خوش آمدید

با علم فتح دران راه دور

سایه فشان شد بحد« کنت پور»

خان جهان ، حاتم مفلس نواز

گشت باقطاع «اودهٔ» سرفراز

از کف جود و کرم حق شناس

کر د فراهم سپهٔ بی قیاس

من که بدم چاک را و پیش از آن

کرد کرم آنچه که بد پیش از آن

تا زچنان بخشش خاطر قریب

بنده شدم لازمهٔ آن رکیب

در «اوده» برد ، ز لطفی چنان

کیست که از لطف بتابد عنان؟

غربت از احسانش چنانم گذشت

کم وطن اصل فراموش گشت

در «اوده» بخشش او تا دو سال

هیچ غم و ناله نبود از منال

شکر گویم که به توفیق خداوند جهان

بر سر نامه ز توحید نوشتم عنوان

نام این نامهٔ والاست «قران السعدین»

کز بلندیش به سعدین سپهر ست قران

در تضرع به در حق که گنهکاران را

داد باران گنه شوی ز عین غفران

نعت سلطان رسل ، آنکه مسیحا به درش

پرده داری ست نشسته ز پس شاد روان

و صف معراج پیمبر که به شب روشن شد

سراسری ش ز زلف سیه مشک فشان

مدحت شاه که نامش به فلک رفته چنانک

نقش آن داغ شده خنگ فلک را بر ران

در خطاب شه عالم چو به سلک خدمتش

آیم و این گهر چند فشانم ز زبان

صفت حضرت دهلی که سواد اعظم

هست منشور وی از حرسهالله نشان

صفت مسجد جامع که چنان ست درو

شجرهٔ طیبه هر سوی چو طوبی بجنان

صفت شکل مناره که ز رفعت سنگش

از پی خنجر خورشید شده سنگ فشان

صفت حوض که در قالب سنگین گوئی

ریخته دست ملک زآب خضر صورت جان

صفت فصل دی و سردی مهر شه شرق

وامدن تیغ کشیده ز پی ضبط جهان

صفت آتش و آن گرم رویهاش به دی

که شب و روز بود شمع دل و میوهٔ جان

جنبش شاه ز دهلی ز پی کین پدر

گشتن آغاز غبار و شدن مهر نهان

صفت قصر نو و «شهر نو» اندر لب آب

که بود عرصهٔ رفرف چو رف آن ایوان

صفت فصل خزان و بمغل عزم سپاه

هم بر آن‌سان که به تاراج چمن باد خزان

صفت فصل بهاران که چنان گردد باغ

که بدو نرگس نادیده بماند حیران

صفت موسم نوروز و طرب کردن شاه

بزم دریا و کف دست چو ابر نیسان

صفت چتر سیاه که از پی چشم خورشید

آن سیاهی که تو در خود طلبی هست همان

صفت چتر سپید از پس آن چتر سیاه

چون شب قدر و سپیده دم عید از پس آن

صفت چتر که سبزست ز سرسبزی شاه

برگ نیلوفری اندر سر دریای روان

صفت چتر که گل گز شده از گل گز او

بر سرشاه ز گل سایه کند تابستان

وصف در باش که نزدیک شد از هیبت شاه

گنگ ماندست زحیرت نکند کار زبان

صفت تیغ که با خصم نیامش گوید

که زبهر تو فرو چند برم آب دهان

صفت چرخ کمائی که به بازوی شه است

نیم چرخ ست که او نام نهاده ست کمان

صفت تیر که بارانش به غایت سخت ست

سخت بارانی در تیرمه و درنیسان

صفت رایت لعل و سیه‌اندر سر شاه

گشته خورشید میان شفق و شام نهان

عزم سلطان به سوی هند به پایان بهار

راندن از شهر چو انبوهی گل از بستان

ذکر باز آمدن قلب شه از قتل مغل

همچو گرگان ز رمه یا علمی از برخان

نامزد گشتن لشکر بیزک سوی «او د ه»

صد سرافراز و ملک «باربک» اندر سرشان

صفت موسم گرما و بره رفتن شاه

ابر بالای سرو باد به دنبال دوان

صفت خربزه کر پردلی آنجا که بود

تیغ و طشتیش مهیا بسرآید غلطان

ذکر پیغام پدر سوی جگر گوشه خویش

سوی یاقوت روان گشتن خونابهٔ کان

گفتن شاه جهان، پاسخ پیغام پدر

قصه یوسف گم گشته به پیر کنعنان

باز پیغام پدر بر پسر خود که برزم

پیل خویش از می خون مست کند در میدان

باز پاسخ ز پسر سوی پدر کاسپ مرا

پیل بندست دو الی که بپیچد به عنان

باز پیغام پدرجانب فرزند عزیز

ماجرای که زخون بود دلش را به میان

باز از شاه جهان پاسخ پیغام پدر

شربت آب حیات از پی‌سوز هجران

از پدر آمدن شاه جهان کیکاووس

بر برادر ، چو گل نو ببر سرو روان

رفتن شا کیومرث و به تو زک عارض

برشه شرق بی‌کجا عرض این جوهر آن

اتصال مو و خورشید و قران سعدین

چرخ گر دانست بگرد سرایشان گردان

صفت کشتی و در یابسیان کشتی

موج دریای که رفته زکران تا به کران

ذکر در اسپ فرستادن سلطان به پدر

هم بران گونه که در باغ وزد باد وزان

وصف اسپان که ز سرعت به خروج و به دخول

نتوان خارج شان گفت نه داخل چون جان

صفت آن شب با قدر که تا مطلع فجر

نزد آن روح ملک برد سلام یزدان

صفت شمع که چون بر سرش آید مقراض

در زمان چاک زند پردهٔ ظلمت زمیان

صفت نور چراغی که اگر پرتو او

نبود دردل شب کور بود پیر و جوان

صفت سیر بر وج و روشن منزلها

که همه کار گزار فلک‌اند، از دوران

صفت اختر و آن طالع وو قت مسعود

که گرفتند دو مسعود به یک برج قران

صفت باده که بینی چو خط بغدادش

بی سوادیش بخوان نسخهٔ آب حیوان

وصف قرا به که بهر حرم دختر رز

شیشه خانه است ببالای سرش روشندان

سخن از وصف صراحی که گر آن نازک را

درگلو دست زنی ، خونش براید ز دهان

سخن از وصف پیاله که ز بس جنبش خون

خون قرا به سوی اوست همه وقت گشان

صفت ساقی رعنا که کندمستان را

به یک آمد شد خود، بی هش ومست و غلطان

صفت چنگ کی بی موست تن یکسانش

موی ساق دگرش تا به زمین آویزان

صفت کاس رباب و بسرش کفچهٔ دست

که دران کاسهٔ خالی ست نعم چند الوان

صفت نای که هر لحظه زدم دادن او

کلهٔ مطرب بر باد شور چون انبان

صفت دف که در و دست کسان کوبد پای

صحن کژ داشته و کوبش پابین بچه سان

صفت پرده و آن پرده نشینان شگرف

که بهر دست نمایند هزاران دستان

صفت مائده خاص که از خوان بهشت

چاشنی داد بهر کام و زبان لذت آن

صفت بیرهٔ تنبول که نزد همه خلق

به ازان نیست نباتی به همه هندوستان

صفت نغمه گری‌های زنان مطرب

که بسی لحن کند زهره چو گیرند الحان

صفت تاج مکلل که پسر یافت زشاه

آن پسر کز سرکس تاج ستد از خاقان

صفت تخت که همچون فلک ثابته بود

واز شه شرق به خورشید شرف داد مکان

صفت پیل که شه داد به فرزند عزیز

که شد از جنبش او کوه چو دریا لرزان

صفت صبح و کلاه سیاه و چتر سپید

رفتن شه به پدر روز و شب نور افشان

صفت چشمهٔ خورشید به دریای سپهر

که کند پرتو او ماه سما را تابان

شب دیگر ز پی عیش ملاقات دو شاه

وز پدر دادن پند و ز پسر گوش بران

در وداع دو گرامی که پدر را در اشک

مردم دیده همی‌رفت زچشم گریان

صفت موسم باران و بره رفتن شاه

جانب شهر شدن از لب «گهگهر» بکران

سخن از وصف قلم، آنکه بلوح محفوظ

هست اول صفتش «ما خلق‌الله » بخوان

صفت محبره کا و گر چه سیاه دارد دل

آن سیاهی دلش مایهٔ علم است و بیان

صفت کاغذ سیمین که پی دود قلم

سیم سوزی شود و نقش برارد بریان

ذکر باز آمدن شاه بدو لتگهٔ شهر

همچو بر جیس به قوس و قمر اندر سرطان

سخن از ختم کتاب و بخطا خواهش عذر

که بجویند خطارا بدرستی برهان

صفت خاتمه و قطع تعلق کردن

از پی اخترهٔ صحبت ارباب جهان

شد سخن ختم قبولی که خدایش داده ست

تا ابد باقی او باد مبادش پایان

منت ایزد را که شه بر تخت سلطانی نشست

در دماغ سلطنت باد سلیمانی نشست

شه معزالدین و الدنیا که از دیوان غیب

نام او برنامهٔ دولت به عنوانی نشست

کیقباد ، آن گوهر تاج کیان کز زخم تیغ

باج ایران بستد و برتخت تورانی نشست

چون به تخت سلطنت بنشستی از حکم ازل

تا ابد بنشین که آنجا هم تو میدانی نشست

زان کمرهای مرصع کز تو بر بستند خلق

هر بزرگی تا کمر در گوهر کانی نشست

ابر صد بار آبروی خویش را بر خاک ریخت

پیش ابر دست تو کاندر در افشانی نشست

بر در قصر چو فردوس تو رضوان بهشت

شاخ طوبی را عصا کرد و به دربانی نشست

دید قصر شاه را بابرج جوزا هم کمر

بنده خسرو چون عطارد در ثنا خوانی نشست

زهی ملک خوش چون دو سلطان یکی شد

زهی عهد خوش چون دو پیمان یکی شد

دو چتر از دو سو سر برآورد از در

زمین زان دوابر در افشان یکی شد

پسر بادشاه و پدر نیرسلطان

کنون ملک بین چون دو سلطان یکی شد

ز بهر جهان داری و بادشاهی

جهان‌را دو شاه جهانبان یکی شد

یکی ناصر عهد محمود سلطان

که فرمانش در چار ارکان یکی شد

دگر شه معز جهان کیقبادی

که در ضبطش ایران و توران یکی شد

به دیو و پری گوی، ای بادکاینک

دو وارث به ملک سلیمان یکی شد

کنون روی در چین نیارند ترکان

به هندوستان چون دو خاقان یکی شد

برون شد دوئی از سر ترک وهندو

که هندوستان با خراسان یکی شد

به صد مهمانی صلا داد عالم

چوبر خوان شاهی دو مهمان یکی شد

کوس شه خالی و بانک غلغلش درد سر است

هر که قانع شد به خشک و ترشهٔ بحر وبر است

تا ز هر بادی به جنبی ، پا به دامن کش چو کوه

کادمی مشتی غبار و عمر باد صرصر است

شکرگو ، ار فقر نفست را کشد ، زیرا خلیل

چون تبر برداشت منت بر بتان آذر است

دولت آن نبود که سلطان را پرستی چون سگان

خدمت درویش کن کاین مایه فراذ فرتر است

مرد بینا در گلیم و پادشاه عالم است

تیغ خفته در نیام و پاسبان کشور است

پیر ار از نامردای رگ چو پیدا شد ز پوست

بهر تعلیم مریدان، راستی را مسطر است

هست بینایی بشر آنجا که عین عزت است

هست مرغابی ملک جایی که به حر اخضر است

فرهمت سالکان را ، راه عرش و کرسی است

پر بلبل ، نردبان شاخ سرو صرصر است

جعفر آن باشد که طیار ازفلک بیرون پرد

نی کسی کاو بال را طیار سازد جعفر است

نفس خاک تست هر گه نور بر تو تافتست

سایه زیر پابود هر گه که برتارک خور است

در تصوف ، رسم جستن، خنده کردن بر خود است

در تیمم مسح کردن خاک کردن برسر است

دل زسوداهای گوناگون بشوی و جمع باش

زانکه اوراق سفید ایمن ز بیم ابتر است

کار بیداران نباشد خوابگاه آراستن

همت درویش خواب آلوده جایی لنگر است

رخش همت را فگن بر گستوان از دلق فقر

نقش محراب بکن کاینجا جهاد اکبر است

خستن نفس گزندهٔ مذهب صاحب دلت

کشتن مار گزندهٔ قوت افسون گر است

از جراحت زنده گردد دل که فاسد شد چو خون

ورد «الشافی هوالله» بر زبان نشتر است

کاراین جا کن که تشویش است در محشر بسی

آب از این جا بر، که در دریا، بسی شور و شر است

احتراق مفلسی مصباح راه ظلمت است

ذوالفقار حیدری مفتاح به آب خیبر است

هر که پا بسته به زر باشد به زنجیرست اسیر

بیش از این نبود که او بسته به زنجیر زر است

رسم مردم نیست خود بینی ببین مردم به چشم

عین بینایی و در خود ننگرد، زان سرور است

چشم حاصل کن که آنگه می‌نماید بی‌حجاب

آنچه پنهان در پس این شیشهٔ صافی در است

هر که خواند علم شرع آنهم نه از بهر خداست

از پی تعظیم میرد اعتقاد داور است

هر کرا خاموش بینی ، پند می‌گوید بگیر

کالت دشنام گفتن جا هلان را منبر است

معنی خسرو موثر ناید اندر مردگان

هیچگه دیدی که مستی در سبو و ساغر است

یاربم تو فیق ده کارم به جانا وقت مرگ

آنچه فرمان خدا و سنت پیغمبر است

مرد همه جا سر کار به

شخص معطل خجل وخوار به

بهرهٔ مقصود چو بی رنج نیست

کاهل بیکار به پیکار به

مرد که شبلی نشود گاه کار

زو سگ بازار به مقدار به ...

زان تن کاهل که گل نازکست

خارکش سوخته صد بار به ...

سرعت جاهل که سبک شد به راه

از کسل حامل اسفار به ...

دل که به گل ماند نیامد برون

سنگ گر انست به دیوار به

پیر کمان پشت به عزلت نشست

پورشتابنده به بلغار به ...

وانکه جوانیش زپیری به است

خلوتش از صحبت اغیار به ...

مرغ که در بادیه خون ریز شد

خار و خسش از گل و گلنار به

عشق خوشست ار همه باشد مجاز

لیک ز شهوت ره انکار به

گر نظر صدق به صنع خداست

دیو به چشم از بت فرخاربه

مرتبهٔ عشق چو بیچارگی است

فخر بدین مرتبه ناچار به

مسکنت ارهست به پندار و کبر

مسکنت از کبر ز پندار به

دون که بود باد سری درسرش

بر سر او خاک به انبار به

وانکه بود خاک ره از حسن خلق

چون گل کعبه شرف آثار به

سر مکش از گرد ره رهر وان

خاک حرم بر سر زوار به

مرد که گردون کشد از حکم پیر

سیلیش از دیو ستمکار به

در حق میشی که رمید از شبان

تربیت گرگ ستمکار به

نفس حرون گربه ریاضت برفت

حبل متین بر سرش انبار به

زن دم اخلاص به طاعت از انک

زندگیت زین دم ابرار به

خرقهٔ تزویر که پوشد فقیر

دوخته از سوزن پندار به

ابر چه پوشد ضو خورشید را

حلهٔ خورشید را نوار به

طاعت اگر از پی مال و زر است

کاسه که خاکیست نگونساز به

نزد معاشر که نباشد خسیس

برگ گل از تنگهٔ دینار به ...

از پی ظلم آنکه صبوحی کند

نور نشاطش چو شب تار به ...

شربت نوشی که به ظالم دهند

خون همان طالم خون‌خوار به

فرض بجای آور و مجو بیش ازانک

حرص کم از طاعت بسیار به

تن چو به خرمای کسان میل کرد

دام شکم دوخته از خار به ...

خواجه که از خون کسان خورد می

از قلم او نی و مزمار به

کی کند اندیشه روز حساب ؟

تذکره آنرا که ز طور مار به

ور عطش فکر نبرد حریف

از چه زمزم خم خمار به

از سرشاخی که خورد آب غیر

خوردن نار ازخورش نار به ...

ابر ببارد چو بگویی ببار

دست سخی زا بر گهر بار به

گر تبر هیزم دیگ عطاست

آن تبر از تیشهٔ نجار به ...

دیده که باشد به جفا تیز بین

تیرش انداز که افگار به ...

نفس که در دل گهری از حیاست

بر دو لب بسته صدف وار به

هر سخنی در محل خود نکوست

زمزمه مرغ به گلزار به ...

بر جهلا جهل نکو تر ز پند

درد خر از داروی بیطار به

نام شه انجیر نه این شعر را

کو به بهی از همه اشعار به ...

خوش خلعتی است جسم ولی استوار نیست

خوش حالتی است عمر ولی پایدار نیست

خوش منزلی است عرصهٔ روی زمین دریغ

کانجا مجال عیش و مقام قرار نیست

دل در جهان مبند که کس را ازین عروس

جز آب دیده خون جگر در کنار نیست

غره مشو ز جاه مجازی به اعتبار

کاین جاه را به نزد خدا اعتبار نیست

زنهار اختیار مکن بهر منزلی

کانجا بدست هیچکس اختیار نیست

گر تو یک ناوک از آن چشم سیه بستانی

ملک نه چرخ ز خورشید و ز مه بستانی

عارضت ماند در آبنوس جان ای سلطان

چه شود گر نفسی عرض سپه بستانی

آن دلی کش همه خوبان نتوانند ستد

تو از آن چشم سیه نیم نگه بستانی

بی گرو جان دهم و بوسه همی خواهم وام

لیک شرطی که یکی بدهی و ده بستانی

دیدنت شد گنهم منتهی بر دیده نهم

گر کشی چشمم و انصاف گنه بستانی

جان دهم نه کنی ارزد نه یکی صد جان آن

که به صد ناز از آن گفتن نه بستانی

جان گریزانست ز خسرو اگر آن سو ای باد

بگذری بوی از آن زلف سیه بستانی

می شکفد گل به چمن تا ز نسیم سحری

وه چه خوشی گر نفسی پهلوی من باده خوری

گر ز خرابی منت نیست خبر رنجه مشو

مستی حسن ترا شاید اگر بی خبری

آهن و سنگ آب شود ز آه دل غم خور من

نرم نگردد دل تو وه چه عجب جانوری

هر کسی از پیرهنت رشک برد در برتو

من ز زمینی که تو آن زیر قدم می سپری

من به رهت خاک شدم بو که ته پا کنیم

سوی دگر پرشکنی کرده تو خوش می گذری

تا ستدی دل ز تنم ماند تنم خسته ز غم

باز دهد خسرو اگر جان ز تنش تو ببری

خیالی کرده ام وین از خیال خود نمی دانی

ز ابرو پرس اگر جور هلال خود نمی دانی

نهادی سنبله بر مشتری و می کشی خلقی

منت آگه کنم گر تو وبال خود نمی دانی

ز جولان سمندت دور بادا چشم بد گرچه

صف موران مسکین پایمال خود نمی دانی

مه دو هفته می خوانی رخ خود را و من چون مه

همی کاهم که در خوبی کمال خود نمی دانی

مگو ای شاخ خلق از دیدنم بهر چه می میرند

تو یعنی از بلای زلف و خال خود نمی دانی

دمی با مردم دیده نشستی پس دم دیگر

اگر زین هم نشینی بد ملال خود نمی دانی

بخواهد رفت ناگه جان . . . خود درین خسرو

که حالی در چنین نظاره حال خود نمی دانی