قدس آنلاین - وحید اکرمی: روز 24 مارس (سوم فروردین) روز جهانی سل نامگذاری شده است. بیماری سل از گذشتههای دور به عنوان یک بیماری عفونی مزمن، موجب ترس و نگرانی جوامع انسانی بوده است. روز جهانی سل فرصت مناسبی است برای این که بتوانیم با افزایش آگاهی و دانش عمومی و همچنین همکاری هر چه بیشتر برای تداوم تلاشهایی که در زمینه کنترل این بیماری انجام میشود، صدایمان را برای نجات انسانها از چنگال بیماری سل به گوش همه برسانیم. اگرچه این بیماری کاملا قابل درمان است، اما بدلیل عدم پیشگیری مناسب، سالانه سبب مرگ حدود 2 میلیون نفر در سطح جهان میشود.
سل چه نوع بیماری است؟
سل یک بیماری عفونی شایع، و در بسیاری از موارد مرگبار است. این بیماری توسط گونههای مختلف میکوباکتریا، ایجاد میشود. سل به طور معمول به ریه ها حمله میکند، اما بر قسمتهای دیگر بدن نیز میتواند تأثیر گذار باشد. اغلب عفونتها بدون علامت و پنهان هستند. اما معمولاً از هر ده عفونت نهفته یک عفونت در نهایت پیشرفت کرده و به بیماری فعال تبدیل میشود. اگر سل درمان نشود، بیش از ۵۰٪ از افرادی که به آن آلوده میشوند را به کام مرگ میکشد. بعضی عوامل در ابتلا به این بیماری بسیار تاثیر گذارند. بیماری ریوی مزمن، یکی از عوامل خطر ساز و قابل توجه است. افرادی که سیگار میکشند نسبت به غیر سیگاریها تقریباً دو برابر در معرض خطر ابتلا به سل هستند. بیماریهای دیگر نیز میتوانند خطر ابتلا به سل را افزایش دهند، از جمله اعتیاد به الکل و دیابت قندی که خطر را سه برابر میکند. همچنین، یک استعداد ژنتیکی نیز وجود دارد، اما دانشمندان مشخص نکردهاند که چقدر مهم است.
نحوه انتقال بیماری
بیماری سل معمولا توسط فردی که مبتلا به سل ریوی مسری هستند به افراد سالم منتقل میشود. این بیماران با سرفه و عطسه، قطرات ریز حاوی میکروبها را در هوای اطراف خود پخش میکنند. ذرات بزرگ تر میتوانند تا چند ساعت در هوا معلق بمانند و سپس در قسمتهای بالای دستگاه تنفسی جای بگیرند که بیشتر از سوی سیستم مژکی به بیرون رانده شده یا بلعیده میشوند؛ اما ذرات کوچک تر تا کیسههای هوایی راه یافته و در صورت استقرار و تکثیر ایجاد عفونت میکنند.
عوامل تاثیرگذار در ابتلا به بیماری
عوامل بسیار زیادی وجود دارد که سبب میشود آلودگی به سل تبدیل به بیماری شود یا فرد سالم در معرض خطرات بیشتری برای ابتلا به این بیماری قرار گیرد. به طور کلی میتوان گفت نوجوانان، سالمندان و زنان باردار بیش از گروههای دیگر در معرض خطر هستند؛ همچنین سوءتغذیه، نارسایی کلیوی و ابتلا به دیابت نیز احتمال ابتلا به سل را افزایش میدهند. افرادی که تحت درمان بوده و ملزم به مصرف داروهای ضعیفکننده سیستم ایمنی بدن هستند یا افرادی که مبتلا به بدخیمیاند، بیش از افراد دیگر در معرض خطر ابتلا به بیماری سل قرار دارند.
بررسیهای انجام شده درباره عوامل مساعدکننده این بیماری نشان داده است که استفاده از مواد مخدر، بیماریهای خونی، کاهش وزن بدن و آلودگی به ویروس ایدز نیز نقش مهمی در ابتلا به بیماری سل دارند. ویروس HIV، سیستم ایمنی بدن را به حدی تضعیف میکند که بدن نمیتواند در مقابل میکروبها مقاومت کند و بنابراین میکروب سل شروع به رشد و تکثیر میکند و موجب سل فعال یا بیماری سل میشود، در نتیجه میتوان گفت احتمال فعال شدن سل نهفته در بدن فرد HIV مثبت بسیار زیاد است.
سل را جدی بگیرید
در حدود یک سوم جمعیت جهانی آلوده به سل هستند و سالانه حدود10 میلیون مورد جدید سل گزارش میشود. در حال حاضر بیش از 20 میلیون نفر به بیماری سل مبتلا هستند. این عامل بیماریزا بیش از هر عامل عفونی دیگری منجر به مرگ میشود. 95 درصد از موارد ابتلا به سل و 98 درصد از مرگ و میر ناشی از سل در کشورهای در حال توسعه اتفاق میافتد و همچنین 75 درصد از این موارد در گروه سنی 50 15 سال که از لحاظ اقتصادی جمعیت فعال محسوب میشوند، قرار دارد. بیماری سل دارای رتبه هفتم در بار جهانی بیماریهاست و پیشبینی میشود تا سال 2020 همچنان جایگاه کنونی خود را حفظ کند. در سال 2000 بیش از 5/3 میلیون نفر به علت بیماری سل جان خود را از دست دادهاند.این در حالی است که همه موارد مرگ و میر ناشی از ابتلا به بیماری سل قابل پیشگیری است. اما جهان در مقایسه با اواسط دهه 1950 میلادی در وضعیت خطرناکتری قرار دارد
اما در کشور ما و طی سالهای اخیر روند کنترل این بیماری بسیار مطلوب بوده است به نحوی که پیش از انقلاب اسلامی به ازای هر یک صدهزار نفر جمعیت 140 مورد ابتلا به سل داشته ایم اما در حال حاضر این تعداد به 14 مورد در یک صد هزار نفر جمعیت کاهش یافته است. همچنین در طول 21 سال گذشته میزان بروز سل در کشور 33 درصد کاهش یافته و مرگ و میر ناشی از سل نیز در این مدت 36 درصد کاهش یافته است.تشخیص سریع بیماری، رایگان بودن تشخیص و درمان سل، واکسیناسیون رایگان «ب ث ژ» از بدو تولد برای کودکان و ادغام کنترل بیماری سل در برنامه مراقبت های اولیه بهداشتی از مهم ترین عوامل موفقیت بهداشتی کشور در کاهش بیماری سل بوده است.