اين ظروف از رنگي گرفته تا بي‌رنگش در بسياري از جاها همچون بيمارستان‌ها، مهدكودك‌ها، رستوران‌ها، خانه‌ها و در بسياري مراسم‌ها از عزا گرفته تا عروسي و تولد و... استفاده مي‌شوند و كمتر فردي را مي‌توان ديد كه با آنها سروكار نداشته باشد؛ چراكه بسياري از مردم بر اين اعتقادند كه ظروف يكبار مصرف بهداشتي هستند و احتمال ابتلا به مسموميت‌هاي غذايي را كاهش مي‌دهند، البته در نقطه مقابل برخي نيز به اين موضوع توجه مي‌كنند كه اين ظروف باعث ايجاد آلودگي‌هاي زيست‌محيطي مي‌شوند؛ ولي در حقيقت مسائل بهداشتي مربوط به ظروف يكبار‌مصرف بسيار فراتر از اين گفته‌هاست، بنابراين اگرچه نمي‌توان بسادگي مصرف خواسته و ناخواسته آن را كنار گذاشت، اما بهتر است در چگونگي مصرف آن دقت بيشتري كرد.
از آلودگي ميكروبي تا آلودگي شيميايي
شكي در اين نيست كه ظروف يكبار مصرف كاهش آلودگي‌هاي ميكروبي در مواد غذايي را به همراه دارد؛ ولي سؤال اين است كه آيا فقط اين آلودگي‌هاي ميكروبي هستند كه براي سلامتي مضر هستند؟ اينجاست كه بحث درخصوص آلودگي‌هاي شيميايي بالا مي‌گيرد و ديگر نمي‌توان آنها را با حرارت دادن و پختن غذا از بين برد. گاهي اوقات تاثير اين نوع آلودگي‌ها به قدري تدريجي و طولاني است كه كمتر كسي ايجاد برخي بيماري‌ها به واسطه آلودگي‌هاي شيميايي را باور مي‌كند.
تحقيقات اخير نشان مي‌دهند كه هنگام نگهداري مواد غذايي در ظروف پلاستيكي، بسته به شرايط ماده غذايي، مقداري تركيبات مونومري و پليمري به داخل غذا وارد مي‌شوند كه خطراتي را براي سلامتي به همراه دارند. برخي از اين مواد مانند پلي‌استيرن كه در بسته‌بندي بسياري از مواد غذايي يافت مي‌شوند، پس از اين‌كه وارد بدن شدند و سيستم‌هاي سم‌زدايي قادر به خنثي‌سازي و دفع آنها از بدن نشد، با توجه به اين‌كه محلول و پرچرب هستند، به بافت چربي بدن منتقل مي‌شوند و در آنجا تجمع مي‌كنند كه با توجه به اين‌كه قسمت قابل ملاحظه‌اي از بافت مغزي و سيستم عصبي را چربي تشكيل مي‌دهد، تجمع اين مواد در اين بافت‌ها مي‌تواند موجب اختلالات مزمن يا حاد در سيستم عصبي شود كه از جمله عوارض آن مي‌توان به خستگي، افسردگي، حالات عصبي، بي‌خوابي و حتي اختلالات خوني مانند كاهش پلاكتهاي خوني و هموگلوبين و اختلالاتي از قبيل ناهنجاريهاي كروموزومي و لنفاوي اشاره كرد.
همه چيز زير سر تركيبات شيميايي!
پلي‌وينيل‌كلرايد (PVC) نيز يكي ديگر از مواد پلاستيكي پراستفاده در صنايع بسته‌بندي مواد غذايي است كه مي‌تواند براي سلامت مصرف‌كنندگان خطرناك باشد. نگهداري طولاني‌مدت مواد غذايي يا استفاده از اين نوع ظروف براي سرو غذاهاي گرم، باعث ورود مقداري از تركيب پلي‌وينيل‌كلرايد به داخل مواد غذايي شده و در درازمدت مي‌تواند زمينه ابتلا به برونشيت مزمن، زخم‌هاي گوارشي، بيماري‌هاي پوستي، كاهش شنوايي و بينايي و اختلالات كبدي شود.
بيسفنل
Bisphenol-A) A ) كه در پلاستيك‌هاي سخت و شفاف مورد استفاده قرار مي‌گيرد و در مواد اوليه بطري‌هاي آب، شيشه شير كودك و ديگر بسته‌بندي‌هاي مواد غذايي وجود دارد، از ديگر تركيباتي است كه براي سلامت انسان خطر دارد. اين ماده بر بافت مغز تاثير سوء دارد و مي‌تواند باعث بروز نواقص جنيني، بيش‌فعالي، بيماري‌هاي قلبي و عروقي، بلوغ زودرس، اختلالات هورموني و بروز ناباروري در مردان و سرطان پروستات شود. برخي تركيباتي كه براي توليد اين نوع ظروف مورد استفاده قرار مي‌گيرند، اثرات شبه‌استروژني در بدن توليد مي‌كنند. استروژن هورمون حياتي براي سلامت زنان است؛ ولي اثرات شبه‌استروژني مواد موجود در ظروف يكبار مصرف مي‌تواند زمينه ابتلا به سرطان سينه را در زنان افزايش دهد.پلي‌اتيلن نيز يكي از پرمصرف‌ترين مواد اوليه براي ساخت بسته‌بندي‌هاي مواد غذايي به شمار مي‌رود كه معمولا با علائم PET و PETE كه روي بسته‌بندي حك مي‌شوند، مي‌توان به وجود آن در بسته‌بندي مواد غذايي پي برد، به شرط اين‌كه مدت زمان زيادي از نگهداري ماده غذايي در اين نوع ظروف نگذشته باشد خطرات چنداني براي سلامتي نخواهد داشت؛ ولي مشكل زماني آغاز مي‌شود كه براي چند بار اين ظروف مورد استفاده قرار بگيرند. اين كار باعث ورود بيش از اندازه تركيبات سمي به داخل ماده غذايي مي‌شود كه مي‌تواند سرطان‌زا بوده و اختلالات هورموني ايجاد كند.
به دنبال ظروف نسل جديد
طبق بررسي‌ها، استفاده از ظروف چوب پنبه‌اي براي غذاهاي گرم بهتر است، چون موادي از خود آزاد نمي‌كنند؛ ولي اين موضوع به اين معنا نيست كه هيچ مشكلي ما را تهديد نمي‌كند؛ بلكه با توجه به خللي كه در اين ظروف وجود دارد، غذاي گرم يا سرد بايد بلافاصله مصرف شود تا قارچ‌ها فرصت رشد و نمو پيدا نكنند؛ چون بيماري بلافاصله بروز نمي‌كند و ممكن است فرد هيچ‌گاه علت بيماري‌اش را متوجه نشود.
حتما براي شما هم پيش آمده است كه در بسياري از مراسم‌هاي مذهبي و اعياد در كوچه و خيابان با سيني پر از نوشيدني‌هاي سرد و گرم مواجه بوده‌ايد و دلتان خواسته تا يك ليوان از آن را امتحان كنيد؛ ولي آيا تاكنون به اين فكر افتاده‌ايد كه مصرف برخي از اين نوشيدني‌ها كه اغلب در ظروف يكبار مصرف هستند، مي‌توانند شما را بيمار كنند؟
پس بهتر است بدانيد نوشيدن چاي داغ در ليوان‌هاي پلاستيكي اعم از نوع شفاف، مات يا سفيد با گرماي بالا مضر است و بهتر است در اين موارد، از ليوان‌هاي با منشأ كاغذي و مقوايي استفاده كرده و فقط براي نوشيدني‌هاي خنك از ساير ليوان‌ها استفاده كنيم.
ظروف بي‌ضرر نشاسته‌اي
در سال‌هاي اخير بسياري از كشورها از جمله ايران، با توجه به مشكلات و بيماري‌هايي كه ظروف يكبار مصرف همراه خود مي‌آورند، به فكر ساخت اين ظروف با منشأ گياهي بوده‌اند و طي تحقيقات و آمار به‌دست آمده، توانسته‌اند در اين امر موفق و قادر به توليد اين ظروف شوند.
امروز با افزايش
نگراني‌هاي زيست‌محيطي و همچنين افزايش بهاي نفت، استفاده از تركييات طبيعي
و تجزيه‌پذير براي توليد ظروف يكبار‌مصرف توجيه‌پذير شده است. با توجه به
اين‌كه اين ظروف حاوي مونومرها و پليمرهاي ياد شده نيستند، استفاده و
جايگزين كردن آنها با ظروف معمول يكبار مصرف علاوه بر اين‌كه مي‌تواند
محيط‌زيست را سالم نگه دارد، سلامتي انسان را نيز به مخاطره نمي‌اندازد.
اين نوع ظروف با استفاده از نشاسته ذرت، گندم، سيب‌زميني و نيشكر توليد
مي‌شود. براي عايق كردن اين ظروف معمولا از موم زنبور عسل استفاده مي‌كنند.
البته گاهي از پوشش‌هاي پليمري نيز براي اين منظور بهره مي‌برند كه
مي‌تواند زيان‌هايي را براي سلامت
از جمله بيش‌فعالي در كودكان را به
دنبال
داشته باشد.
بنابراين در تهيه اين نوع ظروف نيز بايد دقت به عمل آيد و از نوع استاندارد آن استفاده شود.
استفاده
نادرست از ظروف يكبار مصرف
- براي سرو كردن غذاهاي گرم و داغ از ظروف يكبار مصرف، بخصوص انواع شفاف آن استفاده نكنيد؛ چون در حرارت‌هاي بالا مقدار مواد شيميايي كه از ظروف وارد مواد غذايي مي‌شود، افزايش پيدا مي‌كند. همچنين منجمد كردن آب و مواد غذايي نيز داخل اين ظروف خطرناك است و اين كار كه در فصول گرم رواج پيدا مي‌كند، مي‌تواند باعث افزايش انتقال مونومرها و پليمرها به مواد غذايي شود.
- بهتر است براي نگهداري طولاني‌مدت مواد غذايي از اين نوع ظروف استفاده نشود و به ياد داشته باشيد كه ظروف شيشه‌اي و لعابي، بهترين ظروف براي نگهداري مواد غذايي در طولاني‌مدت هستند. علاوه بر اين به تاريخ توليد مواد غذايي كه در بسته‌بندي‌هاي پلاستيكي ارائه مي‌شوند، توجه كنيد و آنهايي را بخريد كه كمترين زمان از تاريخ توليد آن گذشته است.
- استفاده از ظروف پلاستيكي و يكبار مصرف در اجاق‌هاي مايكروويو بسيار خطرناك است. براي اين كار بهتر است از ظروف پيركس يا سراميكي استفاده شود.
- ظروف يكبار مصرف رنگي، علاوه بر تركيبات مونومري و پليمري مواد رنگي را نيز به ماده غذايي انتقال مي‌دهند و خطرات بيشتري را به همراه خواهند داشت؛ بنابراين بهتر است از انواع بي‌رنگ آن استفاده شود.
- غذاهاي مايع و اسيدي بيشتر از ديگر مواد غذايي، مواد سمي را از ظروف يكبار مصرف به داخل خود انتقال مي‌دهند. پس تا جاي ممكن از اين ظروف براي سرو كردن و نگهداري غذاهاي مايع استفاده نكنيد.
- هنگام خريد اين ظروف دقت كرده و از استاندارد بودن آن اطمينان حاصل كنيد. انواع غيراستاندارد اين ظروف مقدار مونومر زيادتري به مواد غذايي منتقل مي‌كنند كه خطرات بيشتري براي سلامت دارند.
حميده حسيني
