وقتی پیامبر(ص) در کنار جمره عقبه با اهل یثرب پیمان بست، ابلیس، فریادی کشید و گفت: ای بزرگان قریش و عرب، این محمد و صابئین از اوس و خزرج هستند که در کنار جمره عقبه با او بیعت می‌کنند تا با شما بجنگند!
ندای آسمانی در نزدیکی ظهور، صدایی است که از آسمان شنیده می‌شود و در آن به معرفی حضرت مهدی(عج) و بیان نام، نسب و حقانیت ایشان و پیروانش می‌پردازد.
این صدا توسط همگان شنیده می‌شود و می‌توان آن را معجزه‌ای دانست که بدون هیچ وسیله ارتباطی، همگان حتی افرادی که در خواب هستند، آن را می‌شنوند، ندای آسمانی با الفاظ «ندا»، «صیحه»، «صوت»، «اعلان»، «فزعه» و «هدّه» در احادیث شیعه و عامه آمده است.
به همین منظور بر آن شدیم به بررسی و تحلیل بیشتر درباره ندای آسمانی بپردازیم که بخش دوم به «پیشینه ندای آسمانی» اختصاص دارد که از کتاب «ندای آسمانی» تألیف سیدحسین زمانی بیان می‌شود:
پیش از این خبرگزاری فارس، گزارشی با عنوان «ویژگی‌های «صیحه آسمانی»/ ندای آسمانی در چه ماهی اتفاق می‌افتد» منتشر کرده است.
* پیشینه ندای آسمانی در ادیان قبل از اسلام
ندای آسمانی در یهودیت
دانشمند یهودی، «جولیوس کرینستون» به ندای آسمانی در دین یهود، پیش از آمدن مسیحا اشاره می‌کند، ایشان بعد از شمردن فعالیت‌های الیاس (پیش آهنگ مسیحا) می‌گوید:
سپس جهان که از گناه و تیره‌روزی، رنجور است، حقیقتاً به خدا روی خواهد آورد و صدای شیپور میکائیل، رئیس فرشتگان را خواهند شنید که آمدن مسیحا را اعلام می‌کند.
او درباره «ملاکی» می‌گوید: همچنین وی اندیشه تازه‌ای را می‌افزاید که متکلمان یهودی و مسیحی، آن را بسیار توسعه داده‌اند و آن، آمدن الیاس نبی است. «ملاکی» او را «فرشته عهد» می‌شناسد که فرا رسیدن روز بزرگ خداوند را اعلام خواهد کرد و میان پدران و فرزندان، آشتی خواهد داد.
«کرینستون» در بخش پایانی کتاب با عنوان «انتظار مسیحا در دعاهای یهود» می‌نویسد:
مناجات «یوتصروت» که برای سبت‌های ممتاز سال است و تنها در کامل‌ترین نمازها آمده است، بهترین بیان از اندوه ملی قوم یهود را ارائه می‌دهد، در بخشی از این مناجات آمده است:
«... دختر صهیون، حقیقتاً شادمانی خواهد کرد؛ زیرا مسیحا می‌آید، باکره اسرائیل از شادی فریاد خواهد زد؛ زیرا میکائیل فرشته به زودی از ستیغ کوه صدا در خواهد داد: یک منجی برای صهیون آمده است».
دوران ظهور ماشیح در کتاب «گنجینه‌ای از تلمود» این‌گونه توصیف شده است:
یک روایت چنین نقل می‌کند: طی دوران هفت‌ساله‌ای که ماشیح، فرزند داود در آن ظهور خواهد کرد... در سال ششم، صداهایی از آسمان به گوش خواهد رسید و در سال هفتم، جنگ‌ها در خواهند گرفت و در پایان این دوران هفت‌ساله، فرزند داوود، ظهود خواهد کرد.
ندای آسمانی در مسیحیت
کتاب‌های مسیحیان نیز اشاراتی به صدای آسمانی دارند:
در «انجیل متی» آمده است:
آن‌گاه علامت پسر انسان در آسمان پدید شود و در آن وقت، جمیع طوایف زمین، سینه‌زنی کنند و پسرانشان را ببینند که بر ابرهای آسمان با قوت و جلال عظیم می‌آید و فرشتگان خود را با صور بلند آواز فرستاده، برگزیدگان او را از بادهای اربعه از کران تا به کران فلک فراهم خواهند آورد.
و در رساله اول پولس به تسالو نیکیان آمده است:
زیرا خود خداوند با صدا و با آواز رئیس فرشتگان و با صور خدا از آسمان نازل خواهد شد و مردان در مسیح اول خواهند برخاست.
و در مکاشفه یوحنا آمده است:
و فرشته‌ای دیگر را دیدم که در وسط آسمان پرواز می‌کند و انجیل جاودانی را دارد تا ساکنان زمین را از هر امت و قبیله و زبان و قوم بشارت دهد و به آواز بلند می‌گوید:
«از خدا بترسید و او را تمجید کنید؛ زیرا که زمان داوری او رسیده است، پس او را که آسمان و زمین و دریا و چشمه‌های آب را آفرید، پرستش کنید».
* پیشینه ندای آسمانی در تاریخ اسلام
وقتی به تاریخ اسلامی نگاه می‌کنیم، می‌بینیم در گذشته، ندای آسمانی و ندای ابلیس اتفاق افتاده و در تاریخ و روایات، ثبت شده است، در این‌جا به بیان برخی از آنها می‌پردازیم:
- ندای آسمانی جبرئیل در بیان شجاعت حضرت علی(ع)
در کتب تاریخی و روایی نقل شده است که وقتی حضرت علی(ع)، در جنگ احد آن رشادت‌ها و از خود گذشتگی را نشان داد، جبرئیل امین از آسمان ندا داد: «سَیْفَ اِلاَّ ذُوالْفِقارِ وَلا فَتی اِلاَّ عَلِیّ» و کسانی که در آنجا بودند آن ندا را از آسمان شنیدند.
-ندای جبرئیل امین در شهادت امیرمؤمنان علی(ع)
علامه مجلسی می‌گوید: در بعضی از کتب قدیمی، روایتی در باب چگونگی شهادت حضرت علی(ع) دیدم و از آن، مقداری را به صورت خلاصه آوردم، این روایت را ابوالحسن علی بن عبدالله بن محمد البکری از لوط بن یحیی، از اساتید و پیشانیش نقل کرده است، علامه مجلسی، در قسمتی از این نقل، ندای جبرئیل امین(ع) را بعد از شهادت حضرت علی(ع) به این صورت می‌آورد:
«جبرئیل امین بین آسمان و زمین ندا داد با صدایی که هر فرد بیدار، آن را می‌شنید: به خدا سوگند! پایه‌های هدایت منهدم شد، ستارگان آسمان و نشانه‌های تقوا به خدا سوگند، خاموش شدند و ریسمان‌های محکم به خدا قسم پاره شدند، پسر عموی محمد مصطفی(ص) کشته شد، وصی برگزیده کشته شد، علی مرتضی کشته شد، به خدا سوگند، سید الاوصیاء کشته شد، او را اشقی الاشقیاء کشت».
-ندای ابلیس در عقبه
وقتی پیامبر گرامی اسلام(ص) در کنار جمره عقبه با اهل یثرب، پیمان بست و آنها با رسول خدا(ص) بیعت کردند، ابلیس، فریادی کشید و مشرکان مکه را از این پیمان مخفیانه آگاه کرد، این مطلب، یعنی ندای ابلیس، در کتاب‌های مختلفی از شیعه و عامه نقل شده است که در این‌جا به برخی از آنها می‌پردازیم:
1. قطب‌الدین راوندی می‌گوید:
وقتی انصار جمع شدند و با رسول خدا(ص) بیعت کردند، ابلیس با صدای بلند، اعلان کرد: ای بزرگان قریش و عرب، این محمد و صابئیان از اوس و خزرج هستند که در کنار جمره عقبه با او بیعت می‌کنند تا با شما بجنگند. اهل منا، این صدا را شنیدند و قریش متوجه شدند و سلاح‌هایشان را برداشتند. از طرف دیگر، پیامبر گرامی اسلام، صدا را شنید و به انصار فرمود: پراکنده شوید.
2. ابن هشام از ابن اسحاق و او با واسطه از «کعب‌بن مالک» نقل می‌کند که گفت:
اولین کسی که با رسول خدا(ص) بیعت کرد، «براء بن معرور» بود، سپس بقیه بیعت کردند، وقتی با رسول خدا(ص) بیعت کردیم، شیطان از ابتدای عقبه فریاد زد به بالاترین صدایش. ای اهل منازل آیا شما غافلید و صابئیان با او برای جنگ با شما جمع شده‌اند، رسول خدا(ص) فرمود: این شیطان عقبه است، سپس فرمود: بشنو ای دشمن خدا، به خدا قسم از دورت پراکنده می‌شوند، سپس فرمود: به کاروان‌هایتان برگردید.
