سنگ نگاره‌ها يا هنرهاي صخره‌اي كهن‌ترين آثار تاريخي و هنري به جامانده
از بشر هستند چرا كه پيش از اختراع خط، انسان اطلاعات معيشتي، شكار،
حفاظت، اعلام خطر، حروف و انديشه‌ها را از طريق درج علايم روي سنگ‌ها و
لوح‌ها به همنوعان خود انتقال مي‌دادند.
اين آثار هنري صخره‌اي از بهترين ابزارهاي رمزگشايي ماقبل تاريخ هستند كه تعداد آنها فقط در يك منطقه محدود در ايران به بيش از 21 هزار مورد و عمر بعضي از آنها به چهل هزار سال مي‌رسد و بشر تاكنون موفق به كشف هيچ پديده تاريخي و هنري بدين قدمت نشده است.
ايران بيشترين و متنوع‌ترين سنگ‌نگاره‌هاي دنيا را به خود اختصاص داده كه انبوهي از اين سنگ نگاره‌هاي باارزش در منطقه آذربايجان غربي قرار دارد.
* سنگ نوشته بسطام
اين سنگ نوشته از بالاي دروازه قلعه بسطام شهرستان خوي كشف شده است كه به خط اورارتويي است و توسط «روسا» پسر «آرگيشتي دوم» از پادشاهان آن قوم به خط ميخي اورارتويي نوشته شده است.
رنگ آن سبز و جنس آن از سنگ‌هاي رسوبي و به شكل مكعب مستطيل است و بر روي اين كتيبه 16 خط نوشته موازي ديده مي‌شود.
اين كتيبه توسط پروفسور «هينتس» استاد دانشگاه گوتينگن آلمان ترجمه شده و اكنون در تالار موزه ملي در معرض نمايش عموم قرار دارد.
* سنگ‌نوشته كله‌شين
اين سنگ به جاي ستون مرزي در سر راه «رواندوز» به اشنويه قرار داشت و به خاطر جنگ تحميلي عراق و جلوگيري از صدمه احتمالي به موزه اروميه منتقل شد.
اين ستون داراي دو صفحه و بر روي هر صفحه آن دو متن به خط آشوري و اورارتويي است، متن يك صفحه آن دعا و نيايش براي رب‌النوع و متن صفحه ديگر شرح عمليات جنگي است.
خط كتيبه به وسيله «شولتز» آلماني كشف و ترجمه آن به همت «مينورسكي» صورت گرفت و كتيبه نيز به فرمان «ايشپوييني» كنده شد.
* كتيبه عين‌الروم
كتيبه كوهي عين‌الروم در بالاي چشمه موسوم به اژدها و در دره شهدا واقع در جنوب غربي اروميه، تنها يادمان شناخته شده اورارتويي مجاور آب در شمال غرب ايران محسوب مي‌شود كه اين مكان در كنار جاده آسفالته اروميه به اشنويه، نزديك روستاي آق بلاغ قرار دارد.
كتيبه متعلق به «منوآ» از سال 810 تا 780 قبل از ميلاد مسيح فرزند ايشپوني است كه آب و سرما به آن آسيب شديد وارد كرده و در اثر همين عوامل فرسايشي بخش‌هايي از خطوط ميخي آن ريخته و يا محو شده است.
هيئت باستان‌شناسي آلماني كه در سال 1970 ميلادي اين محل را بررسي كرد و فقط توانست چند سطر اول اين يادمان را بخواند.
* كتيبه محمودآباد
اين اثر سنگي در سال 1355 شمسي در داخل روستايي به همين نام در حومه اروميه كشف شد كه به دوره اورارتوها تعلق دارد و مربوط به «روسا» است و هم اكنون در تالار موزه اروميه نگهداري مي‌شود.
متن كتيبه در مورد قرباني كردن و ذبح به درگاه خداي شيبتو يكي از خدايان اورارتويي است و «روسا» پسر «سردوري» يكي از پادشاهان معروف اورارتويي است.
* كتيبه موانا
تپه روستاي موانا در بخش سيلوانا در 35 كيلومتري غرب اروميه، مكاني متعلق به هزاره اول قبل از ميلاد است كه در سال 1374 شمسي در نزديكي اين تپه كتيبه‌اي سنگي به خط ميخي اورارتويي و آشوري متعلق به اورزانا پادشاه سرزمين «موصاصير» به دست آمد و اكنون در موزه اروميه نگهداري مي‌شود.
* سنگ‌نگاره خره هنجيران
سنگ‌نگاره خره هنجيران در 28 كيلومتري جنوب شهر مهاباد در دره‌اي به نام خره هنجيران قرار دارد و جنس سنگ‌ها از نوع شيست رسوبي بوده و نگاره‌ها بر روي چندين قطعه سنگ ايجاد شده است.
حكاكي موجود بر سنگ حكايت از تاريخ هزاره سوم قبل از ميلاد دارد و نقوش شامل اسب، سوار كار و شكار حيوانات است.
* نقش برجسته ساساني خان‌تختي
اين نقش برجسته دوره ساسانيان در 16 كيلومتري شهر سلماس بر روي سنگ صاف و بزرگي در كوه پيرچاووش حجاري شده است.
در اين نقش برجسته دو نفر سوار بر اسب نقش شده‌اند كه احتمالا اين دو سوار، يكي اردشير پادشاه نامدار ساساني و ديگري شاپور اول باشد، در اين نقش دو نفر پياده نيز ديده مي‌شوند، كه آنها احتمالا پادشاه ارمنستان و وزير اعظم او هستند و در اين نقش اردشير حلقه قدرت را به پادشاه ارمنستان اعطا مي‌كند. ادامه مطلب
اين آثار هنري صخره‌اي از بهترين ابزارهاي رمزگشايي ماقبل تاريخ هستند كه تعداد آنها فقط در يك منطقه محدود در ايران به بيش از 21 هزار مورد و عمر بعضي از آنها به چهل هزار سال مي‌رسد و بشر تاكنون موفق به كشف هيچ پديده تاريخي و هنري بدين قدمت نشده است.
ايران بيشترين و متنوع‌ترين سنگ‌نگاره‌هاي دنيا را به خود اختصاص داده كه انبوهي از اين سنگ نگاره‌هاي باارزش در منطقه آذربايجان غربي قرار دارد.
* سنگ نوشته بسطام
اين سنگ نوشته از بالاي دروازه قلعه بسطام شهرستان خوي كشف شده است كه به خط اورارتويي است و توسط «روسا» پسر «آرگيشتي دوم» از پادشاهان آن قوم به خط ميخي اورارتويي نوشته شده است.
رنگ آن سبز و جنس آن از سنگ‌هاي رسوبي و به شكل مكعب مستطيل است و بر روي اين كتيبه 16 خط نوشته موازي ديده مي‌شود.
اين كتيبه توسط پروفسور «هينتس» استاد دانشگاه گوتينگن آلمان ترجمه شده و اكنون در تالار موزه ملي در معرض نمايش عموم قرار دارد.
* سنگ‌نوشته كله‌شين
اين سنگ به جاي ستون مرزي در سر راه «رواندوز» به اشنويه قرار داشت و به خاطر جنگ تحميلي عراق و جلوگيري از صدمه احتمالي به موزه اروميه منتقل شد.
اين ستون داراي دو صفحه و بر روي هر صفحه آن دو متن به خط آشوري و اورارتويي است، متن يك صفحه آن دعا و نيايش براي رب‌النوع و متن صفحه ديگر شرح عمليات جنگي است.
خط كتيبه به وسيله «شولتز» آلماني كشف و ترجمه آن به همت «مينورسكي» صورت گرفت و كتيبه نيز به فرمان «ايشپوييني» كنده شد.
* كتيبه عين‌الروم
كتيبه كوهي عين‌الروم در بالاي چشمه موسوم به اژدها و در دره شهدا واقع در جنوب غربي اروميه، تنها يادمان شناخته شده اورارتويي مجاور آب در شمال غرب ايران محسوب مي‌شود كه اين مكان در كنار جاده آسفالته اروميه به اشنويه، نزديك روستاي آق بلاغ قرار دارد.
كتيبه متعلق به «منوآ» از سال 810 تا 780 قبل از ميلاد مسيح فرزند ايشپوني است كه آب و سرما به آن آسيب شديد وارد كرده و در اثر همين عوامل فرسايشي بخش‌هايي از خطوط ميخي آن ريخته و يا محو شده است.
هيئت باستان‌شناسي آلماني كه در سال 1970 ميلادي اين محل را بررسي كرد و فقط توانست چند سطر اول اين يادمان را بخواند.
* كتيبه محمودآباد
اين اثر سنگي در سال 1355 شمسي در داخل روستايي به همين نام در حومه اروميه كشف شد كه به دوره اورارتوها تعلق دارد و مربوط به «روسا» است و هم اكنون در تالار موزه اروميه نگهداري مي‌شود.
متن كتيبه در مورد قرباني كردن و ذبح به درگاه خداي شيبتو يكي از خدايان اورارتويي است و «روسا» پسر «سردوري» يكي از پادشاهان معروف اورارتويي است.
* كتيبه موانا
تپه روستاي موانا در بخش سيلوانا در 35 كيلومتري غرب اروميه، مكاني متعلق به هزاره اول قبل از ميلاد است كه در سال 1374 شمسي در نزديكي اين تپه كتيبه‌اي سنگي به خط ميخي اورارتويي و آشوري متعلق به اورزانا پادشاه سرزمين «موصاصير» به دست آمد و اكنون در موزه اروميه نگهداري مي‌شود.
* سنگ‌نگاره خره هنجيران
سنگ‌نگاره خره هنجيران در 28 كيلومتري جنوب شهر مهاباد در دره‌اي به نام خره هنجيران قرار دارد و جنس سنگ‌ها از نوع شيست رسوبي بوده و نگاره‌ها بر روي چندين قطعه سنگ ايجاد شده است.
حكاكي موجود بر سنگ حكايت از تاريخ هزاره سوم قبل از ميلاد دارد و نقوش شامل اسب، سوار كار و شكار حيوانات است.
* نقش برجسته ساساني خان‌تختي
اين نقش برجسته دوره ساسانيان در 16 كيلومتري شهر سلماس بر روي سنگ صاف و بزرگي در كوه پيرچاووش حجاري شده است.
در اين نقش برجسته دو نفر سوار بر اسب نقش شده‌اند كه احتمالا اين دو سوار، يكي اردشير پادشاه نامدار ساساني و ديگري شاپور اول باشد، در اين نقش دو نفر پياده نيز ديده مي‌شوند، كه آنها احتمالا پادشاه ارمنستان و وزير اعظم او هستند و در اين نقش اردشير حلقه قدرت را به پادشاه ارمنستان اعطا مي‌كند.
