تقریبا همه می‌دانیم كه موجودات زنده از ابتدا به شكل امروزی نبوده‌اند و طی دوره‌های طولانی تكامل یافته‌اند؛ بنابراین می‌توان انتظار داشت انسان، تفكرات و توانایی‌های او هم با گذشت زمان تكامل یابد، كه این یكی از خاصیت‌های زندگی در جامعه اطلاعاتی است.
به نظر شما برای جابه‌جا كردن یك بار سنگین یا ساختن خانه چند نفر لازم است؟ پاسخ مشخص است، در سال‌های خیلی دور یك نفر همه كارهای خانه را خودش انجام می‌داد، اما در سال‌های اخیر دیگر كمتر كسی میتواند تمام كارهای خانه را خود به تنهایی انجام دهد. دلیل آن ناتوانی انسان عصر حاضر نیست، بلكه پیچیدگی و تكامل تفكر و خواسته‌های انسانی است. برای ساختن یك خانه در گذشته‌های دور یك یا چند كارگر برای كار كفایت می‌كرد، اما امروزه برای ساخت یك خانه علاوه بر چند «نیروی اجرایی»، تعدادی نیز «نیروی متفكر» لازم است. بله تفاوت عصر حاضر با گذشته همین است، یعنی افزایش نیاز به نیروی متفكر.
اما این صحبت‌ها چه ارتباطی با رسانه‌های دیجیتال دارد؟ ارتباط اصلی در همان نكته آخر است، یعنی در نیاز به همفكری. ناگفته پیداست كه خاستگاه فكر و اندیشه رسانه‌ها هستند، چراكه اصولا كار رسانهاز بین بردن فاصله‌هاست تا برای دریافت اندیشه و نظر متفكر یا یك متخصص در آن سوی آبها نیاز به مسافرتی چند هزار كیلومتری نباشد. بر همین اساس رسانه‌های نوین، محلی برای همفكری هستند.
تقابل سنت و مدرنیته
رسانه‌های صد سال پیش با رسانه‌های امروز تقریبا هیچ شباهتی ندارند، غیر از یك مورد استثنا و آن هم روزنامه است. تاریخ انتشار برخی روزنامه‌های بزرگ دنیا به حدود 150 سال پیش برمیگردد و تنها دلیل پایداری آنها در این زمانه پر تلاطم، چیزی نیست مگر همگام بودن با زمانه خود. از چاپ دیجیتال و سیستم‌های توزیع مدرن كه بگذریم، می‌رسیم به یك واژه كه به نوعی تقابل سنت است با مدرنیته، یعنی «روزنامه آنلاین.»
روزنامه نگاران قدیم با كلاه سایبانی و آستین‌های عاریه كه برای جوهری نشدن لباس می‌پوشیدند بیشتر شكل كارگر چاپخانه را به آنها می‌داد تا یك شخصیت فرهنگی. آنها یك قلم در جیب كت می‌گذاشتند، قیچی و چسب هم به اندازه كاغذ برایشان كاربرد داشت. البته روزنامه‌نگارها امروزه همان كارها را می‌كنند یعنی خبر را از جایی می‌برند و در جای دیگری می‌چسبانند كه اصطلاح فرنگی آن می‌شود copy و paste .
روزنامه‌نگار امروز بدون اینترنت، فكس و تلفن‌همراه یا چیزی برای گفتن ندارد یا محدوده دیدش نهایتا می‌رسد به محیط پیرامونش. اطلاق نام روزنامه‌ها صرفا به چاپی بودنشان نیست، كافی است قواعد خاصی را رعایت كنند تا روزنامه باشند و صد البته همه در دنیای دیجیتال می‌توانند خلاقیت داشته باشند و مرزهای گذشته را بشكنند.
روزنامه‌نگاری آنلاین online journalism
روزنامه‌نگاری در زمانه ما آنلاین است، یعنی دیگر این‌گونه نیست كه همه خبرنگارهای دنیا برای هر خبری به هر جای دنیا اعزام شوند تا ببینند چه خبر است. روزنامه‌نگاری آنلاین با موجودیت یافتن خبرگزاری‌ها و تفكیك كار خبرنویسی بین روزنامه و خبرگزاری نقش و جایگاه خود را یافت و توانست مزیت‌های بیشماری را یكجا جمع كند.
در روزنامه‌نگاري آنلاين بر اساس امكانات دنياي مجازي به صورت مستقيم اخبار با همان قوانين و قواعد روزنامه چاپي جمع‌آوري و ويراستاري می‌شوند و در صفحه قرار مي‌گيرد، یعنی در این فضا نیز می‌توان خبر را دریافت و ویرایش و منتشر كرد.
در روزنامه‌نگاري آنلاين مطالب و گزارش‌ها به صورت خلاصه‌تر از روزنامه‌هاي چاپي استفاده مي‌شود و آن نيز به دليل خاصيت كندتر بودن سرعت مطالعه از روي نمايشگر نسبت به صفحه كاغذي است. روزنامه‌هايي مانند گاردين، تايمز و ديلي‌ميل از پيشكسوتان روزنامه‌نگاري آنلاين هستند. اتحادیه اخبار آنلاین (ONA) نيز يكي از قديمي و معتبرترين مراكز همفكري در اين زمينه است.
روزنامه‌نگاری همراه mobile journalism
كسی نمی‌تواند تلفن‌همراه را از مردم جدا كند و همه نیز می‌توانند در سایت یا وبلاگ خود فعالیت رسانه‌ای داشته باشند. همه می‌توانند وقایع اطراف یا وقایع محله و شهرشان را با دقت و از دیدگاه خاص خود منتشركنند. به این نوع كاركرد جدید در دنیای ارتباطات روزنامه‌نگاری موبایل می‌گویند. بهترین وسیله برای این كار لپ‌تاپ، نت‌بوك و البته تلفن‌همراه است. با این ابزار می‌توان از موضوع تصویر تهیه كرد، درباره آن توضیح نوشت و درجا آن را روی شبكه‌های سراسری مانند اینترنت قرار داد. شبكه‌های اجتماعی و وبلاگ‌ها اصلی‌ترین خاستگاه این نوشته‌ها هستند كه تقریبا محیط بزرگی از اینترنت امروزی را نیز این مطالب تشكیل می‌دهند.
نكته: به این نوع روزنامه‌نگاری، روزنامه‌نگاری شهروندی citizen journalism هم گفته می‌شود كه كمی تفاوت دارد، اما در شكل كلی همپوشانی دارند.
ما و ما
روزنامه‌نگاری آنلاین به عنوان بهترین راه برای كم كردن هزینه چاپ و توزیع و افزایش سرعت خبررسانی و نشر اطلاعات در دنیای امروز در مقام رقیب روزنامه‌های سنتی مطرح شده‌اند و در آمریكا و اروپا بسیاری از نشریات و روزنامه‌ها دیگر نسخه چاپی ندارند و تنها نسخه آنلاین آنها در دسترس است. روزنامه‌هایی مانند دیلی میل، گاردین، تایمز و بسیاری دیگر نسخه آنلاین خود را برای موبایل و وب در اختیار عموم میگذارند تا همه از سراسر دنیا به مطالب و تولیدات آنها دسترسی داشته باشند. روزنامه‌نگاری آنلاین و نشر دیجیتال نیز با همان سرعت فناوری در حال رشد است و امروزه تعداد روزنامه‌های آنلاین آنقدر زیاد شده است كه نمی‌توان آنها را شمارش كرد. در كشور ما نیز روزنامه‌نگاری آنلاین چند سالی است كه برای خود جایی پیدا كرده است. این حركت با انتشار نسخه آنلاین روزنامه جام‌جم در 19 مهر 81 به عنوان اولین روزنامه سایبر آغاز شد و امروزه روزنامه‌های همشهری و چند روزنامه دیگر نیز به این كار پرداخته‌اند. باید توجه داشت كه روزنامه آنلاین تنها انتشار مطالب نسخه چاپ شده روی وب‌سایت نیست و با آن تفاوت‌های اساسی دارد. در روزنامه آنلاین شما چیزی شبیه خبرگزاری میبینید، اما با محتوایی تحلیلی‌تر و دارای خواص تخصصی و دیدگاه‌های موشكافانه‌تر از خبرگزاری. در كشور ما در دانشكدههای خبر و رشته‌های ارتباطات دروس جداگانه‌ای با عنوان روزنامه‌نگاری آنلاین تدریس می‌شود. برای دیدن نمونه این روزنامه‌های می‌توانید به سایت‌های زیر مراجعه كنید.
dailymail.net
washingtonpostdaily.com
jamejamonline.ir
hamshahrionline.ir
سعید نوری‌آزاد
