خوش آمدید

سید عالی نسب قاضی عمادالدین که شد

صد خلل در کار شرع از فوت آن عالی‌جناب

چون ز دانش داشت ملک شرع در زیر نگین

شاه ملک شرع شد تاریخش از روی حساب

دولت چو سر به ذروه فتح و ظفر کشید

وز رخ گشود شاهدا من و امان نقاب

بر مسندسرور مکین شاه کامران

دارای آفتاب سریر فلک جناب

تسکین دهندهٔ فتن آخر الزمان

شویندهٔ رخ ظفر از گرد انقلاب

طهماسب خان پناه جهان شاه شه نشان

پرگاردار نقطهٔ کل نقد بوتراب

از یک طرف همای همایون که کام دهر

جست از رکاب بوسی او گشت کامیاب

از جانب دگر خلف پادشاه روم

از پایبوس او سر خود سود بر سحاب

تاریخ آن قران طلبیدم ز عقل گفت

بوسید کامجوی جهان شاه را رکاب

تاریخ این مقارنه کردم سوال گفت

ماهی عجب رسید به پابوس آفتاب

بر همچو زنی لب لعاب افشان را

در حالت اعراض و خوشی احسان را

خواهم به تماشاگه خلق آورمت

چون مسخره کاورد برون طفلان را

سگ علی ولی حیرتی که همچو نصیر

نبود در دل او جز محبت مولا

به دوستی علی رفت و بهر تاریخش

شفاعت علی آمد ز عالم بالا

حریف غالب اولاد ساقی کوثر

که بود شیوهٔ او قسمت شراب سخا

چراغ بزم صفا شاه قاسمی که چو مهر

جهان فروزی او ذره‌ای نداشت خفا

خمار شیب چو امسال سر گرانش کرد

رساند ساقی دوران به او شراب صبی

زمانه تا سر سالش اگر امان دادی

وزو سه ماه دگر زیب داشتی دنیا

خرد هر آینه گفتی برای تاریخش

کشیده جام اجل شاه قاسم مولا

سلطان محمد آن شمع کز پرتو وجودش

گردیده بود گردون محفل فروز دنیا

در صفحهٔ رخش بود رنگ صلاح ظاهر

وز مطلع جبینش نور فلاح پیدا

از بی وفائی عمر ناگه چو رخت بر بست

وز دهر شد مسافر در خلد ساخت ماوا

جان پدر ز غم سوخت خون شد دل برادر

وز آه و گریه بردند آرام پیر و برنا

چون ساختم ازیشان تاریخ رحلت او

گفتند شد مسافر سلطان محمد ما

دو بیننده نخل کثیرالثمر

که بودند در آن به نشو و نما

دو تابندهٔ بدر سعادت اثر

که می‌برد از ایشان جهانی ضیا

یکی صاحب خلق و خوی حسن

مسمی به آن اسم به هجت فزا

یکی زبده مردم نیکنام

برو نام حیدر علیه الثنا

به یکبار از تند باد اجل

فتادند از پا به حکم قضا

وزین غم به خاک مذلت نشست

برادر که بد اشرف اقربا

سرو سرور تاجران تاجری

فصیح سخندان صاحب ذکا

چو تاریخشان خواستم عقل گفت

آلهی بود تاجری را بقا

به رسم الخط او را چه کردم حساب

سخن شاهدی بود کوته قبا

ولی در تلفظ لباس حروف

خرد یافت بر قدمدت رسا

دوستان مژده که از موهبت سبحانی

می‌رسد رایت منصور محمد خانی

رایتی کرد سر علمش گردیده

همچو پروانهٔ جانباز مه نورانی

رایت رفعتش افکنده لباسی دربر

کز گریبان فلک می‌کندش دامانی

رایتی صیقلی مهجه نورانی او

برده از روی جهان رنگ شب ظلمانی

رایتی گرد وی از واسطهٔ فتح و ظفر

کار اصناف ملک آیت نصر خوانی

رایتی ذیل جلالش گه گرد افشاندن

کرده بر مهر جلی شعشعهٔ نورافشانی

رایتی رؤیتش افکنده فلک را به گمان

زد و خورشید که ثانیش ندارد ثانی

رایتی آیت فتح آمده از پا تا سر

همچو افراخته تیغ علی عمرانی

حبذا صاحب رایت که به همراهی شاه

شد مصاحب لقب از غایت صاحب شانی

سرو سر خیل قزلباش که بر خاک درش

می‌نهد ترک قزل پوش فلک پیشانی

خان اعظم که خواقین معظم را نیست

پیش فرماندهیش زهرهٔ نافرمانی

ای امیر فلک اورنگ که بر درگه توست

قسمی از پادشهی حاجبی و دربانی

شرفه غرفهٔ تحتانی قصرت دارد

طعنه بر کنگر این منظرهٔ فوقانی

کبریای تو محیطی است که پایانش را

پا به آن سوی جهات است ز بی‌پایانی

قصر جاه تو چنان ساخت که خالی نشود

بی‌زوالی که شد این دار فنا را بانی

چون سلیمان جلیلی که اگر مور ذلیل

یابد از تربیتت بهره کند ثعبانی

ضعفا را چو کند تقویتت جان در تن

ذره خورشید شود قطره کند عمانی

آن که با حفظ تو در حرب گه آید عریان

جلد فرسوده کند بر جسدش خفتانی

وانکه حفظش نکنی گر بود الماس لباس

بر تنش غنچهٔ بی‌خار کند پیکانی

در محیط غضبت پیکری لنگر خصم

کشتی نیست که آخر نشود طوفانی

خون دشمن شده در شیشهٔ تن صاف و به جاست

که کند خنجر خون‌خوار تو را مهمانی

عید خلقی تو و در عید گه دولت تو

خصم افراخته گردن شتر قربانی

جمع بی‌امر تو گر عازم کاری باشد

نکند ور کند از بیم کند پنهانی

باج ده فخر کند گر به مثل گیرد باج

بندهٔ هندیت از خسرو ترکستانی

در زمان تو اگر یوسف مصری باشد

خویش را بهر شرف نام کند کاشانی

عیب‌جو یافته ویران دل از این غصه که هیچ

نیست در ملک تو نایاب به جز ویرانی

بد سگالی که ز ملک تو شکایت دارد

هست جغدی که به تنگ است از آبادانی

با رعایای تو عیسی ز فلک می‌گوید

ای خوش آن گله که موسی کندش چوپانی

مرکز دایرهٔ عالم از آن مانده به جا

که تو پرگار درین دایره می‌گردانی

صیت این دولت بر صورت از آن است بلند

که تو صاحب خرد این سلسله می‌جنبانی

تیغ رانی شده ممنوع که بر رغم زمان

تو در اصلاح جهان تیغ زبان میرانی

بوعلی گر سخنان حسن افتاده تو را

نشنود نام برادر به حسن ترخانی

تا به عانت ز خوش آمد بعد و خوش نشوند

راه مردان نزند وسوسهٔ شیطانی

دولتت راست جمالی که تماشائی آن

چشم بر هم نزند تا ابد از حیرانی

حسن تدبیر تو نقشیست بدیع‌التصویر

که مگر ثانیش اندر قلم آرد مانی

قصر قدر تو رواقیست که می‌اندازد

سایه بر منظر کیوان ز بلند ایوانی

فیض دست تو پس از حاتم طی دانی چیست

بعد باران شتائی مطر نیسانی

کفه بر کفه نچربید ز میزان قیاس

وزن کردند چو خانی تو با خاقانی

به طریقی که محمد ز ولی‌الله یافت

قوت اندر جسد دین ز قوی پیمانی

ای سمی نبی از ملک تو دورست زوال

به ولیعهدی مبسوط ولی سلطانی

سر بدخواه تو خواهم که ز بازیچهٔ دهر

گوی میدان تو سازد فلک چوگانی

داورا چند نویسد به ملوک توران

شرح ویرانی دل محتشم ایرانی

وان زمان هم که شود فایده‌ای حاصل از آن

گردد از بد مددیهای فلک نقصانی

من یکی بلبلم اندر قفس دهر که چرخ

می‌کند بر من از انصاف مدایح خوانی

حیف باشد که شوم ضایع و خالی ماند

باغ پر دمدمه مدح محمد خانی

ای خداوند جهان مالک مملوک نواز

که توئی خسرو اقلیم دقایق رانی

عمرها داشتم امید که یک بار دگر

در صف خاک نشینان خودم بکشانی

گاه درد دل من از دل من گوش کنی

گاه داد غم من از غم من بستانی

پیش ازین گرچه روان بوده را پای روان

مشکلی بود قدم بر قدم آسانی

مشکلی زان بتر اینست که از ضعف امروز

زین مکان نیست مرا نقل مکان امکانی

همهٔ مرغان ادلی اجنحه در صحبت خان

بوستانی و من تنگ قفس زندانی

لیک با این همه دوری به خیال تو مرا

صحبتی هست که خواند خردش روحانی

سرورا می‌رسدت هیچ به خاطر که کجا

شرط کردم که تو چون رخش عزیمت رانی

به یساق جدل آغاز خصومت انجام

که فلک داشت درین ورطه سرفتانی

چون به دولت تو سپاه ظفر آثارت را

سر به آن دشت بلا داده روان گردانی

من هم از ادعیه در پی بفرستم سپهی

که توشان سد بلای سپه خود دانی

لله الحمد که آن شرط بجا آمد و داشت

به تو فتاح غنی فتح و ظفر ارزانی

حال بر تخت حضوری تو جهان داور و من

بی‌حضور از غم بیماری و بی‌سامانی

تو چنان باش که عالم به وجود تو به پاست

لیک نگذار چنین درد مرا طولانی

مرهمی بخش از آن پیش که از زخم اجل

دل ز جان برکنم از غایت بی درمانی

بنوازم به طریقی که بر آن رشگ برند

روح جنت وطن انوری و خاقانی

بیش ازین قوت گفتار ندارم اما

دارم امید که از موهبت ربانی

تا زمانی که ملک صورت قیامت بدمد

تو ز آفات فلک ایمن و سالم مانی

وآن زمان نیز نگردی ز بقا بی‌بهره

که خدای تو بود باقی و باقی فانی

بیا ای رسول از در مهربانی

به من یاری کن چون یاران جانی

چنان زین کن از سعی رخش عزیمت

که با باد صرصر کند همعنانی

چنان ره سر کن به سرعت که از تو

ز صرصر سبک‌تر گریزد گرانی

چو بر خنک سیلاب سرعت نهی زین

ز چشم من آموز سیلاب رانی

به جنبش در آر آنچنان باره‌ات را

که گردد روان بخش عزم از روانی

گرت نیست مشکل به شوکت پناهان

امانت سپاری ودیعت رسانی

غرض کاین گوهرهای بحر بلاغت

که دارند در وزن و قیمت گرانی

ازین کمترین بندهٔ کم بضاعت

ببر ارمغانی به نواب خانی

سمی محمد که یکتاست اسمش

در القاب تنزیلی آسمانی

به یک کارسازی که کاریست لازم

غمی رابه دل کن به صد شادمانی

جهان داوران را خداوند و صاحب

مصاحب به نواب صاحبقرانی

سکندر سپاهی که فرداست و یکتا

در اقلیم گیری و کشورستانی

ایالت پناهی که بختش رسانده

ز کرسی نشینی به کسری نشانی

پناه قزلباش کاندر شکوهش

قدر باشکوه قزل ارسلانی

سر چرخ را دیده با افسر خود

به درگاه خویش از بلند آستانی

ملقب به ظلم است از بس تفاوت

در ایام او عدل نوشیروانی

ز تهدید عدل شدید انتقامش

کند گله را گرگ سارق شبانی

درین دولت از روی نیروی صولت

قوی پشت ازو شوکت ترکمانی

به قدر دو عمر از جهان بهره دارد

شب و روز در عالم کامرانی

که بر دیدهٔ دولتش خواب گشته

حرام از برای جهان پاسبانی

اگر در سپه بعضی از سروران را

شد آهنگ دارائی آن جهانی

سر او سلامت که دارد ز رفعت

سزاواری فر تاج کیانی

زهی نیک رائی که معمار سعیت

بنای صلاح جهان راست بانی

اگر سد حفظ تو حایل نگردد

زمین پر شود ز آفت آسمانی

به دم دایم آتش فروزند مردم

ولیکن تو دانا دل از کامرانی

پی پستی شعلهٔ فتنه هرجا

دمیدی دمی کردی آتش نشانی

چو سهم جهادت به حکم اشارت

چو تیر قضا می‌رسد بر نشانی

سپاه تو را روز هیجا چه حاجت

بشست آزمائی و زورین کمانی

ز خاصیت خصمیت دشمنان را

کند موی سنجاب بر تن سنانی

جلالت کزین تنگ میدان برونست

از آن سو کند دهر را دیده‌بانی

به عهد تو حکم سلاطین دیگر

همه ناروان چون زر ایروانی

زبان صلاح تو شمشیر قاطع

در اصلاح آفات آخر زمانی

به این طینت ای زینت چار عنصر

بر آب و گلت می‌رسد قهرمانی

سرا سرورا داد از دست دوران

که داد از ستم داد نامهربانی

بر افروخته آتشی در عذابم

که دودش رسیده به چرخ دخانی

دورنگی و یک رنگ سوزیش دارد

رخم را به حیثیت زعفرانی

که چون رنگ کارم دگرگون نگردد

به این اشگ کولاکی ارغوانی

ز دولاب گردانی آن مشعبد

کز آن غرق فتنه است این مصرفانی

ز من یوسفی گشته امسال غایب

که هجرش مرا کرده یعقوب ثانی

چه یوسف عزیزی به صد گنج ارزان

به بازار سودائیان معانی

به بال و پر معرفت شاهبازی

به چرخ آشنا از بلند آشیانی

جلی اختری شبه اجرام گردون

نمایان دری رشگ درهای کانی

مرا وارث و یادگار از برادر

ولیعهد و فرزند و دلبند جانی

به چنگال اعراب افتاده حالا

چو گلبرگ در دست باد خزانی

چه اعراب قومی نه از قسم انسان

همه غول سان از عجاب لسانی

چو صید آدمی زان گر ازان گریزان

که دارند خوی سگان از عوانی

ملاقات یک روزهٔ آن لئیمان

مقابل به جان کندن جاودانی

که دارند اسیران خود را معذب

به صحرا نوردی و اشتر چرانی

پس از سالی آنگاهشان بر سر ره

به امید آمد شد کاروانی

به این نیت آرند کز عنف و غلظت

ستانند از یک به یک ارمغانی

فروشندشان بعد از آن همچو یوسف

به افسانه خوانی و جادو زبانی

جهان کارسازا من اکنون چه سازم

درین بینوائی به این ناتوانی

مگر حل این مشگل سخت عقده

تو سرور به عنوان دیگر توانی

وگرنه محال است آوردن او

به حجت نویسی و قاصد دوانی

قصیر است وقت و طویل است قصه

تو را نیز نفرت ازین قصه خوانی

محل تنگ‌تر زانکه من رفته‌رفته

کشم پرده از رازهای نهانی

سخن می‌کنم کوته آن گوهر آنجا

بزر در گرو مانده دیگر تو دانی

ولی زین سخن این توقع ندارم

من مفلس ای توامان امانی

که دست تو گرد سفر نافشانده

کند بر من و نظم من زرفشانی

بلی آن دو دعوی که تفصیل یک یک

شنیدست دارنده از من زبانی

چو نطقش به سمع معلی رساند

تو فرمان دهش گر به جائی رسانی

ازین کامیابی شود محتشم را

سرانجام عمر اول کامرانی

بود تا در آغاز عمر مطول

جوانی طراوت ده زندگانی

تو را ای جوانبخت از اقبال بادا

در انجام عمر طبیعی جوانی

به شاه شه نشان تا باشد ارزانی جهانبانی

به آن دستور عالیشان وزارت باد ارزانی

وزارت با چه با شاهانه اقبالی که در دوران

مهم آصفی را بگذراند از سلیمانی

اگر این آصفی می‌بود این بر خیارا هم

سلیمان آصفی می‌کرد او را بلکه دربانی

چراغ چشم بینش آفتاب سرمدی پرتو

طراز آفرینش نسخهٔ الطاف ربانی

سمی شاه ایوان رسالت آیت رحمت

محمد محرم خلوت سرای خاص سبحانی

نوشتی آصف بن برخیا را دور بعد از وی

به قدرشان بدی گر در مناصب اول و ثانی

گه تسخیر عالم در بنان فایض الفتحش

ز صد شمشیررانی کم مدان یک خامه جنبانی

چنان افکند عهدش طرح جمعیت که می‌ترسم

ز زلف مشگمویان هم برد بیرون پریشانی

هنوز از کنه ذاتش نیست و هم آگاه و می‌گوید

که اکثر گشته صرف خلقت او صنع یزدانی

ز دستش فیض زرباریست پیدا چون علامتها

که از باریدن باران بود در ابر بارانی

تقاضا می‌کند دور ابد پیوند دورانش

که چون ذات خدا باقی بماند عالم فانی

چو دولت را بر او بود اعتماد کل به این نسبت

ز القاب اعتمادالدولتش حق داشت ارزانی

قصیر و ناقص و کوته خیالست و زبون فکرت

برای فهم انسانیت وی فهم انسانی

چو زر از تنگنای آستین می‌ریزد آن یم دل

فلک را ظرف چندین نیست با این پهن دامانی

به گردون داده چندین چشم از آن رو خالق انجم

که در نظاره‌اش یک یک به فعل آرند حیرانی

اگر وقت غروب مهر تابد کوکب رایش

چو صبح از نور کسوت پوش گردد شام ظلمانی

عتابش وقت گرمی با هوا گر یابد آمیزش

ز خاک آتش برویاند مطرهای زمستانی

بوی زان پیشتر دولت قوی دستست در بیعت

که گردد گرد دستش آستین سست پیمانی

ایا فرمان ده یکتا و یا دستور بی‌همتا

که دولت را به جمعیت سوار فرد میدانی

وزیری چون تو می‌باید کز استیلای ذات خود

وزارت را کند تاج سر سلطانی و خانی

شوی گر مایل معماری ویرانهٔ عالم

ز ویرانی برون آیند ایرانی و تورانی

اگر تبدیل تحت و فوق عالم بگذرد در دل

زمین‌ها جمله فوقانی شوند افلاک تحتانی

به روز دولتت نازد جهان کز انبساط آمد

ز ایام دگر ممتاز چون نوروز سلطانی

حسد رخش تسلط بر ملوک نظم می‌تازد

تو سرور چون کمیت کلک را در نثر میرانی

ز طبعت بر بنان و از بنان بر خامه می‌ریزد

گوهر چندان که حصر آن تو خود تا حشر نتوانی

فدای نقطه‌های رشحه کلک تو می‌گردد

در بحری و سیم معدنی و گوهر کانی

نمی‌خواهم تو را ای کعبهٔ حاجات کم دشمن

که روز دولتت عید است و دشمن گاو قربانی

فلک را نیست چون یارا که گردد میزبان تو

سگانت را به خون دشمنانت کرده مهمانی

دلت بحریست آرامیده اما در غضب کرده

تلاطم‌هایش سیلی کاری دریای طوفانی

ز رشگ دست زر ریز تو بر سر خاک می‌بیزد

به غربیل مطر بیزی که دارد ابر نیسانی

تو در عالم چنان گنجیده‌ای کز معجز انشا

همان خود معنی صد فصل در یک سطر گنجانی

درند از رشگ بر تن شاهدان نظم پیراهن

تو چون بر شاهد معنی لباس نثر پوشانی

اشارات به نانت چرخ را دوار گرداند

اگر دوران ندارد دست ازین دولاب گردانی

پی ضبط جهان منصب دهان عالم بالا

جهانبانی به رغبت می‌دهندت گر تو بستانی

زمین گر ز آسمان لایق به شانت منبصی پرسد

به ظاهر آصفی گرید به زیر لب سیلمانی

سلیمانیت رامعجز همین بس کز تو می‌آید

که در وقت سیاست خاطر موری نرنجانی

نمی‌دانم عجب از گرمی بازار تدبیرت

ببرد زمهریر اعدای خود را گر بسوزانی

تو ای باد مراد ار بگذری بر طرف خارستان

فرستد گل به شهر از بوته‌ها خار بیابانی

و گر خصمت به گلزاری درآید گل شود غنچه

که در چشمش خلاند نوک هیاتهای پیکانی

چو ابر خوش هوا بر باغ بگذر کز سجود تو

خمد بهر هیات قوس و قزح سرو گلستانی

فلک بی‌رخصتت یک کار بی‌تابانه خواهد کرد

اگر در قتل خصمت از تو یابد دیر فرمانی

لباس خصم خود بینت قضا بی‌جیب می‌دوزد

که طوق لعنت شیطان کند آن را گریبانی

برای مدحتت در کی و حسی آرزو دارم

فزون از درک سحبانی زیاد از حس حسانی

تو را مداح جز من نیست اما می‌کند غیرت

زجاج سرخ را خون در دل از دل یاقوت رمانی

به طبع پست و نظم سست و مضمون فرومایه

میسر نیست بر گردون زدن کوس ثناخوانی

عرب تا عجم زد در ثنایت برهم آن گه شد

به سحبان العجم مشهور عالم‌گیر کاشانی

تو در آفاق ممتازی و ممتاز است مدحت هم

ز دیگر مدح‌ها ای خسرو ملک سخندانی

که از دل بر زبان نگذشته و از خامه بر نامه

ز دست به اذل ممدوح می‌بیند زرافشانی

جهان‌دارا مرا هر ساله از نزد تو مرسومی

مقرر بود و اخذش بود هم در عین آسانی

به من یک دفعه واصل گشت و بود امید کان مبلغ

مضاعف هم شود چون دولتت در دفعه ثانی

طمع چون در شتاب افتاد پا بیرون نهاد از ره

به دیوارش نخست از لغزش پا خورد پیشانی

سزای مرد طامع بس ز دوران پشت پا خوردن

گزیدن پشت دست یاس آنگاه از پشیمانی

الا ای پادشاه محتشم آنها که واقع شد

به من چرخ خصومت پیشه کرد از کین پنهانی

که در وضع جهان کرد اختراعی چند گوناگون

به آئینی که می‌بینی به عنوانی که می‌دانی

غرض کز غبن‌های فاحش ای اصل کفایتها

شدند اکثر فوائد ز آفت ایام نقصانی

ولی فاحش‌ترین غبن‌ها این بود داعی را

که از وصلت نشد واصل به صحبت‌های روحانی

ولی از ذوق گوشی از اشارات عیادت پر

دو چشم اندر ره حسن خرام و دامن‌افشانی

زبان آمادهٔ عرض ثنا و مدح خوانیها

ولی از کار رفته باوجود آن خوش الحانی

که ناگه خورد بر هم آن بساط و گرد موکبها

ز کاشان شد بهم آغوشی کحل صفاهانی

به معمار قضا فرما کنون کاندر زمان تو

بنای خانهٔ عیش مرا از نو شود بانی

ثنا چون با دعا اولیست ختمش هم بر آن بهتر

خصوصا این ثنا کز عرض حاجاتست طولانی

تفاوت تا بود با هم به قدر شان مناصب را

الا ای آفتاب آسمان مرتفع شانی

همایون منصب پر رونق بی‌انتقال تو

ز سلطانی و خانی باد افزون بل ز خاقانی