خوش آمدید

مندريك ابتدا از ردهت جدا شده بود. بيشتر قطعات سخت‌افزاري آن دوران را مي‌شناخت و مي‌شد Tux Racer‌ را بدون زحمت در آن بازي كرد.

مندريك از آن دوران طلايي، با فراز و نشيب‌هاي زيادي روبه‌رو بوده است. آنها در دادگاه نام تجاري خود را به King Features باختند؛ زيرا كاراكتر مشابه كميكي با نام Mandrake the Magician متعلق به كينگ فيچرز بود. از آن زمان بود كه مندريك به مندريوا تبديل شد، كه تركيبي از مندريك و Conectiva‌ بود. كانكتيوا، يك شركت لينوكسي برزيلي بود كه مندريك آن را در اختيار گرفت.

از درام مندريوا زياد مي‌توان گفت، اما بهتر است برويم سراغ اصل مطلب؛ ماگيا (Mageia) توزيعي است كه سال 2010 از مندريوا جدا شد. ماگيا تمام قابليت‌هاي خوب مندريواي قديمي را دارد و خوب صيقل‌يافته و پشتيباني مي‌شود. گفته مي‌شود يكي از بهترين پياده‌سازي‌هاي KDE4 در توزيع ماگياست. مديريت سيستم آن كاملا 
گرافيكي است از KDE4 ،GNOME3 ،XFCE ،LXDE ،E17،Fluxbox ،OpenBox ،ICEWM و... پشتيباني مي‌كند. اگر بخواهيم به‌طور خلاصه بگوييم، ماگيا بيشتر قابليت‌هاي مندريك را دارد و تمام چيزهايي را كه در لينوكس مي‌توان به دست آورد در اختيار كاربر قرار مي‌دهد. اين توزيع، نسخه سروري هم دارد كه از ابزارهاي پيشرفته‌اي چون Puppet در آن پشتيباني مي‌شود. سرورهاي NoSQL، MariaDB، چند سرور HTTP، چند سرور ايميل و... در نسخه سروري آن نيز يافت مي‌شود.

BtrFS

سيستم فايل پيشرفته لينوكسي BtrFS، بالاخره امسال راه خودش را به دنياي سيستم‌هاي توليدي باز كرد. Suse EL از آن استفاده مي‌كند و در آخرين نسخه SLES خود پشتيباني سازماني مي‌دهد.

اما چرا BtrFS اينقدر بزرگ شده است؟ اين سيستم فايل براي عمليات بزرگ طراحي شده ‌است؛ منظور از عمليات بزرگ، شركت‌هاي عظيم و سرورهاي ذخيره‌سازي بزرگ نيست و امروزه حتي كاربران خانگي هم چند ترابايت داده دارند. اين سيستم فايل مي‌تواند فايل‌هاي عظيم و درايوهاي غول‌آسا را بخوبي مديريت كند، علاوه بر اين ابزارهاي مديريتي درستي براي اين حوزه از ذخيره‌سازي در خود دارد. برخي قابليت‌هاي BtrFS عبارت است از:

‌ـ‌ Storage Pool، براي تخصيص درايوها به‌صورت ديناميك و به‌صرفه كاربرد فراواني دارد. پول‌هاي BtrFS مي‌تواند چند ديسك سخت را به‌صورت همزمان به‌كار بگيرد و جانشين LVM شود.

‌ـ‌ پشتيباني RAID داخلي

‌ـ‌ كپي هنگام نوشتن: داده‌هاي زنده هيچ‌گاه روي داده‌هاي ديگر نوشته نمي‌شوند و پيش از آن كه عمل نوشتن انجام شود، در بلاك جديدي نوشته شده و بعد اشاره‌گر را تغيير مي‌دهند.

‌ـ‌ پروسسي در پس‌زمينه سيستم‌عامل در حال اجراست و خطاهاي موجود در سيستم فايل را پيدا و آنها را تعمير مي‌كند.

‌ـ‌ سيستم‌هاي فايل جديد از يك الگوي فقط خواندني شكل مي‌گيرند و سيستم فايل اصلي هيچ‌گاه تغيير نمي‌كند و تغييرات در سيستم‌هاي فايل جديد ذخيره مي‌شود.

علاوه بر موارد بالا، قابليت‌هاي Snapshot، rollback، پشتيباني مناسب افزايشي، پشتيباني از منابع ذخيره‌سازي تا حجم 16 اگزابايت اين سيستم فايل را حكمران سال‌هاي آينده خواهد كرد.

Raspberry Pi

بايد قبول كرد Raspberry Pi يكي از بهترين اختراعات امسال بوده است. اين رايانه كوچك كه به اندازه يك كارت ويزيت است، تنها 35دلار قيمت دارد و مي‌تواند به كيبورد، تلويزيون يا مانيتور HDMI متصل شود و كارت SD آن مي‌تواند سيستم‌عامل لينوكس را بالا بياورد. البته توزيع لينوكسي پيشنهادي آن، Raspbian است. اين يعني با 35 دلار يك رايانه آماده كار مي‌تواند در اختيار هر فردي باشد.

Raspberry Pi در اصل به مقاصد تحصيلي براي دانش‌آموزان طراحي شد، اما هر چه به مراحل پاياني طراحي خود نزديك‌تر مي‌شد، بزرگسالان نيز به آن علاقه‌مند شدند. رسپبري در اصل براي بسياري از نرم‌افزارهاي آزاد راهگشا بود؛ زيرا يك سخت‌افزار آزاد و باز مي‌تواند بخوبي با اين نرم‌افزارها كار كند. سه سال و همكاري با شركت‌هاي بزرگ سخت‌افزاري لازم بود تا اين دستگاه به بازار بيايد و هنوز به‌طور كامل دستگاه بازي نيست. رسپبري هنوز به فرم‌ورهاي منبع‌بسته Broadcom و بستر بسته ARM وابسته است.

اما با وجود اين يك برتري خاص نسبت به ايده‌آل نهايي دارد و آن هم اين است كه رسپبري در دسترس علاقه‌مندانش است و جامعه بزرگي از هكرها، نويسنده‌ها، كاربران و خلاقان كاربردهاي مختلفي از اين دستگاه بيرون كشيده‌اند.

لينوكس دبيان

جريان اتفاقات جديد در دنياي منبع‌باز كم نيست. تولد توزيع‌هاي جديد، دسكتاپ‌هاي جديد، جنگ دسكتاپ‌ها، سيستم‌هاي فايل، علم، هنر، امنيت، بازي‌ها، زبان‌هاي برنامه‌نويسي و رويدادهاي موبايل جديد اتفاقاتي است كه تمامي ندارد.

اما زيرساخت دنياي منبع‌باز طوري نيست كه با كسل شدن گروهي توسعه‌دهنده، چيز جديدي خلق شود. اين زيرساخت در مسيري ثابت به سمت بهتر شدن پيش مي‌رود. دبيان يكي از دو توزيع پايه‌اي لينوكس است. اوبونتو، مينت، مپيس، ناپيكس، دودو، آپتوسيد، رسپبيان، كرانچبنگ، دي‌اس‌ال و دريم استوديو تنها تعدادي از مشتق‌شده‌هاي دبياني به شمار مي‌روند. اگر به درخت خانوادگي دبيان نگاه كنيم، مي‌توانيم اوبونتو و ناپيكس را ببينيم كه خودشان منبع‌ الهام بسياري از توزيع‌هاي ديگر بوده‌اند.

دبيان نخستين توزيعي بود كه مدير پكيج با قابليت تشخيص وابستگي‌ها را كرد: apt-get‌. در دوران امروزي، احتمال اختلال اين وابستگي‌هاي نرم‌افزاري بسيار اندك است، اما در دوران قديمي‌تر اين كه چطور يك پكيج را با وابستگي‌هايش نصب كرد، يك مهارت خاص به‌شمار مي‌رود. سيستم دبيان براي جلب رضايت كاربرانش كه فقط مي‌خواهند نرم‌افزارهاي آزاد را در سيستم‌عامل خود داشته باشند، بسيار جالب است؛ چرا كه بخش نرم‌افزارهاي غيرآزاد و نرم‌افزارهاي آزاد در مخازن آن جدا از هم است و هركسي مي‌تواند كنترل سيستم‌عاملش را به دست بگيرد. كرنل‌ها و پكيج‌ها معمولا خيلي اصلاحيه نمي‌خورند و مي‌توان از سورس‌كدها به‌طور ويژه حفاظت كرد. دبيان توزيع عظيمي است و بيشتر از هر توزيع ديگر از معماري‌هاي سخت‌افزاري و بسته‌ها پشتيباني مي‌كند.

جامعه دبيان تجربه‌اي طولاني از دموكراسي مطلق است. هر چند برخي معتقدند آناركي آنجا حكمراني مي‌كند. به هر حال، روش توسعه و به‌روز‌آوري اين توزيع لينوكسي رسمي و منظم است. اين توزيع از تعدادي مدير انتخاب شده و روشي مشخص براي تصميم‌گيري بهره مي‌برد. هر كسي در جامعه دبيان داوطلب است و دبيان هميشه رايگان خواهد بود. اين توزيع به‌دليل پايداري و قابليت اتكا به آن بسيار مشهور است.

ردهت

ردهت يكي ديگر از توزيع‌هاي بنيادي لينوكسي است. ردهت ساختاري با تقريبا 180 درجه اختلاف نسبت به دبيان دارد. توزيع ردهت، كاملا تجاري است. كمپاني ردهت پشتيبان بزرگي براي لينوكس بوده است و به توسعه‌دهندگان حقوق مي‌دهد تا در دنياي منبع‌باز به گسترش امكانات نرم‌افزاري بپردازند. آنها طي سال‌هاي گذشته چند شركت تجاري از جمله Qumranet را خريداري و كدهاي آنها را منبع‌باز اعلام كرده‌اند.

در زماني نه‌چندان دور سيستم‌عامل ردهت لينوكس را مي‌شد به‌صورت بسته نرم‌افزاري خريد يا فايل iso آن را از وب‌سايت ردهت دانلود كرد، اما ردهت تغيير مسير داد و خود را به ساختارهاي سازماني وارد كرد. ردهت 9 آخرين توزيع دسكتاپ آنها بود و بعد از آن، ردهت انترپرايز لينوكس متولد شد و همين باعث شد چرخه عرضه نسخه‌هاي جديدتر، وارد فاز محتاطانه‌تري شود. فدورا لينوكس به‌جاي ردهت، در اختيار جامعه كاربران قرار گرفت و چرخه توزيع آن سريع‌تر است و معمولا آخرين‌فناوري‌ها، بسته‌ها و نرم‌افزارها در اين توزيع يافت مي‌شود.

ردهت به نرم‌افزارهاي آزاد متعهد است و كد منبع آن را مي‌توان به رايگان دريافت كرد. هر چند به‌جاي يك فايل تميز iso، به‌صورت بسته‌هاي مختلف وجود دارد. از اين رو راحت‌تر است تا از كلون‌هاي ردهتي همانند CentOS، Scientific Linux يا يكي ديگر از كلون‌ها كه اين SRPMها را بسته‌بندي كرده است، استفاده كرد.

هر چند اين روزها، بيشتر انرژي‌هاي خلاق را دبيان و اوبونتو انجام مي‌دهند و ردهت و فدورا خيلي در مركز توجهات نيستند.

هر چند بايد اشاره‌اي به توزيع‌هاي Slackware، Gentoo و Arch Linux داشت كه توزيع‌هايي بنيادي با زيرشاخه‌هاي خاص خود هستند.

پروژه‌هاي ديگر

انتخاب از ميان صدها پروژه منبع‌باز بسيار دشوار است. شايد بتوان لينوكس مينت را به‌عنوان توزيعي زيبا كه بهترين قابليت‌هاي XFCE را در اختيار گرفته است مثال زد. پروژه جالب توجه لينوكسي ديگر، حضور Valve و آوردن بازي‌ها به اين دنياست.

محمدرضا قرباني