خاطره تلفن‌های همراه بزرگ و سنگینی كه براحتی در هر جیبی جا نمی‌گرفتند چندان دور نیست. در آن دوران كه سال‌های نخست ظهور پدیده‌ای به نام موبایل بود، دستاورد و رقابت سازندگان بر سر مواردی همچون اندازه، وزن یا حذف آنتن تلسكوپی از روی محصولات تولیدی‌شان بود.
شاید كمتر كسی در آن زمان به این مساله فكر می‌كرد كه این پدیده همراه، روزی آنقدر پركاربرد و پر مصرف شود كه زندگی بشر بدون آن تقریبا غیرممكن باشد.
اما پیشرفت و تكامل تلفن‌های همراه در این سال‌ها محدود به كاهش ابعاد، وزن یا حذف آنتن‌شان محدود نشد. در حقیقت سازندگان كوشیدند هرچه بیشتر ابزار و فناوری‌های پیشرفته‌تری را درون جیب من و شما قرار دهند كه همین مساله باعث وابستگی بیش از حد انسان امروز به این دستگاه شده است.
پیشرفت گوشی‌های همراه امروزی به حدی شده كه بعضا قابلیت برقراری مكالمه میان امكانات مختلفی كه این وسیله به صاحبش عرضه می‌كند، رنگ می‌بازد.
ولی در حقیقت این سیر پیشرفت و قابلیت‌های افزوده‌ای كه امروزه شاهد آن هستیم فقط در گروی سخت‌افزار و تجمع قطعات كوچك و پیشرفته درون این گوشی‌ها نبوده بلكه پدیده دیگری به نام سیستم عامل نیز نقش بسیار مهم و اساسی در این میان داشته است.
در واقع این سیستم عامل است كه همانند راننده‌ای كه خودرو را می‌راند، سخت افزار و امكانات موجود را كنترل و هدایت می‌كند تا بهترین و بالاترین بهره موجود را از قسمت‌های مختلف ببرد. بدون پیشرفت و تكامل سیستم عامل نمی‌توانستیم چنین قابلیت‌ها و امكاناتی را كه امروزه روی گوشی‌های همراه در اختیار داریم داشته باشیم.
سیستمهایعامل نیز همپای سخت‌افزار تلفن‌های همراه مسیر پیشرفت و تكامل را طی كرده‌اند. گوشی‌های اولیه هم دارای نرم‌افزاری بودند كه امكان استفاده از امكانات و قابلیت‌های گوشی را ممكن می‌ساخت.
اما آن سلسله نرم‌افزارها را بهتر است رابط كاربری بنامیم، زیرا صرفا قابلیت‌های ساده و پیش پا افتاده‌ای را در اختیار كاربر قرار می‌دادند و به‌طور عام امكان تغییر و دلخواه سازی را نداشتند.
تاریخچه سیستمهایعامل روی تلفن همراه
همانند رایانه‌ها كه از سیستم عامل و برنامه‌های مختلف برای عملكرد خود بهره می‌برند، این ایده به ذهن تولیدكنندگان گوشی موبایل خطور كرد تا از سیستمی مشابه برای تلفن‌های همراه استفاده كنند.
از این، رو سال ۱۳۷۲ شركت IBM نخستین اسمارت‌فون یا همان گوشی هوشمند جهان را با نامSimon وارد بازار كرد. این گوشی قادر بود دورنگار، ایمیل و پیج موبایلی دریافت و ارسال كند.
همچنین این محصول قابلیت‌هایی نظیر دفترچه تلفن، تقویم، تنظیم كننده قرار ملاقات‌ها، ماشین حساب، ساعت جهانی، دفترچه یادداشت الكترونیك و قلم داشت.
از آن زمان تاكنون اگرچه پیشرفت‌های چشمگیری در صنعت موبایل شكل گرفته، اما هنوز هم شاهد گوشی‌هایی هستیم كه سیستم عامل ندارند و از الگوی برنامه‌ریزی شده ثابتی توسط سازنده تبعیت می‌كنند كه طبعا قیمت و امكانات پایین‌تری دارند.
سیستم‌های عامل موبایلی به دو نوع متن باز و متن بسته تقسیم می‌شوند. سیستم عامل متن باز به این معناست كه كدهای منبعش یا اصطلاحا Source Code برنامه در دسترس است و حقوق مشخصی برای صاحبان آن در نظر گرفته نشده است.
لیسانس متن باز به كاربران اجازه مطالعه، تغییر یا ارتقا و بعضا انتشار نرم‌افزارهای جدیدی برپایه نرم‌افزار اصلی می‌دهد.
در آن سو، سیستم عامل متن برخلاف قبلی انحصاری بوده و تمامی حقوقش در اختیار تولیدكننده آن است. به‌این‌سان شخص دیگری اجازه تغییر یا انتشار آن را ندارد.
بادا
بادا (Bada) كه در زبان كره‌ای معنای اقیانوس یا دریا را می‌دهد، سیستم عاملی است اختصاصی از شركت سامسونگ كه مختص گوشی‌های هوشمند و تبلت‌ها طراحی شده است.
این سیستم عامل از نوع متن بسته بوده كه سال ۲۰۱۰ توسط سازنده كره‌ای معرفی شد. سامسونگ همچنین برای این سیستم عامل یك فروشگاه نیز تاسیس كرده كه تا به حال حدود ۳۰۰۰ برنامه مخصوص به خود دارد.
بلك بِری
بلك بِری (BlackBerry) به معنای شاه توت، سیستم عاملی اختصاصی و متن بسته از شركت RIM است كه سال ۲۰۰۲ برای گوشی‌های هوشمند توسط یك شركت كانادایی به همین نام عرضه شد.
ابتدا این سیستم عامل برای امور كسب و كار با كاربری آسان طراحی شده بود. براساس نتایج اعلام شده در سه ماهه دوم سال جاری میلادی بلك بری ۴.۸ درصد سهم سیستمهایعامل بازار را در اختیار داشته است.
این در حالی است كه یك سال پیش در همین زمان سهم بلك بری از سیستم عامل گوشی‌های هوشمند در حدود ۱۱.۵ درصد بوده است كه این موضوع كاهش استفاده از آن را نشان می‌دهد.
فروشگاه اختصاصی نرم‌افزاری بلك بری با نام Blackberry App World در حال حاضر ۵۰ هزار اپلیكیشن آماده دانلود دارد.
iOS
آی او اِس، سیستم عاملی متن بسته و انحصاری از شركت اپل است كه سال ۲۰۰۷ میلادی از سوی این شركت برای گوشی‌های هوشمندش معرفی و عرضه شد.
با توجه به متن بسته بودن این سیستم عامل هیچ شركتی بجز مالك آی او اس یعنی اپل اجازه نصب و استفاده از آن را ندارد.
تا ماه سپتامبر ۲۰۱۲ فروشگاه اختصاصی اپل با نام App Store بیش از ۷۰۰ هزار برنامه برای iOS داشته كه تا همان تاریخ رقمی بیش از ۳۰ میلیارد بار دانلود از این فروشگاه ثبت شده است.
با این حال براساس آمار منتشر شده برای سه ماهه سوم سال جاری میلادی آی او اس با داشتن سهم ۱۴.۹ درصدی بازار سیستمهایعامل گوشی‌های هوشمند در جایگاه دوم پس از اندروید گوگل ایستاده است.
سیمبیان
سیمبیان (Symbian)سیستم عاملی متن باز مختص گوشی‌های هوشمند از شركتی بریتانیایی با همین نام است كه سال ۲۰۰۸ توسط شركت نوكیا به طور كامل خریداری شد.
تا آخر سال ۲۰۱۰ این سیستم عامل یكی از پرطرفدارترین سیستمهایعامل گوشی‌های هوشمند بود كه كاربران بسیاری در اكثر كشورها داشت، اما در حال حاضر اندروید گوی سبقت را از سیمبیان ربوده است.
در حال حاضر سیمبیان توسط نوكیا به شركت ایرلندی Accenture واگذار شده كه این شركت نیز قول پشتیبانی از آن را تا سال ۲۰۱۶ میلادی داده است.
با توجه به گزارش‌های منتشر شده در سه ماهه دوم سال ۲۰۱۲، سیمبیان ۴.۴درصد از سهم بازار را در اختیار داشته است.
ویندوزفون
همان‌طور كه از نام این محصول هویداست، ویندوزفون (Windows Phone) سیستم عامل متن بسته اختصاصی مایكروسافت بوده كه سال ۲۰۰۸ تغییر و تحولات اساسی در ظاهر و هسته آن توسط سازنده اعمال شد.
پس از آن سال ۲۰۱۱ مایكروسافت شراكت و همكاری تنگاتنگش با سازنده فنلاندی یعنی نوكیا را اعلام كرد كه بعد از این رویداد در حال حاضر با سرمایه‌گذاری هنگفت مایكروسافت و كمك نوكیا این سیستم عامل تبدیل به یكی از رقبای اصلی اندروید و iOS و یكی از بازیگران سه‌گانه حوزه سیستم‌های عامل موبایل شده است.
در سه ماهه دوم ۲۰۱۲ ویندوزفون توانسته ۳.۵ درصد از سهم سیستم عامل‌های موبایلی را به خود اختصاص دهد؛ در حالی كه در زمان مشابه سال گذشته سهم ویندوزفون ۲.۳ درصد بوده كه این رقم رشد استفاده از آن را خاطرنشان می‌كند.
می‌گو
می‌گو (MeeGo) نام سیستم عامل متن بازی است بر پایه لینوكس كه حاصل همكاری مشترك نوكیا و اینتل است.
به‌رغم سادگی و متن باز بودن می‌گو، تنها دو گوشی مجهز به این سیستم عامل به بازار عرضه شد و نوكیا سال ۲۰۱۱ یعنی تنها یك سال پس از معرفی و عرضه این سیستم عامل اعلام كرد دیگر قصد توسعه و پشتیبانی آن را در آینده نخواهد داشت.
اما با این حال شركتی فنلاندی به نام Jolla در جولای ۲۰۱۲ اعلام كرد قصد توسعه و تولید گوشی‌ای با این سیستم عامل بظاهر شكست‌خورده را سال ۲۰۱۳ دارد.
پیشتازی اندروید
اندروید (Android) با آن شكل ربات آدم‌نما سیستم عاملی متن باز بر پایه لینوكس است كه ابتدا برای گوشی‌های موبایل مجهز به صفحه نمایش لمسی طراحی شده بود.
این سیستم عامل در آغاز توسط شركت اندروید كه گوگل از آن پشتیبانی می‌كرد عرضه می‌شد، ولی بعدها و در سال ۲۰۰۵ گوگل آن را به كلی به تملك خود درآورد. در پاییز ۲۰۰۸ میلادی بود كه نخستین تلفن همراه مجهز به سیستم عامل اندروید فروخته شد.
با توجه به متن باز بودن اندروید جامعه بزرگی از برنامه نویسان و توسعه دهندگان در سراسر دنیا روی این سیستم عامل فعالیت می‌كنند. این افراد با تولید برنامه‌هایی كه اصطلاحا اَپ (app) نامیده می‌شوند، گستره كاربری و قابلیت‌های دستگاه را افزایش داده و از حداكثر امكانات آن بهره می‌برند.
به این ترتیب گوگل فروشگاهی انحصاری با نام گوگل پلی (Google Play) برای عرضه برنامه یا اَپ‌های اندرویدی اختصاص داده كه تا ماه اكتبر امسال میزان برنامه‌های بارگذاری شده از آن رقم ۲۵ میلیارد عدد بوده است.
همین ویژگی متن باز بودن در كنار ارزانی و قابلیت دلخواه سازی بالا و سبكی سیستم عامل باعث شده اندروید به یكی از بزرگ‌ترین و پر مصرف‌ترین سیستم‌های عامل موجود در دنیا بدل شود كه غیر از تلفن‌های همراه، خیل كثیری از دستگاه‌های دیجیتال از قبیل تبلت‌ها، كنسول‌های بازی، تلویزیون‌ها و سایر لوازم خانگی را تحت سیطره امپراتوری آن قرار بگیرند.
با توجه به آمارهای منتشر شده تا سه ماهه سوم ۲۰۱۲، حدود ۷۵ درصد از سهم بازار سیستم‌های عامل گوشی‌های هوشمند با ۵۰۰ میلیون دستگاه فعال شده به اندروید اختصاص دارد. همین مساله باعث شده اندروید به رقیبی سرسخت برای دیگر سازندگان تبدیل شود.
