خوش آمدید

  همچنان با گذری سطحی در اتوبان‌هایی مثل شهید مدرس، شهید چمران، شهید همت و شهید آیت الله حکیم می‌توان بیلبوردهایی را که هیچ نشانی از کالای وطنی ندارند، به وفور دید اما این تابلوهای تبلیغاتی تفاوتی عمده‌ای با گذشته کرده‌اند.

 

 جوان‌آن‌لاین، بعد از آنکه سال 91 به نام «تولید ملی، حمایت از کار و سرمایه ایرانی» نامگذاری شد، راهکارهای بسیاری برای تحقق این شعار از سوی مسئولان و صاحبنظران ارائه شد که یکی از ابتدایی‌ترین این مسائل، اعمال محدودیت برای تبلیغ کالاهای خارجی در سطح شهرها و فضاهای تبلیغ محیطی بود؛ راهکاری که اگرچه ابتدایی‌ترین راه به نظر می‌آمد، اما تصویب و اجرای این مصوبه با گذشت نزدیک به شش ماه از آغاز سال جاری، همچنان در چنگال کاغذبازی‌های اداری و وقت‌کشی‌های قابل تامل(!) دست و پا می‌زند، که موجب جولان خیره کننده تبلیغات کالاهای خارجی در سطح شهرها و مظلوم باقی ماندن تولید داخل شده است.

از این دست به آن دست!

تبلیغات بی‌شمار کالاهای خارجی در خیابان‌ها و اتوبان‌های کلانشهرها به ویژه تهران در شرایطی در ابتدای سال و سال‌های گذشته به وفور یافت می‌شد که با نامگذاری امسال به سال تولید ملی، شورای شهری‌ها و دیگر مسئولان عزمشان را جزم کردند تا جلوی اینگونه تبلیغات را در سطح کلان بگیرند. با وجود این، بی‌آنکه عزم راسخی برای اجرای این طرح وجود داشته باشد مسئولان هر روز این طرح را از دستی به دست دیگر می‌چرخانند تا در نهایت هم نیمی از سال تولید ملی گذشته و همچنان تنها مصاحبه‌های مسئولان است که در رسانه‌ها جولان می‌دهد و بی‌آنکه از تعداد و حجم تبلیغ کالاهای خارجی کاسته شود، بر تعداد آنها افزوده نیز شده است!

پس از 6 ماه باز هم پیش‌بینی؟!

با تمام این اوصاف و در شرایطی که تاکنون بارها از ممنوعیت تبلیغ کالای خارجی در سطح شهر بحث و تبادل نظر صورت گرفته است و مسئولان شهرداری، استانداری، شورای شهر، وزارت ارشاد، وزارت صنعت و دیگر ارگان‌های مسئول در این باب اظهار نظرهای متفاوتی را انجام داده‌اند روز گذشته پس از گذشت شش ماه رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر از ارسال ‌طرح حمایت از تبلیغات کالاهای داخلی و محدودیت تبلیغات کالاهای خارجی به هیئت رئیسه شورای اسلامی شهر تهران خبر داد.

مرتضی طلایی با اشاره به طرحی که قرار بود مدت‌ها پیش برای حمایت از تبلیغات کالاهای داخلی و همچنین محدودیت تبلیغات کالاهای خارجی در سطح شهر تصویب و اجرا شود، اظهار داشت:‌ پس از جلسات متعدد طرح اشاره شده با حضور کارشناسان تهیه و تدوین شد.

جالب اینجاست که وی «پیش بینی» کرده است طرح حمایت از تبلیغات کالاهای داخلی به زودی در دستور کار شورا قرار بگیرد!

دانشجو: به شهرداری تذکر می‌دهیم

اما صحبت‌های طلایی در شرایطی است که با نگاهی به اتوبان‌ها و خیابان‌های پایتخت و کلانشهرها می‌توان به حجم انبوه تبلیغات کالای خارجی پی برد (برای نمونه، بزرگراه مدرس و خیابان جمهوری). با این حال اینکه با کدام منطق همچنان این لایحه یا طرح بسیار پر اهمیت برای جوانان، نیروی کار و تولید ملی کشور همچون توپی از این زمین به زمین دیگر انداخته می‌شود و تاکنون هیچ اقدام اساسی برای جلوگیری از این مهم صورت نگرفته است، جای سؤال دارد!

در همین ارتباط سخنگوی شورای شهر در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعی «جوان» می‌گوید: قرار بر این بود که سازمان زیباسازی، لایحه حمایت از تبلیغات کالای خارجی را طراحی کند و پس از امضای شهردار به شورا تحویل دهد اما بعد از گذشت چند وقت، مسئولان این سازمان قبل از آنکه طرح توسط شهردار امضا شود، طی مصاحبه‌هایی اعلام کردند که طرح را به شورا داده‌اند!

خسرو دانشجو خاطر نشان می‌کند: ما در همان زمان هم پیگیری‌های زیادی را انجام دادیم که این لایحه ارسال شده کجاست؟! بعد از آن متوجه شدیم که این لایحه در بروکراسی‌های اداری شهرداری گیر کرده است. پس از آن با کمک کارشناسان خودمان طرحی را در کمیسیون فرهنگی تنظیم کردیم و به جای شهرداری به شورا ارائه دادیم!

دانشجو می‌افزاید: به احتمال بسیار زیاد هم این طرح پس از تعطیلات وضعیتش مشخص شود.

اما سخنگوی شورای شهر در پاسخ به این سؤال که چه کسی در شرایط کنونی پاسخگوی این حجم انبوه تبلیغات کالای خارجی در سطح شهرهاست، بیان می‌کند: شک نکنید که به خاطر این اهمال به شهرداری که مسئول اجرایی است تذکر خواهیم داد. حسب الامر دستور مقام معظم رهبری، امسال تولید ملی باید در اولویت باشد.

فارسی بخوانید، خارجی بخرید!

با وجود این همچنان با گذری سطحی در اتوبان‌هایی مثل شهید مدرس، شهید چمران، شهید همت و شهید آیت الله حکیم می‌توان بیلبوردهایی را که هیچ نشانی از کالای وطنی ندارند، به وفور دید اما این تابلوهای تبلیغاتی تفاوتی عمده‌ای با گذشته کرده‌اند و آن‌هم تغییر زبان و نگارش آنهاست که از زبان خارجی به فارسی تبدیل شده است و از این طریق می‌توان به راحتی با «خطای دید» تبلیغات را داخلی تصور کرد.

چه کسی پاسخگوست؟

در حالی که تبلیغات گسترده کالاهای خارجی باعث افزایش متقاضیان این کالا‌ها شده و با خرید هر کالای خارجی زمینه نابودی فرصت‌های شغلی ایجاد می‌شود، اما همچنان و در کمال تعجب مسئولان دست روی دست گذاشته‌اند و با توجیه‌های متفاوت از تبلیغ وسیع این اجناس در فضای عمومی شهر‌ها چشم‌پوشی کرده‌اند! روند کند اعمال محدودیت در تبلیغات کالای خارجی، در گذشته انتقاد صریح نمایندگان مجلس نهم را نیز در پی داشته است اما به نظر می‌رسد که در شرایط کنونی نمایندگان هم دیگر از این شرایط دلسرد شده‌اند!

  بعد از جنگ جهانی دوم استفاده از شیر خشک به صورت گسترده جایگزین شیر مادر شد که این امر باعث نگرانی جوامع جهانی شد اما امروزه مجامع علمی جهان دریافته‌اند که هیچ غذایی قابل جایگزینی با شیر مادر نیست.

 

  برابر با آماری که یونیسف در بیانیه امسال خود درباره تغذیه با شیر مادر آورده، هم اکنون میزان جهانی تغذیه با شیر مادر نزدیک به 38درصد است و تلاش بیشتری نیاز است تا کشور‌ها به اهمیت تغذیه با شیر مادر پی برده و برای آن برنامه ریزی کنند.

در دو دهه اخیر به دنبال دستیابی مجامع علمی جهان به شناخت نو و همه جانبه نسبت به ارزش اهمیت و نقش شیر مادر در تأمین سلامت و بقای کودک، شاهد رویکرد جهانی به ترویج تغذیه با شیر مادر بوده‌ایم. تقریبا هر ماهه اطلاعات جدیدی حاکی از بی‌مانندی شیر مادر برای حفظ و ارتقای سلامت و رشد و تکامل مطلوب کودکان و حتی باقی ماندن آثار استثنایی آن بر سلامت دوران بزرگسالی کسانی که دوران شیر خواری را با بهره گیری از شیر مادر پشت سر گذاشته‌اند، منتشر می‌شود.

در ایران، انجمن ترویج تغذیه با شیر مادر نخستین انجمن خیریه و غیر دولتی در خصوص ترویج تغذیه با شیر مادر است که به همت دکتر سید علیرضا مرندی و مشارکت گروهی از اساتید دانشگاه و متخصصان اطفال در سال 1375 تشکیل شده و فعالیت رسمی خود را آغاز کرد. از دهه 80 فعالیت‌های ترویجی برای آگاه سازی به ویژه مادران درباره تغذیه کودکان با شیر مادر در سراسر کشور توسعه یافت. در حال حاضر نیز کارگاه‌ها و کمیته‌های مختلفی در این راستا در سطح استان‌های کشور با محوریت و مدیریت دانشگاه‌های علوم پزشکی مشغول فعالیتند.

* شیر مادر در منابع دینی

شیر مادر در منابع اسلامی همچون قرآن کریم که به عنوان مهم‌ترین و اساسی‌ترین منبع و در حقیقت قانون اساسی اسلام است، مورد تأکید قرار گرفته، آیات 233سوره بقره، 15سوره احقاف، 14سوره لقمان، 23سوره نسا، 6 سوره طلاق، آیه 2 سوره حج، 7 و 12 سوره قصص به طور تخصصی و صریح به تغذیه کودک با شیر مادر پرداخته است. علاوه بر این، روایات متعددی از پیامبر (ص) و معصومین (ع) و نیز در کتب فقهی مطالب جالب و مهمی در مورد تغذیه با شیر مادر و آثار و احکام آن وجود دارد.

در حقوق اسلام بر همین پایه حق حضانت کودک در دوران شیر خواری با تأکید به مادر می‌دهند و نیز باز بر همین پایه اجرای برخی احکام به زمان دیگر پس از دوره شیر دهی منتقل می‌گردد.

این جمله مبارک امیر المومنین (ع) است که کودک با هیچ شیری تغذیه نمی‌شود که به اندازه شیر مادر خودش مبارک و یا با برکت باشد. همچنین از حضرت امام صادق (ع) نقل شده که آغوش چپ مادر جایگاه مناسب‌تر شیر خوار است.

* 68 درصد نوزادان خوزستانی محروم از شیر مادر

با وجود همه تبلیغات صورت گرفته برای ترویج تغذیه کودک با شیر مادر، رئیس مرکز بهداشت خوزستان اعلام کرده: 68 درصد کودکان به دلیل نامطلوب بودن منحنی رشد، چهار و 7 دهم درصد به دلیل مصرف داروهای خاص توسط مادر و هفت و نیم درصد به دلیل چندقلوزایی شیر خشک مصرف می‌کنند.

شهرام رفیع می‌گوید: تغذیه با شیر مادر یک اصل مهم در تأمین سلامت کودکان است و در شش ماه نخست زندگی موجب کاهش مرگ و میر کودکان می‌شود و از آنها در برابر بیماری‌ها محافظت می‌کند.

وی به برخی نگرانی‌ها درباره کم بودن شیر مادر برای سیر شدن نوزاد اشاره کرده و پاسخ می‌دهد: در روزهای نخست تولد نوزاد به دلیل حجم کم آغوز، بسیاری از مادران نگران کم بودن شیر خود هستند، این در حالی است که همین مقدار اندک آغوز برای نوزاد کافی است؛ همچنین نوزاد در روزهای نخست پس از تولد، به صورت طبیعی وزن کم می‌کند.

رفیع ادامه می‌دهد: در هفته‌های دوم و سوم پس از تولد بسیاری از شیرخواران دچار کولیک می‌شوند که گریه نوزاد به‌خصوص در بعدازظهر‌ها و امتناع از گرفتن سینه مادر، موجب می‌شود برخی مادران به اشتباه تصور کنند که شیر آنها برای نوزاد کافی نیست.

وی درباره دلایل ناکافی بودن شیر مادر می‌گوید: این موضوع ممکن است دو دلیل اولیه و ثانویه داشته باشد؛ نوع اولیه تنها دو تا پنج درصد موارد را به خود اختصاص می‌دهد و به علت مشکلات تشریحی پستان، جراحی پستان به قصد کوچک کردن و یا بزرگ کردن، فشار خون بالا و سندرم شیهان بروز می‌کند؛ همچنین بدن برخی مادران در سن 40 سالگی و پس از آن شیر کافی تولید نمی‌کند. اما در نوع دوم که شایع‌تر است، ابتدا شیر مادر زیاد است، اما بر اثر مشکلات مربوط به مادر و شیرخوار، حجم شیر به سرعت کاهش می‌یابد. به طور طبیعی تنظیم حجم شیر مادر به صورت مستقیم به تعداد دفعات تخلیه پستان‌ها بستگی دارد، به این معنی که هرچه دفعات تخلیه در شبانه‌روز بیشتر باشد، حجم شیر مادر بیشتر می‌شود.

معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز توضیح می‌دهد: استفاده از شیر مصنوعی در کنار شیر مادر، موجب می‌شود فاصله شیردهی و تخلیه پستان‌ها افزایش یابد و این عامل موجب کاهش حجم شیر مادر می‌شود، همچنین اگر تغذیه کودک با شیر خشک در ساعات عصر باشد، به طور طبیعی شیردهی به نوزاد در شب کاهش می‌یابد و با توجه به اینکه شیردهی در شب موجب افزایش حجم شیر مادر می‌شود، در صورت عدم تخلیه پستان برای مدت طولانی، حجم شیر مادر کاهش می‌یابد.

رفیع تاکید می‌کند: مصرف هر وعده شیر مصنوعی توسط کودک باعث محرومیت از یک وعده شیر مادر به عنوان یک تغذیه کامل می‌شود و از آنجا که علت تولید و افزایش شیر مادر مکیدن‌های مکرر توسط شیر خوار است، افزایش مصرف شیر مصنوعی باعث کاهش تدریجی شیر مادر می‌شود.

وی یادآور می‌شود: میزان ابتلاء به عفونت‌های گوش و دستگاه تنفسی و اسهال و همچنین تغییر در ساختار فک و دندان‌ها در شیر خوارانی که با سر شیشه و بطری تغذیه می‌شوند بیشتر است.

* شیر دهی به نوزادان دختر

کار‌شناس کودکان مرکز بهداشت استان خوزستان هم معتقد است: شیر مادر خطر ابتلا به سرطان پستان در نوزادان دختر را در آینده کاهش می‌دهد.

دکتر سیما اورنگ شیر مادر را یکی از الطاف بی‌بدیل خداوند به انسان دانسته و به مطالعات دانشگاهی انجام شده در این زمینه اشاره می‌کند: تحقیقات علمی نشان می‌دهد که مصرف شیر مادر بدون نیاز به افزودنی یک تغذیه کامل و غنی برای کودک است و باعث تکامل دستگاه ایمنی و گوارشی کودک شده و یک مسکن طبیعی نیز محسوب می‌شود.

به گفته وی، شیر مادر خطر ابتلاء به سرطان پستان نوزادان دختر را در آینده کاهش داده و باعث کاهش ابتلاء به آلرژی، آسم، دیابت، مشکلات قلبی، عروقی، چاقی مفرط و برخی از سرطان‌های خون در آینده می‌شود. همچنین شیردهی باعث کاهش سرطان پستان، سرطان تخمدان و سرطان آندومتر در مادر شده و از بارداری‌های ناخواسته جلوگیری می‌کند و وزن مادر بعد از زایمان سریع‌تر به حالت طبیعی قبل از بارداری بر می‌گردد.

کار‌شناس کودکان مرکز بهداشت خوزستان معتقد است: شیر مصنوعی معمولاً از شیر گاو تهیه می‌شود و اختلافات بیوشیمیایی و ایمونولوژیک آن با شیر مادر به حدی است که علیرغم تلاش‌های صورت گرفته در صنایع شیر مصنوعی، شیر مادر همچنان بهترین ماده مغذی برای شیر خواران است.

وی به جنبه روانی شیرخواری اشاره کرده و می‌افزاید: تغذیه کودک با شیر مادر باعث ایجاد ارتباط عاطفی بین مادر و شیر خوار می‌شود و نیازهای احساسی کودک را بر آورده کرده و باعث رشد‌ شناختی و اجتماعی کودک در آینده می‌شود اما شیر مصنوعی هیچگاه نمی‌تواند این ارتباط عاطفی را بین مادر و کودک ایجاد کند.

* کودکان باهوش

بر اساس تحقیقات انجام شده در انستیتوی ملی بهداشت کودک در هلند کودکانی که در دوران شیرخواری از شیر مادر تغذیه کرده‌اند در سنین بالا‌تر از بچه‌های هم سن خود باهوش‌تر می‌شوند.

محققان این مراکز با بررسی سالیانه ضریب هوشی کودکان مورد مطالعه که برخی از آنها با شیر مادر و برخی با شیر خشک تغذیه شده بودند اعلام کردند که گرچه در تعیین ضریب هوش عوامل ارثی و محیطی بسیاری دخیل هستند اما ضریب هوشی بچه‌هایی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند به طور متوسط 6 واحد بیشتر از بچه‌هایی است که با شیر خشک تغذیه می‌شوند.

هنوز معلوم نیست چه عاملی در شیر مادر وجود دارد که توجیه کننده چنین یافته‌ای باشد. محققان می‌گویند احتمالا اسیدهای چرب اشباع نشده با زنجیره طولانی که در شیر مادر به مقدار فراوان وجود دارند مسئول این امر هستند. این اسید‌ها مستقیما در تکامل سلول‌های عصبی مغز دخالت دارند و کمبود آن‌ها در شیر خشک ممکن است بر نوزادانی که با این ماده تغذیه می‌شوند تاثیر منفی بگذارد.

اطلاعات علمی امروزه ثابت کرده ترکیبات شیر مادر از هنگام ولادت کودک تا پایان دوران شیر دهی با نیازهای ویژه غذایی ایمونوژیک کودک تناسب دارد به طوری که از نخستین روزهای پس از زایمان شیر آغوز با ترکیب متراکمی از فاکتورهای ایمنی بخشی نظیر گلبول‌های سفید و ایمونوگلوبولین، آنتی بادی‌ها همراه با فاکتور آنتی تریپسین که مانع تجزیه آنها می‌شود ترشح می‌گردد و در حقیقت نوعی مصونیت را در حساسترین و آسیب پذیر‌ترین دوره زندگی کودک فراهم می‌سازد.

* کاهش بیماری‌ها در کودکی و بزرگسالی

دکتر عبدالامیربنی طی متخصص اطفال نیز ابتدا به نظر اسلام در مورد شیر مادر اشاره کرده و صراحتا به آیه 233سوره بقره، می‌گوید: طبق این آیه خانم‌هایی که بچه زایمان می‌کنند باید تا دو سال بچه را شیر بدهند.

وی درباره ایمنی بدن کودک در نتیجه تغذیه با شیر مادر می‌گوید: نوزادانی که از شیر مادر استفاده می‌کنند از بیماری‌های حاد گوارشی و آسم در دوران نوزادی جلوگیری می‌کند وکمتر به این بیماری‌ها دچار می‌شوند همچنین احتمال ابتلای آنها به بیماری‌های قلبی و عروقی، سرطان و دیابت در بزرگسالی کاهش می‌یابد.

به گفته دکتر بنی طی، نوزادانی که از شیر مادر استفاده می‌کنند رشد و تکامل فک و صورت کامل‌تر بوده و از ابتلا به پوسیدگی دندان جلوگیری می‌کند و موجب تکلم بهتر آنان در کودکی می‌شود.

وی تاکید می‌کند: نوزاد بهتر است از شیر مادر خودش مصرف کند چون باعث ایجاد ارتباط عاطفی میان مادر وفرزند می‌شود و با شیر دادن مادر باعث می‌شود خواب نوزاد بهتر شود اما اگر برای مادر شرایطی پیش آید که نتواند از شیر خودش به فرزندش شیر دهد بهتر است از یک زن دیگر به نوزاد شیر دهد و اگر امکان این کار نبود از شیر خشک که در مرحله آخر قرار دارد استفاده کند.

* شیر مادر؛ ایران و جهان

با توجه به آخرین آمار مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌های ایالات متحده (CDC)، نزدیک به 77 درصد از زنان در سراسر ایالات متحده در حال حاضر نوزادان تازه متولد شده خود را با شیر مادر تغذیه می‌کنند.

همچنین طبق گزارش این سازمان، درصد شیردهی زنان در 6 ماه اول تولد نوزاد، از 44 و سه دهم درصد به 47 و دو دهم درصد و درصد شیر دهی تا 12 ماهگی از 23 و هشت دهم درصد به 25 و نیم درصد بهبود یافته است.

طبق گزارش 2011 یونیسف در مورد وضعیت کودکان جهان، 136 میلیون کودک در سراسر جهان متولد می‌شوند و فقط 32 و 6 دهم درصد آنان در 6 ماه اول به طور انحصاری با شیر مادر تغذیه می‌شوند.

براساس آخرین مطالعه انجام شده در کشور (1389IrMIDHS)، شاخص تغذیه انحصاری با شیر مادر 53 درصد و تداوم شیردهی تا یکسال 84 درصد است. این شاخص‌ها براساس بررسی 79DHS تغذیه انحصاری با شیر مادر در مناطق شهری 41 و 7 دهم درصد و مناطق روستایی 48 و 3 دهم درصد و تداوم شیردهی تا یکسال 93 درصد است.

در سطح جهانی نیز اقداماتی به طور فراگیر انجام شده که شامل قوانین ملی کد و حمایت از زایمان برای زنان شاغل، اطمینان از شروع تغذیه با شیر مادر در مراکز زایمان، توانمندسازی کارکنان سلامت برای ارائه مشاوره تغذیه شیرخوار با شیر مادر، گروه‌های حمایتی مادران در جامعه و استراتژی‌های ارتباطات برای برنامه ترویج تغذیه با شیر است.

تصویب قانون ترویج تغذیه با شیر مادر در سال 1374 در مجلس شورای اسلامی، اعطای مرخصی پس از زایمان به مدت 6 ماه، مرخصی یک ساعتی روزانه برای مادران شاغل از جمله موارد تصویب و اجرا شده در این خصوص در ایران است. البته فرایندهای دیگری نیز برای تداوم سیاست‌های حمایتی از ترویج تغذیه با شیر مادر دیده شده است از جمله اینکه به منظور سیاستگذاری، نظارت و تعیین نحوه آن بر اجرای قانون، کمیته‌ای با عنوان کمیته سیاستگذاری و نظارت بر ترویج تغذیه با شیر مادر در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تشکیل ‌شود که وظیفه سیاستگذاری و نظارت بر اجرای قانون را برعهده دارد و مصوبات آن بعد از تصویب لازم‌الاجراست. براساس این قانون، امنیت شغلی مادران پس از پایان مرخصی زایمان و در حین شیردهی باید تأمین شود و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مقررات مربوط به ورود انواع مجاز و مقدار مورد نیاز جانشین شونده‌های شیر مادر (شیرخشک و غذاهای کمکی شیرخوار) را تهیه و اعلام می‌نماید.

سال هاست که نقش اساسی تغذیه با شیر مادر در رشد و سلامت کودکان وهمچنین سلامت مادران شناخته شده است وبه تنهایی در شش ماه اول تولد برای شیرخوار کافی است و در شش ماه دوم تولد، انرژی لازم 50 درصد از شیر مادر و50 درصد از تغذیه تکمیلی تامین می‌شود. آموزش به مادران هنر است که به آنان گفته شود همه مادران قادر به شیر دادن هستند و باید این باور به مادران تفهیم شود، از طرف دیگر حمایت جامعه از زنان و حمایت خانواده از مادران اهمیت ویژه دارد. نکته مهم دیگر، آموزش کارکنان بیمارستان‌ها و مراکز درمانی است که بتوانند پاسخگوی مادران به گونه صحیح باشند چرا که اگر نا‌آگاهانه به سوال مادری پاسخ داده شود بد آموزی مصیبت وار خواهد بود.

..................................

گزارش: سمیه اسکندری

..................................

  جنبش عدم تعهد با داشتن بیش از 120 عضو می تواند جایگاه بسیار مهمی در ساختار بین الملل ایفا کند که این مهم با توجه حضور برخی کشورهای قدرتمند در این جنبش و با اعتماد و خودباوری این کشورها به توانایی های خودشان امکان پذیر می نماید.

 

پس از پایان جنگ جهانی دوم و استقرار نظام دو قطبی در فضای سیاست بین الملل و شکل گیری جنگ سرد میان ایالات متحده آمریکا و اتحاد جماهیر شوروی، جهان به دو گروه ( که به بلوک شرق و غرب معروف شدند ) تقسیم گردید. بلوک غرب به رهبری امپریالیسم آمریکا و بلوک شرق به رهبری کمونیسم شوروی.اما در این میان، کشورهایی نیز بودند که هر یک به دلیلی اقدام به عرض اندام و خودنمایی کردند و اعلام نمودند که مستقل بوده و تعلق خاطری به هیچ کدام از دو گروه فوق ندارند.

در همین راستا، جواهر لعل نهرو نخست وزیر هندوستان در سال 1947 میلادی اظهار داشته بود که سیاست عمومی، اجتناب از سیاست قدرت و عدم الحاق به هر گروهی علیه گروه دیگر است. ما باید با هر دو بلوک رفتاری دوستانه داشته باشیم و در عین حال به هیچ کدام وابسته نباشیم. هر دو بلوک فوق العاده نسبت به یکدیگر بد گمانند همانگونه که کشورهای دیگر با سوظن به این دو بلوک می نگرند. [1]

گروهی از کشورها موسوم به جهان سوم به ابتکار جواهر لعل نهرو نخست وزیر هند، جمال عبدالناصر رئیس جمهور مصر، ژنرال ژوزف تیتو رئیس جمهور یوگسلاوی و سوکارنو نخست وزیر اندونزی تلاش کردند تا نیروی سومی را پایه گذاری نمایند. به همین منظور، رهبران بیست و پنج کشور آسیایی و آفریقایی در باندونگ اندونزی در هیجدهم آوریل 1955 گرد هم آمدند و شالوده جنبشی را ریختند و نام جنبش عدم تعهد ( Non Align Movement ) را بر آن نهادند. [2]

در طول کنفرانس، دو جبهه متشکل از کشورهای مختلف به وجود آمد که گروه نخست از هند و اندونزی پیروی می‌کرد و طرفدار سیاست استعمارزدایی بود و جبهه دوم از کشورهایی چون پاکستان، سیلان، ترکیه و عراق تشکیل می‌شد که موضع مخالفت با کمونیسم را در پیش گرفته بود. سرانجام با کوشش‌های نهرو هر دو جبهه در یک گروه فراگیر علیه استعمار و استثمار از نوع غربی یا شرقی متحد شدند و به این ترتیب، نطفه عدم‌تعهد در کنفرانس 1955میلادی در باندونگ اندونزی بسته شد. [3]

کنفرانس کشورهای آسیایی و آفریقایی که در سال 1955 میلادی در شهر باندونگ اندونزی برگزار شد یک اجتماع جهان سومی به شمار می رفت که برای نخستین بار کشورهای از استعمار رهیده آسیایی و آفریقایی را گرد هم آورد. در واقع، این کنفرانس مقدمه ای برای شکل گیری نهضت عدم تعهد به شمار می رفت.

به تعبیری میتوان گفت که این کشورها هرگز به دنبال ایجاد بلوک سومی در مقابل دو بلوک قبلی نبودند، بلکه به دنبال این بودند تا با احتراز از دنباله روی از دو بلوک، راه جدیدی را برای استقلال خود انتخاب کنند.در نخستین اجلاس رسمی جنبش که در سال 1961 در شهر بلگراد برگزار شد، شرکت کنندگان تعریفی را از عدم تعهد ارائه دادند که دولت های عضو باید واجد آن باشند:

1. پیگیری سیاست مستقل مبتنی بر همزیستی مسالمت آمیز.

2. عدم مشارکت در ائتلاف های نظامی چند جانبه.

3. پشتیبانی از جنبش های آزادی بخش و استقلال طلبانه.

4. عدم مشارکت در پیمان نظامی دو جانبه با ابر قدرت ها. [4]

اهداف و اصول جنبش عدم‌تعهد

احترام به حاکمیت و تمامیت ارضی کشورها، کاهش تشنجات و تضادهای موجود در روابط بین‌المللی ناشی از تقسیم جهان به دو بلوک شرق و غرب، مخالفت با شرکت در اتحادیه‌های نظامی و خود داری از واگذاری پایگاه‌ های نظامی به بلوک‌ها، پشتیبانی از منشور ملل متحد و نیز اصول مسلم حقوق بین‌الملل، خود مختاری تمامی ملل جهان و آزادی تمامی سرزمین‌های تحت استعمار، همکاری مثبت بین ‌المللی، مبارزه با توسعه نیافتگی اعم از اقتصادی و سیاسی، سیاست ناپیوستگی، حل مسالمت‌آمیز اختلافات، مبارزه با نژاد‌پرستی، لزوم خلع سلاح با نظارت بین‌المللی و امضای قرارداد خلع سلاح از سوی قدرت‌های بزرگ، ایجاد سنتزی از ناسیونالیسم و انترناسیونالیسم برای گسترش روابط کشورهای جهان سوم. [5]

نشست های برگزار شده اعضای جنبش عدم تعهد

اعضای جنبش عدم تعهد تاکنون پانزده نشست داشته اند که به آنها اشاره می شود:

1. اجلاس بلگراد در کشور یوگسلاوی سابق در سال 1961

2. اجلاس قاهره در کشور مصر در سال 1964

3. اجلاس لوزاکا در کشور زامبیا در سال 1970

4. اجلاس الجزیره در کشور الجزایر در سال 1973

5. اجلاس کلمبو در کشور سریلانکا در سال 1976

6. اجلاس هاوانا در کشور کوبا در سال 1979

7. اجلاس دهلی نو در کشور هندوستان در سال 1983

8. اجلاس حراره در کشور زیمباوه در سال 1986

9. اجلاس بلگراد در کشور یوگسلاوی سابق در سال 1989

10. اجلاس جاکارتا در کشور اندونزی در سال 1992

11. اجلاس کارتاگینا در کشور کلمبیا در سال 1995

12. اجلاس دوربان در کشور آفریقای جنوبی در سال 1998

13. اجلاس کوالالامپور در کشور مالزی در سال 2003

14. اجلاس هاوانا در کشور کوبا در سال 2006

15. اجلاس شرم الشیخ در کشور مصر در سال 2009

از زمان شکل گیری جنبش عدم تعهد، ابر قدرت ها تمام تلاش خود را به کار گرفته بودند تا مانع اتحاد و یکپارچگی کامل میان اعضای این جنبش شوند، چون اتخاذ استراتژی عدم تعهد از جانب کشورهای جهان سوم در تقابل با سیستم موازنه قدرتی که آمریکا و شوروی با بلوک بندی های ناشی از جنگ سرد به دنبالش بودند قرار داشت. یعنی ایالات متحده آمریکا معتقد بود که عدم وابستگی کشوری به بلوک غرب که آمریکا سردمدار آن به شمار می رفت در واقع به معنای دشمنی آن کشور با آمریکا به حساب می آمد.

می توان گفت که وجود جنبش عدم تعهد در زمان جنگ سرد و جناح بندی دو بلوک شرق و غرب، سدی در برابر این بلوک بندی به شمار می رفت و نیز نقش مهمی در استقرار صلح جهانی ایفا کرده است. همواره یکی از سیاست های اصلی جنبش عدم تعهد استعمارزدایی بود که با توجه به همین استراتژی، بسیاری از کشورهای آسیایی و آفریقایی از سلطه استعمار گران رها شدند و عصر نوینی را در حیات سیاسی خود آغاز کردند.

از جمله مواردی که سبب ناکامی هایی در جنبش عدم تعهد برای دست یابی به اهدافش شده است را می توان در این نکات خلاصه کرد؛

1. وجود گروه بندی های داخلی در جنبش عدم تعهد.

2. ترکیب ناهمگون اعضا از مواردی است که دولت های غیر متعهد را در رسیدن به اهدافشان با نا کامی مواجه ساخته است.

3. ناسیونالیسم؛ علیرغم آنکه از ابتدای تشکیل جنبش سعی بر آن بود تا سنتزی از ناسیونالیسم و انتر ناسیونالیسم به وجود آید ولی عملاً منمافع ملی هر یک از اعضا، مصالح همگانی و آرمانهای با ارزش جنبش را تحت الشعاع خود قرار داده است.

4. اعمال نفوذ قدرت های بزرگ از عواملی است که باعث بروز نا کامی هایی در رسیدن دولت های غیر متعهد به هدف هایشان شده است. [6]

پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سابق در سال 1991 میلادی و به تبع آن از بین رفتن سیستم دوقطبی در سطح نظام بین الملل، برخی را عقیده بر این بود که دیگر جنبش عدم تعهد کارویژه ای نخواهد داشت، زیرا این مهم زمانی معنا داشت که دو گروه در مقابل هم قرار داشتند و این جنبش به عنوان نیروی سوم نقش متعادل کننده را در روابط بلوک شرق و غرب بر عهده داشت. با همین استدلال بود که کشور آرژانتین خروج خود را از این جنبش اعلام کرد.

در مقابل، نگاه دیگری وجود دارد که معتقد است با فروپاشی شوروی نه تنها از اهمیت و اعتبار جنبش عدم تعهد کاسته نشده، بلکه بر اهمیت آن نیز افزوده شده است. زیرا در زمانی که دو بلوک در مقابل هم قرار داشتند، هر یک از آنها با بالانس کردن طرف مقابل جلوی یکه تازی های رقیب را می گرفت و مانع از اعمال نفوذ بیش از حد آن قدرت می شد، ولی در حال حاضر و با توجه به تک قطبی بودن نظام بین الملل، کشورهایی که با این نظام همسو نیستند در معرض تعرض از جانب این سیستم هستند،

لذا ضروری است تا با تقویت هر چه بیشتر جنبش ها و اتحادیه هایی همانند جنبش عدم تعهد از ترکتازی های کشورهایی نظیر آمریکا جلوگیری شود.جنبش عدم تعهد با داشتن بیش از 120 عضو می تواند جایگاه بسیار مهمی در ساختار بین الملل ایفا کند که این مهم با توجه حضور برخی کشورهای قدرتمند در این جنبش و با اعتماد و خودباوری این کشورها به توانایی های خودشان امکان پذیر می نماید.

پی نوشت:

[1]. سید عبدالعلی قوام، استراتژی عدم تعهد و آثار آن در روابط بین المللی، ص 122

[2]. فرد هالیدی، غیر متعدها: توفیق ها و ناکامی ها، ترجمه یگانه، کیهان سال، دوره جدید، ج1. 1364، ص35

[3]. قوام، سید عبدالعلی، اصول سیاست خارجی و سیاست بین‌الملل، 1381، ص164

[4]. شهلا امینی فر، ایران، Nam، عراق، ماهنامه اندیشه و تاریخ سیاسی ایران معاصر، شماره 36، شهریور 1384، ص 22

[5]. اصول سیاست خارجی و سیاست بین‌الملل، ص165

[6]. استراتژی عدم تعهد و آثار آن در روابط بین المللی، ص 124

منبع : مرکز اسناد انقلاب اسلامی

  رسانه های آمریکایی در چند ماه گذشته از کشورها و نهادهای مالی مختلفی نام می برند که به ایران در دور زدن تحریم ها کمک می کنند، دویچه بانک آلمان، بانک انگلیسی استاندار چارترد، امارات ... و هم اکنون نیز ارمنستان؛ به واقع آمریکا به دنبال چیست؟

 

مانور رسانه ای آمریکا در چند ماه گذشته برای اعمال فشار بر کشورها و نهاد های مالی طرف قراراد با ایران به شدت افزایش یافته است. این افزایش فشار به حدی بوده است که حتی یک بانک انگلیسی را نیز به پرداخت جریمه محکوم کرده است. در این مدت نام کشورهای دیگری نیز مطرح شده است که تحریم های ایران را نقض می کنند و یا به ایران در دور زدن تحریم ها کمک می کنند. عراق، تانزانیا، بانک انگلیسی استاندار چارترد، یک بانک اسکاتلندی، ... و هم اکنون نیز ارمنستان.

ارمنستان در دور زدن تحریم‌های بانکی به ایران کمک می‌کند

هفته گذشته خبرگزاری رویترز گزارشی را به نقل از اسناد ومدارک و گفته‌های دیپلمات‌های غربی منتشر کرده که بر اساس آن ارمنستان در دور زدن تحریم‌های بانکی به ایران کمک می‌کند. که البته ارمنستان این ادعا را رد کرده است.«ایران به کشور کوهستانی سه میلیون نفری ارمنستان علاقه‌مند شده است». این خبر را رویترز در گزارش مفصلی از دورزدن تحریم‌ها توسط ایران به کمک ارمنستان منتشر کرده است.

این گزارش که براساس گفته‌های دیپلمات‌ها و اسناد و مدارک تنظیم شده، ادعا کرده که ایران قصد دارد به منظور جبران تحریم بانکی غرب، معاملات بانکی خود با ارمنستان را تقویت کند.تصمیم ارمنستان برای پیوستن به اتحادیه اروپا، این کشور را به اروپا نزدیک کرده و به نظر نویسنده این گزارش، این نزدیکی می‌تواند باعث شود ارمنستان نقش یک میانجی را بین ایران و اروپا ایفا کند.موسسه مالی "آکبا" یکی از مراکز مالی ارمنستان است که به گفته یک دیپلمات غربی، با ایران وارد معامله شده است. رئیس اتحادیه بانک‌های ارمنستان اما این ادعا را رد کرده و اظهار داشته: «محال است آکبا با ایران معامله‌ای کرده باشد.»

مالزی، چین، هند، امارات، ترکیه و برزیل

بر اساس گزارش رویترز مالزی، چین، هند و برزیل از جمله دیگر کشورهایی هستند که ایران تلاش کرده تا از طریق آنها تحریم‌های مالی را دور بزند. بانک‌های عراق نیز به ایران کمک کرده‌اند تا بتواند مقادیری پول وارد سیستم بانکی بین‌المللی کند.همچنین این خبرگزاری به نقل از یک منبع اطلاعاتی غربی نوشته، بانک مرکزی ایران پیش از این نیز تلاش کرده بود تا به صورت مخفیانه با بانک‌های امارات متحده عربی و ترکیه وارد معامله شود.

بانک بریتانیایی استاندارد چارترد برای ایران پولشویی می کند

دوهفته پیش نیز در ادامه این روند مراجع قضایی و ناظر بر فعالیت‌های بانکی در ایالت نیویورک، بانک بریتانیایی «استاندارد چارترد» را به پولشویی و نقض تحریم های ایران محکوم کردند.این نهاد ناظر آن زمان بانک استاندارد چارترد را متهم کرد که در سال‌های 2001 تا 2007 میلادی اقدام به نقل و انتقال 250 میلیارد دلار از دارایی‌های بانک‌های ایرانی کرده است.

بانک سلطنتی اسکاتلند ناقض تحریم های ایرانبانک

چندی پیش نیز بانک مرکزی آمریکا و وزارت دادگستری این کشور به همراه ماموران مالیاتی بریتانیا مشغول بررسی فعالیت‌های بانک سلطنتی اسکاتلند هستند. این بانک متهم به نقض تحریم‌های بانکی علیه ایران است.پس از بانک چارترد بریتانیا و آکبای ارمنستان نوبت به یک بانک اسکاتلندی رسیده است. روزنامه انگلیسی فایننشال تایمز از بانک سلطنتی اسکاتلند (RBS) به عنوان موسسه‌ای که تحریم‌های بانکی علیه ایران را نقض کرده نام برده است.

بر اساس این گزارش، بانک مرکزی آمریکا و وزارت دادگستری این کشور در حال بررسی مدارکی هستند که می‌تواند ثابت کند بانک سلطنتی اسکاتلند با بانک‌های ایران وارد معامله شده است.این بانک اسکاتلندی از 18 ماه پیش مدارک خود را داوطلبانه در اختیار بانک مرکزی و وزارت دادگستری آمریکا و نیز مأموران مالیاتی بریتانیا قرار داده است.

دویچه بانک آلمان پول های ایران را نقل و انتقال می دهد

دویچه بانک آلمان نیز از جمله بانک‌هایی است که تا کنون متهم به نقض قوانین تحریم علیه ایران شده‌اند.رسانه های غربی گزارش‌ دادند که ایالات متحده درباره امکان نقض تحریم‌های بانکی آمریکا از سوی «دویچه بانک» آلمان و سه بانک اروپایی دیگر، از طریق انجام نقل و انتقال‌های مالی مرتبط با ایران و سایر کشورهای تحت تحریم در حال تحقیق است.به گزارش 27 مردادماه روزنامه «نیویورک تایمز» به نقل از مقام‌های مجری قانون در ایالات متحده، وزارت دادگستری آمریکا و دفتر دادستانی منهتن نیویورک، در حال تحقیق درخصوص نقل و انتقال‌های «میلیاردها دلار» مرتبط با ایران از طریق شعب «دویچه بانک» در آمریکا است.

عراق نفت ایران را می فروشد!

روزنامه نیویورک تایمز مدعی شده بود که عراق درحال انجام کارهایی در داخل شبکه ای از موسسات مالی و عملیات قاچاق نفت است که همزمان با افزایش فشار تحریم ها بر اقتصاد ایران، به انتقال پول به این کشور کمک کرده است.دولت عراق می گوید که مبادلاتش با ایران علنی است و گزارش هایی که حاکی از کمک آن به ایران برای دور زدن تحریم ها از طریق قاچاق نفت و انتقال مخفیانه پول است را رد کرد.علی موسوی سخنگوی نوری مالکی نخست وزیر عراق روز دوشنبه اصرار ورزید گفت که تجارت و معاملات بغداد با تهران کمتر از حد مجاز برای دو کشور همسایه است و ادعاها دایر بر اینکه عراق نفت ایران را برای این کشور می فروشد یک "دروغ بزرگ" خواند.

او به خبرگزاری فرانسه گفت: ما به صورتی علنی و شفاف با ایران معامله می کنیم، و هیچ معامله مخفیانه ای انجام نداده ایم. ما احساس می کنیم که کمتر از حد مجاز با ایران معامله داشته ایم.همچنین باراک اوباما رئیس جمهوری آمریکا ماه گذشته یک بانک عراقی به نام بانک اسلامی ایلاف را از هرگونه معامله با نظام بانکی آمریکا محروم کرد که به نقض تحریم ها علیه ایران به خاطر برنامه اتمی آن کشور مربوط می شد.

آمریکا به دنبال چیست؟

این اخبار و گزارش رسانه های غربی در چند ماه گذشته ادامه دار بوده است و هر ماه از چندین کشور و یا نهاد و بانک خارجی نام می برند که تحریم های ایران را نقض کرده است.نکته جالب توجه این افشاگری ها ! ایسنت که بسیاری از این بانک ها و موسسات غربی بوده و گاه در خود آمریکا نیز شعبه دارند و یا اینکه شعبه اصلی آن در نزدیک ترین کشور دوست و متحد آمریکا یعنی انگلستان قرار دارد.

دو برداشت از این موضوع وجود دارد. اول اینکه هیچ یک از این بانک ها، نهادهای مالی و کشورها تحریم های ایران را نقض نمی کنند و آمریکا با طرح این ادعاهای کذب به دنبال به راه انداختن جو رسانه ای برای اثبات این موضوع است که به شدت بر تحریم های خود بر علیه ایران نظارت دارد و بسیار جدی است.اما صحیح ترین برداشت از این اتفاق اینست که تحریم های ناعادلانه ای که کشورهای غربی بر علیه جمهوری اسلامی ایران به کار بسته اند توسط بانک ها و نهادهای مالی همین کشورها نیز رعایت نمی شود. و آمریکا و متحدان غربیش نتوانسته اند به اهداف خود برای جلوگیری از دست یافتن ایران به نهادهای بانکی و مالی بین المللی برسند.

با ادامه تحریم ها،غربی ها بیشتر از ما متضرر می شوند

جمله « با ادامه تحریم ها،غربی ها بیشتر از ما متضرر می شوند» را که چندین بار سران جمهوری اسلامی ایران و اغلب کارشناسان به کار برده اند در اینجا به وضوح قابل مشاهده است. چرا که در صورت صحت داشتن گزارش نقض تحریم های ایران از سوی موسسات مالی و اعتباری غربی می توان فهمید که این موسسات برای کسب سود و جلوگیری از ضرر بیش از حد چنین ریسکی انجام می دهند و با وجود فشارهای آمریکا با ایران معامله می کنند.

منبع:خبرگزاری دانشجو

  رهبر انقلاب در خصوص حمایت از فلسطین می‌گویند: «وظیفه‌ى ماست که این کشور را از سلطه و چنگ قدرت غاصب و پشتیبان‌هاى بین‌المللى‌اش در بیاوریم و به دست مردم فلسطین بسپاریم»، اما به راستی چرا این وظیفه بر عهده‌ی ایران قرار گرفته است؟

 

 مسئله‌ی حمایت از فلسطین و دشمنی با رژیم صهیونیستی در طول 33 سال انقلاب اسلامی به عنوان یکی از مسائل اساسی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران مطرح بوده است. در چرایی اتخاذ این سیاست تحلیل‌ها و توجیه‌های بسیاری مطرح است، سیاست جنگ نیابتی گروه‌های مبارزاتی فلسطین به جای ایران، مشغول شدن اسرائیل در فلسطین و غفلت از تحرکات ایران، تضعیف اسراییل به عنوان یکی از قدرت‌های منطقه‌ای و توازن قوا در منطقه و ... اما دلیل اصلی و محرک اصلی جمهوری اسلامی ایران برای حمایت از مردم فلسطین، مطلبی است که مقام معظم رهبری در دیدار اخیر خود با آزادگان به آن اشاره کردند:

«‌طرح مسئله‌ى فلسطین براى جمهورى اسلامى یک امر تاکتیکى نیست؛ یک امر بنیانى است، از اعتقاد اسلامى ناشى می‌شود. وظیفه‌ى ماست که این کشور اسلامى را از سلطه و چنگ قدرت غاصب و پشتیبان‌هاى بین‌المللى‌اش در بیاوریم، به دست مردم فلسطین بسپاریم؛ این وظیفه‌ى دینى است، وظیفه‌ى همه‌ى مسلمان‌هاست؛ همه‌ى ملت‌هاى اسلامى، همه‌ى دولت‌هاى اسلامى وظیفه دارند که این کار را انجام بدهند؛ این یک وظیفه‌ى اسلامى است.» [1]

در ابتدای بحث لازم است به این مسئله اشاره شود که طبق اعتقادات ما، اسلام دین تک بعدی که فقط به حوزه‌ی فردی و عبادات بپردازد نیست بلکه اسلام دینی جامع و کامل است که در ‌تمام شئون زندگی اجتماعی و سیاسی، برنامه‌ی کامل و جامعی به مسلمین ارائه داده است. یکی از شئون سیاسی اسلام نیز مربوط به روابط خارجی می‌شود که در این رابطه جمهوری اسلامی ایران، پیاده کردن اصول و اعتقادات اسلامی در حوزه‌ی سیاست خارجی را از اهداف خود بیان می‌دارد. این مسئله باعث شده است که سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران- بر خلاف بسیاری دیگر از کشورها که مشی عمل‌گرایانه را در پیش گرفته‌اند و هدایت کننده‌ی سیاست خارجی‌شان فقط منافع آن‌هاست– سیاستی ایدئولوژیک باشد که اصول اعتقادی سیاسی اسلام به آن جهت دهد.

اما اصول اعتقادی- سیاسی اسلام که حمایت از مردم فلسطین و دشمنی با رژیم صهیونیستی را به یکی از اعتقادات ما تبدیل می‌کند، چه چیزی است؟

1. نقش محوری ایران در ام‌القرای جهان اسلام؛

اسلام با قائل شدن رسالت‏ جهانی برای بشریت، همه‌ی هویت‏های قومی و نژادی، قبیله‏ای، ارتباطات خویشاوندی و فامیلی را تابع هویت‏ اسلامی قرار می‏دهد و مرزی برای مسلمین قائل نیست. بر این اساس اسلام جهان را به 2 اردوگاه متمایز تقسیم می‌‌کند، «دارالاسلام» و «دارالکفر.» در این تقسیم به خوبی جایگاه عقیده و ایمان در مرزبندی قدرت سیاسی ملاحظه می‌شود و قلمروی دولت اسلامی را قطع نظر از مختصات خاک، خون و غیره بر یک اصل معنوی (‌وحدت عقیده) استوار می‌گرداند.

به این ترتیب تابعیت در اسلام بر اساس سرزمین نیست، بلکه براساس ایمان و عقیده است. در نتیجه هر جا مسلمان‏ است دولت اسلامی وظیفه دارد که به وضع آن‏ رسیدگی کند و اگر ظلمی بر آن شد درصدد احقاق‏ حقش برآید.[2]

در دنیای امروز مرزهای جغرافیایی باعث پیدایش دولت و ملت‌ها شده است که این موضوع مانع از تشکیل دولت واحد اسلامی می‌شود. جمهوری اسلامی ایران به عنوان ام‌القرای جهان اسلام، نقش محوری در توانمند‌سازی و وحدت دنیای اسلام بر عهده دارد.

2. اصل استکبارستیزی؛

طبق این اصل، دین اسلام اجازه نمی‌دهد دولت کافری بر دولت مسلمانی سلطه‌ی خود را اعمال نماید و مسلمین نباید تحت سلطه‌ی کفار باشند. قاعده‌ی فقهی «نفی سبیل» تقویت کننده‌ی این اصل مهم در اسلام است. با توجه به معیار‌‌های اسلامی، دولت اسلامی نمی‌تواند نظاره‌گر اقدامات و مظالم مستکبران در دنیا باشد [او] وظیفه‌ی خود می‌داند که از مستضعفین عالم در برابر اقدامات مستکبرین حمایت کند. [3]

3. اصل عدالت‌طلبی؛

عدالت‌طلبی، فقط مختص به یک قومیت یا ملیت نمی‌شود‌. عدالت‌طلبی باید شامل تمام مسلمانان و حتی به صورت عام‌تر شامل تمام مظلومین دنیا شود. دولت اسلامی موظف است به بی‌عدالتی در هر جای دنیا اعتراض کند و مدافع حق مظلوم باشد.[4]

«یا ایها الذین آمنوا کونوا قوامین بالقسط شهداء لله» ای اهل ایمان در راه قسط و عدالت پایدار و استوار بوده و برای خداوند شاهد و گواه باشید.[5]

4. قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران.

این اصول در قانون اساسی جمهوری اسلانی ایران نیز لحاظ شده است و قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به عنوان مبنا و دستور کار سیاست خارجی در موارد متعددی‌، دفاع‏ و حمایت از مستضعفان و مسلمانان و حمایت بی‏دریغ از مستضعفان‏ جهان‏ را وظیفه‏ی جمهوری اسلامی ایران می‏داند:

- «دولت جمهوری اسلامی ایران موظف است‏ سیاست کلی خود را بر پایه‏ی ائتلاف و اتحاد ملل اسلامی قرار دهد و کوشش به عمل آورد تا وحدت سیاسی-اقتصادی و فرهنگی جهان‏ اسلامی را تحقق بخشد.» [6]

- «سیاست‏ خارجی جمهوری اسلامی ایران بر اساس نفی هرگونه سلطه‏جویی و سلطه‏پذیری... دفاع از حقوق همه‏ی مسلمانان می‏باشد.»[7]

- «جمهوری‏ اسلامی ایران در عین خودداری کامل از هرگونه دخالت در امور داخلی‏ ملت‏های دیگر، از مبارزه‏ی حق‏طلبانه‌ی مستضعفین در برابر مستکبرین‏ در هر نقطه از جهان حمایت می‏کند.»[8]

نظام جمهوری اسلامی ایران با پذیرفتن و پیاده کردن این اصول در سیاست خارجی خود هویتی متمایز پیدا کرده که این هویت اسلامی- شیعی را عامل جهت‌دهی و هدایت کننده‌ی سیاست خارجی خود می‌داند. جمهوری اسلامی ایران با هدف وحدت و حمایت از مسلمانان جهان و برای پیشبرد اهداف استکبارستیزانه و عدالت‌جویانه‌ی خود به حمایت از فلسطین می‌پردازد و طبق اصول پذیرفته شده‌ی خود، مردم فلسطین را هم جزو قلمروی دولت اسلامی در برابر دارالکفر می‌داند.

سابقه‌ی دفاع از فلسطین و دشمنی با رژیم صهیونیستی

این حرکت اعتقادی جمهوری اسلامی در دفاع از فلسطین و دشمنی با رژیم صهیونیستی مختص حال حاضر نیست، بلکه از ابتدای تشکیل رژیم صهیونیستی گروه‌ها و تشکل‌های اصیل اسلامی و مبارزان انقلابی در بحبوحه‌ی مبارزه‌های خود، تلاش برای آزادی فلسطین را به عنوان یکی از اهداف اصلی خود مطرح می‌کردند. با وجود اینکه در آن زمان هنوز کشوری به نام جمهوری اسلامی ایران تشکیل نشده بود اما پای‌بندی به اصول و اعتقادات اسلامی، مراجع و مبارزین را به انجام واکنش به این موضوع وا می‌داشت.

- آیت‌الله کاشانی از اولین افرادی بود که به اشغالگری رژیم صهیونیستی اعتراض کرد و از مردم خواست تا برای حمایت از مردم فلسطین اجتماع کنند و سخنرانی‌های فراوانی را در این زمینه ایراد فرمودند. ایشان همچنین حسابی را در بانک ملی افتتاح کردند تا مردم کمک‌های خود برای مردم فلسطین را به آن حساب واریز نمایند.

- آیت‌الله بروجردی نیز که در آن زمان ریاست حوزه‌ی علمیه‌ی قم را بر عهده داشت، در برابر این مسئله سکوت نکرد و به دنبال تشکیل دولت صهیونیستی در زمستان 1326 و جنگ بین دولت‌های عربی و رژیم صهیونیستی اطلاعیه‌ای را صادر کردند.[9]

- فداییان اسلام هم به رهبری «نواب صفوی» در بیانیه‌ی اعلام موجودیتِ خود، آزادی کل جهان اسلام را هدف قرار دادند و بعد از اعلام موجودیت رسمی رژیم صهیونیستی اعتراض‌های خود را به این مسئله شروع کردند و تظاهرات و جلسات متعددی را در حمایت از مردم فلسطین به راه انداختند که این جلسات با سخنرانی‌های مهیج نواب صفوی همراه می‌شد. نواب صفوی معتقد بود که باید مسئله‌ی فلسطین را اسلامی کرد نه عربی.[10]

در جریان انقلاب اسلامی و از ابتدای حرکت روحانیت در دهه‌ی 1340، دفاع از آرمان فلسطین، محکوم کردن رژیم اشغالگر اسراییل و انتقاد از رژیم شاه به دلیل همکاری با اسراییل، بخشی از مبارزات روحانیت و رهبری نهضت بود. در واقع نیروهای مذهبی، اسرائیل را نماد ستم و توطئه‌ی دائمی دولت‌های قدرتمند برضد کشورهای اسلامی و فلسطین را نماد مظلومیت جهان اسلام در مقابل جهان غرب می‌دانستند.

اوج این حمایت مربوط می‌شود به جریان جنگ 6 روزه در خرداد 1346 که مراجع و علما اقدامات فراوانی برای آگاه‌سازی مردم و کمک به مردم فلسطین انجام دادند. آیت‌الله میلانی، آیت‌الله گلپایگانی، آیت‌الله سیدعلی بهبهانی و آیت‌الله غروی با صدور اطلاعیه‌هایی از مردم خواستند تا در برابر اسراییل متحد شوند و از دولت ایران نیز خواستند تا از کمک به این رژیم خودداری کند. امام خمینی نیز به عنوان رهبر مسلمانان، از همان زمان شروع مبارزات خود برضد استبداد شاه و استعمار آمریکا، مبارزه برضد اسراییل و دفاع از منافع جهان اسلام را نیز شروع کردند.

امام خمینی(رحمت‌الله‌علیه) در اعلامیه‌ای که به مناسبت سالگرد قیام 15 خرداد تهیه کردند و به امضای آیت‌الله میلانی، آیت‌الله نجفی و علامه طباطبایی نیز رساندند تصریح کردند: «ما برای دفاع از اسلام و ممالک اسلامی و استقلال ممالک اسلامی در هر حال مهیا هستیم. برنامه‌ی ما برنامه‌ی اسلام است، وحدت کلمه‌ی مسلمین است، اتحاد ممالک اسلامی است، برادری با جمیع مسلمین است. در تمام نقاط عالم هم پیمانی با تمام دول اسلامی است سرتا‌سر جهان، در مقابل صهیونیسم مقابل اسراییل مقابل دول استعمار طلب مقابل کسانی که ذخایر این ملت فقیر را به رایگان می‌برند.»[11]

امام خمینی(رحمت‌الله‌علیه) دولت اسراییل را همواره در حال جنگ با جهان اسلامی می‌دانستند و ارتباط ایران با اسراییل را کمک به اسراییل ارزیابی می‌کردند. ایشان در فتوایی که بعد از جنگ اعراب و اسراییل در سال 1347 صادر کردند، دفاع از فلسطین را واجب و کمک از زکوات و سایر صدقات را اجازه دادند.[12]

این اعتراض‌هایِ مراجع، روحانیون و مبارزین در بحبوحه‌ی انقلاب و سرکوب‌های رژیم شاه، بیانگر نوع نگاهی است که نهضت و رهبر آن به این موضوع داشتند که امروز نیز توسط مقام معظم رهبری به عنوان اصلی‌ترین دلیل حمایت از مردم فلسطین به آن اشاره می‌شود‌. طبق اندیشه‌ی اصیل اسلامی، مسلمانان در هر نقطه‌ای از جهان در قلمروی دارالاسلام قرار دارند و باید به حال آنان توجه شود ولو از ملیت، نژاد یا قوم دیگری باشند.

اصلی‌ترین دلیل حمایت از مردم فلسطین آن است که طبق اندیشه‌ی اصیل اسلامی، مسلمانان در هر نقطه‌ای از جهان در قلمروی دارالاسلام قرار دارند و باید به حال آنان توجه شود ولو از ملیت، نژاد یا قوم دیگری باشند.

نتیجه‌گیری

در این یادداشت با توجه به اصول اسلامی- شیعی، اعتقادی بودن حمایت جمهوری اسلامی ایران از فلسطین را به اثبات رساندیم و در تکمیل این بحث از مبارزه‌ی تاریخی مراجع و مبارزین شیعه - حتی در سخت‌ترین شرایط - برای این اعتقاد خود صحبت کردیم. امروز با توجه به شرایط جهانی و منطقه‌ای، سیاست حمایت از فلسطین و دشمنی با رژیم صهیونیستی برای ایران، بدون منفعت مادی نیست اما همان‌طور که بیان شد وقتی مسئله‌ای به عنوان یک اصل دینی و اعتقادی پذیرفته می‌شود، کوتاهی در عمل به این اصل، حتی با وجود ضررهای مادی قابل توجیه نیست. بنابراین در چارچوب سیاست خارجی، حمایت از مردم فلسطین را باید به عنوان یکی از اصول ثابت پذیرفت که کوتاهی در این امر چیزی جز کم‌رنگ شدن هویت اسلامی- شیعی را به بار نخواهد آورد.(*)

پی‌نوشت‌ها:

[1]. دیدار جمعی از آزادگان با رهبر معظم انقلاب، 25/05/91

[2]. داوود فیرحی، نظام سیاسی و دولت در اسلام

[3]. علیرضا ازغندی، چارچوب‌ها و جهت‌گیری‌های سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران

[4]. ابراهیم امینی، مقاله‌ی روابط بین الملل و سیاست خارجی حکومت اسلامی، مجله ی نور علم، شماره ی 9

[5]. سوره‌ی النساء: آیه‌ی 135

[6] . اصل‏ 11 قانون اساسی جمهوری اسلامی

[7]. یا اصل 152 قانون اساسی جمهوری اسلامی

[8]. اصل 154 قانون اساسی جمهوری اسل

[9]. روح الله حسینیان، بیست سال تکاپوی اسلام شیعی در ایران

[10]. همان

[11]. صحیفه‌ی امام جلد 1، ص 336

[12]. روح الله حسینیان، 14 سال رقابت ایدئولوژیک شیعه در ایران

*محمد خواجه‌علی؛ کارشناس مسائل سیاسی/

منبع :‌ پایگاه تحلیلی تبیینی برهان