خوش آمدید

آنها فكر كردند جسد بايد متعلق به قرباني بخت‌برگشته يك حادثه كوهنوردي باشد، اما در حقيقت آنها يكي از كهن‌ترين و در عين حال سالم‌ترين موميايي‌هاي دنيا را كشف كرده بودند. هر چند كشف استثنايي مرد يخي آلپي سر و صداي زيادي به پا كرد و حتي بر سر مالكيت آن بين كشورهاي مجاور رشته‌كوه آلپ دعاوي حقوقي بالا گرفت، اما از آن تاريخ تاكنون كه بيستمين سالگرد اين كشف هيجان‌انگيز به شمار مي‌رود، اطلاعات اندك و در عين‌ حال جالبي درباره اين موميايي منجمد دوران نوسنگي پيش روي ماست كه مروري بر آنها خالي از لطف نيست.

1 ـ‌ زنجيره‌اي باورنكردني از تصادفات و اتفاقات همزمان باعث‌ شده تا مرد يخي تا دوران حاضر دست‌نخورده و سالم باقي بماند. مرد يخي مدت كوتاهي پس از مرگ با برف و بعد با يخ پوشانده شده و مجرايي كه در آن افتاده مانع خرد و فشرده‌شدن جسدش توسط پي يخچال شده است، البته ناگفته نماند جسد مرد يخي تنها به مدت كوتاهي در سال 1991 در فاصله زماني بين آب‌شدن موميايي و كشف تصادفي آن در معرض نور خورشيد و باد قرار گرفته است.

2 ـ اولين‌بار يك گزارشگر اتريشي به نام كارل وندل، نام اين موميايي را «Ötzi» گذاشت كه به محل كشف آن در بخشي از رشته كوه‌هاي آلپ موسوم به Ötzal اشاره داشت. البته طبق تصميم و قطعنامه صادره توسط فرمانداري ايالت‌نشين تيرول جنوبي كه خود را ذي‌نفع اين ماجرا و مالك موميايي مي‌داند، نام رسمي موميايي يخي «Der Mann aus dem Eis» و به معناي مرد يخي است.

5 ـ تحقيقات اخير مشخص‌كرده مرد يخي چشماني قهوه‌اي‌رنگ داشته و آن‌طور كه قبلا تصور مي‌شد چشم آبي نبوده است.

6 ـ‌ مرد يخي احتمالا مردي ريشو با صورتي چين و چروك، قد 160 سانتي‌متر و وزني معادل 50 كيلوگرم بوده است.

7 ـ‌ اتسي فاقد دنده دوازدهم است. اين موضوع در نوع خود يك نابهنجاري كالبدي نادر محسوب مي‌شود.

8 ـ مرد يخي از فاصله يا شكاف بين دنداني قابل توجهي بين 2 دندان پيشين آرواره بالايي برخوردار بود و در عين حال فاقد دندان عقل نيز بود. در ضمن به نظر مي‌رسد از كرم‌خوردگي‌ها، ساييدگي دندان‌ها و همچنين بيماري‌هاي مربوط به لثه و اطراف دندان‌هايش نيز رنج مي‌برده است. جالب است كه با وجود همه اين مشكلات دنداني تا زمان مرگش يعني حدود 45 سالگي تمام دندان‌هايش را حفظ كرده است.

9 ـ آخرين وعده خوراك مرد يخي احتمالا شامل شوربايي از غلات، گوشت و سبزيجات بوده است. محققان هنوز هم سرگرم بررسي مواد نمونه‌برداري شده‌اند تا ماهيت دقيق آخرين وعده غذايي مرد يخي را مشخص كنند.

10 ـ سه سنگ كيسه صفرا كه بتازگي در جريان معاينات مرد يخي پيدا شده‌اند به اضافه شواهدي از تصلب شرايين كه قبلا شناسايي شده بود نشان مي‌دهد رژيم غذايي اين نمونه اسرارآميز از انسان‌هاي اوليه بيشتر از آنچه قبلا تصور مي‌شد از فرآورده‌هاي حيواني غني بوده است.

11 ـ‌ معده مرد يخي حاوي 30 نوع مختلف گرده بوده كه همراه با غذايي كه خورده، آبي كه نوشيده و هوايي كه تنفس كرده وارد بدنش شده است. اين گرده‌ها نشان مي‌دهد وي در بهار يا اوايل تابستان مرده است.

12 ـ‌ تجزيه و تحليل تركيب ايزوتوپي ميناي دندان‌ها و استخوان‌هاي اتسي حكايت از اين دارد كه مرد يخي در جايي كه در حال حاضر تيرول جنوبي قلمداد مي‌شود، متولد شده و زندگي كرده است. وي احتمالا دوران كودكي‌اش را در 2 ناحيه موسوم به Eisack Valley عليا يا Puster Valley سفلي گذرانده است. به‌نظر مي‌رسد قبل از مرگش دست‌كم 10 سال را در ناحيه موسوم به Vinschgau زندگي كرده باشد.

13 ـ‌ يكي از مهم‌ترين قطعاتي كه در ميان پوشاك و اقلامي كه همراه با موميايي پيدا شده، تبري با تيغه مسي است. آزمايشات باستان‌شناختي نشان داده كه اين تبر مي‌توانسته درخت سرخداري را ظرف 35 دقيقه بدون نياز به تيزكردن قطع كند.

14 ـ‌‌ بدن اتسي با بيش از 50 خالكوبي پوشيده شده است كه از برش‌هايي ظريف كه با زغال چوب رنگ‌شده ايجاد شده‌اند. به لحاظ شكل خطوط و ضربدرها، احتمالا اين گونه خالكوبي‌ها به عنوان درمان‌هاي تسكين‌دهنده درد مورد استفاده قرار گرفته‌اند. ضمن اين كه نواحي خالكوبي با خطوط مربوط به طب قديم سوزني پوست مطابقت دارد كه ثابت مي‌كند تاريخ طب سوزني در آسيا 2000 سال قديمي‌تر از آني است كه تاكنون تصور مي‌شد.

15 ـ‌ درخصوص وضعيت اجتماعي اتسي نظريه‌هاي زيادي پيشنهاد شده است. از جمله تئوري‌هاي مختلف براي شناسايي هويت مرد يخي، وي را به عنوان يك شمن (كاهن يا درمانگر)، يك معدنكار، يك شكارگر، يك بازرگان‌ و در نهايت به عنوان يك تبعيدي معرفي مي‌كنند.

16 ـ‌ مرد يخي مدت كوتاهي قبل از مرگ هدف تير پيكاني قرار گرفته و درست قبل از مرگ هم متحمل ضربه جانانه‌اي در ناحيه سر بوده است.

17 ـ‌ مرد يخي از نظر رده‌بندي كلاس ژنومي به گروه K ژنتيك اروپايي تعلق داشته و احتمالا فردي عقيم بوده است.

18 ـ ساختار و وضعيت بدني اتسي متناسب و ورزشكاري بوده است. تحقيقات جالبي كه اخيرا به همت آلبرت زينك در موسسه پژوهشي EURAC درباره تحقيقات موميايي‌ها و مرديخي در بولزانوي تيرول جنوبي صورت گرفته از يافته‌‌هاي جالب توجهي در مورد اوضاع و احوال زندگي مرد يخي خبر مي‌دهد. محققان توانسته‌اند نشانه‌هايي از التهاب مفصلي (بيماري ورم و التهاب اتصالات استخواني) را در زانوهاي مرد يخي بيابند كه نشان مي‌دهد اين انسان عصر نوسنگي ساعات زيادي را در كوه و كمرهاي منطقه سرگردان و در رفت و آمد بوده است.

19‌ـ در مورد مرد يخي ادعاهايي همانند وجود نفريني به سبك توتانخامون مطرح شده است. همچنان كه پس از كشف تابوت اين فرعون جوان، تعدادي مرگ عجيب و غريب و مرموز در ميان برخي دست‌اندركاران كشف آن به‌وقوع پيوست، شايع‌شدن ادعاهايي مبني بر نفرين موميايي يخي نيز اشاره به وقوع 7 مرگ عجيب و غريب دارد كه درست چند سال بعد از اين كه هلموت سايمون و همسرش اريكا موميايي منجمد را كشف كردند به وقوع پيوسته‌اند. اين 7 نفر يا در جريان برداشت، بازيابي و استرداد موميايي دخالت داشتند يا اين كه در تحقيقات و معاينات علمي آن مشغول بودند. جالب اينجاست كه يكي از اين 7 نفر خود هلموت سايمون ـ كاشف موميايي ـ بود كه جسدش سال 2004 در حالي كه در ميان يخ گرفتار شده بود پيدا شد؛ يعني دقيقا مشابه شرايطي كه يافته مشهورش را در يخ پيدا كرده بود.

20 ـ واقعيت اين است كه صدها نفر روي پروژه مرد يخي كار كرده‌اند در واقع طبيعي است كه برخي از آنها از زمان كشف موميايي يخي تاكنون از دنيا رفته باشند. مرد يخي يعني موميايي آلپي يا اتسي روزگاري بر تخته سنگي در كوه‌هاي آلپ از دنيا رفت، پس از قريب 5 هزار سال دست سرنوشت وي را از مدفن يخي‌اش بيرون كشيد و اكنون در حالي در اتاقك جديدش در موزه باستان‌شناسي تيرول جنوبي واقع در بولزانو آرميده است كه چشمان بسياري با دقت به وي دوخته‌شده و پاسخ پرسش‌هاي بسياري را از او انتظار دارند.