليد آن بيش‌تر گردد. بايد پيام قرآن مجيد در مورد منع ربا و جايز شمردن داد و ستد را غيرمستقيم به مردم ابلاغ كرد. هركس بايد بينديشد كه چگونه مي‌تواند خود را از آلوده شدن به ربا خلاص كند و با جمع‌آوري سرمايه لازم، مؤ‌سسه‌اي موفق داشته باشد.
در صورت امكان قدري پيرامون ورشكستگي خود در سال 1983 توضيح دهيد.
O وام‌هاي بانكي با بهره، قدرت خلاقيت مرا از بين برده و كارم به جايي رسيده بود كه هرچه را خرج مي‌كردم نمي‌توانستم جايگزين نمايم. در اين شرايط تصميم گرفتم راهم را عوض كرده و صنعت بدون ربا را تجربه كنم؛ صنعتي كه عاري از پرداخت بهره به بانك‌ها باشد. فلسفه جديد اقتصادي من شامل نرخ بهره در حد صفر يا سرمايه بدون بهره، كنترل خريدها، كوتاه كردن زمان توليد از مرحله تهيه مواد اوليه تا مرحله نهايي توليد كالا، و سياست اعتباري سخت بود. بايد از هر نوع سرمايه‌گذاري اضافي اجتناب مي‌كردم و مواظب مخارج و هزينه‌هاي پرسنلي و بالاسري بودم. از اين طريق توانستم 25 درصد از بدهي‌هايم را بپردازم آن هم در مدتي بسيار كوتاه. دومين تصميمي كه گرفتم مربوط مي‌شد به سرمايه در گردش كه آن را به حداقل رساندم. يعني درواقع اصل دوم چرخش مقدس مديريت صنعتي به حداقل رساندن سرمايه در گردش است. خريداران محصولات كارخانه خود را متقاعد كردم تا مواد خام و اوليه لازم را خودشان بخرند و در اختيار من قرار دهند و در مقابل اين كار براي آنها در قيمت فروش محصولات تخفيف ويژه قائل شدم. در اين مسير از امور زير جداً اجتناب كردم:
-1 حفظ دارايي‌هاي بي‌نقش و غيرضروري
-2 حفظ ابزار و ماشين‌آلات كهنه و قراضه
-3 محصولات با ارزش افزوده پايين
-4 اتلاف و ضايعات
از همه مهم‌تر اين‌كه بازپرداخت‌ها و پرداخت سودها را به موقع انجام دادم و اين امر سبب شد اعتمادها بيش‌تر شده پس‌اندازهاي مردم به واحد اقتصادي جذب شود. همين مسئله موجب شد در واحد توليدي، تجهيز منابع و خلاقيت نظم و انضباط حاكم شود. امروزه مديران مي‌گويند ما كار مي‌كنيم و بانك‌ها سود كار ما را مي‌برند و خودمان محروم از زندگي هستيم و تمام زندگي ما اضطراب و ناراحتي است ولي برعكس آنها، در واحد صنعتي من، استفاده نكردن از وام بانكي سبب شده است كه هم كاركنان، هم خودم و هم شركا از آرامش خيال و زندگي خوب برخوردار باشيم.
چه توصيه‌اي براي مديران صنايع و كارآفرينان اقتصادي داريد؟
O عنوان تز دكتراي من «مديريت مبتني بر حسن نيت» است. براساس اين تز، يك مدير يا صاحب بنگاه اقتصادي كه به علت استفاده از وام ربوي بانكي ورشكست شده است بايد ابتدا تمام پول‌هاي خود را از بانك‌ها خارج كند بعد اتومبيل و خانه شخصي‌اش را فروخته و وام‌هاي بانك را بپردازد و كم‌تر بخورد، كم‌تر گردش كند، كم‌تر بپوشد و سعي كند از طريق مضاربه، نظر دوستان و آشنايان را به خود جلب كند و اطمينان آنان را به دست آورد و سود به‌دست آمده را به دقت بين سرمايه‌گذاران تقسيم كند تا روز به روز بيش‌تر توسعه پيدا كند.
امروزه صاحبان صنايع و واحدهاي كوچك اقتصادي از بانك‌ها وام مي‌گيرند تا بر سود خود بيفزايند ولي در واقع بر بدهي‌هاي خود مي‌افزايند. كارآفرين‌ها امروزه به اين توهم دچار شده‌اند كه بدون وام بانكي نمي‌توان كار كرد در حالي كه اين تصور باطل است و كار آفرين را در دام بدهكاري مي‌اندازد. وقتي كسي از بانك وام مي‌گيرد هميشه بدهكار مي‌ماند و راه نجات از اين دام اين است كه تصميم بگيرد استقلال خود را حفظ كند و روي پاي خود بايستد، چرا كه قرض گرفتن از بانك بدهكاري هميشگي و اين بردگي هميشگي را سبب مي‌شود. استقراض از بانك، گران‌ترين عامل در مديريت است. علت عمده بيماري صنايع، مديريت ناكار آمد و فاسد است. نبود دقت، نداشتن برنامه‌ريزي صحيح و عدم مديريت درست منابع نيز از علل ديگر به حساب مي‌آيد.
مديريت ربوي و آلوده به ربا، عامل عمده بيماري‌هاي اقتصادي در سطح خُرد و كلان است و اولين گام براي علاج بيماري اقتصادي توقف اخذ وام از سيستم بانكي است. هر كس خودش بانك است به شرط آن كه خود را چنان بسازد كه مورد اعتماد ديگران شود، بعد سرمايه‌هاي اندك آنها را بگيرد و با مديريت صحيح در امر توليد به كار اندازد. به اين طريق هم اشتغال مفيد مي‌آفريند، هم سود زياد به دست مي‌آورد و هم سهامداران در اين سود شريك مي‌شوند. بايد اقتصاد اسلامي را عملاً تبليغ كرد؛ يعني واحدهاي اقتصادي به سبك اسلامي تأسيس نمود تا مردم ببينند كه ايده‌هاي قرآني قابل اجراست.
منبع : فصلنامه اقتصاد اسلامی - شماره 3
محور : اقتصاد
دكتر احمد توكلي1
مقدمه
ورود و خروج سرمايه‌هاي خارجي از جهت اقتصادي و سياسي شايان توجه است. از نظر اقتصادي، اكنون بسياري از كشورها از سرمايه‌گذاري خارجي يعني جريان رو به داخل سرمايه استفاده مي‌كنند. تقريباً حدود 3/8% كل سرمايه‌گذاري جهان از اين طريق تأمين مي‌شود. اگرچه ممكن است اين سهم كوچك به نظر برسد ولي به دليل اين‌كه معمولاً سرمايه خارجي به شكل مكمل سرمايه داخلي و به قصد انتقال فن‌آوري جذب مي‌شود از اهميت بيش‌تري برخوردار است. از نظر آثار سياسي هم براي همة كشورها مهم است؛ زيرا با توجه به نظريه‌هاي سلطه، اين امر بايد مورد دقت قرار گيرد. در انقلاب اسلامي از ابتدا روحية استقلال‌طلبانه و بيگانه‌ستيز وجود داشت. اين روحيه ناشي از سابقه تاريخي سلطه‌گرانه دردناكي بود كه بيگانگان معمولاً با اين ملت داشتند. استقلال اقتصادي چنين تفسير مي‌شد كه ما بايد براي چيزهاي اساسي روي پاي خودمان باشيم كه يكي از جلوه‌هايش اين است كه براي آينده از دست‌رنج خودمان سرمايه‌گذاري كنيم.
اكنون نيز با توجه به فضايي كه در كشور پيدا شده است، دلايلي كه براي جذب سرمايه‌گذاري خارجي ارائه مي‌شود بيش‌تر سياسي است تا اقتصادي. بنابراين اگرچه در ابتدا به لحاظ نظري مي‌توان اهميت موضوع را از دو جهت اقتصادي و سياسي مورد بررسي قرار داد اما در مورد اقتصاد ايران، ادعاي ما اين است كه دفاع از جذب سرمايه‌گذاري خارجي بيش از آن‌كه از جهت اقتصادي موجه باشد، ظاهراً با اهداف سياسي صورت مي‌گيرد. در واقع چنين ادعا مي‌شود كه گره مشكلات اقتصادي كشور با سرمايه‌گذاري خارجي باز مي‌شود، جذب اين‌گونه سرمايه‌ها در گرو تغيير روابط سياسي خارجي است و در رأس تغييرات سياست خارجي نيز تجديد ارتباط با امريكا قرار دارد.
>>>
ادامه مطلب
محور : مقالات اقتصادی به زبان انگلیسی + ترجمه
Seminar on
Cooperation Between Government
and the Private Sector in Financing
Economic Projects
سمینار
همکاری بین دولت
و بخش خصوصی در تامین مالی
پروژه های اقتصادی
>>>
ادامه مطلب
محور : مقالات اقتصادی به زیان انگلیسی + ترجمه
Evolution of Islamic Banking and
Insurance as Systems Rooted in Ethics
تکامل بانکداری اسلامی و
بیمه به عنوان سیستم ریشه در اخلاق
Mr. President, Brothers and Sisters
It is heartening indeed to see that the subject of insurance has at last started getting the attention it deserves. Your Forum and the presence of distinguished scholars as well as practitioners in the field of Islamic insurance and banking is reassuring. I have come to learn and refresh myself on the subject. But in compliance with the wishes of the organisers, especially my friend Omar Fisher, I venture to make some observations which could provide a perspective to the other presentations and deliberations.
>>>
ادامه مطلب
محور : مقالات اقتصادی به زیان انگلیسی + ترجمه
Islamic Finance and Beyond
Premises and Promises of Islamic Economics
امور مالی اسلامی و فراتر از
مقدمات و وعده های اقتصاد اسلامی
Abstract
Some distinctive features of Islamic banking are reaffirmed. A close linkage between the real economy and finance obviously holds in sharing-based financing modes but also in fixed-return modes such as murabaha. Islamic finance can meet all the transaction needs of the market and do so more efficiently than conventional finance because it focuses on productivity rather than creditworthiness. By aligning entrepreneurs' payment obligations with revenue accrual, Islamic finance reduces instability in financial markets. The paper notes that exchange-rate fluctuations hurt developing countries, hence the need for regulation framed and enforced by an international agency. Although the prohibition of interest can help cure the ills of contemporary finance, much more must be done to create a safer, saner financial world. Islamic economics incorporates altruism along with self-interest: the institution of waqf is a witness to the reality of individual behavior with a social purpose. The scope of morally inspired economic behavior, common today as well as in the past, needs to be broadened.
>>>
ادامه مطلب
TOWARDS A GRASS-ROOTS BASED ISLAMIC FINANCE FOR ALL
نسبت به مردمی بر اساس مالی اسلامی برای همه
محور : مقالات به زیان انگلیسی + ترجمه
The modern Islamic Finance movement has been around for more than quarter of a century. It has steadily progressed along two parallel paths; in the private sector, where it was launched in the first instance, and in the public sector, in which the theoreticians had dreamed it and postulated that it would shine and become effective. In this morning's presentation at this forum, which is organized by a major private sector initiative in the west, I am going to do some thinking aloud about the growing chances and potential of Islamic Finance in the private sector as compared to the public/government sector.
>>>
ادامه مطلب
محور : مقالات اقتصادی به زبان انگلیسی + ترجمه
Interest is prohibited because it is unfair (zulm ) .
In the case of productive loans the borrower may sometime lose, yet interest based lending obliges him/her to repay the principal plus interest. Some time the borrower may reap huge profits, yet the lender gets only the stipulated rate of interest which is usually a very small part of the actual profits.
Modern researches have shown that interest has bad consequences for the economy. It results in inefficient allocation of society’s resources. It contributes to the instability of the system. Also, it increases the inequality in the distribution of income and wealth as it guarantees a continuous increase in the monies lent out, mostly by the wealthy, and puts the burden of bearing the losses on entrepreneurs and, through loss of jobs, the workers.
>>>
ادامه مطلب
محور : اقتصاد اسلامی
ظاهرش این است که بانک می گوید من پول مردم را به صورت مشارکت سرمایه گذاری می کنم اما وقتی زیر پوستش را نگاه می کنید؛ می بینید همان نظام بانکی، غرب است...
خیل عظیم اقتصاددانان غرب گرای موجود در کشور تمام سعادت را در فرمولها و مدلهای ناقص غربی جستجو می‌کنند و سعادت دنیا و آخرت بانکداری ایران را نزدیک شدن به بانکداری غربی میدانند، در این بین، گروهی هستند که بانکداری غربی را ناقص و دارای عیوب فراوان میدانند.
شاید گرفتاری ما این است که در یک فضا چون اضطرار داشتیم، دچار نوعی مغلطه فکری یا نوعی کجفهمی شده ایم. در دوران بازسازی می خواستیم کشور را بسازیم و فرصت نداشتیم. از سوی دیگر تفکر غالب در کشور تفکر اقتصاد کلاسیک و نئوکلاسیک بود و تقریباً می شود گفت در آن مقطع اجماع واشنگتن، سیاست و دستورالعمل تمامی کشورها شده بود.
این مسئله در فروپاشی شوروی سابق و نتیجه نگرفتن سوسیالیسم هم دخیل بود و در کشور ما هم این اتفاق افتاد. همه این شرایط دست به دست هم داد و خیل عظیم اقتصاددانان غرب گرای موجود در کشور نیز تمام سعادت را در همین فرمولها و مدلهای ناقص غربی جستجو کردند و هر چه از این اصول کمی بوی اسلام می داد و می شد 2 ـ 3 آیه و روایت کنار آن قرار داد، گفتند همین ایده آل است.
بانکداری کشور نمونه این مطلب است که امروز به اسم بانکداری اسلامی شناخته می شود. ریشه این بانکداری طرحی بود که «شهید صدر» راجع به نظام بانکی در زمان حکومت دیکتاتوری عراق آن زمان، ریخته بودند منتها خود ایشان هم مدعی نیست که این بانکداری، به تمام معنا بانکداری اسلامی است. تعبیر ایشان این است: «مسلمانان به ما مراجعه می کنند و می گویند تکلیف ما چیست؟ ما در زندگی به وام برای خرید خانه، کارخانه و... نیاز داریم. شما می گویید بانک حرام است، پس ما چه کنیم؟» شهید صدر پاسخ می دهد: «من می توانم 2 کار انجام دهم: یکی از راهها این است که همین نظام بانکی را با همین وضعیت موجود، رنگ و لعاب اسلامی بزنم تا در گام اول حداقل شبهه ربوی کنار رود. یعنی از راه عقود شرعی که در فقه هست روابط بین پول و مردم، یا مردم و متقاضی بانک را طوری ایجاد کنیم که شبهه ربا از بین برود، به عنوان مثال بگوییم عقد مشارکت، عقد مضاربه یا جعاله باید برقرار شود.» اما ایشان نمی گوید این بانکداری اسلامی است و می گوید تازه این گام اول است که فقط می خواهد شبهه ربا را حذف کند تا در حال حاضر مردم از شر ربا، خلاص شوند. آن موقع هنوز انقلاب اسلامی شکل نگرفته بود.
شهید صدر می گوید: «فرض کنیم دولتی اسلامی تشکیل شده و نهادها اسلامی اند و قوانین، جامعه و دولت براساس نظام اسلامی شکل گرفته است. در آن حکومت آیا بانکداری به این شکل است؟ یا شکل دیگری خواهد داشت؟»
ایشان، می گوید به نظر می رسد در یک نظام اسلامی، بانکداری شکل دیگری باید داشته باشد. رابطه مردم با یکدیگر، با ثروت، قدرت و با دولت به شکل دیگری است. متأسفانه اجل به ایشان فرصت نداد و ایشان را شهید کردند، اما اصل حرف ایشان این بود که فاکتور اسلامی را باید در مفهوم دوم جستجو کنیم همان مفهومی که هنوز برزمین مانده و کاری روی آن صورت نگرفته است.
اما ما چه کردیم؟ آیا بانکداریمان با بانکداری گذشته، فرقی کرده است؟ خیر! منتها دیدیم مبانی ای که شهید صدر روی آن کار کرده وضع موجود را رنگ و بوی اسلامی داده و لذا همین را چسبیدیم و گفتیم عالی است. همین خوب است، همین بانکداری اسلامی است.
تمام مبانی ای که کمک می کرد ابزارهای بانکداری غرب شرعی و اسلامی شود را چسبیدیم و مواردی را که احساس کردیم کارآیی ندارد، کنار گذاشتیم یعنی همان کتاب شهید صدر ـ بانک بدون ربا ـ را هم درست انجام ندادیم! بعد برای یکسری از ابزارهایی که در بانکداری موجود احساس کردیم بیکار مانده، از خودمان خلق عبارت کردیم: «اجاره به شرط تملیک، شرط حین عقد و ...»
صریح بگویم، عقلها را به هم گره زدیم تا آنچه در غرب هست را مجدد رواج دهیم. آیا بنا بود اقتصاد اسلامی این طور باشد؟ این همان مشترک لفظی است، اما آیا بانک در اسلام و بانکداری اسلامی همین است؟ شکل دیگرش قابل تصور نبود که ثروتهای مردم در تولید مشارکت کند؟
ظاهرش این است که بانک می گوید من پول مردم را به صورت مشارکت سرمایه گذاری می کنم اما وقتی زیر پوستش را نگاه می کنید می بینید همان نظام بانکی، غرب است.
شما پول خود را در بانک گذاشتی و یک بهره ثابت به شما پرداخت شد، از آن طرف هم بهره ثابت می گیرد. کاری ندارد شما به سود دهی رسیدید یا نه. دیر بدهید جریمه می شوید. جریمه را ندهید، زندانی می شوید و به خاک سیاه می نشینید. درست مثل نظام ربوی غرب؛ آیا قرار بود ما به این نظام بانکداری برسیم؟ آیا ما می خواستیم در علم و دانش همچنان مصرف کننده باشیم؟ و در صنایع مونتاژ، گیر کنیم؟ آیا قرار بود براساس تقسیم کار جهانی جلو برویم؟
منبع: پایگاه تحلیلی برهان/ نوشته دکتر «بیژن عبدی»، دکترای مدیریت استراتژیک با گرایش اقتصاد
محور : اقتصاد اسلامی
قرض‌الحسنه از تدابیر اسلام برای پر کردن شکاف‌های معیشتی و هدایت منابع مالی به سمت فعالیت‌های مبتکرانه است اما متأسفانه در این سالها این سنت با تزریق جوایز اغواکننده در حال تبدیل شدن به یک وسیله بخت آزمایی است.
یکی از بنیادی‌ترین وجوه و مؤلفه‌های جهاد اقتصادی رواج و نهادینه‌سازی فرهنگ ابتکار و تلاش بی‌وقفه و جایگزین‌سازی آن با تصورات اقبالی است، تصوراتی که متأسفانه در گذشته به ویژه یک دهه‌ای که سپری شد با اقدامات شبهه‌ناک برخی از بنگاه‌های اقتصادی در تبلیغ جوایز رنگارنگ بر مدار بخت‌آزمایی تشدید شد.
گاهی تغییرات محتوایی و فرهنگی آن‌قدر تدریجی در زیر پوست یک جامعه رخ می‌دهد که به طور معمول از چشم‌های بسیاری پنهان می‌ماند و به تبع آن در تحلیل‌ها هم کمتر ظهور و بروز پیدا می‌کند.
این یک امر بدیهی است که جامعه ما مطابق با آرمان‌ها، اصول و اهدافی که متأثر از بنیان‌ها و آموزه‌های دینی و نسخه امروزی آن گفتمان گران‌سنگ حضرت امام (ره) و رهبر معظم انقلاب است؛ بایست تفاوت‌های معناداری با یک جامعه غربی که شالوده آن مبتنی بر لیبرال دموکراسی، سرمایه‌داری، منفعت‌گرایی و فردیت‌گرایی است، داشته باشد.
مسئله‌ای که یکی از دغدغه‌های جدی بنیان‌گذار و معمار انقلاب اسلامی و رهبر معظم انقلاب بوده، عدم آرامیدن در غفلت‌های عمیقی است که می‌تواند ناشی از تعلل‌های مسئولان اجرایی، برنامه‌ریزان، قانون‌گذاران، رسانه‌ها و صاحبان اندیشه و نظر باشد، این غفلت‌ها می‌تواند کج بینی های بسیاری را در عبور از گفتار به رفتار و برنامه پدید آورد.
در واقع ما به دنبال پی‌ریزی فرهنگ ایرانی- اسلامی از همه سطوح اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، دیپلماتیک و نظایر آن هستیم اما باید توجه کرد که این امر جز با عبور از غفلت‌ها و یادآوری نقاط چالش‌زا میسر نخواهد شد.
این سرچشمه زلال را آلوده نکنیم
همان‌طور که در ابتدا اشاره شد اگر ما به دنبال جهاد اقتصادی هستیم راهکاری جز نهادینه‌سازی و ارزش‌انگاری فرهنگ کار و ابتکار نداریم اما متأسفانه ما به ویژه در یک دهه گذشته دچار نوعی رکود فکری و بمباران ذهن‌ها از سوی بانک‌ها و شرکت‌ها در اعطای جوایز اغواکننده هستیم.
تأثیرات مخرب این تبلیغات آن‌گاه مضاعف می‌شود که توجه کنیم این فرهنگ‌آفرینی در حاشیه ارزشی‌ترین تدبیر اقتصادی در فرهنگ ایرانی- اسلامی یعنی همان قرض‌الحسنه صورت می‌گیرد.
همه ما می‌دانیم که سنت قرض‌الحسنه از جمله تدابیر اسلام برای پر کردن شکاف‌های معیشتی، دستگیری از ضعفا و هدایت منابع مالی به سمت فعالیت‌هایی است که به صاحبان ایده و ابتکار برمی‌گردد که فاقد سرمایه لازم برای ایجاد فضای کسب و کار هستند اما متأسفانه در این سالها سنت قرض‌الحسنه و درون‌مایه ارزشی و ارزشمند آن عملا با تزریق جوایز اغواکننده در حال تبدیل شدن به یک وسیله بخت‌آزمایی است.
به طور معمول بهترین ساعات رسانه ملی نیز که در آن میلیون‌ها بیننده تلویزیونی در انتظار آغاز برنامه مورد علاقه خود اعم از یک سریال، بازی فوتبال و نظایر آن هستند به تبلیغات پرآب و تاب جوایز بانک‌ها و شرکت‌ها اختصاص دارد که از مشتریان خود می‌خواهند با افتتاح حساب در قرعه‌کشی هزاران دستگاه خودرو و میلیاردها ریال جوایز نقدی و غیرنقدی شرکت کنند.
به نام قرض‌الحسنه به کام خیالبافی
اما سؤال این است که چنین تبلیغاتی چه آثار مخربی در فرهنگ عمومی ما خواهد داشت؟
آیا نتیجه این تبلیغ‌ها چیزی جز نفی ارزش کار و تلاش و در عوض بها دادن به رؤیاپردازی‌ها، خیالبافی‌ها و ... ترویج بخت و اقبال در متن یک قرعه‌کشی نخواهد بود؟
امروز بانک‌ها علنا شعارشان «به رؤیاهایت فکر کن» است. اگر به شعب این بانک‌ها سری بزنید، ریسه های کاغذ رنگی را می‌بینید که در آن تصاویر رؤیایی خانه و خودرو و سفر با هواپیما و کمک‌هزینه جهیزیه و نظایر آن آمده است. معلوم است که این فضا تا چه اندازه می‌تواند فضای فرهنگ عمومی ما را مسموم کند.
چالش مهم دیگر این است که متأسفانه بنگاه‌های اقتصادی و شرکت‌ها اغلب اعتنا و توجهی به تأثیرات فرهنگی رفتارهایشان نمی‌کنند، آنچه برای آنها اصل قرار گرفته این است که نقدینگی سرگردان موجه در جامعه را جذب کنند و در رقابت موجود میان بنگاه‌ها سهم بیشتری از این نقدینگی را به دست آورند.
از طرف دیگر با توجه به اینکه بانک‌ها هیچ سودی به صاحبان حساب‌های پس‌انداز قرض‌الحسنه پرداخت نمی‌کنند بلکه با لحاظ کردن تورم موجود ارزشی وجه سپرده‌گذار روز به روز کم می‌شود باید یک عامل جذاب به عنوان وسیله جذب این سپرده‌ها عمل کند. اینجا است که بانک‌ها جوایز متنوع و پرزرق و برق خود را به رخ می‌کشند.
البته در سال‌‌های اخیر دولت تلاش کرده که با تعیین سقف میزان ارزش ریالی جوایز را کنترل کند اما به هر حال سقف 250 میلیون ریالی هنوز هم از جذابیت لازم برای سپرده‌گذاری چند صد هزار ریال تا چند ده میلیون ریالی برخوردار است.
شادمانی یک نفر به بهای سرخوردگی 999 نفر
اما نگاهی به برخی از عکس‌العمل‌ها و دیدگاه‌های سپرده‌گذاران حساب‌های قرض‌الحسنه که در بخش اظهارنظر یکی از سایت‌های بانکی کشور آمده است مؤید تأثیرات سود بسیار منفی تبلیغ فرهنگ بخت‌آزمایی در قالب فرهنگ قرض‌الحسنه است.
چندی پیش وقتی تعدادی از این نظرات را می‌خواندم با عبارت‌ها و جملاتی روبرو شدم که به جد تکان‌دهنده بود و تأثیرات عمیق روان‌شناختی این نوع از سیاست‌گذاری‌ها را عیان می‌کرد.
یکی ازاین کاربران گفته بود وقتی سه بانک کشور اعلام کردند که مزدا3 و پروتون و جایزه 250 میلیون ریالی می‌دهند من عکس‌های این دو خودرو را از اینترنت سرچ کردم و پرینت گرفتم و لای دفترچه پس‌اندازم گذاشتم، برای جایزه نقدی هم یک کارت تبریک برای خودم فرستادم که شما برنده جایزه 250 میلیون ریالی شده‌اید. باور کنید واقعا فکر می‌کردم با این کار که جزیی از یک برنامه مثبت‌اندیشی بود حتما برنده می‌شوم اما حتی یک‌هزار تومان هم برنده نشدم، رفتم حسابم را بستم، عکس‌ها را پاره کردم و ریختم دور، پیش خودم گفتم مرده‌شور هر چی نقشه ذهنی و ذهن مثبت را ببرن.
یکی دیگر از کاربران هم نوشته است: من و نامزدم بر روی این جوایز خیلی حساب باز کرده‌ایم و این جایزه‌ها می‌تواند بسیاری از مشکلات ما را حل کند، از خدا می‌خواهم به من شانس برنده شدن در این دوره را بدهد.
نگاهی گذرا و کوتاه به جوهره و درون‌مایه این عبارت‌ها نشان می‌دهد که چگونه حاکم کردن فضای بخت و اقبال می‌تواند ذهن جوانان کشور را که باید در فضای تلاش و فعالیت و خلاقیت باشد در چارچوب محدود و سراب نشستن همان بخت اسیر می‌کند.
میلیون‌ها نفر در قرعه‌کشی جوایز بانک‌ها شرکت می‌کنند، در حالی که ممکن است از هر هزار نفر یک نفر صاحب جایزه نفیس یک بانک شود، آیا منطقی است نهصد و نود و نه نفر را سرخورده کرد تا یک نفر شادمان شود؟
حسن فرامرزی
منبع : خبرگزاری شبستان
محور : اخبار جهاد اقتصادی
امام جمعه آمل گفت: جهاد اقتصادی زمینه ای برای برداشتن خیز بلند در همه زمینه هاست و باید در حرکت جهادی به پیشرفت جامعه بیاندیشیم.
حجت‌الاسلام محمدعلی رحمانی آملی، امام جمعه آمل، امروز (27 فروردین) به خبرنگار شبستان از مازندران گفت: رهبر انقلاب هر سال بسته به نیاز کشور در ابتدای سال با رهنمود خود جامعه را به سوی رشد و تعالی هدایت می‌کنند.
وی درخصوص وضعیت رو به پیشرفت ایران در بین کشورهای خاورمیانه و دنیا، اظهار کرد: کشور آماده جهش و خیز اقتصادی در دنیاست و ما با سرلوحه قرار دادن بیانات رهبر انقلاب باید تنها به فکر پیشرفت اقتصادی، جهش علمی، گام‌های بلند فرهنگی و سیاسی باشیم.
حجت الاسلام رحمانی آملی افزود: چنین نکته‌سنجی و آگاهی تنها از رهبری شایسته، فقیه و جامع الشرایط، عالمی وارسته و پرتلاش بر می‌آید.
امام جمعه آمل با تاکید اینکه در سال گذشته صدور انقلاب اسلامی و اهداف آن در بین کشورهای آزادیخواه دنیا برای همگان روشن و واضح بوده است، بیان کرد: موج اسلام‌خواهی در کشورهای بحرین، مصر، تونس، قطر، الجزیره و عربستان بیانگر درس آموزی مسلمانان دنیا از انقلاب اسلامی ایران و الگو قراردادن روحیه جهاد و شهادت‌طلبی برای دست‌یابی به آزادی واقعی است.
وی تصریح کرد: ما نیز باید با همتی مضاعف پیام جدید مقام معظم رهبری را ره توشه راه خود قرار داده و در حرکتی جهادی به پیشرفت جامعه بیاندیشیم.
حجت الاسلام رحمانی آملی با تأکید پیام رهبری در نامگذاری سال 1390 به سال جهاد اقتصادی، اذعان کرد: این پیام مهم باید در همه زمینه‌ها اجرایی شود.
منبع : شبستان
محور : اخبار جهاد اقتصادی
استاندار یزد، سلامت را از زیرساخت های لازم برای جهاد اقتصادی ذکر کرد و گفت: یزد شهر دوچرخه هاست و تحصیل، تهذیب و ورزش از ویژگی های مردم این خطه کویری است.
به گزارش خبرگزاری شبستان از استان یزد، محمدرضا فلاح زاده، استاندار یزد، روز گذشته (26 فروردین) در اولین همایش دوچرخه سواری و دومین همایش پیاده روی خانوادگی استان یزد در ورزشگاه شهید نصیری محل تجمع شرکت کنندگان در این همایش، اظهارداشت: جهاد در فرمایشات مقام معظم رهبری (مدظله العالی) به معنای رویارویی، صف آرایی، مبارزه و هجوم است.
فلاح زاده در این مراسم که به طور مستقیم از برنامه صبح و نشاط شبکه 3 سیما پخش می شد، افزود: امنیت، تعلیم و تربیت و سلامت روحی و جسمی از زیرساخت های لازم برای جهاداقتصادی است.
وی با اشاره به تحصیل، تهذیب و ورزش مورد اشاره مقام معظم رهبری ،ادامه داد: دانش آموزان یزدی، 17 سال متوالی در کنکور سراسری رتبه اول کشور را کسب کردند، مساجد یزد نیز همیشه زبانزند بوده اند و یزد از دیرباز مهد دوچرخه بوده و به شهر دوچرخه ها معروف بوده است.
فلاح زاده، با اشاره به نامگذاری های مقام معظم رهبری در سه سال گذشته، افزود: مردم یزد به قناعت در دل کویر مشهورند، از رهبری صفت سختکوشی را دریافت کرده اند از همین رو در سال های اصلاح الگوی مصرف و همت مضاعف، کار مضاعف گام های بلندی را در راستای تحقق فرمایشات مقام معظم رهبری برداشته اند.
استاندار یزد، با اشاره به سال جهاد اقتصادی گفت: اکنون سه هزار و 70 واحد صنعتی در استان یزد پروانه بهره برداری گرفتند و850 واحد در حال ساخت است و استان یزد با موقعیت بسیار مناسب از نظر فراهم بودن زیرساخت ها و راه های ارتباطی آماده استقبال از سرمایه گذاران می باشد.
گفتنی است، همایش بزرگ پیاده روی خانوادگی و دوچرخه سواری ویژه آقایان با حضور خیل عظیمی از مردم یزد همراه با جوایز ارزنده ای نظیر سه دستگاه خودروی سواری پراید و 12 کمک هزینه حج عمره برگزار شد.
شرکت کنندگان در همایش پیاده روی خانوادگی حدفاصل مسیر میدان آزادی تا ورزشگاه شهید نصیری را طی کرده و دوچرخه سواران حدفاصل میدان تاریخی تا ورزشگاه شید نصیری را رکاب زدند.
منبع : شبستان
