اين شهر هم اكنون كه در روزهاي پاياني زمستان به سر مي‌برد، هوايي كاملا
بهاري و رو به گرمي دارد و اين گرماي لطيف به لطف حضور مهمانان نوروزي
است و اينگونه شهر خشتي جهان از مهمانان نوروزي خود استقبال مي‌كند.
شهر يزد جاذبه‌هاي بي‌شماري براي گردشگران دارد كه در فصل بهار اين جاذبه‌ها به ويژه در بخش جاذبه‌هاي طبيعي خودنمايي بيشتري مي‌كنند.
در اين گزارش به آثار مشهور تاريخي، گردشگري، صنايع دستي و سوغات استان يزد پرداخته مي‌شود تا از اين رهگذر مردم مناطق مختلف كشورمان با اين استان بيش از پيش آشنا شوند و براي گذران تعطيلات خود در اين استان منحصر به فرد برنامه‌ريزي كنند.
شهر يزد علاوه بر جذب گردشگران مي‌تواند مكان مناسبي براي اكوتوريسم نيز باشد. وجود دست نوشته‌هاي سنگي يافت شده در شيركوه، سنگ نگاره‌هاي كوه ارنان و سفال‌هاي نقش‌دار كشف شده در نارين قلعه، خانه‌هاي باستاني و آثار معماري و شهرسازي همچنين وجود آيين‌هاي كهن همچون آيين مهرپرستي و نيايش آناهيتا و علاوه بر آن وجود كوير هرات و مروست وجود جنگل زاگرسي منحصر به‌فرد همچنين وجود غارهاي طبيعي مانند غار خانه خدا و شگفت بابا زاهد همه و همه يادگارهايي از گذشته است كه به رغم خشكي و بي‌آبي در اين ديار ديده مي‌شود.
سكني‌گزيني در اين ديار به بيش از 3 هزار سال پيش در نقاطي همچون مهرپادين (مهريز)، فهرشان، پهره (فهرج)، خورميش (خورميز)، اردكه (اردكان)، قلاع موبدان (ميبد)، شواز باز مي‌گردد و نقش اين منطقه نقش مرزباني ايالت‌ها و نگهباني راه‌هاي متعدد منتهي به ايران بوده است.
نام يزد از ريشه يسن، يشت يا يزش به معناي ستايش و نيايش در فارسي ميانه گرفته شده است و تاكنون القابي چون دارالعباده، يزدان و سرزمين مقدس را به خود گرفته است.
تعداد آثار تارخي يزد كه تاكنون به ثبت رسيده است به بيش از يك‌هزار و 500 اثر مي‌رسد كه از آن جمله مي‌توان به آثار داخل شهر يزد همچون آتشكده و دخمه زرتشتيان، خانه لاري‌ها، خانه ملك‌التجار، حمام خان، آب انبار شش بادگيري، مدرسه ضيائيه، باغ دولت آباد، مسجد جامع كبير، اميرچخماق، برج ساعت، برج و بارو، ميدان ماركار، بافت قديمي‌يزد و مسجد ريگ اشاره كرد.
همچنين، پير سبز چك‌چك در اردكان، باغ گلشن طبس، رباط در ساغند، سرو كهن ابركوه، كوه عقاب تفت از ديگر آثار ديدني و تاريخي يزد به شمار مي‌رود.
* آثار تاريخي شهر يزد:
آتشكده زرتشتيان يزد يكي از اماكن مربوط به زرتشتيان است كه با توجه به اينكه جمعيت زيادي از زرتشتيان در اين استان زندگي مي‌كنند ساختماني مشجر در اين مكان ساخته شده و آتشي در اين ساختمان روشن است كه براي زرتشتيان مقدس است و در همه حال بايد اين آتش روشن نگه داشته شود.
آتش اين مكان كه قدمت آن به يك‌هزار و 500 سال مي‌رسد در محفظه‌اي بلندتر از سطح زمين در اتاقي دور از تابش خورشيد قرار گرفته و اطراف آن اتاق‌هايي براي نيايش ساخته و طراحي شده است.
دخمه زرتشتيان يزد در انتهاي جنوبي شهر يزد در حوالي منطقه صفائيه قرار دارد كه يكي از اين دخمه‌ها كه قديمي‌تر است با نام هانچكي هاتريا (فردي زرتشتي و هندي الاصل) نام گرفته است و ديگري به نام دخمه گلستان معروف است.
در وسط اين دو دخمه چاله‌اي سنگي وجود دارد كه زرتشتيان در گذشته مردگان خود را در درون آن مي‌انداختند. دخمه گلستان داراي قطر 25 متر و ارتفاع ديوار از سطح تپه شش متر است و دخمه هانچكي نيز داراي قطر 15 متر است. دخمه در فرهنگ فارسي به معناي گورخانه است.
خانه لاري‌ها در سال 1286 قمري ساخته شده و مالك آن حاج محمد ابراهيم لاري بوده است كه درها، پنجره‌ها، ارسي‌ها و اتاق‌هاي نقاشي شده و آئينه كاري آن از نمونه‌هاي برجسته خانه‌هاي اعياني قرن سيزدهم بوده است.
مساحت اين بنا حدود يك‌هزار و 700 متر و زيربنايي معادل 1200 مترمربع است، اين خانه در مركز شهر يزد واقع شده است.
خانه ملك‌التجار يزد حدود 120 سال قدمت دارد و در داخل يكي از بازارهاي مهم شهر ساخته شده و متعلق به ملك التجار است و مدخل خانه به روش روزگار خود از كوچه‌اي باريك و دراز با ديوارهايي بسيار بلند است.
نقاشي اتاق‌هاي اين خانه با نقاشي‌هاي عمارت نارنجستان شيراز همسان است و هم‌اكنون به مهمانسراي سنتي تبديل شده است.
حمام خان كه به گرمخانه نور نيز مشهور است در سال 1212 هجري قمري ساخته شده است. تزئينات اين حمام بسيار ساده است و مهم‌ترين تزئين اين بنا در بخش شاه‌نشين آن است. مساحت اين حمام يك‌هزار و 170 مترمربع و زيربناي آن 900 مترمربع است.
انبار شش بادگيري يزد 180 سال پيش در دوره قاجاريه ساخته شده است. از ويژگي‌هاي مهم اين اثر دو دهانه بودن اين آب انبار است كه داراي تزئينات مقرنس كاري است.
اين بنا داراي 55 پله ورودي در قسمت جنوبي است كه بين پله 25 و 26 از بالا يك هشتي با سنگ فرش آجري قرار دارد. با توجه به كويري بودن يزد و ارزش آب، اهميت آب انبار به شدت احساس مي‌شود و اين شهر داراي 75 آب انبار است.
مدرسه ضيائيه يزد كه به زندان اسكندر نيز مشهور است متعلق به قرن 631 هجري قمري است. باني آن شرف‌الدين علي رضي است. اين مدرسه در محله فهادان و در مجاورت بقعه دوازده امام يزد قرار گرفته است در حياط اين مدرسه چاهي با قطر دو متر وجود دارد كه به فضايي سرداب مانند با عمق حدود پنج متر منتهي مي‌شود.
اين بنا در ابتدا به وسيله اسكندر مقدوني با كاربري زندان بنا شده و بعدها به عنوان مدرسه مورد استفاده قرار گرفته است.
باغ دولت‌آباد يكي از باغ‌هاي معروف يزد است كه در دوره زنديه ساخته شده است و از قناتي يه همين نام براي آبياري اشجار درخت استفاده مي‌شود و جريان آب در باغ شاكله طراحي آن است.
عمارت سر در جنوبي، شترخان و اصطبل، عمارت حرمسرا، عمارت هشتي و بادگير، آشپزخانه، عمارت بهشت آيين، عمارت تالار آئينه، سردر اصلي و آب انبار دو دهانه عناصر متشكله اين مجموعه است و عمارت هشتي و بادگير جالب‌ترين بناي اين مجموعه است كه تلفيق جريان آب و هوا را به بهترين شكل ايجاد كرده است. بادگير باغ دولت آباد با 33 متر بلندي از سطح زمين شاهكار مهندسي و نشانه نبوغ معماران يزدي است.
مسجد جامع كبير يزد يكي از با ارزش‌ترين ميراث‌هاي تاريخي هنري و گنجينه‌اي از معماري اسلامي‌است كه قدرت و استواري، كاشي‌كاري‌هاي نفيس و جالب و سر در بلند آن از امتيازات هنري و معماري اين مسجد است.
مجموعه اميرچخماق شامل تكيه، ميدان، حمام، كاروانسرا، خانقاه، قنادخانه، چاه آب سرد و مسجد است كه در دوره تيموريان توسط امير جلال‌الدين چخماق شامي‌با كمك همسرش ستي‌فاطمه بنا نهاده شده است.
شبكه‌هاي ظريف از كاشي‌هاي معرق بيروني گنبد، سنگ نصب شده در كرياس مسجد به طرف ميدان، محراب صفه اصلي با تاق نماي مقرنس كاري و... مسجد اميرچخماق از ويژگي‌هاي خاص اين مسجد است كه موجب شده از نظر زيبايي بعد از مسجد جامع پرجاذبه‌ترين مسجد يزد باشد.
اين بنا هر ساله از پربازديدترين بناهاي تاريخي استان يزد از سوي گردشگران و به شكلي نماد استان يزد است.
* روستاهاي تاريخي يزد:
در استان يزد روستاهي تاريخي با قدمت چند هزار ساله وجود دارد كه تاكنون بافت تاريخي خود را حفظ كرده اند. آثار ديدني برخي از اين روستاها به اين شرح است:
مجموعه باستاني شامل مسجد، خانقاه و امامزاده بندرآباد در روستاي بندرآباد كه در 36 كيلومتري شهر يزد واقع شده و در تاريخ افسانه‌اي يزد آن را به "بندار " از امراي پادشاهان عجم نسبت داده‌اند.
سنگ‌هاي قبرستان، قدمگاه و مسجد توران پشت از روستاهاي يزد است كه آن را به توراندخت ساساني نسبت داده‌اند.
امامزاده، دروازه قديم، مسجد جامع و مسجد چادك نيز از آثار تاريخي روستاي هفتادر است كه بناي آن را به قباد ساساني نسبت داده‌اند.
اسم اوليه اين روستا به دليل انتقال آتش از هفت آتشكده بزرگ به آتشكده تازه ساخت اين روستا در دوران ساساني هفت آذر نام داشت و با گذر زمان به هفتادر تغيير نام داد.
زرجوع از ديگر روستاهاي قديمي‌اين استان است كه در نزديكي عقدا از توابع اردكان واقع شده و زيارتگاه پارس بانو دختر يزدگرد از بانوان زرتشتي در اين آبادي قرار دارد. زرتشتيان سراسر دنيا همه ساله اول تا پنجم دي‌ماه براي زيارت پارس بانو به اين روستا مي‌آيند.
قدمت قلعه و برج و باروي روستاي خرانق نيز به زمان ساسانيان مي‌رسد. اين روستا در گزارش به جا مانده از هيربدان زرتشتي در سال 24 هجري شمسي به عنوان قديمي‌ترين روستاي آن زمان معرفي شده است و قدمت اين روستا در كتاب جامع مفيدي، 4 هزار سال عنوان شده است و آثار باستاني آن عبارت است از قلعه، مشهدك، مقبره بابا خادم، كاروانسرا، مسجد جامع و منارجنبان.
بيداخويد، خورميز، عقدا، مهرشهر، ندوشن، فهرج و ... از ديگر روستاهاي داراي آثار تاريخي اين استان است.
در اين استان تاكنون 21 منطقه نمونه گردشگري شناسايي شده است كه روستاهاي اسلاميه، بنادكوك سادات، ده بالا و منطقه گردشگري عقابكوه از توابع تفت، هرفته از توابع مهريز، هفتهر ندوشن، فهرج يزد، اسفندآباد ابركوه، بندرآباد صدوق، بيده و بفروئيه ميبد و... از آن جمله‌اند.
* باغ‌هاي استان يزد:
استان يزد فاقد رودخانه دائمي‌است اما با وجود كمبود آب و قرار گرفتن در دل كوير، اين استان داراي باغ‌ها و بستان‌هاي زيبايي است كه در نوع خود بي‌نظيرند و با توجه به شرايط ويژه منطقه كويري از طراحي، كشت و آبياري خاصي برخوردارند.
از جمله اين باغ‌ها مي‌توان به باغ دولت‌آباد، باغ ملي نقي‌خان در تفت، باغ مشير، باغ كلاه فرنگي رحمت آباد، باغ اولياء، باغ محموديه در نعيم‌آباد، باغ خان در جاده تفت، باغ سرآسيابو، باغ مرشد در محل تل اشاره كرد.
بنا و عمارت موجود در اين باغ‌ها خود به تنهايي جاذبه يك اثر ديدني را دارد. رودخانه "تامهر " مهريز نيز از چشمه‌هايي است كه از ابتداي سال تا مهرماه هر سال آب دارد، همچنين "غربالبيز " نيز چشمه‌اي در مهريز است كه به مناطق اطراف خود طراوت و شادابي خاصي بخشيده است.
* صنايع دستي و سوغات يزد
مهم‌ترين صنايع دستي استان عبارتند از قالي، قاليچه، گليم، مخمل زري، چادرشب، دستمال، مرس ريزه جيم، قناويز، احرامي، شمد، ترمه، چرده، زيلو، روفرشي، كرباس، بقچه، لنگ، كيسه حمام، خورجين، پتو، سفال، سراميك، حصير، كاشي و گيوه كه در ميان صنايع دستي استان يزد، قالي بافي، ترمه بافي، زيلوبافي، ساخت سفال و سراميك و كاشي از اهميت ويژه‌اي برخوردار است.
شيريني‌هاي سنتي يزد از جمله باقلوا، قطاب، لوز نارگيل، لوز بادام، لوز پسته، پشمك، نان برنجي، نان بادامي، سوهان آردي و حاجي بادام نيز از سوغات اين استان به شمار مي‌رود.
ارده، شيره، روغن كنجد، فالوده يزدي، قند و نبات معروف يزد، عرقيات گياهي، كيك يزدي و... نيز از انواع ديگر خوراكي‌هاي يزدي است كه مي‌تواند به عنوان يك سوغات نيز معرفي شوند.
* رستوران‌ها و مراكز اقامتي يزد
رستوران‌هاي سنتي يزد شامل رستوران سنتي حناي يزد واقع در خيابان كاشاني، رستوران حمام خان واقع در خيابان قيام، رستوران مظفر واقع در خيابان مطهري، رستوران سور در بلوار امامزاده جعفر، رستوران سنتي يزد در بلوار امامزاده و رستوران باغ مرشد و شبستان محسني در بلوار بسيج در شهر يزد و رستوران شاه عباسي در ميبد، باغ رستوران مشير، سفره‌خانه سنتي ابوالمعالي و ده‌ها سفره‌خانه سنتي ديگر از جمله مراكزي است كه علاوه بر برخورداري از امكانات پذيرايي، فضايي منحصر به‌فرد از معماري يزدي را به نمايش گذاشته‌اند.
رئيس ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري استان يزد در گفتگو با خبرنگار فارس در يزد با اشاره به مراكز اقامتي موجود در استان يزد اظهار داشت: هم‌اكنون 42 هتل با هزار و 110 اتاق، 10 مهمان‌پذير با 166 اتاق و 404 تخت، شش پانسيون با 30 اتاق و 120 تخت، 241 خانه استيجاري با 720 تخت و در مجموع 2 هزار و 306 هتل با 3 هزار و 881 تخت در استان يزد وجود دارد كه به مسافران و گردشگران استان يزد در فصول مختلف سال سرويس‌دهي مي‌كنند.
عزيزالله سيفي افزود: قبل از انقلاب تنها سه هتل در استان يزد وجود داشت كه اين رقم پس از پيروزي انقلاب اسلامي‌تا سال 74 به 22 واحد رسيد و از آن سال تاكنون نيز شاهد افزايش هتل‌هاي استان يزد به 41 هتل بوده‌ايم.
وي همچنين همچنين با اشاره به تعداد موزه‌هاي فعال در استان يزد خاطرنشان كرد: تا سال 84 در مجموع 14 موزه در استان وجود داشت كه اين تعداد هم‌اكنون به 19 موزه رسيده و 9 موزه ديگر نيز در دست ساخت و اجراست.
سيفي از جمله اين موزه‌ها به موزه آئينه و روشنايي، موزه زيلو و پلاس ميبد، موزه مردم شناسي ابركوه، موزه مردم شناسي مهريز، موزه رجال اردكان، موزه سفال و سراميك ميبد و موزه مردم شناسي تفت اشاره كرد و افزود: موزه آب، موزه مردم شناسي اردكان، موزه اسناد و نسخ خطي ميرزا محمد كاظميني، موزه مردم شناسي ميبد، موزه وزيري، موزه سكه و مردم شناسي حيدرزاده، موزه علوم يزد، موزه تاريخ طبيعي مركز مطالعات زيست محيطي و موزه پست ميبد از ديگر موزه‌هاي استان يزد به شمار مي‌روند.
وي در بخش ديگري از سخنان خود با اشاره به اينكه استان يزد سالانه به طور ميانگين 3 ميليون گردشگر دارد، خاطرنشان كرد: با معرفي استان يزد از طريق رسانه‌هاي مختلف هر سال شاهد افزايش تعداد گردشگران به اين استان هستيم.
سيفي اظهار اميدواري كرد: امسال نيز شاهد حضور پرشور مردم همه مناطق استان كشورمان در يزد و ميزبان شايسته‌اي براي آنها باشيم.
استان يزد علاوه بر تمامي‌موارد ياد شده بيش از 6 هزار و 500 اثر تاريخي و جاذبه گردشگري و طبيعي دارد كه تنها هزار و 500 اثر آن در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است به همين دليل حضور در اين استان كه نام آن كويري بي‌آب و علف را در بسياري از اذهان ترسيم مي‌كند اما واقعيت چيز ديگري است، خالي از لطف نيست. ادامه مطلب
شهر يزد جاذبه‌هاي بي‌شماري براي گردشگران دارد كه در فصل بهار اين جاذبه‌ها به ويژه در بخش جاذبه‌هاي طبيعي خودنمايي بيشتري مي‌كنند.
در اين گزارش به آثار مشهور تاريخي، گردشگري، صنايع دستي و سوغات استان يزد پرداخته مي‌شود تا از اين رهگذر مردم مناطق مختلف كشورمان با اين استان بيش از پيش آشنا شوند و براي گذران تعطيلات خود در اين استان منحصر به فرد برنامه‌ريزي كنند.
شهر يزد علاوه بر جذب گردشگران مي‌تواند مكان مناسبي براي اكوتوريسم نيز باشد. وجود دست نوشته‌هاي سنگي يافت شده در شيركوه، سنگ نگاره‌هاي كوه ارنان و سفال‌هاي نقش‌دار كشف شده در نارين قلعه، خانه‌هاي باستاني و آثار معماري و شهرسازي همچنين وجود آيين‌هاي كهن همچون آيين مهرپرستي و نيايش آناهيتا و علاوه بر آن وجود كوير هرات و مروست وجود جنگل زاگرسي منحصر به‌فرد همچنين وجود غارهاي طبيعي مانند غار خانه خدا و شگفت بابا زاهد همه و همه يادگارهايي از گذشته است كه به رغم خشكي و بي‌آبي در اين ديار ديده مي‌شود.
سكني‌گزيني در اين ديار به بيش از 3 هزار سال پيش در نقاطي همچون مهرپادين (مهريز)، فهرشان، پهره (فهرج)، خورميش (خورميز)، اردكه (اردكان)، قلاع موبدان (ميبد)، شواز باز مي‌گردد و نقش اين منطقه نقش مرزباني ايالت‌ها و نگهباني راه‌هاي متعدد منتهي به ايران بوده است.
نام يزد از ريشه يسن، يشت يا يزش به معناي ستايش و نيايش در فارسي ميانه گرفته شده است و تاكنون القابي چون دارالعباده، يزدان و سرزمين مقدس را به خود گرفته است.
تعداد آثار تارخي يزد كه تاكنون به ثبت رسيده است به بيش از يك‌هزار و 500 اثر مي‌رسد كه از آن جمله مي‌توان به آثار داخل شهر يزد همچون آتشكده و دخمه زرتشتيان، خانه لاري‌ها، خانه ملك‌التجار، حمام خان، آب انبار شش بادگيري، مدرسه ضيائيه، باغ دولت آباد، مسجد جامع كبير، اميرچخماق، برج ساعت، برج و بارو، ميدان ماركار، بافت قديمي‌يزد و مسجد ريگ اشاره كرد.
همچنين، پير سبز چك‌چك در اردكان، باغ گلشن طبس، رباط در ساغند، سرو كهن ابركوه، كوه عقاب تفت از ديگر آثار ديدني و تاريخي يزد به شمار مي‌رود.
* آثار تاريخي شهر يزد:
آتشكده زرتشتيان يزد يكي از اماكن مربوط به زرتشتيان است كه با توجه به اينكه جمعيت زيادي از زرتشتيان در اين استان زندگي مي‌كنند ساختماني مشجر در اين مكان ساخته شده و آتشي در اين ساختمان روشن است كه براي زرتشتيان مقدس است و در همه حال بايد اين آتش روشن نگه داشته شود.
آتش اين مكان كه قدمت آن به يك‌هزار و 500 سال مي‌رسد در محفظه‌اي بلندتر از سطح زمين در اتاقي دور از تابش خورشيد قرار گرفته و اطراف آن اتاق‌هايي براي نيايش ساخته و طراحي شده است.
دخمه زرتشتيان يزد در انتهاي جنوبي شهر يزد در حوالي منطقه صفائيه قرار دارد كه يكي از اين دخمه‌ها كه قديمي‌تر است با نام هانچكي هاتريا (فردي زرتشتي و هندي الاصل) نام گرفته است و ديگري به نام دخمه گلستان معروف است.
در وسط اين دو دخمه چاله‌اي سنگي وجود دارد كه زرتشتيان در گذشته مردگان خود را در درون آن مي‌انداختند. دخمه گلستان داراي قطر 25 متر و ارتفاع ديوار از سطح تپه شش متر است و دخمه هانچكي نيز داراي قطر 15 متر است. دخمه در فرهنگ فارسي به معناي گورخانه است.
خانه لاري‌ها در سال 1286 قمري ساخته شده و مالك آن حاج محمد ابراهيم لاري بوده است كه درها، پنجره‌ها، ارسي‌ها و اتاق‌هاي نقاشي شده و آئينه كاري آن از نمونه‌هاي برجسته خانه‌هاي اعياني قرن سيزدهم بوده است.
مساحت اين بنا حدود يك‌هزار و 700 متر و زيربنايي معادل 1200 مترمربع است، اين خانه در مركز شهر يزد واقع شده است.
خانه ملك‌التجار يزد حدود 120 سال قدمت دارد و در داخل يكي از بازارهاي مهم شهر ساخته شده و متعلق به ملك التجار است و مدخل خانه به روش روزگار خود از كوچه‌اي باريك و دراز با ديوارهايي بسيار بلند است.
نقاشي اتاق‌هاي اين خانه با نقاشي‌هاي عمارت نارنجستان شيراز همسان است و هم‌اكنون به مهمانسراي سنتي تبديل شده است.
حمام خان كه به گرمخانه نور نيز مشهور است در سال 1212 هجري قمري ساخته شده است. تزئينات اين حمام بسيار ساده است و مهم‌ترين تزئين اين بنا در بخش شاه‌نشين آن است. مساحت اين حمام يك‌هزار و 170 مترمربع و زيربناي آن 900 مترمربع است.
انبار شش بادگيري يزد 180 سال پيش در دوره قاجاريه ساخته شده است. از ويژگي‌هاي مهم اين اثر دو دهانه بودن اين آب انبار است كه داراي تزئينات مقرنس كاري است.
اين بنا داراي 55 پله ورودي در قسمت جنوبي است كه بين پله 25 و 26 از بالا يك هشتي با سنگ فرش آجري قرار دارد. با توجه به كويري بودن يزد و ارزش آب، اهميت آب انبار به شدت احساس مي‌شود و اين شهر داراي 75 آب انبار است.
مدرسه ضيائيه يزد كه به زندان اسكندر نيز مشهور است متعلق به قرن 631 هجري قمري است. باني آن شرف‌الدين علي رضي است. اين مدرسه در محله فهادان و در مجاورت بقعه دوازده امام يزد قرار گرفته است در حياط اين مدرسه چاهي با قطر دو متر وجود دارد كه به فضايي سرداب مانند با عمق حدود پنج متر منتهي مي‌شود.
اين بنا در ابتدا به وسيله اسكندر مقدوني با كاربري زندان بنا شده و بعدها به عنوان مدرسه مورد استفاده قرار گرفته است.
باغ دولت‌آباد يكي از باغ‌هاي معروف يزد است كه در دوره زنديه ساخته شده است و از قناتي يه همين نام براي آبياري اشجار درخت استفاده مي‌شود و جريان آب در باغ شاكله طراحي آن است.
عمارت سر در جنوبي، شترخان و اصطبل، عمارت حرمسرا، عمارت هشتي و بادگير، آشپزخانه، عمارت بهشت آيين، عمارت تالار آئينه، سردر اصلي و آب انبار دو دهانه عناصر متشكله اين مجموعه است و عمارت هشتي و بادگير جالب‌ترين بناي اين مجموعه است كه تلفيق جريان آب و هوا را به بهترين شكل ايجاد كرده است. بادگير باغ دولت آباد با 33 متر بلندي از سطح زمين شاهكار مهندسي و نشانه نبوغ معماران يزدي است.
مسجد جامع كبير يزد يكي از با ارزش‌ترين ميراث‌هاي تاريخي هنري و گنجينه‌اي از معماري اسلامي‌است كه قدرت و استواري، كاشي‌كاري‌هاي نفيس و جالب و سر در بلند آن از امتيازات هنري و معماري اين مسجد است.
مجموعه اميرچخماق شامل تكيه، ميدان، حمام، كاروانسرا، خانقاه، قنادخانه، چاه آب سرد و مسجد است كه در دوره تيموريان توسط امير جلال‌الدين چخماق شامي‌با كمك همسرش ستي‌فاطمه بنا نهاده شده است.
شبكه‌هاي ظريف از كاشي‌هاي معرق بيروني گنبد، سنگ نصب شده در كرياس مسجد به طرف ميدان، محراب صفه اصلي با تاق نماي مقرنس كاري و... مسجد اميرچخماق از ويژگي‌هاي خاص اين مسجد است كه موجب شده از نظر زيبايي بعد از مسجد جامع پرجاذبه‌ترين مسجد يزد باشد.
اين بنا هر ساله از پربازديدترين بناهاي تاريخي استان يزد از سوي گردشگران و به شكلي نماد استان يزد است.
* روستاهاي تاريخي يزد:
در استان يزد روستاهي تاريخي با قدمت چند هزار ساله وجود دارد كه تاكنون بافت تاريخي خود را حفظ كرده اند. آثار ديدني برخي از اين روستاها به اين شرح است:
مجموعه باستاني شامل مسجد، خانقاه و امامزاده بندرآباد در روستاي بندرآباد كه در 36 كيلومتري شهر يزد واقع شده و در تاريخ افسانه‌اي يزد آن را به "بندار " از امراي پادشاهان عجم نسبت داده‌اند.
سنگ‌هاي قبرستان، قدمگاه و مسجد توران پشت از روستاهاي يزد است كه آن را به توراندخت ساساني نسبت داده‌اند.
امامزاده، دروازه قديم، مسجد جامع و مسجد چادك نيز از آثار تاريخي روستاي هفتادر است كه بناي آن را به قباد ساساني نسبت داده‌اند.
اسم اوليه اين روستا به دليل انتقال آتش از هفت آتشكده بزرگ به آتشكده تازه ساخت اين روستا در دوران ساساني هفت آذر نام داشت و با گذر زمان به هفتادر تغيير نام داد.
زرجوع از ديگر روستاهاي قديمي‌اين استان است كه در نزديكي عقدا از توابع اردكان واقع شده و زيارتگاه پارس بانو دختر يزدگرد از بانوان زرتشتي در اين آبادي قرار دارد. زرتشتيان سراسر دنيا همه ساله اول تا پنجم دي‌ماه براي زيارت پارس بانو به اين روستا مي‌آيند.
قدمت قلعه و برج و باروي روستاي خرانق نيز به زمان ساسانيان مي‌رسد. اين روستا در گزارش به جا مانده از هيربدان زرتشتي در سال 24 هجري شمسي به عنوان قديمي‌ترين روستاي آن زمان معرفي شده است و قدمت اين روستا در كتاب جامع مفيدي، 4 هزار سال عنوان شده است و آثار باستاني آن عبارت است از قلعه، مشهدك، مقبره بابا خادم، كاروانسرا، مسجد جامع و منارجنبان.
بيداخويد، خورميز، عقدا، مهرشهر، ندوشن، فهرج و ... از ديگر روستاهاي داراي آثار تاريخي اين استان است.
در اين استان تاكنون 21 منطقه نمونه گردشگري شناسايي شده است كه روستاهاي اسلاميه، بنادكوك سادات، ده بالا و منطقه گردشگري عقابكوه از توابع تفت، هرفته از توابع مهريز، هفتهر ندوشن، فهرج يزد، اسفندآباد ابركوه، بندرآباد صدوق، بيده و بفروئيه ميبد و... از آن جمله‌اند.
* باغ‌هاي استان يزد:
استان يزد فاقد رودخانه دائمي‌است اما با وجود كمبود آب و قرار گرفتن در دل كوير، اين استان داراي باغ‌ها و بستان‌هاي زيبايي است كه در نوع خود بي‌نظيرند و با توجه به شرايط ويژه منطقه كويري از طراحي، كشت و آبياري خاصي برخوردارند.
از جمله اين باغ‌ها مي‌توان به باغ دولت‌آباد، باغ ملي نقي‌خان در تفت، باغ مشير، باغ كلاه فرنگي رحمت آباد، باغ اولياء، باغ محموديه در نعيم‌آباد، باغ خان در جاده تفت، باغ سرآسيابو، باغ مرشد در محل تل اشاره كرد.
بنا و عمارت موجود در اين باغ‌ها خود به تنهايي جاذبه يك اثر ديدني را دارد. رودخانه "تامهر " مهريز نيز از چشمه‌هايي است كه از ابتداي سال تا مهرماه هر سال آب دارد، همچنين "غربالبيز " نيز چشمه‌اي در مهريز است كه به مناطق اطراف خود طراوت و شادابي خاصي بخشيده است.
* صنايع دستي و سوغات يزد
مهم‌ترين صنايع دستي استان عبارتند از قالي، قاليچه، گليم، مخمل زري، چادرشب، دستمال، مرس ريزه جيم، قناويز، احرامي، شمد، ترمه، چرده، زيلو، روفرشي، كرباس، بقچه، لنگ، كيسه حمام، خورجين، پتو، سفال، سراميك، حصير، كاشي و گيوه كه در ميان صنايع دستي استان يزد، قالي بافي، ترمه بافي، زيلوبافي، ساخت سفال و سراميك و كاشي از اهميت ويژه‌اي برخوردار است.
شيريني‌هاي سنتي يزد از جمله باقلوا، قطاب، لوز نارگيل، لوز بادام، لوز پسته، پشمك، نان برنجي، نان بادامي، سوهان آردي و حاجي بادام نيز از سوغات اين استان به شمار مي‌رود.
ارده، شيره، روغن كنجد، فالوده يزدي، قند و نبات معروف يزد، عرقيات گياهي، كيك يزدي و... نيز از انواع ديگر خوراكي‌هاي يزدي است كه مي‌تواند به عنوان يك سوغات نيز معرفي شوند.
* رستوران‌ها و مراكز اقامتي يزد
رستوران‌هاي سنتي يزد شامل رستوران سنتي حناي يزد واقع در خيابان كاشاني، رستوران حمام خان واقع در خيابان قيام، رستوران مظفر واقع در خيابان مطهري، رستوران سور در بلوار امامزاده جعفر، رستوران سنتي يزد در بلوار امامزاده و رستوران باغ مرشد و شبستان محسني در بلوار بسيج در شهر يزد و رستوران شاه عباسي در ميبد، باغ رستوران مشير، سفره‌خانه سنتي ابوالمعالي و ده‌ها سفره‌خانه سنتي ديگر از جمله مراكزي است كه علاوه بر برخورداري از امكانات پذيرايي، فضايي منحصر به‌فرد از معماري يزدي را به نمايش گذاشته‌اند.
رئيس ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري استان يزد در گفتگو با خبرنگار فارس در يزد با اشاره به مراكز اقامتي موجود در استان يزد اظهار داشت: هم‌اكنون 42 هتل با هزار و 110 اتاق، 10 مهمان‌پذير با 166 اتاق و 404 تخت، شش پانسيون با 30 اتاق و 120 تخت، 241 خانه استيجاري با 720 تخت و در مجموع 2 هزار و 306 هتل با 3 هزار و 881 تخت در استان يزد وجود دارد كه به مسافران و گردشگران استان يزد در فصول مختلف سال سرويس‌دهي مي‌كنند.
عزيزالله سيفي افزود: قبل از انقلاب تنها سه هتل در استان يزد وجود داشت كه اين رقم پس از پيروزي انقلاب اسلامي‌تا سال 74 به 22 واحد رسيد و از آن سال تاكنون نيز شاهد افزايش هتل‌هاي استان يزد به 41 هتل بوده‌ايم.
وي همچنين همچنين با اشاره به تعداد موزه‌هاي فعال در استان يزد خاطرنشان كرد: تا سال 84 در مجموع 14 موزه در استان وجود داشت كه اين تعداد هم‌اكنون به 19 موزه رسيده و 9 موزه ديگر نيز در دست ساخت و اجراست.
سيفي از جمله اين موزه‌ها به موزه آئينه و روشنايي، موزه زيلو و پلاس ميبد، موزه مردم شناسي ابركوه، موزه مردم شناسي مهريز، موزه رجال اردكان، موزه سفال و سراميك ميبد و موزه مردم شناسي تفت اشاره كرد و افزود: موزه آب، موزه مردم شناسي اردكان، موزه اسناد و نسخ خطي ميرزا محمد كاظميني، موزه مردم شناسي ميبد، موزه وزيري، موزه سكه و مردم شناسي حيدرزاده، موزه علوم يزد، موزه تاريخ طبيعي مركز مطالعات زيست محيطي و موزه پست ميبد از ديگر موزه‌هاي استان يزد به شمار مي‌روند.
وي در بخش ديگري از سخنان خود با اشاره به اينكه استان يزد سالانه به طور ميانگين 3 ميليون گردشگر دارد، خاطرنشان كرد: با معرفي استان يزد از طريق رسانه‌هاي مختلف هر سال شاهد افزايش تعداد گردشگران به اين استان هستيم.
سيفي اظهار اميدواري كرد: امسال نيز شاهد حضور پرشور مردم همه مناطق استان كشورمان در يزد و ميزبان شايسته‌اي براي آنها باشيم.
استان يزد علاوه بر تمامي‌موارد ياد شده بيش از 6 هزار و 500 اثر تاريخي و جاذبه گردشگري و طبيعي دارد كه تنها هزار و 500 اثر آن در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است به همين دليل حضور در اين استان كه نام آن كويري بي‌آب و علف را در بسياري از اذهان ترسيم مي‌كند اما واقعيت چيز ديگري است، خالي از لطف نيست.
