ايران روي صفحه تكتونيك اوراسيا و در جوار صفحه عربستان قرار دارد كه فعاليت اين دو صفحه باعث به وجود آمدن رشته كوه زاگرس شده است. كوه‌هاي دماوند، علم‌كوه، سبلان، زردكوه بختياري و اشترانكوه داراي يخچال‌هاي طبيعي هستند. طبق تعريف كنوانسيون رامسر در ايران تالاب كوچك و بزرگ زيادي وجود دارد كه فقط حدود 300 عدد آنها شناخته شده‌اند. از زاويه‌اي ديگر زلزله، خشكسالي، سيل، توفان شن و ريزگردها، برف و بوران و تگرگ، حوادثي طبيعي هستند كه رخدادشان در ايران، نشاني از پويايي و تنوع بالاي جغرافياي طبيعي ايران دارد.
جغرافياي جانوري ايران
جغرافياي جانوري شاخه‌اي از جانورشناسي است كه توزيع گونه‌هاي جانوري را مورد بحث قرار مي‌دهد. ايران در محل تلاقي سه منطقه زيست ـ جغرافيايي شرقي، حاره‌اي قديم و ديرين شمالگان قرار دارد. از منطقه زيست جغرافيايي ـ شرقي جانوراني نظير سنجاب بلوچي، تمساح پوزه كوتاه تالابي معروف به گاندو، وزغ بلوچي، جربيل بلوچي و خرس سياه آسيايي در ايران حضور دارند. جانوراني نظير خاردم مصري، رودك عسل‌خوار و اكراس آفريقايي از منطقه زيست ـ جغرافيايي حاره‌اي قديم و اغلب جانوران ايران مربوط به منطقه زيست ـ جغرافيايي ديرين شمالگان هستند. دانشمندان جغرافياي جانوري معتقدند ايران از نظر جغرافياي جانوري در منطقه مديترانه‌اي باستاني قرار دارد. بخش ايراني اين منطقه در دو زير منطقه به نام‌هاي صحرا ـ گوبي و ماكرونزي ـ مديترانه‌اي واقع شده است. زير منطقه صحرا ـ گوبي به دو حوزه كلان ايرانو ـ توراني و صحرا ـ عربستان و زير منطقه ماكرونزي ـ مديترانه‌اي حوزه كلان قفقاز را در برمي‌گيرد. از حوزه كلان ايرانو ـ توراني دو حوزه ايران مركزي و تركمن ـ خراسان در ايران واقع شده‌اند. حوزه هيركاني شمال ايران نيز در حوزه كلان قفقاز جاي مي‌گيرد.
جغرافياي گياهي ايران
ايران متنوع‌ترين و جذاب‌ترين شرايط را از نظر پوشش گياهي در ميان تمام كشورهاي جنوب غربي آسيا دارد. امروزه جنگل‌هاي مرطوب در بخش‌هايي از سواحل خزر ديده مي‌شوند و جنگل‌هاي سازگار به خشكي نيز در كوه‌هاي كردستان، رشته كوه‌هاي زاگرس و كوه‌هاي شمال خراسان گسترده شده‌اند. حوزه ايرانو ـ آناتولي منطقه رويشي ايرانو ـ آناتولي بخش وسيعي از نواحي شمال غربي تا شرق و جنوب كشور را در برگرفته است. حوزه نوبو ـ سندي نيز سواحل خليج فارس و درياي عمان و بخش‌هاي وسيعي از استان سيستان و بلوچستان را پوشش مي‌دهد. حوزه اكسينو ـ هيركاني قفقاز بخشي از منطقه رويشي اروپا ـ سيبري است كه شمال ايران (نوار ساحلي خزر) و بخش‌هايي از جنگل‌هاي ارسباران را شامل مي‌شود. زير منطقه صحرا ـ عربستان شرقي نيز بخش‌هايي از استان خوزستان و ايلام را مي‌پوشاند.
لكه‌هاي داغ تنوع زيستي ايران
ايران به دليل شرايط اقليمي و توپوگرافي متنوع و وجود گونه‌هاي بوم‌زاد زياد و تهديد و تخريب گسترده دو بخش از كشورمان به شبكه جهاني نقاط داغ تنوع‌زيستي پيوسته است. اولي «لكه داغ قفقاز» است كه جنگل‌هاي ارسباران و جنگل‌هاي هيركاني شمال ايران را شامل مي‌شود و دوم، «لكه داغ ايران و آناتولي» است كه غرب و شمال غرب ايران، رشته كوه‌هاي زاگرس، البرز تا كوه‌هاي كپه‌داغ در شمال شرق ايران را شامل مي‌شود. نورمن ماير سال 1988 اصطلاح «لكه داغ» را براي نخستين بار ابداع كرد. اين اصطلاح به مناطقي گفته مي‌شود كه هم داراي تعداد زيادي «گونه بوم‌زاد» (Endemic species) هستند و هم تحت فعاليت‌هاي انساني تهديد و تخريب مي‌شوند. اين مناطق در سطح جهاني به مراقبت‌هاي ويژه حفاظتي و حفاظت فوري نياز دارند و از اين نظر هميشه مطرح بوده و هستند.
ايران متنوع‌ترين و جذاب‌ترين شرايط را از نظر پوشش گياهي در ميان تمام كشورهاي جنوب غربي آسيا دارد
مرزوبوم ايران
ايران با يك ميليون و 648 هزار كيلومتر مربع در 32 درجه عرض شمالي و 53 درجه طول شرقي بين درياي خزر، خليج فارس و درياي عمان قرار دارد. ايران از نظر مساحت در رتبه 19 جهان قرار دارد و داراي 2510 كيلومتر خط ساحلي در شمال (630 كيلومتر) و جنوب (1880 كيلومتر) است. همچنين ايران با كشورهاي همسايه خود نظير ارمنستان (35 كيلومتر)، بخش غربي آذربايجان (432 كيلومتر)، بخش شرقي آذربايجان (179 كيلومتر)، عراق (1458 كيلومتر)، پاكستان (909 كيلومتر)، تركيه (499 كيلومتر) و تركمنستان (992 كيلومتر) مرز مشترك دارد. مرتفع‌ترين نقطه و پست‌ترين منطقه در ايران به ترتيب قله دماوند با 5671 متر بالاي سطح دريا و سواحل درياي خزر با 28 متر پايين‌تر از سطح درياست. فاصله دورترين نقطه در شمال غربي تا دورترين نقطه در جنوب شرقي 2250 كيلومتر و فاصله دورترين نقطه در شمال شرقي تا دورترين نقطه در جنوب غربي 1400 كيلومتر است.
علي ترك قشقايي
