به گزارش گروه سایر رسانه های دفاع پرس، شهریورماه سال 1359؛ یعنی حدود 19 ماه پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، جنگی در منطقه خلیج فارس توسط رژیم بعث عراق به ایران تحمیل شد که به اندازه دو جنگ جهانی اول و دوم به طول انجامید.

امروز شنبه 27 تیرماه مصادف با بیست و هفتمین سالروز پذیرش «قطعنامه598» در سال 1367 است؛ قطعنامه‌ای که به طور رسمی سند پایان تهاجم نظامی کشور عراق و حامیانش به خاک جمهوری اسلامی ایران محسوب می‌شود.

اینکه در طول جنگ‌تحمیلی عراق علیه ایران چه تعداد قطعنامه و با چه کیفیتی توسط شورای امنیت سازمان ملل صادر شده است باید گفت که سازمان ملل‌متحد به دلیل اینکه اساسی‌ترین وظیفهِ مهم‌ترین رکن آن یعنی شورای امنیت،پاسداری و تأمین صلح در جهان است، 9 بار قطعنامه‌هایی نه چندان قوی و عادلانه صادر کرد. به تعبیر دیگر از آغاز جنگ هشت ساله عراق علیه ایران، تا زمان پذیرش قطعنامه از سوی ایران (17ماه ژوئیهِ سال 1988 مقارن با 27 تیر ماه سال 1367) در مجموع 9 قطعنامه، یعنی به طور متوسط، برای هر سال یک قطعنامه صادر شد و افزون بر آن، بیش از 18 بیانیه هم در رابطه با جنگ عراق علیه ایران اعلام شد.

نکته حائز اهمیت در رابطه با قطعنامه‌های شورای امنیت این است که به نظر می‌رسد شورا در مورد جنگ عراق علیه ایران به مسامحه و ملاحظه‌کاری و نه شدت عمل علیه تجاوز و حتی کشوری که با حمله به مناطق غیرمسکونی، نفتکش‌ها و ... بانی گسترش جنگ بود، مبادرت کرد. به گونه‌ای که در بیشتر قطعنامه‌های صادر شدهِ شورای امنیت دربارهِ جنگ عراق علیه ایران، همواره، جنگ به عنوان «وضعیت» میان ایران و عراق بررسی شد.

شورای امنیت با آوردن واژهِ وضعیت،جنگ ایران و عراق را «تهاجم و تجاوز» به شمار نیاورد، در حالی‌که هر وضعیت و برخوردی متضمن آن است که یک طرف دست به تجاوز زده باشد. البته در قطعنامه‌های پایانی شورای امنیت، یعنی قطعنامه‌های 540، 582 و 598، پیشرفت‌های اندکی در تغییر موضع شورا روی داد. قطعنامهِ 540 در برخورد دو کشور اظهار تأسف و بر مطلوب بودن بررسی عینی جنگ تاکید کرد، هر چند این امر به منزله تأیید وقوع جنگ و برخورد بین ایران و عراق بود و بدین دلیل، گام مثبتی از سوی شورای امنیت به شمار می‌رفت اما وقوع جنگ، شورا را به وقوع تجاوز و تعیین متجاوز سوق نداد.

شورای امنیت در قطعنامهِ 582، از نخستین اقداماتی که به برخورد بین ایران و عراق منجر شد، اظهار تأسف کرد. در واقع این شورا ضمن تأیید تلویحی وقوع تجاوز، آن‌را به صراحت مطرح نکرد. ارائهِ نظر واقع بینانه در مورد جنگ در قطعنامهِ 598 به اوج خود می‌رسید زیرا در این قطعنامه برای نخستین بار به اساسی‌ترین خواستهِ ایران یعنی تعیین و معرفی متجاوز توجه شد. در نتیجه هرچند شدت موضع‌گیری‌های شورای امنیت در سال‌های پایانی جنگ کاهش یافت اما هیچ‌گاه عراق را به عنوان متجاوز معرفی نکرد.

باید در نظر داشت که در هیچ‌یک از قطعنامه‌های صادر شده در مورد این جنگ بر عقب‌نشینی بدون قید و شرط تأکید نشد. افزون بر آن، هیچ‌گونه مکانیسم اجرایی برای تضمین اجرای عقب‌نشینی به استثنای توصیه‌هایی مبنی بر استقرار نیروهای نظارت سازمان ملل‌متحد مطرح شده در چهار قطعنامه 514، 522، 540 و 598 پیش‌بینی نشد. در این صورت، دستیابی به راه حل جامع، عادلانه و شرافتمندانه که دو طرف آن را بپذیرند، در قطعنامه‌های 514 و 540 عملی نبود.

موضوع دیگر این است که شمارهِ قطعنامه‌های صادر شده در جنگ تحمیلی با فاصلهِ زیاد از هم تکرار شده است به گونه‌ای که نزدیک‌ترین فاصلهِ دو قطعنامه، شش قطعنامه یعنی قطعنامه‌های 582 تا 588 و بیشترین فاصلهِ، بین قطع‌نامه‌های 514 و 570 است. علاوه بر این بیشترین فاصلهِ زمانی قطعنامه‌های صادر شده در جنگ ایران و عراق، 665 روز است (فاصله قطعنامهِ 479 مصوب 6 مهر ماه و قطعنامهِ 514 مصوب 21 تیر ماه سال 1361) و کمترین فاصلهِ زمانی آن، 81 روز است( فاصلهِ بین قطعنامهِ 514 مصوب 21 تیر ماه سال 1361 و قطعنامهِ 522 مصوب 12 مهر ماه سال 1361.)

از نظر کمیت واژگانی نیز قطعنامه‌های شورای امنیت رقمی که در مورد جنگ را یادآور شده است،به 270 خط و سه هزار واژه می‌رسد. بر این اساس، کوتاه‌ترین و بلندترین قطعنامه در جنگ ایران و عراق به ترتیب، قطعنامه‌های 612 و 598 هستند.

منبع: ایسنا