به گزارش خبرنگار گروه فرهنگ و هنر دفاع پرس، کودکان و نوجوانان به‌عنوان بخشی مهم از جامعه، نیازمند تغذیه فرهنگی هستند. این گروه سنی کالای فرهنگی سالمی در اختیار ندارد. رسانه ملی تنها منبع تولید فرهنگی کودک و نوجوان، به تنهایی بار نهادهای دیگر چون سینما و کتاب را به دوش می‌کشد. با توجه به پایین بودن سرانه مطالعه در ایران و ضعف تولید محتوا در ادبیات دفاع مقدس با محوریت کودک و نوجوان، لزوم توجه ناشران تخصصی دفاع مقدس در این بخش به شدت احساس می‌شود.

مخاطبان فراموش شده

ادبیات دفاع مقدس به‌عنوان یکی از مهم‌ترین گونه‌های ادبی بعد از انقلاب در حوزه کودک و نوجوان کمتر ورود کرده است. نبودن نویسندگان متخصص، عدم سرمایه‌گذاری جدی، نداشتن برنامه‌های راهبردی، عدم شناخت بازار کتاب و سطح سلیقه کودک و نوجوان از عوامل مهم ضعف ادبیات دفاع مقدس در حوزه کودک و نوجوان به شمار می‌رود. در اینجا قصد نداریم تا بحث کلیشه‌ای تقابل «مرد عنکبوتی» و قهرمانان جنگ را داشته باشیم.

نمی‌توان در مقابل ورود قهرمان‌های غربی در قالب فیلم و عروسک و بازی‌های رایانه‌ای ایستاد و شدنی هم نیست؛ این آثار به هرحال راه خود را باز خواهند کرد. نکته مهم این است که حوزه نشر به‌عنوان بخشی از پدافند فرهنگی کارایی لازم را ندارد. انتظار نیست که کتاب کودک و نوجوان، حتما قهرمانانی مثل «بهنام محمدی» و «حسین فهمیده» را به مخاطب ارائه کند. فرماندهان بزرگ نیز می‌توانند موضوع کتاب شوند.

اگر بتوانیم آتش اشتیاق شناخت بزرگان انقلاب و دفاع مقدس را در ذهن کودکان در همین سنین پایین روشن کنیم می‌توانیم توقع داشته باشیم که در جوانی پای آرمان‌های نظام بایستند. کودکی که بدون درکی از تاریخ معاصرش بزرگ شده باشد، قطعا توان دفاع از آن را هم نخواهد داشت.

تولید کالای فرهنگی در حوزه کتاب آن گستردگی و سرمایه‌گذاری کلان در فیلم و بازی رایانه‌ای را ندارد؛ برای همین نگرانی از عدم استقبال و شکست تجاری چندان اهمیت ندارد. بسیاری از کتاب‌ها هستند که با حمایت دولت فقط برای کتابخانه‌ها منتشر می‌شود. فراوانی کتابخانه‌های سطح کشور می‌تواند محکی برای نیازسنجی مخاطب باشد.

متأسفانه مدیران انتشارات برای پایین آمدن هزینه تولید کتاب از طراحان جلد و صفحه‌آراهای حرفه‌ای در حوزه نشر کتاب کودک و نوجوان استفاده نمی‌کنند. بخش مهمی از جذابیت کتاب کودک به نوع گرافیک آن برمی‌گردد. اگر مخاطب کودک نتواند، در نگاه اول با آن ارتباط بگیرد، مسلما مراحل بعدی ارتباط صورت نخواهد گرفت.

«کمیک استریپ» نوعی از کتاب‌هایی است که در میان کودکان طرفداران زیادی دارد. این کتاب‌ها بیشتر از آنکه به متن متکی باشند، به تصویر متکی هستند. انتشارات «صریر» دو نمونه از این آثار را منتشر کرده است. «قهرمانان» مجموعه کتاب‌هایی است که به شیوه «کمیک استریپ» به زندگی فرماندهان جنگ می‌پردازد.

«محمد بروجردی» و «علی صیادشیرازی» دو تن از فرماندهان شهیدی هستند که در کتاب «قهرمانان» به آنها پرداخته شده و بخشی کوچک از وقایع جنگ را روایت می‌کند. هرچند نوع طراحی صفحات سنتی است و نوآوری در آن دیده نمی‌شود، اما به‌عنوان قدم اول اتفاق مبارکی است. جامعه کودک نیازمند انتشار چنین کتاب‌هایی است.

حسن «قهرمانان» این است که به اطناب نیفتاده و داستان را تا حد ممکن خلاصه کرده است. این نکته برای کودک کتاب‌گریز امروز امری ضروی است. این نوع انتشارات «صریر» هرچند قابل تقدیر است، اما توانایی ادامه مسیر را به تنهایی ندارد. همه ناشران به‌خصوص ناشران تخصصی کتاب دفاع مقدس می‌توانند قدم‌های جدی و موثری بردارند؛ اما متاسفانه با تعلل، کاری از پیش نمی‌برند.

یکی از معضلاتی که سبب شده ادبیات دفاع مقدس در حوزه کتاب کودک کاری از پیش نبرد، نبود نمایشگاه تخصصی کتاب کودک و نوجوان است. نمایشگاه کتاب تهران به‌عنوان مهمترین رویداد فرهنگی به دلیل تنوع موضوعات و گستردگی طیف مخاطب مکان مناسبی برای این نیست تا ناشران کتاب کودک دور هم جمع شوند؛ که موانع پیش رو بردارند.

حل مشکلات کتاب کودک، نیازمند نمایشگاهی با استانداردهای مختص به خود است؛ که در فصلی مناسب با سرمایه‌گذاری لازم برگزار شود. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به‌عنوان متولی فرهنگ کشور باید در این زمینه گام‌های بلندی بردارد. کتاب کودک نه‌فقط در ادبیات دفاع مقدس و انقلاب، بلکه در زمینه‌های دیگر مثل شعر کودک، ادبیات حماسی و تعلیمی و داستان‌های علمی و تخیلی نیز دچار فقر فرهنگی هستند.

گاهی کتاب‌هایی منتشر می‌شوند و سر از کیوسک‌های روزنامه فروشی درمی‌آورند؛ این کتاب‌ها بیش از آنکه مفید باشند کودک را نسبت به کتاب و کتاب‌خوانی بدبین می‌کند. داستان‌های هزاربار گفته شده، با تصاویر کاملا ابتدایی به هیچ‌ عنوان مخاطب (کودک) را که با داستان‌های پیچیده‌تر از آن آشناست، جذب نمی‌کند.

ناشران باید با دعوت از نویسندگان و شاعران نام‌آشنا و کارآزموده علاوه بر بازخوانی ادبیات کهن با کودک و نوجوان دهه 80 و 90 اقدام به بازآفرینی داستان‌های جنگ تحمیلی و انقلاب اسلامی کنند. تولید محتوا در جبهه فرهنگی برای کودکان و نوجوانان یکی از استراتژی‌هایی است که توجه چندانی به آن نمی‌شود.

جهت‌دهی فکر و اندیشه جستجوگر کودک و نوجوان می‌توانند در آینده نتایج مثبت یا منفی به بار آورد. چرا از این سرمایه انسانی که در آینده نظام جمهوری اسلامی ایران را سیاست‌گذاری و مدیریت خواهد کرد به درستی بهره‌برداری نکنیم؟ ادبیات دفاع مقدس در حوزه بزرگ‌سال قدم‌های اساسی برداشته و بخشی مهم از جریانات ادبی کشور را به دست گرفته است؛ برای همین سطح توقع از ناشران این حوزه بالا رفته، و باید برای ورود به حوزه ادبیات و دفاع‌ مقدس در حوزه کودک و نوجوان جایگاهی ویژه به‌دست بیاورند.

انتهای پیام/ 161