در نهایت ما نفهمیدیم که وابستگی به اینترنت و انجام تمامی کارها به صورت مجازی، کار خوبی است یا بد؟
اگر بخواهیم پیشرفت کنیم و مانند کشورهای توسعه یافته از امکانات و سرویس‌های موجودی که در بستر اینترنت به کاربران ارائه می‌شود، استفاده کنیم چه حدودی را باید رعایت کنیم.
تنها چیزی که از همان ابتدای ورود اینترنت به کشور ما معلوم بود این است که کاربران و مسئولان همیشه در این مورد ناراضی بوده‌اند.
کاربران به دلیل سرعت بسیار پایین اینترنت و قطعی‌های نابهنگام و طولانی اینترنت شکایت داشته‌اند، مسئولان هم به دلیل ترسی که از آسیب‌های مجازی داشته‌اند. تمامی این مشکلات باعث شده است که ما هنوز هم در زمینه اینترنت بسیار دورتر از آن جایی باشیم که باید جایگاه واقعی‌مان باشد.
هر روز با مشکلات جدیدی در این رابطه مواجه می‌شویم، یک روز مسئله فیلترینگ سایت‌های معمولی آزار دهنده است، روزی قطعی ارتباط با سایت‌هایی که سرویس‌های ایمیل را ارائه می‌کنند و در حالت معمول هم که کندی سرعت و قطعی آن وجود دارد که اکنون برای تمامی کاربران به یک مسئله بسیار عادی و طبیعی تبدیل شده است.
از ۵ یا ۶ سال پیش صحبت‌هایی در مورد ملی کردن اینترنت، تولید سیستم عامل ملی، مرورگر ملی، اینترنت پاک و خیلی فناوری‌های دیگر بوده است که همیشه این طرح‌ها بعد از مدتی متوقف شده و تنها هزینه و زمان زیادی بر سر انجام آن‌ها به هدر رفته است.
اما گویا این بار دیگر موضوع جدی است و اینترنت ما در حال ملی شدن یا شاید هم پاک شدن است.
هنوز هم دقیقا کسی نمی‌داند که چه اتفاقی در حال وقوع است و فقط گاهی از گوشه و کنار شایعاتی را می‌شنویم که باعث شده است تا به اینترنت به چشم یک لولو نگاه کنیم و در مورد پروژه‌هایی که در رابطه با آن در حال اجراست ترس زیادی داشته باشیم.
در موضوع ویژه این هفته تصمیم گرفته‌ایم که در مورد مرکز ملی فضای مجازی کشور صحبت کنیم که تشکیل شدن و بیان طرح آن در اواخر سال گذشته بسیار خبرساز شد و با توجه به این که این مرکز با حکم مستقیم « مقام معظم رهبری» تشکیل شده است، توجه بسیاری از کارشناسان به این مرکز و فعالیت‌هایی که قرار است در آینده در رابطه با اینترنت انجام دهد، خواهد بود.
مسلما این مرکز تاثیر زیادی بر جامعه علمی و تحولات حوزه‌های مختلف خواهد گذاشت. اگر دوست دارید که با جزئیات تشکیل این مرکز و فعالیت‌ها و برنامه‌های آن برای آینده آشنا شوید، موضوع ویژه این هفته را دنبال کنید.
مشکلا تی که نبودشان جای تعجب دارد
دیگر همه ما عادت کرده‌ایم که پولی برای داشتن اینترنت پر سرعت بدهیم و ساعت‌ها از وقتمان را پای رایانه برای کند باز شدن سایت‌های مختلف هدر بدهیم. اصلا هم جای تعجب ندارد اگر که مجبور باشیم برای باز شدن یکی از صفحات داخلی سایت سبکی مانند گوگل بیش از ۳۰ یا ۴۰ ثانیه منتظر بمانیم.
این موضوع به قدری عادی شده است که چند روز پیش از کندی زیاد سرعت اینترنت کلافه شده و با بخش پشتیبانی شرکتی که از آن اینترنت را به صورت جیره بندی شده تهیه می‌کنم تماس گرفتم، در نهایت پس از پرسیدن این که «آیا شبکه مشکل دارد؟» با این پاسخ روبه‌رو شدم که «بله، مشکل کندی سرعت داریم». پس از این مکالمه خیالم راحت شده و خدا را شکر کردم که همان مشکل همیشگی است و اتفاق جدیدی رخ نداده است.
ما به این عادت کرده‌ایم و شاید اکنون که از گوشه و کنار می‌شنویم که قرار است یک شبکه داخلی با سرعت بالا در کنار شبکه جهانی اینترنت برایمان به راه افتد، زیاد به این موضوع خوش‌بین نبوده و نتوانیم به این آسانی تا اجرای آن را ندیدیم، باورش کنیم.
ضمن این که باز هم این شایعات نمی‌گذارد که خیالی آسوده داشته باشیم و هر از چند گاهی این فکرها به سرمان می‌آید که شاید اینترنت جهانی کلا قطع شود و دیگر نتوانیم به سایت‌های مورد نیاز خود دسترسی داشته باشیم یا این که شاید هم سرعت شبکه اینترنت جهانی به قدری کم شود که خودمان صبرمان لبریز شده و عطایش را به لقایش ببخشیم و از خیر استفاده از آن بگذریم.
همه این صحبت‌ها باعث شده است که اینترنت برای همه کاربران به یک کابوس بزرگ تبدیل شده و هر روز منتظر خبر جدیدی در رابطه با آن باشیم. اما در این میان صحبت از تشکیل شورای عالی مجازی ذهن‌ها را بسیار بیشتر از گذشته مشغول کرده است و هنوز نمی‌دانیم که تشکیل این مرکز ملی چه ضرورت‌هایی را به همراه دارد.
اینترنت در پناه مرکز ملی فضای مجازی
با توجه به بیانیه‌هایی که قبل از سال نو منتشر شد رهبر انقلاب اسلامی آثار شبکه جهانی اینترنت در ابعاد زندگی فردی و اجتماعی را چشمگیر دانسته و انجام برنامه ریزی و هماهنگی به منظور مقابله با آسیب‌های ناشی از اینترنت و بهره گیری حداکثری از فرصت‌ها را ضروری دانسته‌اند و همچنین ارائه خدمات گسترده و مفید به مردم در فضای مجازی را از دلایل اصلی ضرورت تشکیل شورای عالی فضای مجازی دانسته‌اند.
شاید این اقدام باید مدت‌ها پیش انجام می‌گرفت اما باز هم جلوی ضرر را از هر جا که بگیریم منفعت است و به این ترتیب در کشور یک پایگاه رسمی خواهیم داشت که بتوانیم اعتراضات و مشکلات خود را در زمینه اینترنت و محدودیت‌هایی که بدون دلیل در رابطه با آن گذاشته می‌شود، به یک مرکز رسمی اعلام کنیم.
رهبر انقلاب اسلامی، این مرکز را به عنوان یک نقطه کانونی متمرکز برای سیاستگذاری، تصمیم‌گیری و هماهنگی در فضای کشور معرفی کرده‌اند.
هدف اصلی از بنیان گذاشتن این مرکز به وجود آوردن یک تمرکز مدیریتی در عرصه سیاست‌ها و قوانین و همچنین بررسی ابعاد مختلف شبکه جهانی اینترنت و سرویس‌های ارائه شده در آن اعلام شده است و در نتیجه به این مرکز اختیاراتی داده خواهد شد که تمامی دست اندرکاران و افرادی که در این عرصه فعالیت می‌کنند را ساماندهی کرده و قوانین و سیاست‌های متناسب و یکسانی را برای آن‌ها تعیین کند.
به این ترتیب طبق این ویژگی‌ها ما دیگر شاهد موضوعاتی این چنینی نخواهیم بود که شرکتی اینترنت را با سرعت زیاد و شرکت دیگر با سرعت بسیار پایین به کاربرانش ارائه کند.
به احتمال زیاد در زمینه قیمت گذاری اینترنت هم تصمیماتی گرفته خواهد شد که به صورت ثابت بوده و نظارت بیشتری در این زمینه وجود داشته باشد.
در چند سال گذشته در بخش مدیریت فضای مجازی یا همان اینترنت، سلیقه‌ها و روش‌های مختلفی وجود داشته است و به نوعی می‌توان گفت که به دلیل نبود یک مرجع مدیریتی، هر کسی همان گونه که دوست داشته است در این زمینه برای خود تصمیم گرفته و قوانین خاص خود را وضع می‌کرده است و این موضوع بیش از هر چیز باعث ایجاد سردرگمی در میان مردم شده است.
به وجود آمدن مرکز مدیریتی فضای مجازی می‌توان به بهبود خدمات برای کاربران و رشد شاخص‌های سرعت و کیفیت اینترنتی که ارائه می‌شود کمک کرده و از طرف دیگر کنترل و فیلترینگ سایت‌ها هم از وضع نابه سامان امروزی خارج خواهد شد.
اعضای شورای عالی فضای مجازی
ترکیبی که برای شورا در نظر گرفته شده است نشان می‌دهد که موضوع تشکیل شورای عالی فضای مجازی برای کشور به قدری ضروری و بااهمیت به نظر رسیده که باعث شده است که بالاترین مقام کشور در این مورد به صورت مستقیم تصمیم‌گیری کرده و شورایی را مامور سازماندهی و بررسی پدیده فضای مجازی کنند تا با سرعتی هر چه بیشتر مشکلات موجود در زمینه اینترنت را شناسایی کنند.
اعضای حقوقی مرکز عالی فضای مجازی عبارتند از : رئیس جمهور که سمت ریاست شورای عالی انتخاب شده است و پس از آن به ترتیب رئیس مجلس شورای اسلامی، رئیس قوه قضائیه، رئیس سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی، وزیر علوم تحقیقات و فناوری، وزیر اطلاعات، رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی، رئیس سازمان تبلیغات اسلامی، فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، فرمانده نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران به عنوان اعضای حقوقی این مرکز انتخاب شده‌اند.
همچنین دکتر حمید شهریاری، دکتر جواد مظلومی، مهندس مسعود ابوطالبی، دکتر کامیار ثقفی، دکتر رسول جلیلی، دکتر محمد سرافراز و مهندس علیرضا شاه میرزایی هم به عنوان اعضای حقیقی این شورا انتخاب شده‌اند که به مدت سه سال تعیین شده‌اند. همان-طوری که مشخص است وجود سران سه قوه و مهم‌ترین مسئولان نهادها و مدیران مرتبط با این حوزه، نشان دهنده اهمیت این شورا در کشور است.
این مرکز وظیفه دارد که اشراف کامل و به روز نسبت به فضای مجازی و اتفاقاتی که در این رابطه رخ می‌دهد در سطح داخلی و جهانی داشته باشد و به این ترتیب از این پس تمامی تصمیم‌گیری‌هایی که در زمینه موضوعاتی که به سخت افزار، نرم افزار، محتوای موجود در بستر اینترنت گرفته می‌شود باید در چهارچوب مصوبات شورای عالی بوده و این مرکز بر اجرای دقیق این تصمیمات نظارت خواهد داشت و به گفته رهبر، این شورا یک تحول عمده مدیریتی را در حوزه مربوط به اینترنت و آی‌تی در کشور به همراه خواهد داشت.
آینده نگری در فضای مجازی
به گفته مدیران، تمرکز مرکز ملی فضای مجازی کشور بر جنبه‌های علمی و آینده نگری در استفاده از سرویس‌های اینترنتی ارائه شده در فضای مجازی خواهد بود و این اقدام باعث خواهد شد که به کارگیری اینترنت به رشد علمی و تحولات بزرگ صنعتی در کشور ما کمک کند.
اگر این مرکز بتواند که اینترنت را با سرعت و کیفیت بالاتری به کاربران ارائه کند ما شاهد بهبود خدمات علمی و رشد مراکز تحقیقاتی‌مان خواهیم بود و این امر ارزش افزوده مالی و اقتصادی و صنعتی را تواما به همراه خواهد داشت.
تمامی اعضای این شورا امید دارند که پیش از هر چیز سرعت اینترنت و خدمات رسانی در کشور افزایش پیدا کند و همچنین تعداد سرویس‌های اینترنتی ارائه شده توسط شرکت‌های خصوصی و دستگاه‌های اجرایی به چند برابر افزایش پیدا کنند و به این ترتیب تمامی دستگاه‌های کشور موظف به انجام همکاری با این مرکز شوند.
یکی دیگر از اهداف رهبر ما از به راه اندازی این شورا که تاکید بسیاری هم روی آن انجام گرفته، این بوده است که ما متناسب با سرعت کشورهای پیشرفته در ایران هم شاهد رشد و توسعه فضای اینترنت باشیم.
به این ترتیب با متمرکز شدن برنامه‌ها و افرادی که در این حوزه فعالیت دارند، می‌توانیم به یک قطب قدرتمند آی‌تی تبدیل شویم.
موضوع دیگری که به گفته مدیران باید بسیار مورد توجه قرار گیرد، بحث امنیت اجتماعی و اطلاع رسانی به مردم در زمینه امنیت در فضای مجازی است.
با توجه به این که تمامی اعضای این شورا از مدیران عالی رتبه کشور در نظر گرفته شده‌اند، می‌توان گفت که هر مدیری به اندازه کافی در دیگر سمت‌های خود مشغله دارد و با این اوصاف شاید وقت کافی برای رسیدگی به امور شورا را نداشته باشند به همین دلیل تاکید شده است که از مشاوران، متخصصان و تمامی افرادی که در عرصه آی‌تی فعالیت دارند، دعوت به عمل آید تا تمامی نظرات و ایده‌های خود را به شورا منتقل کرده و شورا برای اولویت اجرای این نظرات تصمیمات لازم را بگیرد.
به این ترتیب کمبود وقت مدیران این شورا، کارایی مرکز عالی فضای مجازی کشور را کاهش نخواهد داد. در حال حاضر کشور ما چیزی در حدود ۷۰ میلیون نفر جمعیت دارد که از این رقم در حدود ۵۶ درصد را افرادی تشکیل می‌دهند که زیر ۲۵ سال سن دارند.
با توجه به آماری که ارائه شده است ما در حال حاضر چیزی بیشتر از ۴۵ میلیون مشترک تلفن همراه و ۲۳ میلیون نفر کاربر اینترنت داریم. از دیگر افتخارات ما در این زمینه می‌توان به این مورد اشاره کرد که ایران در سال ۱۹۹۳ دومین کشوری در خاورمیانه بوده است که توانسته به اینترنت دسترسی پیدا کند و در حال حاضر هم در میان ۵ کشور اولی قرار گرفته است که از نرخ رشدی بالاتر از ۲۰ درصد برخوردار است.
به این ترتیب با این تعداد از کاربران اینترنتی در کشور، ما باید بسیار بهتر از آن چیزی که اکنون به عنوان اینترنت یا سرویس‌های اینترنتی به کاربران ارائه می‌شود عمل کنیم تا به جای این که کاربران از سرعت و کیفیت اینترنت ناراضی بوده و از این فناوری دلزده شوند، تعداد بیشتری از مردم را به سمت اینترنت جذب کرده و سطح و میزان رشد علمی کشور را طبق برنامه‌ای هدفمند بالا ببریم.
عمده زیر ساخت ارتباط اینترنتی ایران در حال حاضر به دو شبکه تلفن ثابت و شبکه دیتا اختصاص پیدا می‌کند و تمامی استان‌های کشور ما به صورت مستقیم با شبکه کابلی انتقال آسیا- اروپا یا جاده ابریشم ارتباط دارند که ارتباط میان چین و اروپا را برقرار می‌کند.
گذشته از تمامی این موارد با توجه به این که ADSL از سال ۲۰۰۴ به ایران وارد شده است ولی به دلیل کیفیت نامناسب خدمات ارائه شده در این زمینه و همچنین به دلیل بالا بودن هزینه‌های دریافتی هنوز هم بسیاری از کاربران از اینترنت لاک‌پشتی دایل آپ استفاده می‌کنند.
در شرایطی که ما توانایی ارائه اینترنت پر سرعت بی‌سیم را به کاربران داریم این امید وجود دارد که به راه افتادن شورای عالی مجازی کشور، در تمامی این بخش‌ها نیز گشایشی به وجود آورد و دیگر کاربران اسیر مشکلاتی مانند کندی سرعت اینترنت، قطع و وصل آن و دریافت هزینه‌های اضافی از کاربران برای ارائه سرویس‌های معمولی با محدودیت فراوان نباشیم.
رتبه پنجم در امنیت
همان‌طور که می‌دانید فعالیت در اینترنت و بالا بردن میزان اعتماد کاربران در به کار گیری از سرویس‌های اینترنتی بیش از هر چیز نیازمند بالا بودن امنیت در اینترنت است.
ترس از ویروس‌ها، تروجان‌ها و کرم‌های اینترنتی همیشه با کاربران بوده است و گذشته از آن هکرها هم هر از چند گاهی با اقدامات خود کار را برای کاربران سخت‌تر می‌کنند و این موضوعات باعث می‌شود که هیچ گاه این حس را نداشته باشیم که می‌توانیم با امنیت کامل در فضای مجازی اینترنت به فعالیت بپردازیم.
در مورد کشور ما نکته جالبی وجود دارد که شاید بد نباشد که شما هم از آن اطلاع پیدا کنید. بر اساس گزارشاتی که موسسات بین المللی و آمریکایی به تازگی منتشر کرده‌اند امنیت سایبری در کشور ما با یک سیر صعودی بی‌سابقه بالا رفته است و در حال حاضر ایران رتبه پنجم جهان را از جهت بالا بودن امنیت در فضای مجازی به خود اختصاص داده است.
با این اوصاف اولین و مهم‌ترین هدف مرکز عالی فضای مجازی کشور، بالاتر بردن میزان امنیت کاربران در فضای مجازی اینترنت خواهد بود و هدف مدیران این است که رتبه ایران در این راستا جهش داشته و ما جزو سه کشور اول جهان در زمینه امنیت اینترنتی قرار گیریم.
به اعتقاد کارشناسان در کشور ما توانایی و تخصص کارشناسان آی‌تی به قدری زیاد است که به آسانی می‌توان به این مقصود دست پیدا کرد و مسلما از این پس با توجه به تمرکز مدیریتی که در شورای عالی و مرکز ملی فضای مجازی وجود دارد و همچنین با توجه به حمایت‌ها و پشتیبانی مقامات اصلی کشور از صنعت آی‌تی، شاهد خواهیم بود که شرایط بسیار بهتری در این زمینه ایجاد می‌شود.
جالب است که بدانید سازمان اطلاعات آمریکا در آمار منتشر شده خود اعلام کرده است که ایران در حال حاضر جزو ۵ کشور قوی در جهان از نظر نیروی سایبری است و مدیران شورای عالی اعلام کرده‌اند که به موضوع حفاظت از امنیت اخلاقی جامعه هم اهمیت زیادی خواهند داد و به این ترتیب در آینده‌ای بسیار نزدیک با تمامی سایت‌هایی که از نظر مدیران غیر اخلاقی شناخته می‌شوند، مقابله خواهد شد و هرگونه راه نفوذ این سایت‌ها برای برقراری ارتباط با کاربران بسته خواهد شد.
شورای عالی مجازی با هدف جنگ نرم
تمامی کارشناسان آی‌تی کشور بر یک نظرند که این شورا به گونه‌ای طراحی شده است که در ساختار آن پروژه‌هایی تعریف شود که دقیقا نقاطی که از سوی دشمن هدف گیری شده، تقویت شوند و سرمایه گذاری کافی روی آن‌ها انجام گیرد.
این موضوع هم می‌تواند بسیار خوب باشد و هم می‌تواند برای کاربرانی که به بهبود اوضاع اینترنت امیدوار شده‌اند، ناامید کننده باشد. زیرا با این اوصاف اهداف این شورا به طور کلی تغییر پیدا خواهد کرد و ما نباید انتظار داشته باشیم که مسائلی مانند افزایش سرعت اینترنت و بالا رفتن کیفیت خدمات ارائه شده در اولویت‌های این شورا قرار بگیرد و مسلما شورای عالی فضای مجازی امور بسیار دیگری برای رسیدگی خواهد داشت.
با توجه به این که در شاخه فناوری اطلاعات و ارتباطات روند سریعی را از نظر پیشرفت شاهد هستیم، بسیاری از کارشناسان معتقدند که این موضوع در آینده‌ای بسیار نزدیک به یک مشکل بسیار بزرگ و غیرقابل کنترل تبدیل خواهد شد و به این ترتیب این مشکلات در حوزه‌های دیگری مانند سیاست و تصمیم‌گیری‌هایی که در داخل کشور انجام می‌شود هم تاثیر گذار خواهند بود و شاید این موضوع باعث ایجاد نوعی اغتشاش در فضای مجازی کشور شود.
به اعتقاد مدیران در حال حاضر قدرت نرم، آمریکا را بدون هیچ گونه مقاومتی در اختیار کشورهای دیگر قرار می‌دهد و این موضوع باعث تهاجم این کشور به تمامی کشورهایی شده است که به فکر مقابله در فضای اینترنت و حوزه مجازی نبوده و حتی اجازه ایجاد تغییرات فرهنگی را نیز به کاربران خود می‌دهند.
با توجه به این که در حال حاضر هیچ کشوری در جهان در مقابل فناوری اینترنت مقاومت نکرده است، می‌توان گفت که تشکیل این شورا با هدف مقابله با دشمنان در حوزه سایبر، اقدامی بوده است که توجه بسیاری از کارشناسان را در سراسر جهان به خود جلب کرده است.
