استان سمنان داراي اماكن مذهبي، زيارتي و تاريخي متعددي است كه مسجد
تاريخانه دامغان و مجموعه فرهنگي بايزيد بسطامي‌ازجمله آنها هستند.
اين استان از نظر فرهنگ و آداب و رسوم، كانون گوناگوني بوده و مهد شعرا و عالماني چون منوچهري دامغاني، ابن يمين فريومدي، فروغي بسطامي‌و عارفان و دانشمنداني مانند شيخ علاء‌الدوله سمناني و شيخ ابوالحسن خرقاني است.
عمده عرفاي اين استان از زمان خود تاكنون مراد بسياري از بزرگ‌ترين عارفان و دانشمندان ايراني هستند كه تاكنون اين ويژگي منحصر به فرد استان سمنان آن طور كه بايد معرفي نشده است.
به طور مثال در شرح احوال خواجه عبدالله انصاري آمده است كه وي يكي از مريدان شيخ ابوالحسن خرقاني بود.
در حال حاضر آرامگاه بسياري از اين عرفا، زيارتگاه مشتاقاني است كه از راه‌هاي دور و نزديك و حتي خارج از كشور به استان سمنان سفر مي‌كنند.
اين اماكن جدا از زيارتي بودن به علت اينكه بيشتر در مناطق خوش آب و هواي اين استان واقع شده‌اند، از نظر سياحتي و تفريحي نيز داراي جايگاه ويژه‌اي هستند.
* صوفي‌آباد و شيخ‌علاء‌الدوله سمناني
كمي‌دورتر از سمنان در روستاي صوفي‌آباد واقع در 20 كيلومتري جنوب غربي اين شهر، آرامگاه يكي از عرفاي به نام ايران شيخ‌علاء‌الدوله سمناني واقع است.
شيخ علاء‌الدوله سمناني از عرفاي صاحب نام اواخر سده هفتم و اوايل سده هشتم هجري قمري است كه پس از جذب در جذبه الهي به خيل صوفيان و عارفان الهي درگاه خداوند پيوست.
مقبره شيخ در بيرون از خانقاهي كه به دست خود وي بازسازي شده بود، قرار دارد و بر روي آن سنگ مرمري سفيد و سبز رنگ كه بر آن اشعار و عباراتي منقوش به‌چشم ميخورد، قرار گرفته است.
ايوان خانقاه نيز از آجر ساخته شده و مشتمل بر دو طاق نماي تيزه‌دار بدون تزيين است.
* مومن‌آباد و درويش محمود
در فاصله 11 كيلومتري شمال غربي سمنان بين راه سمنان- فيروزكوه و در روستاي مومن‌آباد نيز مقبره درويش محمود قرار دارد.
درويش محمود مزدقاني يكي از عارفان قرن هشتم و از پيروان علاء‌الدوله سمناني بوده است.
آرامگاه درويش، مربع شكل است كه بر چهار طرف آن چهار درگاه قرار دارد.
* گرمسار و امامزاده علي‌اكبر
از سمنان كه خارج شويم و به سمت گرمسار حركت كنيم، متوجه افزايش درجه هوا به طرز محسوسي مي‌شويم اما 14 كيلومتر كه از جنوب شرقي گرمسار خارج شويم، مناظر زيباي طبيعي به چشم ميخورد.
يكي از اين مكان‌هاي زيبا و قديمي، امامزاده علي‌اكبر گرمسار است.
بخش اصلي اين امامزاده مربوط به دوره ايلخانيان بوده و شبستان و ايوان چسبيده به آن در دوره قاجاريه ساخته شده است.
جلوخان، سر در ورودي و هشتي بسيار زيباي اين بنا نيز از ديگر بخش‌هاي مربوط به عصر قاجاريه در اين مجموعه است.
* بسطام و بايزيد بسطامي
يكي از مناطق خوش آب و هواي شهرهاي استان سمنان، شهر شاهرود به ويژه شهرهاي بسطام و خرقان اين شهرستان است.
شش كيلومتر كه از شمال شاهرود به سمت آزادشهر خارج شويم، شهر بسطام واقع شده كه شامل چند مجموعه آثار تاريخي است كه هر يك از آنها تاريخچه مربوط به خود را دارند.
جنب بقعه و بارگاه معروف امامزاده محمد بسطام، مسجد بايزيد قرار دارد كه بيش از هر بناي ديگر در اين مجموعه جلب توجه مي‌كند.
همچنين در شمال آرامگاه امامزاده محمد بسطام نيز آرامگاه بايزيد بسطامي‌واقع شده است.
آرامگاه اين عارف بزرگ فاقد هرگونه تزيين است و روي قبر يك سنگ مرمر قرار دارد كه جملاتي از مناجات مشهور امام علي (ع) بر آن حك شده است.
در قسمت شرقي مسجد بايزيد و متصل به آن منار مجموعه تاريخي بسطام قرار دارد كه طبق كتيبه كوفي آجري، منار مزبور در سال 514 هجري قمري ساخته شده است.
در فاصله‌اي نه چندان دور از مجموعه تاريخي بسطام و در قسمت جنوبي آن، مسجد جامع قرار دارد كه از بناهاي دوره حكومت غازان خان بوده و معماري آن متعلق به سال‌هاي 700 تا 706 هجري قمري است.
* قلعه‌نو خرقان و شيخ ابوالحسن خرقاني
در 24 كيلومتري شمال شهر شاهرود و در روستاي خوش آب و هواي قلعه‌نو خرقان، آرامگاه عارف گرانقدر قرن هفتم هجري قمري، شيخ ابوالحسن خرقاني قرار دارد كه از قداست خاصي برخوردار است.
محراب اين بنا كه متعلق به دوره ايلخاني است از جمله مهم‌ترين بخش‌هاي بناي فعلي اين آرامگاه محسوب مي‌شود.
* فرومد و سربداران
در 165 كيلومتري شمال شاهرود و در روستاي فرومد مسجد جامع اين روستا خودنمايي مي‌كند.
فرومد از مهم‌ترين مراكز فعاليت نهضت سربداران بوده و زمان بناي اين مسجد به دوره ايلخانيان مي‌رسد.
اين مسجد دو ايواني و داراي تزيينات آجري و گچ‌بري بسيار زيبايي است.
* دامغان و مسجد تاريخانه
شهر دامغان نيز كه در قديم 100 دروازه خوانده مي‌شد، يكي از كهنترين شهرهاي ايران است كه بناي آن را به هوشنگ كيومرث از پادشاهان پيشدادي نسبت مي‌دهند.
در مركز شهر دامغان، مسجد تاريخانه كه نمونه كاملي از مساجد قرون نخستين اسلامي‌است، وجود دارد.
شيوه معماري اين مسجد الهام گرفته از معماري دوره ساساني است كه در قرون متمادي بارها مورد مرمت و بازسازي قرار گرفته است.
پس از مسجد جامع فهرج يزد، اين مسجد به عنوان يكي از كهنترين مساجد ايران محسوب مي‌شود.
---------------------------------
تهيه و تنظيم: سپيده سير ادامه مطلب
اين استان از نظر فرهنگ و آداب و رسوم، كانون گوناگوني بوده و مهد شعرا و عالماني چون منوچهري دامغاني، ابن يمين فريومدي، فروغي بسطامي‌و عارفان و دانشمنداني مانند شيخ علاء‌الدوله سمناني و شيخ ابوالحسن خرقاني است.
عمده عرفاي اين استان از زمان خود تاكنون مراد بسياري از بزرگ‌ترين عارفان و دانشمندان ايراني هستند كه تاكنون اين ويژگي منحصر به فرد استان سمنان آن طور كه بايد معرفي نشده است.
به طور مثال در شرح احوال خواجه عبدالله انصاري آمده است كه وي يكي از مريدان شيخ ابوالحسن خرقاني بود.
در حال حاضر آرامگاه بسياري از اين عرفا، زيارتگاه مشتاقاني است كه از راه‌هاي دور و نزديك و حتي خارج از كشور به استان سمنان سفر مي‌كنند.
اين اماكن جدا از زيارتي بودن به علت اينكه بيشتر در مناطق خوش آب و هواي اين استان واقع شده‌اند، از نظر سياحتي و تفريحي نيز داراي جايگاه ويژه‌اي هستند.
* صوفي‌آباد و شيخ‌علاء‌الدوله سمناني
كمي‌دورتر از سمنان در روستاي صوفي‌آباد واقع در 20 كيلومتري جنوب غربي اين شهر، آرامگاه يكي از عرفاي به نام ايران شيخ‌علاء‌الدوله سمناني واقع است.
شيخ علاء‌الدوله سمناني از عرفاي صاحب نام اواخر سده هفتم و اوايل سده هشتم هجري قمري است كه پس از جذب در جذبه الهي به خيل صوفيان و عارفان الهي درگاه خداوند پيوست.
مقبره شيخ در بيرون از خانقاهي كه به دست خود وي بازسازي شده بود، قرار دارد و بر روي آن سنگ مرمري سفيد و سبز رنگ كه بر آن اشعار و عباراتي منقوش به‌چشم ميخورد، قرار گرفته است.
ايوان خانقاه نيز از آجر ساخته شده و مشتمل بر دو طاق نماي تيزه‌دار بدون تزيين است.
* مومن‌آباد و درويش محمود
در فاصله 11 كيلومتري شمال غربي سمنان بين راه سمنان- فيروزكوه و در روستاي مومن‌آباد نيز مقبره درويش محمود قرار دارد.
درويش محمود مزدقاني يكي از عارفان قرن هشتم و از پيروان علاء‌الدوله سمناني بوده است.
آرامگاه درويش، مربع شكل است كه بر چهار طرف آن چهار درگاه قرار دارد.
* گرمسار و امامزاده علي‌اكبر
از سمنان كه خارج شويم و به سمت گرمسار حركت كنيم، متوجه افزايش درجه هوا به طرز محسوسي مي‌شويم اما 14 كيلومتر كه از جنوب شرقي گرمسار خارج شويم، مناظر زيباي طبيعي به چشم ميخورد.
يكي از اين مكان‌هاي زيبا و قديمي، امامزاده علي‌اكبر گرمسار است.
بخش اصلي اين امامزاده مربوط به دوره ايلخانيان بوده و شبستان و ايوان چسبيده به آن در دوره قاجاريه ساخته شده است.
جلوخان، سر در ورودي و هشتي بسيار زيباي اين بنا نيز از ديگر بخش‌هاي مربوط به عصر قاجاريه در اين مجموعه است.
* بسطام و بايزيد بسطامي
يكي از مناطق خوش آب و هواي شهرهاي استان سمنان، شهر شاهرود به ويژه شهرهاي بسطام و خرقان اين شهرستان است.
شش كيلومتر كه از شمال شاهرود به سمت آزادشهر خارج شويم، شهر بسطام واقع شده كه شامل چند مجموعه آثار تاريخي است كه هر يك از آنها تاريخچه مربوط به خود را دارند.
جنب بقعه و بارگاه معروف امامزاده محمد بسطام، مسجد بايزيد قرار دارد كه بيش از هر بناي ديگر در اين مجموعه جلب توجه مي‌كند.
همچنين در شمال آرامگاه امامزاده محمد بسطام نيز آرامگاه بايزيد بسطامي‌واقع شده است.
آرامگاه اين عارف بزرگ فاقد هرگونه تزيين است و روي قبر يك سنگ مرمر قرار دارد كه جملاتي از مناجات مشهور امام علي (ع) بر آن حك شده است.
در قسمت شرقي مسجد بايزيد و متصل به آن منار مجموعه تاريخي بسطام قرار دارد كه طبق كتيبه كوفي آجري، منار مزبور در سال 514 هجري قمري ساخته شده است.
در فاصله‌اي نه چندان دور از مجموعه تاريخي بسطام و در قسمت جنوبي آن، مسجد جامع قرار دارد كه از بناهاي دوره حكومت غازان خان بوده و معماري آن متعلق به سال‌هاي 700 تا 706 هجري قمري است.
* قلعه‌نو خرقان و شيخ ابوالحسن خرقاني
در 24 كيلومتري شمال شهر شاهرود و در روستاي خوش آب و هواي قلعه‌نو خرقان، آرامگاه عارف گرانقدر قرن هفتم هجري قمري، شيخ ابوالحسن خرقاني قرار دارد كه از قداست خاصي برخوردار است.
محراب اين بنا كه متعلق به دوره ايلخاني است از جمله مهم‌ترين بخش‌هاي بناي فعلي اين آرامگاه محسوب مي‌شود.
* فرومد و سربداران
در 165 كيلومتري شمال شاهرود و در روستاي فرومد مسجد جامع اين روستا خودنمايي مي‌كند.
فرومد از مهم‌ترين مراكز فعاليت نهضت سربداران بوده و زمان بناي اين مسجد به دوره ايلخانيان مي‌رسد.
اين مسجد دو ايواني و داراي تزيينات آجري و گچ‌بري بسيار زيبايي است.
* دامغان و مسجد تاريخانه
شهر دامغان نيز كه در قديم 100 دروازه خوانده مي‌شد، يكي از كهنترين شهرهاي ايران است كه بناي آن را به هوشنگ كيومرث از پادشاهان پيشدادي نسبت مي‌دهند.
در مركز شهر دامغان، مسجد تاريخانه كه نمونه كاملي از مساجد قرون نخستين اسلامي‌است، وجود دارد.
شيوه معماري اين مسجد الهام گرفته از معماري دوره ساساني است كه در قرون متمادي بارها مورد مرمت و بازسازي قرار گرفته است.
پس از مسجد جامع فهرج يزد، اين مسجد به عنوان يكي از كهنترين مساجد ايران محسوب مي‌شود.
---------------------------------
تهيه و تنظيم: سپيده سير
