فوران آتشفشان Eyjafjallajokull در ايسلند قسمتي از يك سريال آتشفشاني است
كه در گذشته نيز سابقه داشته است. ارتعاشات اين آتشفشان در اواخر سال 2009
ميلادي آغاز شده و به فوراني در تاريخ 20 مارس 2010 انجاميد اما فوران اصلي
در تاريخ 14 آوريل سال جاري حادث شد كه در نتيجه آن مسافرت هوايي در اروپا
دچار بحراني جدي شد؛ هواپيماها زمينگير شدند و مسافران سرگردان.
اين كوه آتشفشاني يكي از يخچالهاي كوچك طبيعي ايسلند محسوب ميشود. ارتفاع قله آتشفشاني مذكور 1666 متر از سطح درياهاي آزاد بوده و فورانهاي آن از عصر يخبندان داراي سابقه است. مهمترين فورانهاي اين قله در سالهاي 920، 1612 و بين سالهاي 1821 و 1823 ميلادي صورت گرفته است.
بقيه در ادامه * فعاليت آتشفشان از سال 2009 كاملا محسوس بوده است
اداره هواشناسي ايسلند در دسامبر سال 2009 گزارشي منتشر كرد كه نشان ميداد ارتعاشات اطراف قله فوقالذكر بين سالهاي 2006 تا 2009 افزايش داشته است. بين ماههاي ژوئن و اوت سال 2009 در حدود 200 زمين لرزه در اطراف "ايجافجالاكول " Eyjafjallajokull رخ داد، اين در حالي بود كه بين سپتامبر 2006 تا اوت 2009 كلا 250 زمين لرزه ثبت شده بودند. تحقيقات نشان ميدادند كه بيشتر اين ارتعاشات در عمق 8 تا 12 كيلومتري دهانه شرقي اين آتشفشان رخ دادهاند.
در ماه دسامبر سال 2009 بسياري از ساكنان منطقه شاهد ارتعاشات اين قله آتشفشاني بودند. در 26 فوريه تجهيزات مكانيابي اداره هواشناسي ايسلند كشف كردند كه پوسته زمين در اين منطقه قريب به 3 سانتيمتر به سمت جنوب حركت كرده است، جالبتر اينكه يك سانتيمتر از اين جابجايي تنها در 4 روز رخ داده بود. همين امر نشانگر آن بود كه مواد مذاب در حال حركت به سمت سطح هستند. طي روزهاي بعد نيز لرزشهاي زمين در منطقه مزبور رو به افزايش گذاشتند و بين سوم تا پنجم ماه مارس سال جاري ميلادي در حدود 3000 زمين لرزه در منطقه ثبت شد! هر چند كه اكثر اين زمين لرزهها كوچك و نامحسوس بودند اما برخي از آنها در روستاهاي اطراف كاملا احساس شدند. به نظر ميرسد كه فوران بين ساعت 22:30 تا 23:30 روز 20 مارس آغاز شده باشد و آغاز آن نيز از دهانه شرقي آتشفشان بوده است.
با شروع اين پديده طبيعي، ورود گردشگران به منطقه قطع شد. در عوض شركت مخابراتي "ميلا " (Mila) سه دوربين در منطقه نصب كرد تا گردشگران بتوانند منظره فوران آتشفشان را تماشا كنند.
* تخليه منطقه
در حدود 500 كشاورز و خانوادههايشان شبانگاه 20 مارس از منطقه خارج شدند و پروازهاي منطقه نيز به تعويق افتادند. با اين حال از شامگاه 21 مارس پروازها از سر گرفته شدند و از شامگاه 22 مارس نيز كشاورزان به خانه و مزارع خويش رجعت كردند. برخي از جادهها نيز كه توسط پليس ايسلند مسدود شده بودند از 29 مارس مجددا بازگشايي شدند اما با پديدار شدن يك شكاف ديگر در قشر زمين منطقه، پليس مجبور شد تا بار ديگر جادهها را مسدود كند اما به هر حال از ظهر اول آوريل جادهها بازگشايي شدند.
شكافي كه گدازههاي آتشفشاني از آن خارج ميشوند 500 متر طول داشته و در راستاي شمال شرقي به جنوب غربي كشيده شده است. گدازههاي خارج شونده از اين شكاف تقريبا 1000 درجه سانتيگراد حرارت دارند، جريان مذاب تقريبا چسبناك است و لذا حركت آن به سمت غربي يا شرقي با كندي صورت ميگيرد. جريان مذاب در حدود چهار هزار متر در مسير شمال شرقي شكاف حركت كرده است.
در جريان فوران آتشفشان شكاف جديدي هم ايجاد شده كه طول آن تقريبا 300 متر است. در تاريخ 31 مارس برخي افراد شاهد تشكيل اين شكاف در اثر انفجارات گازي بودند. اين شكاف و شكاف بزرگتري كه قبلا تشريح شد هر دو فوران ميكنند. در صورتي كه اين شكاف تا قله يخچال طبيعي ادامه يابد، خروج مواد مذاب تشديد خواهد شد.
در 24 ساعت اول فوران، رادارهاي هواشناسي نتوانستند مقادير زيادي خاكستر منتشر شده در هوا را شناسايي كنند. اولين باري كه رادارها موفق به ثبت خاكسترهاي آتشفشاني شدند شب 22 مارس بود. در همين زمان بر روي خودروهاي عبوري از منطقه لايهاي خاكستري از خاكسترهاي آتشفشاني نقش بسته بود.
در ساعت 7 بامداد روز 22 مارس سال جاري، انفجاري رخ داد كه گدازههاي آتشفشان را 4 كيلومتر به سوي آسمان پرتاب كرد. در روز 23 مارس نيز با ايجاد تماس ميان گدازهها و برفي كه كوهستان را پوشانيده بود، انفجاري به شكل بخار رخ داد، اين بخار تا 7 كيلومتر به سمت آسمان صعود كرد. از آن پس نيز بارها چنين انفجاراتي رخ داده است.
* تاثير آتشفشان بر منابع آب
در تاريخ 22 مارس، مشاهده شد كه دماي آب و سطح آب رودخانه "كروسا " (Krossa) كه در ميان كوههاي منطقه جاري است شديدا افزايش يافته است. ظرف تنها دو ساعت دماي آب اين رودخانه 6 درجه سانتيگراد افزايش يافت كه بيسابقه است اما اندكي بعد سطح و دماي آب به حالت عادي بازگشتند. به نظر ميرسد كه اين افزايش دما به خاطر فوراني بوده كه در نزديكي رودخانه رخ داده است. در برخي محلها نيز جريان داشتن رودخانه به كاهش دماي مواد مذاب جريان يافته كمك ميكند.
نمونههايي كه از خاكسترهاي آتشفشان در نزديكي محل فوران برداشته شده 58 درصد بيش از گدازههاي مذاب جاري شده داراي عنصر سيليس بوده است. كشاورزي و دامداري در اين منطقه از ايسلند بسيار حياتي است، به كشاورزان نيز گفته شده است كه محصولاتشان و دامهايشان نبايد از آب آلوده به گدازهها تغذيه كنند چون خطرات زيادي آنها را تهديد خواهد كرد. به گلهداران اسب نيز توصيه شده تا گلههاي خود را بيرون نبرند چون فرود آمدن خاكستر بر سرشان اثري مرگبار بر آنها باقي ميگذارد.
* دومين فوران آتشفشاني
در تاريخ 17 آوريل، ماهوارههاي ناسا مجددا فوران خاكستر از اين آتشفشان را ثبت كردند. از تاريخ 14 آوريل فوران از سر گرفته شده بود اما اين بار مركز فوران در مركز يخچال طبيعي قرار داشت. اين امر منجر بدان شد كه برفهاي ذوب شده از دو سوي كوه به سوي رودخانه جريان پيدا كنند. اين بار 800 نفر از منطقه فرار كردند.
به رغم فوران قبلي، اين فوران از زير يخ‌ها صورت ميگرفت. آب سردي كه در اثر ذوب شدن برف‌ها ايجاد ميشود جريان مذاب را به سرعت سرد كرده و آن را به نوعي شيشه يا كريستال تبديل ميكند. فوران كنوني 10 تا 20 برابر شديدتر از فوران 20 مارس است. اين ذرات شيشهاي در اتمسفر منتشر شده و به شدت براي هواپيماها خطرناكند.
در 17 آوريل هر چند كه فوران ادامه داشت اما طول موج خاكستر و شيشه پرتاب شده به هوا از 13 كيلومتر به 5 كيلومتر تقليل يافت اما به هر حال پرواز بر روي اروپا همچنان ممكن نيست. هم اكنون هر چند كه ارتعاشات شديدي در منطقه وجود دارد اما صعود خاكستر فعلا متوقف شده است.
بايد دانست كه خاكستر آتشفشاني براي هواپيماها بسيار خطرناك است. وضعيت انتشار اين خاكسترها نيز بسته به شدت فوران و نوع وزش باد متغير است. پس از وقوع فوران دوم در ايسلند، وضعيت پروازها در قاره اروپا كلا مختل شد. دود و خاكستر منتشر شده از آتشفشان ديد را مشكل ساخته و ناوبري را غير ممكن ميكنند و همچنين ميتوانند موتورهاي چرخنده هواپيما را با خطر مواجه كنند و حتي آنها را از كار بيندازند.
* اثرات زيستمحيطي درازمدت آتشفشان ايسلند
گدازههاي آتشفشان ايسلند داراي فلورايد زيادي هستند و بنابراين براي موجودات زنده، دامها و بالاخص گوسفندان بسيار خطرناكند. در سال 1783 كه كوهي ديگر در ايسلند فوران كرده بود 79 درصد گوسفندهاي منطقه از بين رفتند. خاكستر اين آتشفشان همچنين با وارد كردن مقادير زيادي دياكسيد سولفور به هوا، ميتواند براي سلامتي افراد، بخصوص كساني كه داري بيماري تنفسي هستند، مضر باشد.
در سطح محلي نيز تغييرات زيست محيطي همچون غروبهاي سرخ رنگ در سطح اروپا ديده شود. ادامه مطلب
اين كوه آتشفشاني يكي از يخچالهاي كوچك طبيعي ايسلند محسوب ميشود. ارتفاع قله آتشفشاني مذكور 1666 متر از سطح درياهاي آزاد بوده و فورانهاي آن از عصر يخبندان داراي سابقه است. مهمترين فورانهاي اين قله در سالهاي 920، 1612 و بين سالهاي 1821 و 1823 ميلادي صورت گرفته است.
بقيه در ادامه * فعاليت آتشفشان از سال 2009 كاملا محسوس بوده است
اداره هواشناسي ايسلند در دسامبر سال 2009 گزارشي منتشر كرد كه نشان ميداد ارتعاشات اطراف قله فوقالذكر بين سالهاي 2006 تا 2009 افزايش داشته است. بين ماههاي ژوئن و اوت سال 2009 در حدود 200 زمين لرزه در اطراف "ايجافجالاكول " Eyjafjallajokull رخ داد، اين در حالي بود كه بين سپتامبر 2006 تا اوت 2009 كلا 250 زمين لرزه ثبت شده بودند. تحقيقات نشان ميدادند كه بيشتر اين ارتعاشات در عمق 8 تا 12 كيلومتري دهانه شرقي اين آتشفشان رخ دادهاند.
در ماه دسامبر سال 2009 بسياري از ساكنان منطقه شاهد ارتعاشات اين قله آتشفشاني بودند. در 26 فوريه تجهيزات مكانيابي اداره هواشناسي ايسلند كشف كردند كه پوسته زمين در اين منطقه قريب به 3 سانتيمتر به سمت جنوب حركت كرده است، جالبتر اينكه يك سانتيمتر از اين جابجايي تنها در 4 روز رخ داده بود. همين امر نشانگر آن بود كه مواد مذاب در حال حركت به سمت سطح هستند. طي روزهاي بعد نيز لرزشهاي زمين در منطقه مزبور رو به افزايش گذاشتند و بين سوم تا پنجم ماه مارس سال جاري ميلادي در حدود 3000 زمين لرزه در منطقه ثبت شد! هر چند كه اكثر اين زمين لرزهها كوچك و نامحسوس بودند اما برخي از آنها در روستاهاي اطراف كاملا احساس شدند. به نظر ميرسد كه فوران بين ساعت 22:30 تا 23:30 روز 20 مارس آغاز شده باشد و آغاز آن نيز از دهانه شرقي آتشفشان بوده است.
با شروع اين پديده طبيعي، ورود گردشگران به منطقه قطع شد. در عوض شركت مخابراتي "ميلا " (Mila) سه دوربين در منطقه نصب كرد تا گردشگران بتوانند منظره فوران آتشفشان را تماشا كنند.
* تخليه منطقه
در حدود 500 كشاورز و خانوادههايشان شبانگاه 20 مارس از منطقه خارج شدند و پروازهاي منطقه نيز به تعويق افتادند. با اين حال از شامگاه 21 مارس پروازها از سر گرفته شدند و از شامگاه 22 مارس نيز كشاورزان به خانه و مزارع خويش رجعت كردند. برخي از جادهها نيز كه توسط پليس ايسلند مسدود شده بودند از 29 مارس مجددا بازگشايي شدند اما با پديدار شدن يك شكاف ديگر در قشر زمين منطقه، پليس مجبور شد تا بار ديگر جادهها را مسدود كند اما به هر حال از ظهر اول آوريل جادهها بازگشايي شدند.
شكافي كه گدازههاي آتشفشاني از آن خارج ميشوند 500 متر طول داشته و در راستاي شمال شرقي به جنوب غربي كشيده شده است. گدازههاي خارج شونده از اين شكاف تقريبا 1000 درجه سانتيگراد حرارت دارند، جريان مذاب تقريبا چسبناك است و لذا حركت آن به سمت غربي يا شرقي با كندي صورت ميگيرد. جريان مذاب در حدود چهار هزار متر در مسير شمال شرقي شكاف حركت كرده است.
در جريان فوران آتشفشان شكاف جديدي هم ايجاد شده كه طول آن تقريبا 300 متر است. در تاريخ 31 مارس برخي افراد شاهد تشكيل اين شكاف در اثر انفجارات گازي بودند. اين شكاف و شكاف بزرگتري كه قبلا تشريح شد هر دو فوران ميكنند. در صورتي كه اين شكاف تا قله يخچال طبيعي ادامه يابد، خروج مواد مذاب تشديد خواهد شد.
در 24 ساعت اول فوران، رادارهاي هواشناسي نتوانستند مقادير زيادي خاكستر منتشر شده در هوا را شناسايي كنند. اولين باري كه رادارها موفق به ثبت خاكسترهاي آتشفشاني شدند شب 22 مارس بود. در همين زمان بر روي خودروهاي عبوري از منطقه لايهاي خاكستري از خاكسترهاي آتشفشاني نقش بسته بود.
در ساعت 7 بامداد روز 22 مارس سال جاري، انفجاري رخ داد كه گدازههاي آتشفشان را 4 كيلومتر به سوي آسمان پرتاب كرد. در روز 23 مارس نيز با ايجاد تماس ميان گدازهها و برفي كه كوهستان را پوشانيده بود، انفجاري به شكل بخار رخ داد، اين بخار تا 7 كيلومتر به سمت آسمان صعود كرد. از آن پس نيز بارها چنين انفجاراتي رخ داده است.
* تاثير آتشفشان بر منابع آب
در تاريخ 22 مارس، مشاهده شد كه دماي آب و سطح آب رودخانه "كروسا " (Krossa) كه در ميان كوههاي منطقه جاري است شديدا افزايش يافته است. ظرف تنها دو ساعت دماي آب اين رودخانه 6 درجه سانتيگراد افزايش يافت كه بيسابقه است اما اندكي بعد سطح و دماي آب به حالت عادي بازگشتند. به نظر ميرسد كه اين افزايش دما به خاطر فوراني بوده كه در نزديكي رودخانه رخ داده است. در برخي محلها نيز جريان داشتن رودخانه به كاهش دماي مواد مذاب جريان يافته كمك ميكند.
نمونههايي كه از خاكسترهاي آتشفشان در نزديكي محل فوران برداشته شده 58 درصد بيش از گدازههاي مذاب جاري شده داراي عنصر سيليس بوده است. كشاورزي و دامداري در اين منطقه از ايسلند بسيار حياتي است، به كشاورزان نيز گفته شده است كه محصولاتشان و دامهايشان نبايد از آب آلوده به گدازهها تغذيه كنند چون خطرات زيادي آنها را تهديد خواهد كرد. به گلهداران اسب نيز توصيه شده تا گلههاي خود را بيرون نبرند چون فرود آمدن خاكستر بر سرشان اثري مرگبار بر آنها باقي ميگذارد.
* دومين فوران آتشفشاني
در تاريخ 17 آوريل، ماهوارههاي ناسا مجددا فوران خاكستر از اين آتشفشان را ثبت كردند. از تاريخ 14 آوريل فوران از سر گرفته شده بود اما اين بار مركز فوران در مركز يخچال طبيعي قرار داشت. اين امر منجر بدان شد كه برفهاي ذوب شده از دو سوي كوه به سوي رودخانه جريان پيدا كنند. اين بار 800 نفر از منطقه فرار كردند.
به رغم فوران قبلي، اين فوران از زير يخ‌ها صورت ميگرفت. آب سردي كه در اثر ذوب شدن برف‌ها ايجاد ميشود جريان مذاب را به سرعت سرد كرده و آن را به نوعي شيشه يا كريستال تبديل ميكند. فوران كنوني 10 تا 20 برابر شديدتر از فوران 20 مارس است. اين ذرات شيشهاي در اتمسفر منتشر شده و به شدت براي هواپيماها خطرناكند.
در 17 آوريل هر چند كه فوران ادامه داشت اما طول موج خاكستر و شيشه پرتاب شده به هوا از 13 كيلومتر به 5 كيلومتر تقليل يافت اما به هر حال پرواز بر روي اروپا همچنان ممكن نيست. هم اكنون هر چند كه ارتعاشات شديدي در منطقه وجود دارد اما صعود خاكستر فعلا متوقف شده است.
بايد دانست كه خاكستر آتشفشاني براي هواپيماها بسيار خطرناك است. وضعيت انتشار اين خاكسترها نيز بسته به شدت فوران و نوع وزش باد متغير است. پس از وقوع فوران دوم در ايسلند، وضعيت پروازها در قاره اروپا كلا مختل شد. دود و خاكستر منتشر شده از آتشفشان ديد را مشكل ساخته و ناوبري را غير ممكن ميكنند و همچنين ميتوانند موتورهاي چرخنده هواپيما را با خطر مواجه كنند و حتي آنها را از كار بيندازند.
* اثرات زيستمحيطي درازمدت آتشفشان ايسلند
گدازههاي آتشفشان ايسلند داراي فلورايد زيادي هستند و بنابراين براي موجودات زنده، دامها و بالاخص گوسفندان بسيار خطرناكند. در سال 1783 كه كوهي ديگر در ايسلند فوران كرده بود 79 درصد گوسفندهاي منطقه از بين رفتند. خاكستر اين آتشفشان همچنين با وارد كردن مقادير زيادي دياكسيد سولفور به هوا، ميتواند براي سلامتي افراد، بخصوص كساني كه داري بيماري تنفسي هستند، مضر باشد.
در سطح محلي نيز تغييرات زيست محيطي همچون غروبهاي سرخ رنگ در سطح اروپا ديده شود.
