خوش آمدید

ابراهیم کاملی

فرا رسیدن محرم، یادآور حادثه غمبار کربلا و رنج و محنت خاندان رسالت است؛ حادثه ای که جنبه های گوناگون دارد. یکی از جنبه های آن حادثه، حرکت اصلاحی امام حسین(علیه السلام) در آن موقعیت زمانی و مکانی است. حرکت امام حسین(علیه السلام) پرسش هایی را در ذهن انسان به وجود می آورد: چرا امام حسین(علیه السلام) از مکه خارج شد؟ چرا کوفه را به عنوان مقصد خود انتخاب کرد؟ چرا بیعت نکرد؟ چرا به سوی یمن نرفت؟ برای یافتن پاسخ این پرسش ها، باید شرایط و موقعیت زمانی و مکانی و سیاسی آن زمان را در نظر گرفت. چه وضعیتی بر مکه و جهان اسلام حاکم بود که امام از آنجا خارج شد؟ کوفه چه موقعیتی داشت که امام آنجا را به عنوان مقصد انتخاب کرد؟ بقيه در ادامه

برای درک هدف امام، باید نگاهی گذرا به گذشته به ویژه به تاریخ پس از وفات پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) کنیم. پیامبر در آخرین حج خویش، جانشین خود را معرفی کرد، اما بعد از وفات ایشان،25 سال جانشین ایشان از وصایت عملی دور ماند و دیگران به عنوان خلیفه، حکومت کردند. مردم با دیدن اعمال و رفتار خلفای سه گانه در این مدت، به امام علی(علیه السلام) روی آوردند. امام از پذیرش درخواست مردم، امتناع می کردند و می فرمودند: «اگر من وزیر و مشاور شما باشم، برای شما بهتر از آن است که امارت و فرمانروایی را به عهده بگیرم».

«این سخن حضرت علی(علیه السلام) از آن رو بود که از مردم و اندیشه های درونی و حالات روانی آنها از نظر دنیازدگی و جاه طلبی و چشم اندوختن عده ای به خلافت کاملاً آگاهی داشت».

هدف امام علی(علیه السلام) از پذیرش خلافت، زنده کردن حق مظلومان و ستمدیدگان بود و عده ای که در سر، اندیشه رسیدن به قدرت و مقام را می پروراندند، وقتی پایداری امام از نظر دین داری و صلابت در راه حق را مشاهده کردند، مخالفت هایشان شروع و پیمان شکنی هایشان آغاز شد که در اثر این کارشکنی ها هدف های اصلاحی امام علی(علیه السلام) محقق نگشت.

با حاکمیت ظالمانه معاویه، پیروان واقعی پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) زیر فشار ستم و اختناق، روزگار سپری می کردند و معاویه با هدف ریشه کن نمودن نام پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) و علی(علیه السلام)، وارد عرصه حکومت شد. وی حکومت اسلامی را به حکومتی پادشاهی و موروثی تبدیل و امام دوم را به خاطر شرایط سخت آن زمان، مجبور به پذیرش یک صلح تحمیلی کرد.

امام باقر(علیه السلام) درباره موقعیت آن زمان می فرماید:

«چه ظلم ها که از سوی قریش و پشتیبانی آنها از همدیگر به ما نرسید و چه ستم ها و آسیب ها که بر شیعیان و افرادی که در میان مردم محبوب ما بودند، وارد نیامد. قریش در جهت کوبیدن ما در صدد همیاری با یکدیگر برآمدند و برای ربودن حق از دست ما، تجمع کردند تا سرانجام خلافت را از معدن خود به یک سو نهادند و از دست علی(علیه السلام) گرفتند... . تا آنجا که سرانجام حق ما به خود ما بازگشت و علی(علیه السلام) عملاً منصب خلافت را به دست گرفت. اما پس از آن عهدشکنی کردند و درصدد جنگ با ما برآمدند و نبردهایی را به راه اندختند و صاحب خلافت همواره در برابر گردنه های سخت و ناهمواری قرار داشت تا به شهادت رسید. بعد با امام حسن(علیه السلام) بیعت کردند، سپس انواع نیرنگ ها و فریب کاری ها را به کار گرفتند و او را ناگزیر به تسلیم ساختند و اهل عراق بر آن حضرت یورش آوردند و پهلویش را با خنجر دریدند و سپاهش را از هم پاشیدند و خلخال ها را از پاهای کنیزانش ربودند و ناگزیر پیمان متارکه جنگ را با معاویه منعقد ساخت».

معاویه پس از عقد پیمان صلح با امام حسن(علیه السلام) خود را پیروز این میدان می دانست و به خاطر این پیروزی یک حرکت ارتجاعی را آغاز کرد. وی فکر می کرد با اذیت و آزار پیروان واقعی پیامبر و امام دیگر هیچ حرکتی از طرف آنها رخ نخواهد داد. وی بر این اساس، حکومت خود را به سلطنت تبدیل کرد و با حفظ پوسته ظاهری اسلام، عملاً قدم در راهی گذاشت که می خواست نام و راه پیامبر را از بین ببرد. به یک نمونه تاریخی درباره رجعت طلبی(بازگشت به آداب جاهلی) معاویه توجه فرمایید.

«پسر مغیره بن شعبه می گوید: به همراه پدرم به شام، پیش معاویه رفته بودم پدرم هر وقت از دربار می آمد، برای من از هوش و درایت معاویه داستان ها می گفت ... . شبی به خانه آمد، اندوهگین بود، هیچ نخورد و دم نزد ... . پرسیدم امشب چرا غمگینی؟ گفت: پسرم از پیش بدطینت ترین آدم ها برگشته ام. گفتم: چرا، مگر چه شده است؟ گفت: با معاویه گفتگوی خصوصی داشتم. به او گفتم: ای امیرالمؤمنین! اگر ره دادگری پوییده و سایه احسان بگسترانی، به عظمت خواهی رسید.

معاویه گفت: نه، هرگز! ابوبکر و عمر و عثمان، به سلطنت رسیدند و بعد از مرگ آوازه شان فرو مرد، اما نام آن هاشمی (رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم)) را هر روز پنج بار با بانگ رسا می برند. «اشهد أن محمداً رسول الله». آخر ای بی مادر! با وجود این، چگونه نام ما جاوید تواند بود؟ راهی جز این نیست که نام او را به گور نهیم و دفن کنیم».

از نقل این دو موضوع تاریخی می توان به وضعیت حاکم بر مکه و مدینه پی برد. در حقیقت امام حسین(علیه السلام) می دید که بنی امیه با رجعت طلبی خود، قصد از بین بردن نام و ایین پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) را دارد. نقل این موضوع تاریخی، پاسخ به این پرسش ها است که چرا امام حسین از مکه خارج شد و به کوفه آمد؟ امام حسین در مکه و مدینه میدانی برای انجام رسالت خود نیافت و انتخاب کوفه به خاطر دعوت نامه های مردم بود.

برای اینکه بتوان نتیجه صحیحی از حرکت امام حسین(علیه السلام) به دست آورد، باید فعالیت های تبلیغی و ارشادی ایشان را در زمان حکومت معاویه بررسی و مراحل حرکت و قیام ایشان را شناسایی کرد.

قدم اول: آگاه سازی بزرگان و صحابه

امام حسین(علیه السلام) در یکی از مراسم حج، در زمان حاکمیت معاویه، در جمع بزرگان صحابه، سخنانی ایراد و با استناد به سخنان پدر بزرگوارشان حضرت علی(علیه السلام) هدف و نقش خود را در آن شرایط بیان نمود. حضرت در آن جمع با آگاه سازی بزرگان صحابه از رجعت طلبی بنی امیه، سخن به میان آورد و خود را مصلح و حرکتش را اصلاح گری معرفی کرد و سخنان پدر بزرگوارش امام علی(علیه السلام) را شاهد برهدف و رفتار خود قرار داد و این چنین فرمود:

«اَللّهم إنکَ تَعْلَمُ انَّه لَم یکُنْ ما کانَ مِنّا مُنافَسةً فی سلطانِ وَ لا التِماسَ شَیء مِنْ فُضُولِ الحطامِ و لکِنْ لِنَرُدَّ المَعالِمَ مِنْ دینِکَ و نُظهِرَ إلاصلاحَ فی بِلادِکَ، فَیأمَنُ المَظلومونَ مِنْ عِبادِکَ وَ تُقامُ المُعَطَّلَةُ مِن حدودِکَ.؛ خدایا! تو می دانی که آنچه از طرف ما صورت گرفته، رقابت در کسب قدرت یا افزون طلبی در ثروت نبوده، بلکه برای بازگرداندن نشانه و سنت های دین تو است و (و برای آن است که) اصلاح را در کشور تو آشکار سازیم تا بندگان ستم دیده ات، امان و آرامش یابند و مقررات تعطیل شده ات بر پا شود».

امام حسین(علیه السلام) در این فراز از سخنان خود، هدف از حرکت و رفتار خود را مشخص می سازد و نتیجه حرکت خود را، بازگشتن نشانه های دین خدا و برپایی مقررات تعطیل شده، اعلام می دارد. حضرت وقتی از بزرگان و صحابه مکه، اثری که بیانگر همراهی با ایشان باشد، ندید مرحله دوم فعالیت ارشادی خود را آغاز کرد. مرحله دوم حرکت ابا عبدالله7 خروج از مکه و روی آوردن به سوی کوفه بود. وقتی امام می خواست از مکه خارج شود، وصیت نامه ای نوشت و آن را به برادر خود محمد بن حنفیه داد. حضرت در این وصیت نامه می فرماید:

«إِنّی لَمْ أَخرُجْ أَشِراً و لا بَطِراً و لا مُفْسِداً و لا ظالِماً، إِنَّما خَرجْتُ لِطَلَبِ إلاصلاحِ فی أُمَّةِ جَدّی، أُُریدُ أنْ آَمُرَ بالمَعروفِ و أنهی عَنِ المنکَرِ وَ اَسیرُ بِسیرَةِ جَدّی و أبی ؛ من برای جاه طلبی و کام جویی و آشوبگری و ستمگری قیام نکردم، بلکه برای اصلاح در کار امت جدم قیام کردم می خواهم امر به معروف و نهی از منکر و به شیوه جد و پدرم حرکت کنم».

امام حسین(علیه السلام) در این فراز، هدف حرکت خود به ویژه خروج از مکه را بیان می فرماید و به نوعی به سؤالات مطرح شده، پاسخ می دهد و خود را پیرو پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) و علی(علیه السلام) معرفی و اعلام می کند که همه ما یک هدف و مسیر را دنبال می کنیم.

امام کاظم(علیه السلام) در همین زمینه به یکی از یارانش می فرماید:

«إنی لَأَ قُولُ لک قولاً، قد کانَت آبائی تَقُولُه، إنَّ لِلحقِّ أهلاً و لِلباطِلِ أهلاً، أهلُ الحَقِّ یجارَوُنَ إلَی اللهِ فی إِصلاحِ الاُمَّةِ بِنا و أن یبْعَثَنا اللهُ رَحمَةً لِلضُعَفاءِ وَ العامَةِ؛ من سخنی را با تو می گویم که همه پدران و اجدادم7 آن را فرمودند و آن سخن این است که حق طرفدارانی دارد و باطل هم، طرفدارانی طرفداران حق به درگاه خدا راز و نیاز می کنند تا به وسیله ما (امامان) در بین امت، اصلاح صورت پذیرد و اینکه خداوند ما را به عنوان رحمتی برای ناتوان ها و توده های مردم برانگیزد».

با دقت در این عبارت ها، می توان به این حقیقت رسید که امام در قدم اولِ فعالیت تبلیغی که همراه با آگاه سازی بزرگان است، به نوعی مصلحان و شرایط اصلاح را یادآوری می کند. این شرایط که با امر به معروف و نهی از منکر به دست می اید، عبارت اند از:

الف) اصلاحگری (امر به معروف) یک هدف مقدس و برای اجرای سخن دین خداست.

ب) ستم دیدگان و ضعفا در این اصلاحگری امان می یابند.

ج) هدف اصلاحگری، قدرت طلبی و فزون خواهی نیست.

د) اصلاحگری باید در مسیر حرکت پیامبران باشد.

امام حسین(علیه السلام) هدف خود و حرکت و قیام خویش را همان هدف پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) ، بلکه تمام پیامبران، مانند شعیب معرفی می کند که قرآن آن را چنین بیان می دارد:

) قَالَ یَا قَوْمِ أرَأَیْتُمْ إِن کُنتُ عَلی َبَیِّنَةٍ مِّن رَّبِّی وَرَزَقَنِی مِنْهُ رِزْقًا حَسَنًا وَمَا أرِیدُ أنْ أخَالِفَکُمْ إِلَی مَا أنْهَاکُمْ عَنْهُ، إِنْ أرِیدُ إِلاَّ الإِصْلاَحَ، مَا اسْتَطَعْتُ وَمَا تَوْفِیقِی إِلاَّ بِاللّهِ، عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ وَإِلَیْهِ أنِیبُ.(

شهید مطهری اصلاحگری را این چنین معرفی می کند:

«اصلاح طلبی یک روحیه اسلامی است، هر مسلمانی به حکم اینکه مسلمان است، خواه ناخواه اصلاح طلب و لااقل طرف دار اصلاح طلبی است؛ زیرا اصلاح طلبی، هم به عنوان یک شأن پیامبر در قرآن مطرح است و هم مصداق امر به معروف و نهی از منکر است که از ارکان تعلیمات اجتماعی اسلام است. البته هر امر به معروف و نهی از منکری لزوماً مصداق اصلاح اجتماعی نیست، ولی هر اصلاح اجتماعی، مصداق امر به معروف و نهی از منکر هست. پس هر مسلمان آشنا به وظیفه از آن جهت که خود را موظف به امر به معروف و نهی از منکر می داند، نسبت به اصلاح اجتماعی حساسیت خاصی دارد».

بنابراین اصلاحگری حرکتی است که از ذات و جوهره وجودی اسلام سرچشمه می گیرد. اسلام از آغاز ظهورش، به دنبال تغییر افکار و روحیات انسان ها و ایجاد تغییر در نظام های فاسد اجتماعی حاکم بر آن بوده و پیروان خود را به حق و عدالت و صواب و صلاح فرا می خواند.

2. قدم دوم: اصلاح فردی و تهذیب نفس

پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) اولین مصلح بشری متصل به وحی، در دین اسلام و آغازگر اصلاح در جامعه اسلامی و مسلمانان و پایه گذار سنت های صحیح دینی است. به دنبال آن، امامان بزرگوار شیعه به ویژه امام حسین(علیه السلام) با حرکت خاص خود، در زمانی که مسیر اسلام و اجتماع مسلمانان به انحراف گراییده بود، زمینه اصلاح اجتماعی بزرگ را فراهم می سازند و یاران و طرف داران حق را به تهذیب نفس و تقوای الهی دعوت می کنند. امام حسین(علیه السلام) نیز به این نکته واقف است که اصلاح فردی، بدون توجه به اصلاح اجتماعی، سودی ندارد و اصلاح اجتماعی بدون اصلاح فردی، عملی عقیم و ابتر است.

استاد متفکر محمدرضا حکیمی در این باره چنین می نویسد:

«درد آشنایی، روشن بینی، آرمان خواهی و اصلاح طلبی، انسانِ را آزاد و با شهامت بار می آورد، انسان درد آشنای روشن بین آرمان خواه اصلاح طلب، نخست می کوشد تا خود را اسیر هیچ قید و بندی نکند و در دام عنوانی، مقامی، وظیفه ای، درآمدی و ... نیفتد. این چنین کس، سپس آنچه را که دید و دانست و درک کرد، می گوید، هم درست می فهمد و هم با شهامت ابراز می دارد».

امام حسین(علیه السلام) به عنوان یک مصلح، چندین سال موضوع امر به معروف و نهی از منکر و اصلاح فردی و اجتماعی را برای حفظ سنت های اصیل اسلامی به عنوان یک اصل اساسی یادآوری می کند و عبرت گرفتن از دانشمندان آگاهی که به علم خود، عمل نمی کردند به عنوان یک اصل اساسی در حاکمیت طاغوت یادآوری می کند و مردم را از چنین رفتاری باز می دارد و می فرماید:

« اِعتَبِروا ایهَا الناسُ بِما وَعَظ اللهُ بِه أولیائَهُ مِن سوءِ ثَنائهِ عَلَی الأحبارِ إذ یقولُ ) لَو لا ینهاهمُ الرَّبانیونَ و الاحبارُ عَن قولِهِم الإثمَ( و قال ) لَعَنَ اللهُ الَذینَ کَفَروا مِن بَنی اِسرائیلَ ...( و إنَما عابَ اللهُ ذلِکَ عَلَیهِم، لأنّهم کانوا یرَون مِنَ الظَلَمةِ الَّذین بَینَ أظهرِهِم المنکَرَ و الفَسادَ، فَلا ینهَونَهُمْ عَنْ ذلِکَ رَغبَةً فیما کانوا ینالوُنَ مِنهم وَ رَهْبَةً مِما یحَذَرونَ؛

ای مردم! عبرت بگیرید از آنچه خداوند اولیای خود را نصیحت کرده است که از سرزنش عالمان یهود درس بگیرید؛ چرا که خداوند می فرماید: «پیشوایان یهود اگر آنها (حاکمان) را از گفتار گناه آلودشان باز می داشتند» و می فرماید: «نفرین خداوند بر کسانی از بنی اسرائیل باد که کفر ورزیدند». خداوند این موضوع (عدم انجام امر به معروف و نهی از منکر) را بر دانشمندان یهود عیب به حساب می آورد، برای اینکه آنها ستمگران را می بینند. کسانی که منکر و فساد در برابر آنها انجام می شود و آنها را از آن کار باز نمی دارند، به دلیل علاقه به چیزی است که این دانشمندان می خواهند به دست آورند و یا به خاطر ترس از آنها از آن دوری می کنند».

امام حسین(علیه السلام) در این فراز از سخن خویش که در جمع بزرگان صحابه در مکه ایراد فرمود، به برخی دیگر از ویژگی های مصلحان اشاره می فرماید و حق طلبی و حق گویی را یکی دیگر از آن ویژگی ها به حساب می آورد و با استناد به ایات قرآنی، دانشمندان یهود را به خاطر بیان نکردن حق، سزاوار لعن و نفرین می داند.

3. مسئولیت، تعهد آور است

امام حسین(علیه السلام) در سخنرانی معروف خود (خطبه امر به معروف و نهی از منکر) موقعیت عبرت آموز دانشمندان یهود را به بزرگان صحابه؛ این چنین یادآوری می کند که: ای آگاهان جامعه مسلمان بدانید چه بلایی بر سر شما و جامعه تان می اید! اسلام از مسیر خود خارج شده است؛ اما شما سکوت کرده اید! آگاهی شما برایتان مسئولیت به بار می آورد. به مسئولیت خود عمل کنید! من هم به وظیفه خود عمل می کنم و به شما هشدار می دهم که مبادا همانند دانشمندان یهود شوید و سزاوار نفرین خدا گردید!

امام در خطبه معروف خود می فرماید:

«و قَد تَرَونَ عهود اللهِ مَنقوضَةً، فَلا تَفزَعونَ، و أنتم لِبَعضِ ذِمَمِ آبائکم تَفزَعونَ وَ ذِمَةُ رَسولِ اللهِ مَحقورَةٌ وَ العُمی و البکمُ و الزَمنی فی المَدائِنِ وَ البِلادِ مهمَلَةٌ و لا تُرحَمونَ و لا فی مَنزِلَتِکم تعْمَلونَ وَ لا مِن عَمَلٍ فیها تُعینونَ وَ بالاِدّهانِ و المصانَعَةِ عِندَ الظَلَمَةِ تأمَنونَ، کل ذلِکَ أمَرَکمُ الله بِه مِنَ النَهی و التَناهی و أنتم غافِلونَ و أنتم أعظَمُ الناسِ مُصیبةً لِما غَلَبْتم عَلَیه مِنْ مَنازِلِ العلماءِ لو کنتم تَسْعَونَ ذلِک بِانَّ مَجارِی الأمورِ و الاحکامِ عَلی ایدی العلَماء بِاللهِ، الأمَناءِ عَلی حَلالِه و حَرامِه، فَأنتمْ المَسلوبوُنَ تِلکَ المنزِلَة و ما سَلَبْتم ذلِکَ اِلاّ بِتَفَرُقِّکم عَنِ الحَق و اختِلافِکم فی السُّنَةِ بَعد البَینَةِ الواضِحةِ ؛ شما می بینید که حقوق و پیمان های خداوند شکسته می شود و فریاد نمی زنید در حالی که برای بعضی از حقوق از دست رفته اجداد و پدرانتان فریاد بر می آورید. حقوق رسول خدا پایمال شده و به یغما رفته است و کوران، کران و بینوایان در کشور رها شده و مورد توجه و رحمت قرار نمی گیرند. شما در مسئولیت خویش، در حد توانایی خود کار نمی کنید و به کسی هم که وظیفه خود را انجام می دهد، اعتنا ندارید و به مسامحه و سازش با ستم گران و همکاری با آنان خود را آسوده می سازید. این بدین جهت است که خداوند شما را به جلوگیری از منکرات فرمان داده است و شما از آن غافلید؛ برای اینکه نتوانستید مقام دانشمندان را حفظ کنید و این مقام و موقعیت از شما گرفته شد. شما مردمی هستید که بیشترین گرفتاری را دارند. ای کاش برای حفظ موقعیت خود کوشش می کردید؛ زیرا زمام امور باید در دست کسانی باشد که عالم به احکام خدا و حلال و حرام او هستند. شما این مقام را داشتید؛ اما به خاطر جدا شدن از حق و پراکندگی از سنت پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) آن را از دست شما گرفتند، با اینکه دلیل روشن داشتید».

امام حسین(علیه السلام) در این فراز از خطبه مشهور خود، موقعیت صحابه را بیان می کند و علل از دست دادن مقام و موقعیت آنها را مشخص می سازد و می فرماید:

1. در برابر نقص پیمان های خدا و پیامبر سکوت می کنید.

2. افراد ضعیف جامعه فراموش شده اند و برای آنها کاری انجام نمی دهید.

3. با چاپلوسی و تملق با ستمگران کنار می ایید.

4. اهل تفرقه و اختلاف هستید.

5. عالم و آگاه به امور و احکام خدا نیستید.

امام(علیه السلام) در این مرحله، خطر بی تفاوتی و سازش با ستمگران را گوشزد می کند و صحابه را از موقعیتی که در آن قرار گرفته اند، آگاه می سازد و درباره حوادث اینده هشدار می دهد که به دلیل انجام ندادن وظیفه، بعضی از مسئولیت ها را از دست داده اید. بدانید که در اینده باید برخی نابسامانی ها را تحمل کنید.

امام در این خطبه، در حقیقت می خواهد افراد تأثیرگذار در فکر و فرهنگ جامعه یا خواص را آگاه سازد و آنها را آماده ورود به میدان فعالیت ارشادی کند تا بقیه، مردم را آگاه کنند. امام به این نکته واقف است که اگر امر به معروف و نهی از منکر ترک شود، گرفتاری فراوانی برای مردم به وجود می اید و این روایت نبوی مصداق می یابد که:

«لَتَأمُرُنَّ بِالمَعروفِ وَ لَتَنهنَّ المنکَرَ او لیسَلِّطَنَّ اللهُ عَلَیکم شِرارَکُمْ فَیدعو خِیارُکُمْ فَلا یستَجابُ لهم».

شهید مطهری درباره این روایت، نکته ای را از غزالی نقل می کند که: «معنی این جمله (فَیدعو خِیارُکُمْ، فَلا یستَجابُ) این نیست که خدا را می خوانند و خدا دعایشان را نمی پذیرد، (بلکه) معنای آن این است که وقتی امر به معروف و نهی از منکر را ترک کنند، آن قدر پست می شوند، آن قدر رعبشان، مهابتشان، کرامتشان از بین می رود که وقتی به درگاه همان ستمگران می روند، هر چه ندا می کنند، به آنها اعتنا نمی شود».

تحمل عذاب و رنج و بی اعتنایی برای انسان از همه چیز سخت تر و دردناک تر است. بنابراین عدم پذیرش خواسته انسان از طرف حاکمان ستمگر برای کسانی که امر به معروف و نهی از منکر نکرده اند، عذاب سختی است.

روایت نقل شده از پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) در حقیقت، تفسیر این ایه قرآن کریم است که :

) قُلْ هُوَ الْقَادِرُ عَلَی أن یَبْعَثَ عَلَیْکُمْ عَذَابًا مِّن فَوْقِکُمْ أوْ مِن تَحْتِ أرْجُلِکُمْ أوْ یَلْبِسَکُمْ شِیَعاً وَیُذِیقَ بَعْضَکُم بَأسَ بَعْضٍ، انظُرْ کَیْفَ نُصَرِّفُ الآیَاتِ لَعَلَّهُمْ یَفْقَهُونَ( .

4. رویارویی

امام حسین(علیه السلام) در مرحله بعد به معاویه نامه ای می نویسد و او را مورد انتقاد قرار می دهد و در آن نامه به معاویه می گوید:

«به خدا قسم، من از اینکه الآن با تو نبرد نمی کنم، می ترسم در بارگاه الهی مقصر باشم».

امام حسین(علیه السلام) در بین راه، وقتی از مکه خارج شد، در وصیت نامه خود، هدف حرکت و قیام خود را بیان می کند و وقتی که در بین راه، خبر شهادت حضرت مسلم را می شنود، خطبه ای می خواند و می فرماید:

«إِنَّ هذه الدنیا قَدْ تغیرت و تنکّرت و ادبر معروفها فلم یبق منها الاّ صُبابة کصُبابةِ الاناء و خسیس عیش کالمرعی الوبیل. ألا تَرَونَ إنَّ الحَقَ لا یعْمَلُ بِه وَ إنَّ الباطِلَ لا یتَناهی عَنهُ لِیرغَبْ المؤمِنُ فی لِقاءِ الله مُحِقّاً؛ براستی این دنیا دگرگون شده و زشت گردیده است و نیکی آن پشت کرده و جز قطراتی بسان قطرات باقی مانده در ظرف از آن نمانده است و محیط زندگی پست و همانند چراگاهی وبا خیز شده است. ایا نمی بینید که به حق عمل نمی شود و از باطل نهی نمی گردد؟ انسان مؤمن باید شایسته دیدار خداوند باشد».

در مرحله بعد، امام وقتی که در محاصره لشکر کوفیان قرار می گیرد، در جمع لشگریان کوفه، سخنرانی می کند و می فرماید:

«ایها الناس! مَنْ رَای سلطاناً جائراً مستَحِلاًّ لِحُرُمِ الله، ناکثاً لِعَهدِالله، مُسْتأثراً لِفَیءِ الله، فَلَم یغَیر عَلَیهِ بِقولٍ وَ لا فِعْلٍ، کانَ حقّاً عَلَی الله أنْ یدخِلَه مُدخَلَه، ألاَ وَ إنَّ هولاءِ القَومِ قَدْ حَلّوا حَرامَ الله و حَرَّموا حَلالَهُ وَ اَستَأثَروا فَیءَ اللهِ».

5. وظیفه پیروان امام

با بررسی اجمالی، فعالیت های ارشادی امام را از لابه لای گفتار و رفتارش استخراج کردیم. حال، ما پیروان این امام چگونه باید عمل کنیم؟

اگر بخواهیم برای امروز خودمان وظیفه ای بشناسیم، باید بدانیم در کدام گروه جامعه قرار می گیریم: گروه خواص یا عوام؟ اگر در گروه خواص قرار می گیریم، باید زمینه های زیر را برای خود فراهم سازیم:

الف) موقعیت زمانی و مکانی جامعه خود را شناسایی کنیم.

ب) زمینه رشد، آگاهی و یادآوری مسئولیت های خود را نصب العین قرار دهیم.

ج) زمینه آگاهی بخشی عوام را فراهم سازیم.

عواملی نیز که ما را در انجام وظیفه خطیر خود یاری می دهد، عبارت اند از:

1.عبرت گرفتن از حوادث گذشته، به ویژه حوادث عاشورا.

2. عبرت گرفتن از رفتار عالمان و آگاهانی که علم خود عمل نمی کردند.

3. عدم سازش با حاکمان ستمگر

4. فراموش نکردن ضعفای جامعه.

پی نوشت ها

. تاریخ شیعه، محمد حسین مظفر، ترجمه محمد باقر حجتی، ص54.

. همان.

. همان؛ شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج3، ص15.

. انقلاب تکاملی اسلام، جلال الدین فارسی، ص550.

. تحف العقول ، ابن شعبه حرانی، بخش امام حسین7؛ نهج البلاغه، صبحی صالح، خطبه2.

. سخنان امام حسین7، مهدی سهیلی و محمد صادق نجمی.

. الحیاة، محمدرضا حکیمی، ج2، ص24.

. هود / 88.

. اندیشه های اصلاحی نهضت های اسلامی، محمد جواد صاحبی؛ نهضت های صد ساله اخیر، مرتضی مطهری.

. اندیشه های اصلاحی نهضت های اسلامی، محمد جواد صاحبی، به نقل از مجله حوزه، ش3.

. سخنان امام حسین7، مهدی سهیلی و محمدصادق نجمی، ص50.

. همان.

. فروع کافی، ج4، ص544.

. حماسه حسینی، ج2، ص45.

. انعام / 65.

. حماسه حسینی، مرتضی مطهری، ج2، ص122.

. تحف العقول، ابن شعبه حرانی، ص245.

. همان.

ادامه مطلب