متخصصان مي‌گويند حدود صد نوع دمانس (اختلال حافظه) شناسايي شده كه آلزايمر از همه آنها شايع‌تر است و همين مساله نشان ميدهد هر اختلال حافظه‌اي آلزايمر نيست.
دكتر مريم نوروزيان، متخصص بيماري‌هاي مغز و اعصاب در گفت‌وگو با جام‌جم دمانس را چنين تعريف مي‌كند: دمانس يا خردسودگي به شرايطي اطلاق مي‌شود كه بر اثر آن طي روندي آهسته و تدريجي، قواي عالي مغز دچار آسيب شده و از بين ميرود بنابراين وقتي صحبت از دمانس مي‌شود حتماً بايد اختلال حافظه را در نظر داشت.
به گفته اين پزشك متخصص، حافظه بخش بسيار مهمي از قواي عالي مغز را تشكيل ميدهد، اما به غير از آن اعمال ديگري مانند يادگيري، تفكر، استدلال، زبان، قضاوت و برنامه‌ريزي نيز از جمله قواي عالي مغز است كه همه اين اعمال وجه تمايز انسان با ساير موجودات به‌حساب مي‌آيد.
آلزايمر، شايع‌ترين نوع دمانس
اين روزها بيشتر افراد، چه پير باشند و چه جوان، به محض فراموش كردن هر نكته و موضوعي آن را به آلزايمر ربط مي‌دهند و نگران مي‌شوند؛ در حالي كه پزشكان متخصص مي‌گويند آلزايمر در اكثر موارد بيماري سنين سالمندي است كه تنها پزشك متخصص مي‌تواند آن را تشخيص دهد.
دكتر نوروزيان نيز با اشاره به اين‌كه آلزايمر شايع‌ترين نوع دمانس است، تاكيد مي‌كند: همه موارد دمانس را نبايد به بيماري آلزايمر مربوط دانست؛ در واقع بيماري آلزايمر فقط شامل حدود 50 تا 70 درصد اين موارد مي‌شود.
به گفته وي، آلزايمر در سنين سالمندي و پس از 65 سالگي روي ميدهد و چنانچه فردي در سنين پايين‌تر با اين مشكلات روبه‌رو شود يا ناشي از انواع ديگر اختلالات غير از آلزايمر مانند دمانس‌هاي عروقي است يا آلزايمر زودرس بوده كه البته اين مورد بسيار كم و نادر است.
اين دانشيار دانشگاه علوم پزشكي تهران با اشاره به دمانس‌هاي عروقي چنين توضيح ميدهد: پس از آلزايمر، شايع‌ترين نوع دمانس مربوط به دمانس عروقي است و با توجه به اين‌كه مي‌توان از بروز آن پيشگيري كرد، بسيار مهم است كه مردم نيز اطلاعات كافي در اين مورد داشته باشند. دمانس‌هاي عروقي به علت تنگي عروق قلب، افزايش فشارخون، كلسترول بالا، بيماري قند، چاقي و وزن زياد، كم تحركي و افسردگي طولاني‌مدت روي ميدهد و ميان افراد بي‌سواد نيز شايع‌تر است.
با توجه به اين‌كه بيشتر افراد هر نوع اختلال حافظه را به اشتباه آلزايمر مي‌نامند، بهتر است نكاتي را در اين مورد بدانيم.
دكتر نوروزيان نيز در اين باره يادآور مي‌شود: چنانچه فردي مانند گذشته بخوبي و مستقل از عهده كارها و مسووليت‌هاي زندگي‌اش بر‌آيد، نمي‌توان به آلزايمر شك كرد. در مقابل كسي كه به اين بيماري مبتلا مي‌شود، بتدريج ساير افراد در خانواده و اجتماع متوجه مشكل او خواهندشد.
تمركز و تكرار، شيوه‌هايي براي مقابله با فراموشي
چرا اينقدر فراموشكار شده‌ام؟ چرا در اين سن و سال همه كارهايم را فراموش مي‌كنم؟ من كه در دوران كودكي با يك‌بار خواندن مطلبي آن را حفظ مي‌شدم، چرا امروز نمي‌توانم چيزي را به خاطر بسپارم؟ و... . شايد شما هم اين سوال‌ها را بارها از خودتان پرسيده باشيد و ندانيد علت اين همه حواس‌پرتي چيست.
دكتر نوروزيان در اين باره توضيح ميدهد: مغز ما براي اين‌كه موردي را به خاطر بسپارد، اول بايد آن را بدرستي ثبت كند. اين مرحله بسيار مهم است، چراكه اگر مطلبي بدرستي به مغز سپرده شود، مغز سالم آن را به خاطر خواهد سپرد.
با اين توضيح شايد شما هم متوجه علت بسياري از فراموشكاري‌هايتان شده باشيد؛ خيلي‌ها چندين كار مختلف را همزمان انجام مي‌دهند و هنگامي كه ورودي‌هاي مغز افزايش مي‌يابد، تمركز آن روي داده‌اي خاص كمتر شده و مرحله ثبت بخوبي انجام نمي‌شود.
دكتر نوروزيان مي‌افزايد: پس از مرحله ثبت، مغز براي مدتي اطلاعات را در جايي به نام حافظه كوتاه‌مدت نگه مي‌دارد و سپس براساس اهميتي كه فرد براي آن اطلاعات قائل است، موارد مي‌تواند وارد حافظه بلندمدت شده يا نشود. مرحله بعد نيز تكرار است و هرچه اين تكرار بيشتر باشد، جايگاه مطلب عميق‌تر مي‌شود.
وي با اشاره به اين‌كه زندگي امروزي نيازمند به خاطر سپردن اطلاعات بيشتري در مقايسه با زندگي‌هاي ساده گذشته است، مي‌گويد: با توجه به اين موضوع، مردم نيز شكايت بيشتري دارند، ولي همه ما بايد انتظارات غيرواقعي را نيز بشناسيم و بدانيم سرعت پردازش حافظه با افزايش سن كند مي‌شود، ولي در صورت سلامت، عمق توانايي‌اش كاهش نخواهد يافت.
دكتر نوروزيان تاكيد مي‌كند: بزرگسالان بايد تلاش كنند و خودشان را با شرايط جديد وفق دهند و حتي اگر برايشان سخت است، بتدريج نكات جديد مربوط به زندگي اين دوران را بياموزند؛ مواردي مانند استفاده از تلفن همراه و كامپيوتر از جمله كارهايي است كه برخي بزرگسالان از آن اجتناب مي‌كنند، در حالي كه همراهي با اين‌گونه پيشرفت‌هاي ساده به پويايي مغز كمك مي‌كند.
خانواده‌ها هم دقت كنند
بدون شك اختلال حافظه در دوران سالمندي يكي از سخت‌ترين و البته مهم‌ترين شرايطي است كه افراد زيادي را درگير مي‌كند. اينجاست كه اگر خانواده‌ها ندانند چطور بايد با اين موضوع روبه‌رو شوند، مستاصل شده و نمي‌توانند از عهده كارها بربيايند.
دكتر نوروزيان ضمن تاكيد بر اين‌كه اختلال حافظه در سالمندان بايد جدي گرفته شود، مي‌گويد: حتماً در چنين شرايطي بايد به پزشك مراجعه كنيد تا او با بررسي‌ها و معاينات دقيق و موردنياز، علت اصلي اختلال را يافته و درمان مناسب را آغاز كند. به عنوان مثال يكي از موارد مهمي كه مي‌تواند موجب اختلال حافظه در دوران سالمندي شود، افسردگي است؛ چراكه سالمند افسرده علاقه‌اي به شنيدن و تمركز بر موضوعات ندارد و در نتيجه مرحله ثبت اطلاعات بخوبي انجام نمي‌شود.
اين پزشك متخصص مي‌افزايد: اختلال حافظه در سنين پس از 65 سالگي روي ميدهد، پس از 75 سالگي بسيار بيشتر مي‌شود و در 85 سالگي به بعد نيز 47 درصد افراد دچار دمانس هستند.
دكتر نوروزيان ضمن تاكيد بر مراجعه بموقع به پزشك مي‌گويد: زماني كه اختلال حافظه پيشرفت مي‌كند و به‌عنوان مثال فرد نمي‌داند پول‌هايش را كجا گذاشته، سيستم‌هاي هذياني شروع شده و فرد تصور مي‌كند كسي پولش را دزديده است. اين مورد درباره سالمنداني كه از ابتدا شكاك و بدبين بوده‌اند، شديدتر است. افراد مبتلا به آلزايمر ممكن است صحنه‌هاي تلويزيون را هم واقعي بدانند.
به گفته وي، وقتي حافظه با مشكل روبه‌رو مي‌شود، رفتار هم آسيب مي‌بيند؛ بيمار بي‌قرار شده و فكر مي‌كند در خانه‌اش نيست، تصور مي‌كند دخترش خواهر اوست و به دنبال مادرش مي‌گردد كه سال‌ها پيش فوت شده است. حتي هذيان آلزايمر ممكن است به اين شكل بروز كند كه بيمار فكر كند همسرش به او وفادار نيست.
دكتر نوروزيان به خانواده اين بيماران چنين توصيه مي‌كند: در مراحل اوليه بايد به پزشك مراجعه كنيد تا با استفاده از داروهاي مناسب، روند بيماري كند شود؛ نكته مهمي كه بايد حتماً مورد توجه قرار گيرد اين است كه سالمندان در مقايسه با جوانان به داروها خيلي حساس‌تر هستند. بنابراين مقدار مصرف دارو حتماً بايد طبق نظر پزشك تعيين شود.
به گفته وي، اعضاي خانواده نبايد در مورد فراموشي بيمار خيلي با او بحث و مجادله كنند و حتي گاهي بهتر است طوري نشان دهند كه اصلاً اتفاق مهمي نيفتاده است. همچنين وقتي او وارد گفتمان هذياني مي‌شود، به جاي بحث كردن بايد از بيمار حمايت كنند و به او آرامش دهند.
نيلوفر اسعدي‌بيگي
