اين تجربه، بعد از ما تكرار شد؛ قبل از ما هيچ جاى ديگر نبود. انقلابهايى كه در جاهاى ديگر رخ مى‏داد، نتيجه كارهاى چريكى و پارتيزانى و پرتاب ترّقه و شليك گلوله بود؛ اما اين تجربه، تجربه ملت ايران بود كه به وسيله جوانان ايجاد شد.

«نلسون ماندلا» قبل از آن‏كه در آفريقاى جنوبى به پيروزى برسد - زمانى كه تازه از زندان آزاد شده بود - به ايران آمد و با من ملاقات كرد.

راجع به اوضاع آفريقاى جنوبى از او سؤال كردم، چيزهايى گفت. من به او گفتم، ما تجربه‏اى داريم كه گمان مى‏كنم در كشور شما هم قابل عمل باشد؛ و آن تجربه عبارت است از اين‏كه انسانهاى داوطلب - كه اكثريت جمعيت كشور ما را تشكيل مى‏دادند - زن و مرد، با جسمِ خودشان به خيابانها آمدند، نه با مشتشان، نه با سلاحشان، نه با نارنجكشان، نه با خانه‏ى تيمى‏شان، بلكه با تنِ خودشان آمدند؛ روى خود را هم نبستند، با صورتِ باز آمدند؛ لذا نظام را منفعل كردند و او هم ديد نمى‏تواند بايستد.نلسون ماندلا

واقعاً بر چه كسى مى‏خواست حكومت كند؟ گفتم به نظر من اين الگو در آفريقاى جنوبى قابل عمل است. او سرى تكان داد.

بعد از رفتن او، يكى دو ماه طول نكشيد كه خبرهاى تظاهرات عظيم مردمى در آفريقاى جنوبى را در روزنامه ‏ها خوانديم!

من فهميدم كه اين بذر، سبز شد؛ عين همان وضعيت ايران. تمام خيابانهاى شهرهاى بزرگ آفريقاى جنوبى از سياهان پُر شد و يك عدّه از سفيدپوستها هم آمدند و همراه با آنها راهپيمايى كردند و گفتند ما هم با حكومت تبعيض نژادى مخالفيم!

نتيجه نيز همان شد؛ يعنى كسى كه در رأس بود، ديد اصلاً نمى‏تواند كارى بكند. اوّل رفت و كس ديگرى را جاى خودش گذاشت؛ او هم ديد نمى‏تواند؛ لذا در يك انتقال قدرت آرام، حكومت را به دست سياهپوستان دادند و خود «ماندلا» هم رئيس‏جمهور شد! اين حادثه تقليدشدنى و اين الگوى ملتها براى آزاديخواهى، به وسيله جوان ايرانى در دهه‏هاى پنجاه و شصت اتّفاق افتاد.
1380/02/12