خوش آمدید

ای جوانمردی که هرگز چرخ پیر

گام حکم الا به کامت برنداشت

از کفایت آنچه دارد طبع تو

خاطر لقمان و اسکندر نداشت

دوستی دارم که در روی زمین

کس ازو در حسن نیکوتر نداشت

بارها می‌گفت کایم نزد تو

این سخن از وی دلم باور نداشت

این زمان آمد ولیکن کمترین

در همه کیسه طسویی زر نداشت

گوشتی و نقل و نان ترتیب کرد

لیک وجه بادهٔ احمر نداشت

بادهٔ نابم فرست ای آنکه دهر

در سخاوت چون تویی دیگر نداشت

ور نداری از کس دیگر بخر

وین مثل برخوان که جحی خر نداشت

بهاء الدین علی کز چرخ جودش

دمی دریا و کان را خوشدلی نیست

دلش با بحر اخضر توامانست

ولیکن او بدین بی‌ساحلی نیست

به نادر معدهٔ آزی بیابی

که از انعام عامش ممتلی نیست

برو در سایهٔ اقبال او رو

کز آن به کیمیای مقبلی نیست

حسودش گفت کز امثال این مرد

جهان آخر بدین بی‌حاصلی نیست

کرم گفتا بلی لیک از هزاران

یکی همچون بهاء الدین علی نیست

به خدایی که بی‌ارادت او

خلق را رنج و شادمانی نیست

کاندرین روزگار زن کردن

بجز از محض قلتبانی نیست

نیست یک تن در همه روی زمین

کو به نوعی از جهان فرسوده نیست

نیست بی‌غصه به گیتی هیچ کار

در زمانه هیچ شخص آسوده نیست

رنده می‌باید چنانک آید ز پیش

کار گیتی بر کسی پیموده نیست

تو مرا گر پیاده‌ام منکوه

که مرا از پیادگی گله نیست

جنبش آسمان به نفس خودست

پای‌بند طویله و گله نیست

در سواری تو لاف فخر مزن

که ترا جای لاف و مشغله نیست

تو چو کوهی و در مفاصل کوه

حرکت جز به سعی زلزله نیست

کیمیایی ترا کنم تعلیم

که در اکسیر و در صناعت نیست

رو قناعت گزین که در عالم

کیمیایی به از قناعت نیست

ای سروری که چون تو به رادی سحاب نیست

چون رای روشن تو بلند آفتاب نیست

مهمان رسیده‌اند تنی چندم این زمان

قومی که شان برفتن از اینجا شتاب نیست

داریم کودکی که چو روی و چو موی او

گلبرگ نوشکفته و مشک به تاب نیست

دربند خواب او همه حیران بمانده‌ایم

او نیم مست گشته و ما را شراب نیست

ز مردمان مشمر خویش را به هیات و شکل

که مردمی نه همین هیکل هیولا نیست

به حسن ظاهر و باطن مسلمت نکنند

که این دو هم ز صفتهای روح حیوانیست

وگر تو گویی نطقست مر مرا گویم

که این حدیث هم از احمقی و کم‌دانیست

اگر به نطق همی حرف و صوت را خواهی

زنخ مزن نه قیاسیست این نه برهانیست

که این نتیجهٔ جانست و آن دو قرع هوا

هوا مجسم و جان نز جهان جسمانیست

برابری چه کنی با کسی که در ملکش

امیر شهر تو در آرزوی سگبانیست

به شغل دیوان بر من تکبرت نرسد

که دیوی ارچه ترا صد مثال دیوانیست

ترا اگر عملی داد روزگار چه شد

مرا به جای عمل عملهای یونانیست

به شهوتی که براندی همی چه پنداری

که در وجود همان لذتست و آسانیست

به روح من نشوی زنده تات ننمایم

که از چه نوع مرا عیشهای روحانیست

وگر تو گویی عیش من و تو هر دو یکیست

غلط کنی که مرا عقلی و ترا نانیست

ترا به روح بهیمیست زندگی و مرا

به فیض علت اولی و نفس انسانیست

بدین دلیل که گفتم یقین شدت باری

که ملک و ملک مرا باقی و ترا فانیست

بدین شرف که تو داری و این کرم که تراست

چه جای این‌همه ما در غری و کشخانیست

گذشت ظلم تو ز اندازه بر مسلمانان

ز کردگار بترس این چه نامسلمانیست

خدای شر تو از روی خلق دور کناد

که با وجود تو روی جهان به ویرانیست

چار شهرست خراسان را در چارطرف

که وسطشان به مسافت کم صد در صد نیست

گرچه معمور و خرابش همه مردم دارند

بر هر بی‌خردی نیست که چندین دد نیست

مصر جامع را چاره نبود از بد و نیک

معدن در و گهر بی‌سرب و بسد نیست

بلخ شهریست در آکنده به اوباش و رنود

در همه شهر و نواحیش یکی بخرد نیست

مرو شهریست به ترتیب همه چیز درو

جد و هزلش متساوی و هری هم بد نیست

حبذا شهر نشابور که در ملک خدای

گر بهشتیست همانست و گرنه خود نیست

آلودهٔ منت کسان کم شو

تا یک شبه در وثاق تو نانست

راضی نشود به هیچ بد نفسی

هر نفس که از نفوس انسانست

ای نفس به رستهٔ قناعت شو

کانجا همه چیز نیک ارزانست

تا بتوانی حذر کن از منت

کاین منت خلق کاهش جانست

زین سود چه سود اگر شود افزون

در مایهٔ نفس نقص نقصانست

در عالم تن چه می‌کنی هستی

چون مرجع تو به عالم جانست

شک نیست که هرکه چیزکی دارد

وانرا بدهد طریق احسانست

لیکن چو کسی بود که نستاند

احسان آنست و سخت آسانست

چندان که مروتست در دادن

در ناستدن هزار چندانست