خوش آمدید

شيوه زندگي افراد، مواد غذايي كه مصرف مي‌كنند، ميزان ورزش و تمريني كه انجام مي‌دهند و روش مواجهه با استرس نقش بسيار بزرگي در نجات از سكته قلبي دارد. از سوي ديگر، روش زندگي سالم از راه كنترل عوامل خطرزا نيز به پيشگيري از سكته قلبي كمك مي‌كند.

علائم و نشانه‌ها

نشانه‌هاي رايج بروز حمله قلبي شامل اين موارد است:

ـ احساس فشار، يك درد فشاري در مركز قفسه‌سينه كه چند دقيقه طول مي‌كشد.

ـ درد از قفسه‌سينه به ناحيه شانه، بازو، پشت، دندان و فك كشيده مي‌شود.

ـ افزايش درد قفسه‌سينه

ـ گسترش درد به ناحيه فوقاني شكم

ـ كوتاه‌شدن و شمرده‌شدن تنفس

ـ عرق‌كردن

ـ از حال رفتن

ـ حالت تهوع و استفراغ

علائمي‌كه ممكن است علاوه بر موارد فوق در خانم‌ها ديده شود:

ـ سوزش قلب و درد شكم

ـ سرد و مرطوب‌شدن پوست

ـ سردرد و سرگيجه

ـ خستگي و بي‌حالي غيرمعمول

علائم غيرشايع حمله قلبي

تمام افرادي كه تجربه حمله قلبي دارند، ممكن است تمام علائم ذكر شده را تجربه كرده يا همه آنها را به يك اندازه داشته باشند. بيشتر حمله‌هاي قلبي به شدت چيزي كه معمولا در فيلم‌ها مي‌بينيد، نيستند و بعضي از افراد حتي هيچ گونه علامت مشخصي ندارند. به هر حال، هرچه علائمي كه بروز مي‌كند بيشتر باشد، درصد اطمينان براي تشخيص حمله قلبي بالاتر است.

حمله قلبي مي‌تواند در هر زماني؛ از انجام امور روزمره در محل كار يا پياده‌روي ساده گرفته تا هنگام استراحت اتفاق بيفتد. بعضي از حمله‌ها بسيار ناگهاني اتفاق مي‌افتند ولي بعضي افراد كه تجربه آن را دارند، علائم هشداري و نشانه‌هايي را از ساعت‌ها يا روزها و هفته‌ها قبل احساس مي‌كنند. ساده‌ترين هشداري كه ممكن است اتفاق بيفتد، داشتن درد در قفسه‌سينه به طور متناوب است كه معمولا با استراحت بهبود مي‌يابد. اين درد به دليل كاهش جريان خون قلب ايجاد مي‌شود.

بسياري از افراد حمله قلبي را با حالتي كه قلب به طور ناگهاني مي‌ايستد، اشتباه مي‌گيرند. ايست ناگهاني قلب بر اثر يك اختلال الكتريكي در عمل پمپ قلب ايجاد مي‌شود كه مانع از رسيدن جريان خون به ساير نقاط بدن مي‌شود. حمله قلبي عامل اصلي ايست قلبي است؛ ولي تنها عامل آن محسوب نمي‌شود.

دلايل ايجاد حمله قلبي

وقتي يك يا تعداد بيشتري از شريان‌هاي تغذيه‌كننده قلب مسدود مي‌شوند، خون حاوي اكسيژن به عضله قلب نمي‌رسد و حمله قلبي اتفاق مي‌افتد. عروق كرونري به مرور زمان بر اثر انباشته‌شدن كلسترول باريك مي‌شوند. اين انباشتگي كلسترول به عنوان پلاك در شريان‌ها شناخته مي‌شود و رسوب كلسترول در شريان‌هاي سراسر بدن «آرترواسكلروزيس» ناميده مي‌شود.

در حمله قلبي، يكي از اين پلاك‌ها جدا شده و يك لخته خون تشكيل مي‌دهد؛ اگر اين لخته به اندازه كافي بزرگ باشد، مي‌تواند جريان خون را كاملا مسدود كند. به شرايطي كه در آن شريان‌هاي كرونري به دنبال آرترواسكلروزيس باريك مي‌شوند، بيماري شريان كرونري مي‌گويند كه اين بيماري دليل اصلي بيشتر حملات قلبي است.

يك دليل غيرشايع حمله قلبي، اسپاسم شريان كرونري است كه باعث توقف خون‌رساني به قسمتي از ماهيچه قلب مي‌شود. مواد مخدري مانند كوكائين مي‌تواند منجر به اسپاسم عروق كرونري شود. سكته قلبي مي‌تواند بر اثر پارگي شريان قلبي نيز اتفاق بيفتد. از موارد غيرشايع ديگر مي‌توان به لخته‌هاي خوني كوچك يا تومورهايي كه از قسمت‌هاي ديگر بدن منشا مي‌گيرند، اشاره كرد.

سكته قلبي آخرين مرحله از فرآيند گرفتگي عروق است كه معمولا چند ساعت طول مي‌كشد. با گذشت هر دقيقه بافت قلبي بيشتري بر اثر فقدان خون‌رساني تخريب مي‌شود؛ اگر خون‌رساني به قلب هرچه سريع‌تر جبران شود، آسيب قلبي به حداقل مي‌رسد.

پيامدهاي سكته قلبي

ريتم قلبي غير عادي: بعد از سكته قلبي ريتم تپش قلب برهم خورده و گاهي اين وضع به مرگ منجر مي‌شود.

ناتواني قلب: گاهي ميزان آسيب به بافت قلب به قدري سنگين است كه باقيمانده بافت قلب قادر به پمپاژ ميزان خون كافي به اندام‌ها نيست. اين كاهش خون‌رساني به ارگان‌ها و بافت‌ها باعث مشكلات تنفسي، سرگيجه و التهاب زانو و پاها مي‌شود.

پارگي قلب: قسمت‌هايي از ماهيچه قلب كه بر اثر حمله قلبي ضعيف شده‌اند، پاره مي‌شوند و سوراخي در قلب ايجاد مي‌كنند. اين پارگي بيشتر اوقات كشنده است.

مشكلات دريچه‌اي: دريچه‌هاي قلب با سكته قلبي آسيب مي‌بينند.

تشخيص

معاينه فيزيكي: در ابتدا پزشك يك معاينه فيزيكي كامل انجام مي‌دهد و تمامي ‌عوامل خطرزايي را كه ممكن است موجب حمله قلبي شده باشد، بررسي مي‌كند مانند فشار بيمار، نبض قلب و دماي بدن. سابقه بيماري فرد نيز بررسي و به صداي قلب و ريه توجه مي‌شود.

نوار قلبي: اولين روش تشخيص حمله قلبي، گرفتن نوار قلب است. اين كار معمولا هنگام پرسيدن پرسش‌هايي درباره علائم و سابقه فاميلي از بيمار انجام مي‌شود. اين آزمايش، فعاليت‌هاي الكتريكي قلب را ثبت مي‌كند. قلب آسيب‌ديده پالس‌هاي الكتريكي را به درستي هدايت نمي‌كند و ECG وقوع يك حمله قلبي يا احتمال بروز سكته را نشان مي‌دهد.

تست خون: وقتي قلب در حين سكته آسيب مي‌بيند آنزيم‌هاي قلبي به جريان خون وارد مي‌شوند. آزمايش خون، وجود اين آنزيم‌ها را نشان مي‌دهد.

عكس قفسه‌سينه: در اين عكس اندازه قلب، عروق و جريان خون بررسي مي‌شود.

اكو كارديوگرافي: در اين روش امواج صوتي و تصويري از قلب ايجاد مي‌شود. هنگام اكوكارديوگرافي امواج صوت به سمت قلب هدايت‌شده و برمي‌گردد و تصوير الكترونيكي از قلب آشكار شده و اين تصوير آسيب عضله قلب را نمايان مي‌كند.

كاتتريزاسيون عروق كرونري: در اين آزمايش باريك‌شدن يا انسداد عروق كرونري مشخص مي‌شود. يك ماده رنگي از طريق لوله باريكي داخل شريان‌هاي قلبي تزريق ‌شده و از راه اشعه ايكس نواحي بلوكه شده مشخص مي‌شود. هنگام اين كار امكان انجام اقدام‌هاي درماني نيز وجود دارد و مي‌توان بالن يا استنت را در شريان قرار داد.

تست ورزش: روزها يا هفته‌ها پس از حمله قلبي انجام مي‌شود. اين آزمايش ميزان پاسخ‌دهي قلب و عروق به ورزش را نشان مي‌دهد. بيمار، روي تردميل يا دوچرخه قرار مي‌گيرد و در عين حال نوار قلبي نيز امواج قلبي را ثبت مي‌كند. گاهي دارويي تزريق مي‌كنند كه ريتم ضربان قلب را درحد ورزش بالا مي‌برد.

سي‌تي‌اسكن و ام‌.آر.اي: اين آزمايش‌ها مشكلات قلبي مانند ميزان گسترش آسيب قلبي را نشان مي‌دهد. در سي‌تي‌اسكن قلب بيمار روي تخت ويژه قرار گرفته و از راه اشعه ايكس تصوير مناسبي از قلب ثبت مي‌شود. در ام. ‌آر. اي بيمار در ميدان مغناطيسي مخصوصي قرار گرفته و وضع بافت قلبي بررسي مي‌شود.

درمان

اولين اقدام‌هاي درماني بعد از سكته قلبي بايد به صورت ماساژ قلب و CPR بلافاصله توسط اطرافيان بيمار انجام شود.

اقدام‌هاي درماني در بيمارستان: درمان سكته قلبي در بيمارستان بستگي به موقعيت بيمار دارد. ممكن است با دارو يا اقدامي ‌تهاجمي‌ درمان صورت گيرد و در مواقعي با توجه به شدت آسيب قلب، هر دو كار با هم انجام مي‌شود.

دارو

با گذشت هر دقيقه از حمله قلبي، بافت‌هاي بيشتري اكسيژن از دست داده و آسيب مي‌بينند. براي جبران اين حالت بايد جريان خون به اين بافت‌ها به حالت عادي برگردد. داروهايي كه به بيمار دچار سكته داده مي‌شود، شامل موارد زير است:

آسپرين: اين دارو معمولا توسط كادر اورژانس داده مي‌شود. آسپرين لخته خون را كاهش داده و جريان خون را در عروق باريك شده بر قرار نگه مي‌دارد.

ترومبوليتيك: اين دارو باعث حل‌شدن لخته خوني ـ كه منجر به انسداد شده است ـ مي‌شود. هرچه زودتر اين دارو دريافت شود شانس نجات از يك حمله قلبي و كاهش آسيب به بافت قلب افزايش مي‌يابد.

سوپر آسپرين: دارويي شبيه به آسپرين است كه توسط تيم اورژانس داده مي‌شود و از تشكيل لخته خون جلوگيري مي‌كند. اين دارو شامل پلاويكس و ساير داروهاست.

تسكين‌دهنده درد: اگر درد قفسه‌سينه بيمار شديد باشد معمولا آرامبخش‌هايي مانند مورفين براي بيمار تجويز مي‌شود.

نيتروگليسرين: اين دارو درد را تسكين داده و عروق را باز مي‌كند و جريان خون را به حالت عادي برمي‌گرداند.

بتا بلوكر: اين دارو ماهيچه قلب را آرام كرده و ريتم ضربان قلب را به حالت عادي برمي‌گرداند و آسيب بافتي را كاهش مي‌دهد.

داروهاي كاهش‌دهنده كلسترول: اين داروها سطح كلسترول خون را كاهش مي‌دهند.

درمان جراحي

آنژيوپلاستي كرونري و استنت‌گذاري: انجام اورژانس آنژيوپلاستي، انسداد عروق كرونري را باز كرده و جريان عادي خون براي بافت قلب ايجاد مي‌كند.

عمل باي‌پس شريان كرونري: عمل باي‌پس شامل جايگزين كردن عروقي براي تغذيه بافت قلب به جاي شريان مسدود شده است و به اين ترتيب جريان خون قلب به حالت طبيعي برمي‌گردد.

اصلاح شيوه زندگي

رعايت توصيه‌هاي زير از حمله قلبي پيشگيري مي‌كند:

سيگار نكشيدن: اگر سيگار مي‌كشيد هر لحظه مدت زمان سالم بودن قلب خود را كوتاه‌تر مي‌كنيد. حتما سعي كنيد سيگار كشيدن را متوقف كنيد.

در معرض دود سيگار ديگران نباشيد: حضور در محلي كه دود سيگار وجود دارد فرق خاصي با كشيدن سيگار ندارد؛ زيرا همان مواد مضري كه فرد سيگاري دريافت مي‌كند در فضا نيز وجود دارد و افراد مجاور استنشاق مي‌كنند.

چك كردن كلسترول: هميشه سطح كلسترول خون خود را بررسي كنيد اگر كلسترول بد خون‌تان بالا بود حتما به پزشك مراجعه كنيد و با مصرف دارو و تغيير رژيم غذايي سعي در بهبود آن كنيد.

چك‌آپ پزشكي را به طور مرتب انجام دهيد: بسياري از عوامل خطرزايي كه موجب حمله قلبي مي‌شوند از جمله فشار خون بالا، كلسترول بالا و ديابت در مراحل اوليه هيچ علائم مشخصي نشان نمي‌دهند؛ ولي با انجام آزمايش‌هاي پزشكي و آگاهي از وجود اين ريسك فاكتورها از شرايط دشوار بعدي و ايجاد حمله قلبي جلوگيري كنيد.

كنترل فشار خون: هر فرد سالم بايد هر سال دو بار فشار خونش را كنترل كند.

به طور مرتب ورزش كنيد: انجام نرمش و ورزش عملكرد ماهيچه قلب را به صورت طبيعي حفظ مي‌كند. ورزش كردن با حفظ وزن ايده‌آل و كنترل ديابت مانع ايجاد حمله قلبي مي‌شود. انجام ورزش در حد 30 دقيقه پياده‌روي در روز و پنج روز در هفته سلامتي شما را تضمين مي‌كند.

حفظ وزن ايده‌آل: داشتن وزن طبيعي از بالا رفتن فشار خون و ابتلا به ديابت جلوگيري كرده و به دنبال آن خطر حمله قلبي را نيز كاهش مي‌دهد.

داشتن رژيم غذايي سالم: رژيم غذايي سرشار از چربي و كلسترول باعث باريك‌شدن عروق قلبي مي‌شود. اگر يك بار سكته كرده‌ايد، خوردن چربي، كلسترول و نمك را كاهش دهيد. خوردن نمك زياد باعث افزايش فشار خون مي‌شود. ماهي داراي امگا3 بوده و باعث بهبود سطح كلسترول خون و جلوگيري از ايجاد لخته خون مي‌شود. خوردن ميزان زيادي ميوه و سبزيجات به دليل داشتن آنتي‌اكسيدان از آسيب‌ديدن عروق جلوگيري مي‌كند.

كنترل استرس: تمام تلاش خود را بكنيد تا استرس به عنوان يكي از عادت‌هاي روزانه زندگي‌تان نباشد؛ زيرا در غير اين صورت شانس ابتلا به سكته قلبي را بالا مي‌بريد.

اگر شاهد حمله قلبي فرد ديگري بوديد چكار بايد كنيد؟

اگر با فردي مواجه شديد كه دچار حمله قلبي شده است، سريعا به مركز اورژانس زنگ بزنيد. اگر آموزش انجام احياي قلبي ـ ريوي را ديده‌ايد، شروع به انجام CPR كنيد. اين كار كمك مي‌كند اكسيژن به بدن و مغز برسد. هنگام CPR بايد قفسه‌سينه فرد بيمار به اندازه 5 سانتي‌متر فشرده شود و اين كار با سرعت 100 بار در دقيقه انجام شود. پس از هر 30 فشار، راه‌هاي هوايي فرد بايد بررسي و باقيمانده تنفس خارج شود. در صورتي كه آموزشي براي اين كار نديده‌ايد، تنها عمل فشار دادن قفسه‌سينه را انجام دهيد.

اقدام‌هاي لازم هنگام بروز سكته‌قلبي

هنگام حمله قلبي بايد سريع عمل كرد. مراحل زير را به خاطر بسپاريد:

* به مركز اورژانس زنگ بزنيد. اگر مشكوك هستيد كه دچار حمله قلبي شده‌ايد يا نه، باز هم دست دست نكنيد، فوري با مركز اورژانس تماس بگيريد. اگر دسترسي به مركز اورژانس نداريد از يك نفر بخواهيد شما را به نزديك‌ترين مركز درماني برساند. فقط در صورتي خودتان رانندگي كنيد كه هيچ فرد ديگري را پيدا نمي‌كنيد. با رانندگي‌كردن، شرايط خطرناك براي خود و ديگران ايجاد مي‌كنيد؛ بنابراين تا حد امكان اين كار را انجام ندهيد.

* اگر قبلا قرص نيتروگليسرين براي‌تان تجويز شده، حتما تا رسيدن اورژانس يك عدد استفاده كنيد.

* قبلا با پزشك خود مشورت كنيد و مجوز استفاده از آسپرين را در صورت بروز حمله قلبي از او كسب كنيد. جويدن آسپرين احتمال آسيب به قلب را در حين سكته قلبي كاهش مي‌دهد، زيرا احتمال ايجاد لخته را كاهش مي‌دهد. البته آسپرين ممكن است با داروهاي ديگر تداخل داشته باشد؛ بنابراين تنها در صورت تجويز پزشك يا كارشناسان اورژانس آن را مصرف كنيد.

نفيسه‌السادات قوامي