یک سال، هارون الرشید به زیارت کعبه رفته بود. هنگام طواف، دستور دادند مردم خارج شوند، تا خلیفه بتواند به راحتی طواف کند.
چون هارون خواست طواف نماید، عربی از راه رسید و با وی به طواف پرداخت. (این عمل بر خلیفه جاه طلب گران آمد و با خشم اشاهر کرد که مرد عرب را کنار کنند.) مأمورین به مرد عرب گفتند:
- کمی صبر کن تا خلیفه از طواف کردن فراغت یابد!
عرب گفت:
- مگر نمی‏دانید خداوند در این مکان مقدس همه را یکسان دانسته و در قرآن مجید فرموده است: سواء العاکف فیه و الباد(69)
چون هارون این سخن را از عرب شنید، به نگهبان خود دستور داد که کاری به او نداشته باشد و او را به حال خویش بگذارد.
آن گاه خود به طرف حجرالاسود رفت تا مطابق معمول به آن دست بمالد. ولی عرب آنجا هم پیش دستی نموده، قبل از وی، حجرالاسود را لمس کرد!
سپس هارون به مقام ابراهیم آمد که در آنجا نماز بخواند، باز هم عرب قبل از هارون به آنجا رسید و مشغول نماز شد. همین که هارون از نماز فارغ شد، دستور داد آن مرد را پیش او حاضر نمایند. وقتی دستور هارون را شنید گفت:
- من کاری با خلیفه ندارم، اگر خلیفه با من کاری دارد، خودش پیش من بیاید!
هارون ناگزیر نزد مرد عرب آمد و سلام کرد، عرب هم جواب سلامش را داد.
هارون گفت:
- اجازه می‏دهی در اینجا بنشینم.
عرب گفت:
- اینجا ملک من نیست، اینجا خانه خدا است، ما همه در اینجا یکسانیم. اگر می‏خواهی بنشین، چنانچه مایل نیستی برو.
هارون بر زمین نشست، روی به آن عرب کرد و گفت:
چرا شخصی مثل تو مزاحم پادشاهان می‏شود؟
عرب گفت:
آری! باید در مقابل علم کوچکی کنی و گوش فرا دهی.
(هارون از طرز سخن گفتن عرب ناراحت شد) به عرب گفت:
- می‏خواهم مسأله‏ای دینی از تو بپرسم، اگر درست جواب ندادی، تو را اذیت خواهم کرد.
- سؤال تو برای یاد گرفتن است یا می‏خواهی مرا اذیت کنی؟
- البته منظور، یاد گرفتن است.
- بسیار خوب! ولی باید برخیزی و مانند شاگردی که می‏خواهد مطلبی از استاد به پرسد، مقابل من بنشینی!
هارون برخاست و در مقابل وی روی زمین نشست.
هارون پرسید:
- بگو بدانم، خداوند چه چیزی را بر تو واجب کرده است؟
عرب گفت:
- از کدام امر واجب سؤال می‏کنی؟ از یک واجب یا پنج واجب یا هفده واجب یا سی و چهار یا نود و چهار و یا صد و پنجاه و سه بر هفده عدد و از دوازده یکی و از چهل یکی و از دویست پنج عدد و از تمام عمر یکی و یکی به یکی؟!
هارون گفت:
- من از یک واجب از تو سؤال کردم، تو برایم عدد شماری کردی!
عرب گفت:
- دین در دنیا بر پایه عدد و حساب بر قرار است و اگر چنین نبود، خداوند در روز قیامت برای مردم حساب باز نمی‏کرد.
سپس این آیه را خواند:
و ان کان مثقال حبة من خردل اتینابها و کفی بنا حاسبین(70)
در این هنگام، عرب خلیفه را به نام صدا کرد. هارون سخت خشمگین شد، طوری که برافروخته گردید، (زیرا به نظر خلیفه تمامی افراد به او باید امیرالمؤمنین می‏گفتند) در حالی که آثار خشم و غضب در چهره‏اش آشکار بود گفت:
- آنچه را که گفتی توضیح بده! اگر توضیح دادی آزاد هستی و گرنه، دستور می‏دهم بین صفا و مروه گردنت را بزنند!
نگهبان از خلیفه تقاضا کرد که او را به خاطر خدا و آن مکان مقدس نکشد!
مرد عرب از گفتار نگهبان خنده‏اش گرفت! هارون پرسید:
- چرا خندیدی؟
- از شما دو نفر خنده‏ام گرفت، زیرا نمی‏دانم کدام یک از شما نادان‏ترید؛ کسی که تقاضای بخشش کسی را می‏کند که اجلش رسیده، یا کسی که عجله برای کشتن می‏نماید نسبت به شخصی که اجلش نرسیده؟!
هارون گفت:
- بالاخره آنچه را که گفتی توضیح بده!
عرب اظهار داشت:
- اینکه از من پرسیدی: آنچه خداوند بر من واجب نمود چیست؟ جوابش این است که خداوند خیلی چیزها را به انسان واجب نموده است.
اینکه پرسیدم: آیا از یک چیز واجب سؤال می‏کنی؟ مقصودم دین اسلام است (که قبل از هر چیزی پیروی از آن بر بندگان خدا واجب است.)
منظورم از پنج، نمازهای پنجگانه، از هفده چیز، هفده رکعت نماز شبانه روزی و از سی و چهار چیز، سجده‏های نمازها و نود و چهار هم تکبیرات نمازهایی است که در شبانه روز می‏خوانیم و از صدو پنجاه و سه، در هفده عدد، تسبیح نماز است.
اما آنچه گفتم از دوازده عدد یکی، منظورم ماه رمضان است که از دوازده ماه، یک ماه واجب است. و آنچه گفتم از چهل یکی، هر کس چهل دینار طلا داشته باشد یک دینار واجب است زکات بدهد و گفتم از دویست، پنج، هر کس دویست در هم نقره داشته باشد، پنج درهم باید زکات بدهد.
اینکه پرسیدم: آیا از یک واجب در تمام عمر می‏پرسی؟
مقصودم زیارت خانه خداست که در تمام عمر یک بار بر مسلمانان مستطع واجب است و اینکه گفتم یکی به یکی، هر کس به ناحق کسی را بکشد باید کشته شود، خداوند می‏فرماید النفس بالنفس.
چون سخن عرب به پایان رسید، هارون از تفسیر و بیان این مسائل و زیبای سخن عرب بسیار خوشحال گشت و مرد عرب در نظرش بزرگ آمد و غضب تبدیل به مهربانی شد و یک کیسه طلا به عرب داد. آن گاه، عرب به هارون گفت:
- تو چیزهایی از من پرسیدی و من هم جواب دادم. اکنون من نیز از تو سؤال می‏کنم و تو باید جواب بدهی! اگر جواب دادی، این کیسه طلا مال خودت و می‏توانی آن را در این مکان مقدس صدقه دهی، اگر نتوانستی باید یک کیسه دیگر نیز به آن اضافه کنی تا بین فقرای قبیله خود تقسیم کنم.
هارون ناچار قبول کرد. عرب پرسید:
- خنفساء(71) به بچه‏اش دانه می‏دهد یا شیر؟
هارون غضبناک شد و گفت:
- آیا درست است فردی مثل تو از من چنین پرسشی بنماید؟
عرب گفت:
شنیده‏ام پیامبر فرموده است: عقل پیشوای مردم از همه بیشتر است. تو رهبر این مردم هستی، هر سؤالی از امور دینی و واجبات از تو پرسیده شود باید همه را پاسخ دهی. اکنون جواب این پرسش را می‏دانی یانه؟
هارون:
- نه! توضیح بده آنچه را که از من پرسیدی و دو کیسه طلا بگیر.
عرب:
- خداوند آنگاه که زمین را آفرید و جنبده‏هایی در آن بوجود آورد، که معده و خون قرمز ندارند، خوراکشان را از همان خاک قرار داد. وقتی نوزاد خنفساء متولد می‏شود نه او شیر می‏خورد و نه دانه! بلکه زندگیش از مواد خاکی تأمین می‏گردد.
هارون:
- به خدا سوگند! تاکنون دچار چنین سؤالی نشده‏ام.
مرد عرب دو کیسه طلا را گرفت و بیرون آمد. چند نفر از اسمش پرسیدند، فهمیدند که وی امام موسی بن جعفر علیه‏السلام است. به هارون اطلاع دادند، هارون گفت:
به خدا قسم! درخت نبوت باید چنین شاخ و برگی داشته باشد!(72)
(چون اولین سال زیارت هارون بود و حضرت نیز در لباس مبدل به مکه رفته بود، تا مردم او را نشناسند لذا هارون آن حضرت را نشناخت.)