دولت ايالات متحده در ماههاي پس از حمله تروريستي 11 سپتامبر 2001 ميلادي
با عجله و اصراري بيسابقه سلسله اقداماتي را در مقياس جهاني براي از ميان
برداشتن تروريستها يا عوامل دولتهاي متخاصم و آمادهسازي آمريكا براي
مقابله با حملات احتمالي مشابه در آينده به مرحله اجرا درآورد. اگرچه حملات
11 سپتامبر لطمات و زيانهاي بيسابقهاي برجاي گذاشت ليكن پديده
هواپيماربايي موضوع جديدي نبود و تمهيدات لازم براي تكرار آن كاملا
شناختهشده بود.
با وجود آن پس از اين حملات نگراني زيادي در مورد احتمال دستيابي تروريستها به سلاحهاي هستهاي مطرح شد ليكن اين تهديد را هم نميتوان جديد و نوظهور تلقي كرد چرا كه ايالاتمتحده براي بيش از نيمقرن با اين تهديد زندگي كرده است.
موارد متعدد ارسال نامههاي حاوي گرد سياهزخم كه بلافاصله پس از حملات 11 سپتامبر به وقوع پيوست برخلاف نگراني از تكرار آنچه در سهشنبه سياه به وقوع پيوسته بود و برخلاف تهديدات اتمي موضوع كاملا جديدي بود و ميتوانست به مراتب وحشتناكتر باشد. نامههاي حاوي هاگهاي پرورشيافته در محيط آزمايشگاهي كه آدرس چند سناتور و تعدادي از دفاتر رسانهاي در كنگره ايالاتمتحده ارسال شده بود 5 تن را به كام مرگ كشانده و تعدادي را نيز براي هميشه دچار مصدوميت كرد.
تلفات ناشي از اين حملات بيولوژيك كسر كوچكي از تعداد افرادي بود كه در روز 11 سپتامبر به واسطه حملات تروريستي القاعده جان باختند اما اين حملات نشانگر شرايطي بود كه جنگهاي بيولوژيك ميتواند رقم بزند.
اين در واقع شكل جديدي از تهديداتي است كه ميتواند كشتههاي زيادي برجاي گذاشته و موجبات شكلگيري بيماريهاي پايدار و غيرقابل درماني شود كه بشر در برابر آنها تقريبا بيدفاع است.
واكنش بوش به اين تهديد سر هم كردن عجولانه برنامه بيولوژيك محرمانه و وسيعي بود كه گمان ميرود تاكنون 50 تا 60 ميليارد دلار هزينه در برداشته است. طي اين مدت تعداد لابراتوارهاي بيولوژيك كه تحت تدابير امنيتي شديد در حال كار بر روي توليد آنتيبادي براي عوامل بيماريزاي منقرضشده هستند با رشدي چند صددرصدي به حدود هزار رسيده است.
اين لابراتوارها در نقاط مختلفي قرار گرفتهاند كه طيفي از مراكز دانشگاهي تا بيمارستانها و موسسات تحقيقاتي را در برميگيرد و برخي از آنها درست در مركز مناطق مسكوني پرجمعيت مشغول فعاليت هستند. اين مراكز به ندرت تحت نظارت مراجع قانوني قرار دارند و همين مساله موجب شده خيليها از خود بپرسند آيا وجود اين برنامه اصولا به ارتقاي امنيت ايالاتمتحده كمكي كرده است؟
كم نيستند كساني كه معتقدند اقدامات صورت گرفته در جهت مقابله با تهديدات بيولوژيكي در واقع احتمال وقوع حملات بيولوژيكي را افزايش داده و مسيرها به سمت دستيابي به نوعي همكاري و اجماع بينالمللي براي مقابله واقعي با اين خطر را دشوارتر كرده است.
كساني كه به نوعي با برنامه بيولوژيك محرمانه ارتش آمريكا آشنايي دارند، ميپرسند اين لابراتوارها در حال كار به روي چه هستند؟
برخي از آن روي تمهيدات ضدتروريستي براي مقابله با سلاحهايي كه ممكن است با ميكروارگانيسمهاي بيماريزاي خطرناك توليد شوند، كار ميكنند. گروهي ديگرروي شناسايي دقيقتر ساختار سلول عناصر بيداريزا مرگآور براي كشف راههاي مقابله با آنها متمركز شدهاند و در نهايت دستهاي ديگر مسووليت بررسي راهكارهاي استفاده از ميكروبها و ساير ميكروارگانيسمها به عنوان سلاح را به عهده گرفتهاند.
امكان ارائه آمار دقيقي در مورد تعداد لابراتوارهاي دخيل در اين پروژه و فعاليتهايي كه در آنها انجام ميشود، وجود ندارد چرا كه حتي كنگره آمريكا نيز به درستي در جريان اين برنامه قرار نگرفته است.
برات استوپاك، نماينده دموكرات ايالت ميشيگان هفته گذشته طي سخناني خطاب به كميته فرعي تحقيق و نظارت مجلس نمايندگان تصريح كرد اطلاعاتي كه كنگره خواستار دريافت آنها از پنتاگون شده، با گذشت 2 سال هنوز در اختيار قوه مقننه ايالاتمتحده قرار نگرفته است.
هسته اصلي مشكل
مشكل دقيقا از همين جا شروع ميشود. همانطور كه آمريكاييها طي سالهاي اخير دريافتهاند خشم و عجله براي مقابله با بحرانهايي كه بزرگترين قدرت معاصر با آنها مواجه ميشود، ميتواند تبعات فاجعهآميزي به همراه آورد.
برنامههاي مبارزه با تروريسم بيولوژيك آمريكا بر مبناي اين پيش فرض شكل گرفته كه هر كس مهارتهاي بنيادين را در زمينه ميكروبيولوژي داشته باشد قادر به توليد ميكروبهاي مرگبار به عنوان سلاحي تروريستي خواهد بود در حالي كه در عالم واقعيت حتي متبحرترين دانشمندان اين رشته در غياب ابزارهاي پيشرفته مورد نياز قادر به انجام چنين كاري نيستند.
به عبارت سادهتر برنامه بزرگ و پرهزينه انجام تحقيقات بيولوژيك دولت فدرال آمريكا براساس فرضيهاي غلط شكل گرفته است.
هيچكس در آمريكا مدعي نيست تهديد بيولوژيك شبكههاي تروريستي جدي نيست چرا كه جنگهاي بيولوژيك آينده ميتواند به غايت دلهرهآور باشد اما دستيابي به امنيت واقعي در برابر چنين تهديدي و ساير تهديدات مشابه بايد به هدفي مشترك براي همه كشورها تبديل شده و در چارچوب همكاريهاي بينالمللي دنبال شود.
فرار سه موش آزمايشگاهي مبتلا به طاعون در يكي از لابراتوارهاي فوق امنيتي در حومه شهر نيوآرك ايالت نيوجرسي اگرچه به واسطه شرايط فوق امنيتي و كنترل شده اين لابراتوار در عمل مشكلي به وجود نياورد اما اگر اين موشها خود را به محيط بيرون ميفرستادند، بهويژه به واسطه فقر حاكم بر منطقه ممكن بود فاجعهاي تمامعيار با تبعاتي غيرقابل كنترل و وحشتآور رخ دهد.
سايه خطر
آنچه در حال حاضر بيش از تهديدات بيولوژيكي تروريستها امنيت آمريكا را تامين ميكند، اشتباهات گاه و بيگاهي است كه در لابراتوارهاي بيولوژيك اين كشور به وقوع ميپيوندد.
تروريسم بيولوژيك سابقهاي بهمراتب طولانيتر از حملات سياهزخمي سال 2002 ميلادي دارد. درسال 1995 اعضاي فرقه ژاپني آئومشيتريكيو اقدام به انتشار گاز مرگبار سارين در يكي از ايستگاههاي مترو توكيو، پايتخت ژاپن كردند كه بر اثر آن 12 تن كشته شده و بيش از 50 نفر دچار مصدوميتهاي جدي شدند.
سالها قبل از آن اعضاي يك فرقه ديگر موسوم به راج، سالادهاي عرضه شده در رستوراني در ايالت اورگون آمريكا را به باكتري خطرناك سالمونلا آلوده كردند كه در نتيجه آن 700 تن مصدوم شدند اما خوشبختانه همه آنها جان سالم به در بردند.
احتمال استفاده تروريستها از ميكروارگانيسمهاي خطرناك عليه مردم عادي دلمشغولي بجايي است اما مشكل اينجاست كه پروژه مقابله با تروريسم بيولوژيك پنتاگون علاوه بر كشف و توليد آنتيباديهاي مناسب براي ميكروارگانيسمهاي مرگبار، توليد ميكروارگانيسمهاي مرگآور تركيبي را هم در بر ميگيرد.
بدتر آنكه اين برنامه نفوذناپذير نيست. همانطور كه ريچارد ابرايت، از محققان انستيتو ميكروبيولوژي واكسمن ميگويد: «اگر القاعده به دنبال انجام حملات بيولوژيك باشد سادهترين راه كسب دانش و مهارتهاي لازم در اين زمينه با رسوخ افراد مرتبط با اين گروه به برنامه مقابله با تروريسم بيولوژيك پنتاگون است.»
منبع:فارين پاليسي ادامه مطلب
با وجود آن پس از اين حملات نگراني زيادي در مورد احتمال دستيابي تروريستها به سلاحهاي هستهاي مطرح شد ليكن اين تهديد را هم نميتوان جديد و نوظهور تلقي كرد چرا كه ايالاتمتحده براي بيش از نيمقرن با اين تهديد زندگي كرده است.
موارد متعدد ارسال نامههاي حاوي گرد سياهزخم كه بلافاصله پس از حملات 11 سپتامبر به وقوع پيوست برخلاف نگراني از تكرار آنچه در سهشنبه سياه به وقوع پيوسته بود و برخلاف تهديدات اتمي موضوع كاملا جديدي بود و ميتوانست به مراتب وحشتناكتر باشد. نامههاي حاوي هاگهاي پرورشيافته در محيط آزمايشگاهي كه آدرس چند سناتور و تعدادي از دفاتر رسانهاي در كنگره ايالاتمتحده ارسال شده بود 5 تن را به كام مرگ كشانده و تعدادي را نيز براي هميشه دچار مصدوميت كرد.
تلفات ناشي از اين حملات بيولوژيك كسر كوچكي از تعداد افرادي بود كه در روز 11 سپتامبر به واسطه حملات تروريستي القاعده جان باختند اما اين حملات نشانگر شرايطي بود كه جنگهاي بيولوژيك ميتواند رقم بزند.
اين در واقع شكل جديدي از تهديداتي است كه ميتواند كشتههاي زيادي برجاي گذاشته و موجبات شكلگيري بيماريهاي پايدار و غيرقابل درماني شود كه بشر در برابر آنها تقريبا بيدفاع است.
واكنش بوش به اين تهديد سر هم كردن عجولانه برنامه بيولوژيك محرمانه و وسيعي بود كه گمان ميرود تاكنون 50 تا 60 ميليارد دلار هزينه در برداشته است. طي اين مدت تعداد لابراتوارهاي بيولوژيك كه تحت تدابير امنيتي شديد در حال كار بر روي توليد آنتيبادي براي عوامل بيماريزاي منقرضشده هستند با رشدي چند صددرصدي به حدود هزار رسيده است.
اين لابراتوارها در نقاط مختلفي قرار گرفتهاند كه طيفي از مراكز دانشگاهي تا بيمارستانها و موسسات تحقيقاتي را در برميگيرد و برخي از آنها درست در مركز مناطق مسكوني پرجمعيت مشغول فعاليت هستند. اين مراكز به ندرت تحت نظارت مراجع قانوني قرار دارند و همين مساله موجب شده خيليها از خود بپرسند آيا وجود اين برنامه اصولا به ارتقاي امنيت ايالاتمتحده كمكي كرده است؟
كم نيستند كساني كه معتقدند اقدامات صورت گرفته در جهت مقابله با تهديدات بيولوژيكي در واقع احتمال وقوع حملات بيولوژيكي را افزايش داده و مسيرها به سمت دستيابي به نوعي همكاري و اجماع بينالمللي براي مقابله واقعي با اين خطر را دشوارتر كرده است.
كساني كه به نوعي با برنامه بيولوژيك محرمانه ارتش آمريكا آشنايي دارند، ميپرسند اين لابراتوارها در حال كار به روي چه هستند؟
برخي از آن روي تمهيدات ضدتروريستي براي مقابله با سلاحهايي كه ممكن است با ميكروارگانيسمهاي بيماريزاي خطرناك توليد شوند، كار ميكنند. گروهي ديگرروي شناسايي دقيقتر ساختار سلول عناصر بيداريزا مرگآور براي كشف راههاي مقابله با آنها متمركز شدهاند و در نهايت دستهاي ديگر مسووليت بررسي راهكارهاي استفاده از ميكروبها و ساير ميكروارگانيسمها به عنوان سلاح را به عهده گرفتهاند.
امكان ارائه آمار دقيقي در مورد تعداد لابراتوارهاي دخيل در اين پروژه و فعاليتهايي كه در آنها انجام ميشود، وجود ندارد چرا كه حتي كنگره آمريكا نيز به درستي در جريان اين برنامه قرار نگرفته است.
برات استوپاك، نماينده دموكرات ايالت ميشيگان هفته گذشته طي سخناني خطاب به كميته فرعي تحقيق و نظارت مجلس نمايندگان تصريح كرد اطلاعاتي كه كنگره خواستار دريافت آنها از پنتاگون شده، با گذشت 2 سال هنوز در اختيار قوه مقننه ايالاتمتحده قرار نگرفته است.
هسته اصلي مشكل
مشكل دقيقا از همين جا شروع ميشود. همانطور كه آمريكاييها طي سالهاي اخير دريافتهاند خشم و عجله براي مقابله با بحرانهايي كه بزرگترين قدرت معاصر با آنها مواجه ميشود، ميتواند تبعات فاجعهآميزي به همراه آورد.
برنامههاي مبارزه با تروريسم بيولوژيك آمريكا بر مبناي اين پيش فرض شكل گرفته كه هر كس مهارتهاي بنيادين را در زمينه ميكروبيولوژي داشته باشد قادر به توليد ميكروبهاي مرگبار به عنوان سلاحي تروريستي خواهد بود در حالي كه در عالم واقعيت حتي متبحرترين دانشمندان اين رشته در غياب ابزارهاي پيشرفته مورد نياز قادر به انجام چنين كاري نيستند.
به عبارت سادهتر برنامه بزرگ و پرهزينه انجام تحقيقات بيولوژيك دولت فدرال آمريكا براساس فرضيهاي غلط شكل گرفته است.
هيچكس در آمريكا مدعي نيست تهديد بيولوژيك شبكههاي تروريستي جدي نيست چرا كه جنگهاي بيولوژيك آينده ميتواند به غايت دلهرهآور باشد اما دستيابي به امنيت واقعي در برابر چنين تهديدي و ساير تهديدات مشابه بايد به هدفي مشترك براي همه كشورها تبديل شده و در چارچوب همكاريهاي بينالمللي دنبال شود.
فرار سه موش آزمايشگاهي مبتلا به طاعون در يكي از لابراتوارهاي فوق امنيتي در حومه شهر نيوآرك ايالت نيوجرسي اگرچه به واسطه شرايط فوق امنيتي و كنترل شده اين لابراتوار در عمل مشكلي به وجود نياورد اما اگر اين موشها خود را به محيط بيرون ميفرستادند، بهويژه به واسطه فقر حاكم بر منطقه ممكن بود فاجعهاي تمامعيار با تبعاتي غيرقابل كنترل و وحشتآور رخ دهد.
سايه خطر
آنچه در حال حاضر بيش از تهديدات بيولوژيكي تروريستها امنيت آمريكا را تامين ميكند، اشتباهات گاه و بيگاهي است كه در لابراتوارهاي بيولوژيك اين كشور به وقوع ميپيوندد.
تروريسم بيولوژيك سابقهاي بهمراتب طولانيتر از حملات سياهزخمي سال 2002 ميلادي دارد. درسال 1995 اعضاي فرقه ژاپني آئومشيتريكيو اقدام به انتشار گاز مرگبار سارين در يكي از ايستگاههاي مترو توكيو، پايتخت ژاپن كردند كه بر اثر آن 12 تن كشته شده و بيش از 50 نفر دچار مصدوميتهاي جدي شدند.
سالها قبل از آن اعضاي يك فرقه ديگر موسوم به راج، سالادهاي عرضه شده در رستوراني در ايالت اورگون آمريكا را به باكتري خطرناك سالمونلا آلوده كردند كه در نتيجه آن 700 تن مصدوم شدند اما خوشبختانه همه آنها جان سالم به در بردند.
احتمال استفاده تروريستها از ميكروارگانيسمهاي خطرناك عليه مردم عادي دلمشغولي بجايي است اما مشكل اينجاست كه پروژه مقابله با تروريسم بيولوژيك پنتاگون علاوه بر كشف و توليد آنتيباديهاي مناسب براي ميكروارگانيسمهاي مرگبار، توليد ميكروارگانيسمهاي مرگآور تركيبي را هم در بر ميگيرد.
بدتر آنكه اين برنامه نفوذناپذير نيست. همانطور كه ريچارد ابرايت، از محققان انستيتو ميكروبيولوژي واكسمن ميگويد: «اگر القاعده به دنبال انجام حملات بيولوژيك باشد سادهترين راه كسب دانش و مهارتهاي لازم در اين زمينه با رسوخ افراد مرتبط با اين گروه به برنامه مقابله با تروريسم بيولوژيك پنتاگون است.»
منبع:فارين پاليسي