خوش آمدید

در كتاب‌هاي تاريخ پزشكي آمده است، اولين بار پزشكي كه متوجه بيماري آلزايمر شد، خود دكتر آلزايمر بود كه پزشكي آلماني بوده است. او در سال 1901 ميلادي با بررسي خانمي مسن كه مبتلا به علائمي مرموز از نوعي بيماري مغزي شده بود، توانست سال‌ها بعد يعني سال 1906 اين بيماري را تعريف كند كه در آن وقت چون اسمي برايش پيدا نكرد، ناچار اسم خود را روي اين بيماري گذاشت و چنين بود كه آلزايمر شد قاتل اعصاب و روان افراد مسن.

هفدهمين كنگره بين‌المللي بيماري‌هاي مغز و اعصاب در كشورمان نكات تازه‌اي را درخصوص اين بيماري‌ها ارائه كرد كه يكي از مهم‌ترين آنها اين بود كه هم‌اكنون در هر 7 ثانيه يك نفر به بيماري فراموشي مبتلا مي‌شود. براساس مطالعه‌اي جهاني، سال 2005 در كل دنيا

ميليون نفر به دمانس يا فراموشي مبتلا بوده‌اند كه پيش‌بيني شده اين رقم در سال 2009 به رقم 80 ميليون نفر رسيده كه در نوع خود آماري تكان‌دهنده است.

آيا من هم آلزايمر دارم؟

اين سوالي است كه شايد خيلي از شما مخاطبان عزيز تا اينجاي قضيه از خود پرسيده‌ايد كه آيا من هم به آلزايمر مبتلا شده‌ام يا خير؟

پاسخ اين سوال را بايد در شناسايي علائم اين بيماري جستجو كرد كه دانستن آن بر هر فردي بويژه افراد با سن بالا امري است واجب، چراكه پزشكان بر اين عقيده‌اند كه مهم‌ترين نكته در درمان اين بيماران شناسايي زودرس آلزايمر است، اما در هر حال علائم آلزايمر به اين قرار است:

1 ـ بيمار آلزايمري در مراحل اوليه بيماري از احساس گيجي و از دست رفتن حافظه كوتاه‌مدت خود البته به طور گذرا شكايت دارد.

2 ـ توان قضاوت فرد نسبت به مسائل روز مختصري مختل مي‌شود.

3 ـ فرد در برخي اوقات روز البته نه هميشه نسبت به زمان و مكان و حالت، آگاهي خود را از دست مي‌دهد.

1 ـ فرد بيمار بتدريج به شخصيتي عصبي، افسرده، شكاك و مضطرب تبديل مي‌شود.

2 ـ خواب بيمار بتدريج به‌هم مي‌ريزد و از بي‌خوابي در اغلب اوقات شب و خواب‌آلودگي در طول روز شكايت دارد.

3 ـ به وضوح خانواده متوجه مي‌شوند كه بيمار در شناختن افراد فاميل دچار مشكل مي‌شود.

1 ـ شب‌ها بيمار غيرقابل تحمل مي‌شود و با ايجاد سر و صداهاي نامفهوم آسايش را از خانواده مي‌گيرد.

2 ـ كنترل ادرار و مدفوع بيمار از بين مي‌رود.

3 ـ عصبيت‌ها و فراموشي بيمار به اوج خود مي‌رسد.

از ديگر علائم اين بيماري مي‌توان به زودرنجي، عدم توانايي كنترل هيجانات، خواب‌آلودگي مفرط، رفتارهاي كودكانه و حالات وسواس مفرط اشاره كرد.

پزشكان مي‌گويند بالا رفتن سن مهم‌ترين عامل خطر براي ابتلا به آلزايمر است. مشاهده شده كه در حدود 3 تا 4 درصد از افراد بالاي 60 تا 65 سال درجاتي از آلزايمر دارند و اين ميزان با بالا رفتن سن به طرز عجيبي افزايش مي‌يابد.

به عنوان مثال در افراد بالاي 80 سال 25 تا 50 درصد افراد درجاتي از آلزايمر را يدك مي‌كشند. يعني اين كه افراد چه مرد و چه زن به محض اين كه سن‌شان از 50 يا 55 سال گذشت، حداقل بايد سالانه يك بار توسط يك نورولوژيست ويزيت شوند تا به محض شروع روند اين بيماري درمان‌هاي لازم انجام گيرد.

اما اين كه چرا آلزايمر خود را با اين علائم نشان مي‌دهد، برمي‌گردد به تغييراتي كه در اين بيماري در مغز مشاهده مي‌شود.

اولين گام در تشخيص اين بيماري گرفتن يك شرح حال و دانستن گذشته بيمار است و سپس انجام آزمايش‌هاي كلينيكي و پاراكلينيكي آغازگر روند تشخيص بيماري است. اگر يادتان باشد آقاي دكتر آلزايمر در سال 1901 بيماري داشته كه در حقيقت مبتلا به آلزايمر بوده و چند سال بعد اين بيمار فوت مي‌كند. پس از فوت اين بيمار دكتر آلزايمر با انجام كالبدشكافي مغز اين فرد متوجه وجود پلاك‌هايي در مغز او مي‌شود كه جنس آنها از تركيبات آميلوييدي بوده است، اما در هر حال امروز با پيشرفت علم و انجام تصويربرداري از مغز بيماران ديده شده كه تغييرات واضحي در مغز اين افراد پديد مي‌آيد كه عموما در نقاطي از مغز است كه وظيفه ثبت خاطرات و بيان احساسات را به عهده دارند.

پزشكان آمريكايي بتازگي دريافته‌اند كه عامل اصلي بيماري آلزايمر، پروتئيني است با نام بتا آميلوئيد كه در همه سلول‌هاي مغزي همه ما آدم‌ها وجود دارد و فرقش با بيماران آلزايمري اين است كه اين تركيب در افراد بيمار آنقدر زياد مي‌شود كه سلول‌هاي مغزي را به طور كامل مي‌پوشاند و به نوعي سبب ازكارافتادگي زودرس اين سلول‌ها مي‌شود و اين‌چنين است كه در افراد آلزايمري در حقيقت تعداد سلول‌هاي در حال فعاليت به نوعي كاهش مي‌يابد و اين يعني همان زوال عقل.

به رغم آنچه كه بيماران از درمان در ذهنشان نقش مي‌بندد، پزشكان تنها در درمان آلزايمر به دنبال درمان‌هاي علامتي هستند و بيشتر راه‌هايي را براي بيماران پيشنهاد مي‌كنند كه علائم مربوط به بيماري را تسكين مي‌دهد و كمتر علاج قطعي محسوب مي‌شود، چراكه آلزايمر در حقيقت بيماري‌اي تحليل‌رونده با سيري پيش‌رونده است كه تنها مي‌توان ابتدا سيرش را كند كرد و در مرحله دوم آسيب‌هاي وارده به مغز را ريكاوري كرد، از اين‌رو بيماران بايد ابتدا از اين لحاظ توجيه شوند. به هر حال امروز چند دسته دارو وجود دارد كه در درمان و تسكين علائم اين بيماري توانسته‌اند كمك كنند.

ـ دسته مهمي از داروها در درمان آلزايمر، آنتي‌سايكوتيك‌ها هستند كه در حقيقت با توهمات و بي‌قراري بيمار مبارزه و آنها را به نوعي آرام مي‌كنند.

ـ داروهاي كاهش‌دهنده اضطراب و استرس نيز در بيماران از نقشي برجسته برخوردارند كه به فراخور بيمار و درجه وي برايش از سوي نورولوژيست تجويز مي‌شود.

ـ داروهاي نسل جديد همچون Exelon يا همان ريواستيگمين كه اين روز‌ها فرم پچ پوستي آن نيز روانه بازار شده، توانسته انقلابي را در درمان بيماران پديد آورد، به اين طريق كه تاكنون اين داروها كه به صورت خوراكي مصرف مي‌شد، با تغيير ماهيت و فرم راحت‌تر توانسته مورد مصرف بيمار قرار گيرد.

ـ برخي متخصصان نيز در كنار دارودرماني، بيماران را به استفاده از طب‌هاي مكملي همچون طب سوزني، ماساژدرماني و روان‌درماني تشويق مي‌كنند كه به عقيده برخي از آنها مي‌توانند در كنار درمان‌هاي دارويي موثر باشند.

بسياري از خانواده‌ها از اسم آلزايمر هراس دارند و وقتي اسم اين بيماري به ميان مي‌آيد، تصويري كه در ذهنشان نقش مي‌بندد، بيماري است كه از نظر روحي هيچ‌گونه تعادلي ندارد و طبيعتا سبب آزار و اذيت فراواني براي خانواده خود مي‌شوند، از اين‌رو براي اين كه به چنين دردسرهايي دچار نشويد به چند نكته توجه كنيد.

ـ سعي كنيد براي بيمارتان لحظاتي را پديد آوريد كه مدام خاطرات گذشته بويژه خاطرات مربوط به حافظه كوتاه‌مدت خود را به ياد بياورد. گرفتن عكس، نوشتن خاطره و نشان دادن آلبوم‌هاي خانوادگي همگي تكنيك‌هاي يادآوري خاطرات گذشته است.

ـ هميشه با لحني آرام با بيمارتان صحبت كنيد و فراموش نكنيد آرامش روحي ـ رواني براي اين دسته از بيماران از اهميت ويژه‌اي برخوردار است. محل خواب بيمار جاي آرام و ساكتي باشد و خواب بيمار مختل نشود.

ـ حل جدول، ديدن فيلم، خواندن كتاب و رمان و ديد و بازديد با اقوام دور و نزديك در حفظ روحيه و از آن مهم‌تر تقويت حافظه كوتاه‌مدت وي بسيار موثر است.

ـ حبس كردن بيمار در يك اتاق تنگ و تاريك و قطع رابطه با وي اشتباه مطلق است. اين گونه رفتارها حال بيمار را وخيم‌تر مي‌كند.

5 ـ بيمار را مجبور كنيد ساعاتي منظم را در طول روز، يك فعاليت ورزشي هوازي و سبك را در برنامه خود قرار دهد.

اگر شما يك بيمار مبتلا به آلزايمر هستيد و از بيماري خود آگاهي داريد، اصلا جاي نگراني نيست. در كنار درمان‌هاي خود به نكات زير توجه كنيد و از امروز برنامه‌اي براي اجرايي كردن آن بريزيد.

ـ مغز خود را در هر حالتي فعال نگاه داريد. در طول روز ساعاتي منظم را براي مطالعه، ساعاتي براي بازي‌هاي فكري همچون شطرنج، رفتن به پارك، حل جدول و هر كار پويايي كه مغز شما را به چالش مي‌كشد، اختصاص دهيد.

ـ در اسرع وقت يك جمع دوستانه براي خود تشكيل دهيد، حال اين جمع از همسن و سالانتان در محيط پارك يا هر جمع ديگري باشد.

ـ رژيم غذايي سالم و بدون چربي و نمك از اهميت ويژه‌اي برخوردار است. مصرف هر گونه فست‌فود، غذاي چرب، نمك زياد و گوشت قرمز بايد حذف و به جاي آن رژيم‌هاي غذايي پرفيبر و سبزيجات جايگزين شود.

ـ انجام يك فعاليت ورزشي منظم و سبك، پياده‌روي، دوچرخه‌سواري و شنا از بهترين نمونه‌ها براي فعال بودن مغز است.

ـ آزمايش كامل توسط يك متخصص داخلي براي پيشگيري از ابتلا به بيماري‌هاي جسمي همچون فشار خون، قند و... به دليل افزايش سرعت پيشرفت آلزايمر به جاي خود لازم است كه توصيه مي‌شود هر 6 ماه تا يك سال انجام شود.

ـ مراقب حوادث رانندگي باشيد. به دليل احتمال بروز برخي علائم حاد مغزي پيشنهاد مي‌شود در موارد شديد بيماري از رانندگي شخصي فرد بيمار جلوگيري به عمل آيد.

دكتر شيرين فرجي گودرزي