خوش آمدید

علامه میرزای نائینی در بحران انقلاب مشروطه، کتاب «تنبیه الاُمَّة» را نگاشت و در آن، حاکمیت اسلام ناب را با دلیل و برهان قاطع اثبات کرد.

 حاج میرزا محمدحسین نایینی نجفی مشهور به میرزای نائینی ملقب به شیخ‏الاسلام، فقیه امامی، مرجع تقلید، اصولی، حکیم و ادیب در سال 1239 ش (1276 ق) در نائین متولد شد.

در اصفهان نزد میرزا محمدباقرنجفی، حکیم جهانگیرخان قشقایی و ابوالمعالی کلباسی کسب علم نمود، سپس به عتبات رفت و در سامرا نزد میرزای بزرگ شیرازی و سیدمحمد فشارکی و سپس در کربلا نزد سیداسماعیل صدر و در نجف نزد آخوند خراسانی سال‏ها تحصیل کرد.

میرزای نایینی از آن پس خود در شمار مدرسان تراز اول حوزه علمیه نجف درآمد و حلقه درس خود را تشکیل داد که در این میان حضرات آیات عظام: سیدمحسن حکیم، سیدمحمود حسینی شاهرودی، سیدجمال الدین گلپایگانی، سیدمحمد حجت کوه‏کمره‏ای، سیدمحمدهادی میلانی، شیخ محمدتقی آملی، سیدابوالقاسم خویی، علامه طباطبایی، میرزا هاشم آملی و ده‌ها فاضل و فقیه بزرگوار، خوشه‏چین معارف آن استاد بزرگ و زعیم حوزه علمیه نجف اشرف بودند.

در عصر میرزا، انقلابی مردمی به منظور مهار استبداد و تحصیل استقلال و امنیت به رهبری عالمان دینی در ایران انجام شد که به نهضت مشروطه معروف شد.

در این میان میرزای نایینی به همراه آخوند خراسانی نقش مؤثری را در پیروزی آن ایفا کرد.

ایشان در بحران انقلاب مشروطه، کتاب «تنبیه الاُمَّة» را نگاشت و در آن، حاکمیت اسلام ناب را با دلیل و برهان قاطع اثبات کرد. میرزای نایینی همچنین در پی استیلای انگلستان بر عراق، انتخاب هر حاکم کافر بر کشور مسلمان عراق را حرام دانست و موجب شورش مردمی علیه استعمار شد. از این رو، استعمار پیر زمینه تبعید مراجعی همچون میرزای نایینی و سید ابوالحسن اصفهانی و... را به ایران تدارک دید.

این امر در نهایت بر اثر فشار مردم و علما، با عذرخواهی پادشاه عراق و بازگرداندن محترمانه علما به عراق پایان یافت.

سرانجام میرزای بزرگ نایینی، پس از عمری تلاش و مجاهده در 24 مرداد 1315 ش برابر با 26 جمادی الاول 1355 ق در حدود 80 سالگی به دیدار معبود شتافت و پس از تشییعی باشکوه، در جوار بارگاه مطهر امام علی(ع) به خاک سپرده شد.

به واقع تألیف کتاب تنبیه الامه و تنزیه المله، اولین تلاش روحانیت شیعه در عرصۀ نظریه‌پردازی سیاسی در دوران جدیداست کتاب نائینی که مهر تایید دو مرجع بزرگ زمان خویش آخوند خراسانی و شیخ عبدا... مازندرانی را نیز دارد با نثری پیچیده و متأثر از ادبیات رایج در حوزه‌های دینی آن زمان نوشته شده و نشان می‌دهد مخاطب علامه نه مردم عادی بلکه روحانیون و حوزه های علمیه هستند.

مشروطه ایرانی اما پس از غلبه بر استبداد صغیر محمدعلی شاهی سرنوشت غم انگیزی یافت اختلاف میان علما و روشنفکران عرفی در مجلس دوم بالا گرفت و تندروها تا آنجا پیش رفتند که آیت ا... بهبهانی از علمای مشروطه خواه را ترور کردند. بسیار گفته شده است که علامه نائینی به دلیل دلسردی از آنچه پس از سقوط استبداد پیش آمد دستور به جمع آوری کتاب داده است. عبدالهادی حائری در کتاب تشیع و مشروطیت در ایران این نظر را با استناد به گفته‌های فرزند نائینی و اشاره به شرایطی که نهضت مشروطیت بدان دچار شد، تأیید می‌کند. حائری دلیل دیگر دستور علامه نائینی به جمع آوری کتاب را آن می‌داند که علامه نائینی پس از مدتی انتشار این کتاب سیاسی را منافی با مقام مرجعیت تلقی کرده و حکم بر جمع آوری داده است. اما آیت ا... طالقانی ضمن تأیید دلسردی نائینی از پیامدهای انقلاب مشروطه، این نظر را چندان درست نمی‌داند. مهدی غروی‌نائینی، فرزند دیگر علامه نائینی نیز، قضیۀ جمع‌آوری نسخ کتاب را به کلی تکذیب کرده است و آن را «دروغ و شایعه» می‌داند. با این وجود آنچه غیر قابل رد به نظر می‌آید دلسردی علامه نائینی و سایر علمای مشروطه خواه از حوادث مجلس دوم و ناامیدی از جنبش مشروطه است