همواره آغاز سال نو همراه با آغاز سفرهای نوروزی است، سفرهایی که در اسلام ثمرات فراوانی برایش ذکر شده است و با دانستن این ثمرات می‌توانیم سفرهای خود را پربارتر کنیم.
فارس، نوروز و تعطیلات نوروزی اولین چیزی را که به یاد می‌آورد آغاز سفرهای نوروزی است اما در دین اسلام آموزه‌هایی آمده است که می‌تواند آغاز سال نو را برای ما متبرک به این آموزه‌ها کند، در اسلام همواره به سفر تاکید شده است و مزایای زیادی نیز برای آن آورده شده است که با آگاهی از این ثمرات می‌توانیم سفرهای خود را پربارتر کنیم.
بقيه در ادامه مطلب...
شادابی تن و روح
تجربه و آموزه‌های عملی ثابت کرده‌اند که سفر، نقش مثبتی در تندرستی و بهداشت روانی انسان دارد. شاید این اثر جسمی و روانی از آن روی باشد که با تغییر آب و هوا و پای نهادن به دنیاهای جدید، روح آدمی به وجد و سرور می‌آید و همین فرحناکی، در سلامت جسم نیز اثر می‌گذارد. به هر روی پیامبر عظیم‌الشأن اسلام (ص) به صراحت فرموده‌اند: «سافروا تصحوا؛ سفر کنید، تا صحت یابید». (بحارالانوار، ج 76، ص 221)
رشد عقلانی
از فواید غیر قابل انکار سفر، رشد و بالندگی عقل انسان است، این بدان خاطر است که مسافران در طی سفر با شگفتی‌های طبیعت، اندیشه‌های گوناگون و برجستگی‌ها و کاستی‌های ملت‌های مختلف آشنا می‌شوند. این آشنایی، بیش از مطالعه و از نظر گذراندن اوراق کتاب‌های قطور، انسان را در رشد و بلوغ فکری کمک می‌رساند. رسول گرامی اسلام (ص) به زیبایی تمام این ره‌آورد مهم سفر را باز گفته‌اند: «سافروا فانکم ان لم تغنموا مالا افدتم عقلا؛ سفر کنید همانا اگر در سفر مالی به چنگ نیاورید، به حتم اندیشه شما فزونی خواهد گرفت».
عبرت‌اندوزی
سفر، انسان را با سرنوشت و آثار بر جای مانده از پیشینیان آشنا می‌کند و این آشنایی خود بزرگترین آموزگار بشری است. در واقع، سفر نوعی مطالعه و تأمل در حالات و رفتار کسانی است که تاریخ سرنوشت و فرجام آنان را برای ما باز گفته است. این همان درس بزرگی است که قرآن چندین بار بدان اشاره کرده است. «افلم یسیروا فی الارض فینظروا کیف کان عاقبه الذین من قبلهم و لدار الاخره خیر للذین اتقوا أ فلا تعقلون؛ آیا آنان در زمین سیر نکردند تا بنگرند عاقبت پیشینیان را و همانا خانه آخرت بهتر است برای کسانی که می‌پرهیزند، آیا نمی‌اندیشید؟»(یوسف/109)
کنار آمدن با دشواری‌ها
سفر به انسان می‌آموزد که چگونه با مشکلات رو در رو شود و چه آسان از عهده آنها برآید. زیرا هر مسافری در طی مسیر با مرارت‌هایی چند، رو به روست و از رفع و رجوع آنها ناگزیر است این درگیری موقت با مشکلات، تمرین مناسبی برای حضور فعالانه در همه عرصه‌های زندگی است.
شناسایی بهتر اطرافیان
روشن است که دوستی انسان‌ها با یکدیگر جز در هنگامه‌های سختی و عسرت، محک نمی‌خورد. سفر این فرصت را در اختیار می‌گذارد که مردم یکدیگر را بیازمایند و از پایداری و میزان وفاداری دوستان خود آگاه شوند. از همین روست که امیر مؤمنان، علی (ع) فرموده‌اند: «السفر میزان الاخلاق؛ سفر ترازوی اخلاق است» (شرح ابن ابی‌الحدید، بر نهج‌البلاغه، ج 2، ص 296».
همچنین امام صادق(ع) فرموده‌اند: «لا تسم الرجل صدیقا سمه معروفه حتی تختیره بثلاث: تغضبه فتنظر غضبه، یخرجه من الحق الی الباطل و عند الدینار و الدراهم و حتی تسافر معه؛ تا کسی را به سه چیز نیازموده‌ای، وی را دوست خود مخوان؛او را به خشم آر و بنگر که در آن حالت، آیا از حق به سوی باطل می‌گراید؟ دیگر آن که او را به درهم و دینار بیازمای و سوم اینکه او را با خود همسفر کن، و در سفر او را بیازمای».(بحارالانوار،ج 74، ص 180) گویا امام صادق(ع) مسافرت را چونان محکی می‌داند که خالص را از ناخالص تمیز می‌دهد و سره را از ناسره جدا می‌کند.
رهایی از ترس و اضطراب
مرحوم فیض کاشانی که از بزرگترین دانشمندان شیعی و آگاهان علم اخلاق است در اثر مهم خود «المحجه البیضاء»، سفر را این گونه می‌ستاید: «از رهگذر سفر، آدمی از آنچه می‌هراسد، رهایی می‌یابد و به آنچه میل دارد، نایل می‌شود». این ویژگی برای مسافرت، نکته مهمی است که مرحوم فیض کاشانی بدان اشاره می‌کند. بر این اساس، سفر باز گیرنده و باز دهنده است: «هراس و اضطراب را از مسافر باز می‌ستاند و جای آن، محبوب و مطلوب‌های وی را می‌نشاند. سفر به انسان می‌آموزد که چگونه از امور ناهنجار و ناخوشایند بپرهیزد و آنچه را که مایل به کمال و خرسندی است، جایگزین کند».
بهره‌وری و برخورداری
شکی نیست که سفر در کنار همه آثار و مواهب معنوی آن، گاه بسیار سودبخش و نعمت‌افزا است. اینکه اقتصاد همه کشورهای جهان بر پایه تجارت می‌چرخد و تجارت یعنی سفر از دیاری به دیار دیگر. نمی‌توان در خانه نشست و انتظار آن داشت که نعمت‌های مادی و معنوی خداوند، به سوی ما سرازیر شود. به تعبیر زیبای قرآن در سوره جمعه، برای برخورداری از فضل الهی، باید در زمین پراکنده شد و راه دادوستد و تجارت را پیش گرفت: «فانتشروا فی‌الارض و ابتغوا من فضل‌الله، در زمین پراکنده شوید و فضل خدای را بجویید». رسول گرامی اسلام (ص) نیز فرموده‌اند: «سافروا تصحّوا سافروا تغنموا؛ سفر کنید تا سالم شوید، و غنیمت برید».(بحارالانوار،ج 62،ص 267) نیز امام صادق(ع) از پدران بزرگوار خود و آنان از رسول گرامی اسلام (ص) نقل کرده‌اند که: «سافروا تصحوا و تزرقوا؛ سفر کنید تا سلامتی بیابید و روزی برگیرید».(کنزالعمال،ج6، ص107)
فواید و آثار معنوی و مادی سفر، به همین مقدار خلاصه نمی‌شود اما شایسته است که در همین جا به برخی از روایاتی که کمک و یاری رساندن به مسافران اسلام را سفارش کرده‌اند، اشاره کنیم. از این روایات می‌توان دریافت که سفر در اسلام از چه منزلت و قداستی برخوردار است. وقتی پیامبر اسلام می‌فرماید: «خداوند با مسافران مهربان است» و جملاتی دیگر که همه از مهر خدا به مسافر سخن می‌گویند، در می‌یابیم که سفر و سیاحت، اگر به انگیزه‌های شرعی و سالم صورت گیرد، نزد پیشوایان دینی، گرامی و ارجمند است.
رسول گرامی اسلام (ص) فرموده‌اند: «لو یعلم الناس رحمةالله للمسافر، لا صبح علی ظهر سفر، ان الله بالمسافر رحیم؛ اگر مردم از رحمت خدا به مسافر، خبر می‌داشتند، همگی بار سفر می‌بستند. همانا خداوند با مسافران بسی مهربان است».(مجموعه ورام، ج 2، ص33) و در حدیثی دیگر فرموده‌اند: «من أعان مؤمنا مسافرا نفس الله عنه ثلاثا و سبعین کربه و أجاره من الغم و الهم فی الدنیا و الاخره، و نفس عنه کربه العظیم یوم یعض الظالم علی یدیه؛ کسی که مسافر مؤمنی را یاری می‌رساند، خداوند از او هفتاد و سه اندوه را برمی‌دارد و در دنیا و آخرت وی را در پناه خود می‌گیرد. چنین شخصی، در روز قیامت که ستمگر دست خود را به دندان می‌گیرد، او از ناراحتی بزرگ آن روز آسوده و در امان است».(مکارم الاخلاق،ص266)
همچنین بسیار سفارش شده است که مسافران در اثنای سفر، به یکدیگر مهربانی کنند و در بر آوردن حاجات همسفران خود، از هیچ کمکی دریغ نورزند. این سفارش ویژه نیز جایگاه سفر را در اسلام، آشکارتر می‌سازد. سخن ارزنده پیامبر اسلام (ص) در این باره بدین شرح است: «ما إصطحب أثنان إلا کان أعظمها اجرا و أحبهما الی الله عز و جل أرفقهما بصاحبه؛ دو کس با یکدیگر همسفر نمی‌شوند، مگر آنکه مهربان‌ترین آن دو، نزد خداوند اجر بیشتری دارد و خداوند وی را دوست‌تر می‌دارد».
