26 تير 1352روز پايان حكومت شاهنشاهي و آغاز حكومت جمهوري در افغانستان
است. در اين روز "محمد داوود خان " عليه شاه وقت دست به كودتا زد و به
بالاترين مقام در افغانستان رسيد.
داوود خان در سال 1287 در كابل به دنيا آمد و پس از اتمام تحصيلات نظامي در افغانستان، به منظور تكميل تحصيلات راهي فرانسه شد.
داوود خان كه در ميان خانواده شاهي پرورش يافته بود به زودي مراتب ترقي را طي كرد و در سال 1311در دوره حكومت عموي خود "نادر شاه " اولين سمت دولتي را كسب كرد و به عنوان فرماندار "قندهار " منصوب شد.
داوود خان در سال 1316 به سمت فرمانده كل نيروهاي مسلح افغانستان رسيد و روش مستقلي را در برابر وزارت دفاع افغانستان در پيش گرفت.
هر چند كه اين اقدام او مورد اعتراض وزير دفاع وقت قرار گرفت اما چون از حمايت "ظاهرشاه " برخوردار بود به روش خود ادامه داد.
داوود خان كه از ابتداي جواني با خصلت نظامي گيري خو گرفته بود، بر خلاف نظر صدر اعظم وقت، با دادن آزادي زياد به مردم موافق نبود، به همين علت پس از مدتي افغانستان را ترك كرد.
در سال 1327، داوود خان به كابل بازگشت و فعاليت سياسي زيادي را براي بركناري "شاه محمود خان " از مقام صدارت آغاز كرد و در همين سال بود كه به عنوان وزير دفاع به كابينه دولت راه يافت.
داوود خان در اين دوره، با كمك دوستان و با پشتيباني ظاهر شاه، شاه محمود خان را از مقام صدرات كنار زد و خود در سال 1332به مقام نخست وزيري رسيد.
رفتار و روش داوود خان در اداره كشور با مخالفت برخي از اعظاي خانواده شاهي به خصوص شخص شاه مواجه شد و به رغم برخي اقدامات دموكراسي طلبانه و آزادي تعدادي از زندانيان سياسي، وي نتوانست در مقام صدارت باقي بماند و در 13 اسفند سال 1341مجبور شد كه جاي خود را به دكتر "محمد يوسف " واگذار كند.
به نوشته برخي از مورخان، داوود خان در زمان نخست وزيري و حتي قبل از آن هواي پادشاهي بر سر داشت و او كسي نبود كه به اين زودي قدرت را به ديگران بگذارد و بعد از بركناري از نخست وزيري نيز پيوسته مي كوشيد تا دوباره به قدرت بازگردد.
آن گونه كه "محمد صديق فرهنگ " مورخ افغان در كتاب "افغانستان در پنج قرن اخير " آورده است، سردار محمد داوود از اشخاصي بود كه در زندگي هرگز به مقام درجه 2 راضي نمي شد و ترجيح مي داد كه شخص اول در روستا باشد تا شخص دوم در يك مملكت، و اين جاه طلبي باعث شد كه هواي شخص اول كشور را در سر بپروراند.
داوود خان كه قصد داشت شخص اول كشور باشد، پادشاهي مشروطه را بزرگترين مانع در مقابل خود مي ديد و فكر بر اندازي پسر عموي خود ظاهر شاه را در سر پروراند و اقدامات عملي را در جهت سرنگوني حكومت شاهي آغاز كرد.
داوود خان موفق شد كه با همكاري تعدادي از نيروهاي ارتش وابسته به حزب دموكراتيك خلق به ويژه جناح "پرچم " در 26 تير سال 1352حكومت شاهي را سرنگون و خود به قدرت برسد.
در صبح روز 26 تير، داوود خان به ساختمان راديو كابل رفت و سرنگوني "نظام فاسد شاهي " را اعلام كرد و اولين حكومت جمهوري را به مردم تبريك گفت.
وي در سخنان خود به مردم وعده داد تا اصلاحات بنيادين را در كشور به راه اندازد.
در زمان كودتا، ظاهر شاه در "ناپل " ايتاليا بود و پس از شنيدن خبر كودتا به رم رفت و چند روز بعد سفير كبير افغانستان در ايتاليا، كه همواره نقش ميانجي را بين او و داوود خان بازي مي كرد، به شاه پشنهاد كرد كه براي آزادي خانواده شاهي از كابل، از سلطنت استعفا دهد و و جمهوريت را به رسميت بشناسد كه شاه با آن پشنهاد موافقت كرد.
داوود با دريافت نامه استعفاي شاه، افراد خانواده شاهي را به رم فرستاد.
روز 27 تير، داوود خان به وزارت دفاع رفت و اولين جلسه كميته مركزي جمهوري، با حضور او برگزار شد و در روز 28 تير اين كميته، داوود خان را به عنوان رئيس جمهور برگزيد.
داوود خان 2 روز بعد از رسيدن به قدرت، اعضاي كابينه خود را اعلام كرد و شخص وي علاوه بر رياست دولت و نخست وزيري، وزارت دفاع و خارجه را نيز بر عهده گرفت.
بسياري از صاحب نظران به قدرت رسيدن داوود خان را كاميابي روس ها در افغانستان تلقي كرده اند اما خود محمد داوود در پاسخ اين پرسش خبرنگار "رويترز " كه از او پرسيد "بعضي محافل، افغانستان را جزء اقمار شوروي محسوب مي كنند " گفت كه افغانستان از اقمار هيچ كشوري نبوده و از روز اول اين انقلاب، فقط رويترز اين تعبير را به كار مي برد.
داوود خان در اول شهريور 1352در يك سخنراني مفصل اهداف و برنامه هاي خود را براي مردم بازگو كرد كه مهمترين آنها عبارت بود از بسط و توسعه حقوق و آزادي هاي دموكراتيك، رفع تبعيض، اصلاحات مهم اقتصادي، توسعه صنايع، اصلاحات ارضي، بهبود شرايط كار، تاسيس بيمه اجتماعي، گسترش سواد و داشتن روابط نيك با تمام كشورهاي جهان.
به باور بسياري از صاحب نظران، داوود خان در بخش اقتصادي بسيار كوشا و جدي بود و با كمك گرفتن از كشورهاي مختلف، به خصوص شوروي سابق، قصد داشت كه اقتصاد پيشرفته رهبري شده دولتي را در افغانستان سامان دهد و در همين راستا طرح هاي فراواني را روي دست گرفت.
داوود خان فقط 21 روز بعد از كودتا در جهت تحقق اهداف اقتصادي خود اولين سند اقتصادي عمراني بين وزارت برنامه وبودجه افغانستان و نماينده شوروي در مورد ساخت انستيتوت "پلي تكنيك " كابل، كارخانه ذوب آهن "جنگلگ " و صنايع نفت و گاز "مزار شريف " را به امضا رساند.
داوود خان در سال 1355مطابق وعده قبلي، حكومت قانوني را بر سر كار آورد و براي اين منظور دستور تشكيل "لويه جرگه " را صادر كرد.
لويه جرگه، قانون اساسي را تصويب كرد و شخص داوود خان را كه پيش از اين رئيس جمهور خود خوانده بود، به مدت شش سال به عنوان رئيس جمهور قانوني در مقام خود ابقا كرد.
بعد از تشكيل لويه جرگه، داوود خان براي دومين بار به شوروي سفر كرد و خواستار ملاقات خصوصي با "برژنف " رئيس جمهور شوروي شد اما پيش از اين ملاقات، هنگام مذاكرات رسمي ميان سران 2 كشور برخورد شديدي رخ داد.
سخنان مداخله آميز برژنف در امور افغانستان آن چنان غير منتظره بود كه حتي براي مترجم شوروي و حاضران سخت تمام شد.
داوود خان كه از سخنان برژنف بسيار خشمگين شده بود، در پاسخ گفت: "هيچ گاه به شما اجازه نخواهيم داد كه براي اداره كشور ما و اين كه چه كساني را در افغانستان استخدام كنيم، دستور دهيد. اين كه ما كارشناسان خارجي را چگونه و در كجا استخدام مي كنيم، حق منحصر به فرد دولت افغانستان باقي خواهد ماند... "
پس از اين سخنان داوود خان به سوي درب خروجي سالن مذاكرات گام برداشت و فقط در آستانه درب خروجي حاضر شد تا با ميزبان وداع كند.
در هنگام وداع، برژنف موافقت خود را با ملاقات خصوصي ابراز كرد، اما داوود خان با صداي بلند گفت كه ديگر نيازي به آن ملاقات نيست.
آن گونه كه "ظاهر طنين " در كتاب "افغانستان در قرن بيستم " آورده است: "پاسخهاي تند محمد داوود به برژنف بيانگر غرور و شجاعت او به عنوان رهبر يك كشور كوچك در برابر رهبر يك امپراطوري بزرگ آن روز بود، اما اين واكنش به قيمت گراني براي سرنوشت رژيم تمام شد. "
داوود خان بعد از بازگشت از شوروي، سياست خود را نسبت به شوروي تغيير داد، او سفر به ايران، پاكستان، مصر و عربستان را كه از هم پيمانان آمريكا بودند آغاز كرد و سياست خود را در مورد حزب دموكراتيك خلق نيز تغيير داد و اغلب اعضاي حزب را از كار بركنار كرد.
پس از سفر داوود خان به شوروي، نشانه هاي تغير سياست شوروي در قبال افغانستان به چشم خورد و حزب دموكراتيك خلق افغانستان كه از حمايت شوروي برخوردار بود بر عليه رژيم داوود دست به كودتا زد.
صبحگاه هفتم ارديبهشت سال 1357، كودتايي نظامي عليه داوود خان آغاز شد و در حالي كه هنوز درگيري و مقاومت از طرف نيروهاي گارد داوود ادامه داشت، برنامه هاي عادي راديو كابل قطع شد و اعلام شد:
"سردار محمد داوود، آخرين فرد خاندان سلطنتي نادر خان براي هميشه از ميان رفت. "
داوود خان در حالي كه زنده بود خبر مرگ خويش را از راديو كابل شنيد ولي او با گارد محافظ كاخ همچنان به مقاومت ادامه داد اما بمباران شديد، تقريبا در طول شب ادامه يافت و هيچ نيرويي هم به كمك وي نرسيد.
در جريان اين كودتا محمد داوود خان، برادرش "محمد نعيم " و هفده نفر از اعضاي خانواده او از جمله پسران و 2 دخترش كشته شدند. ادامه مطلب
داوود خان در سال 1287 در كابل به دنيا آمد و پس از اتمام تحصيلات نظامي در افغانستان، به منظور تكميل تحصيلات راهي فرانسه شد.
داوود خان كه در ميان خانواده شاهي پرورش يافته بود به زودي مراتب ترقي را طي كرد و در سال 1311در دوره حكومت عموي خود "نادر شاه " اولين سمت دولتي را كسب كرد و به عنوان فرماندار "قندهار " منصوب شد.
داوود خان در سال 1316 به سمت فرمانده كل نيروهاي مسلح افغانستان رسيد و روش مستقلي را در برابر وزارت دفاع افغانستان در پيش گرفت.
هر چند كه اين اقدام او مورد اعتراض وزير دفاع وقت قرار گرفت اما چون از حمايت "ظاهرشاه " برخوردار بود به روش خود ادامه داد.
داوود خان كه از ابتداي جواني با خصلت نظامي گيري خو گرفته بود، بر خلاف نظر صدر اعظم وقت، با دادن آزادي زياد به مردم موافق نبود، به همين علت پس از مدتي افغانستان را ترك كرد.
در سال 1327، داوود خان به كابل بازگشت و فعاليت سياسي زيادي را براي بركناري "شاه محمود خان " از مقام صدارت آغاز كرد و در همين سال بود كه به عنوان وزير دفاع به كابينه دولت راه يافت.
داوود خان در اين دوره، با كمك دوستان و با پشتيباني ظاهر شاه، شاه محمود خان را از مقام صدرات كنار زد و خود در سال 1332به مقام نخست وزيري رسيد.
رفتار و روش داوود خان در اداره كشور با مخالفت برخي از اعظاي خانواده شاهي به خصوص شخص شاه مواجه شد و به رغم برخي اقدامات دموكراسي طلبانه و آزادي تعدادي از زندانيان سياسي، وي نتوانست در مقام صدارت باقي بماند و در 13 اسفند سال 1341مجبور شد كه جاي خود را به دكتر "محمد يوسف " واگذار كند.
به نوشته برخي از مورخان، داوود خان در زمان نخست وزيري و حتي قبل از آن هواي پادشاهي بر سر داشت و او كسي نبود كه به اين زودي قدرت را به ديگران بگذارد و بعد از بركناري از نخست وزيري نيز پيوسته مي كوشيد تا دوباره به قدرت بازگردد.
آن گونه كه "محمد صديق فرهنگ " مورخ افغان در كتاب "افغانستان در پنج قرن اخير " آورده است، سردار محمد داوود از اشخاصي بود كه در زندگي هرگز به مقام درجه 2 راضي نمي شد و ترجيح مي داد كه شخص اول در روستا باشد تا شخص دوم در يك مملكت، و اين جاه طلبي باعث شد كه هواي شخص اول كشور را در سر بپروراند.
داوود خان كه قصد داشت شخص اول كشور باشد، پادشاهي مشروطه را بزرگترين مانع در مقابل خود مي ديد و فكر بر اندازي پسر عموي خود ظاهر شاه را در سر پروراند و اقدامات عملي را در جهت سرنگوني حكومت شاهي آغاز كرد.
داوود خان موفق شد كه با همكاري تعدادي از نيروهاي ارتش وابسته به حزب دموكراتيك خلق به ويژه جناح "پرچم " در 26 تير سال 1352حكومت شاهي را سرنگون و خود به قدرت برسد.
در صبح روز 26 تير، داوود خان به ساختمان راديو كابل رفت و سرنگوني "نظام فاسد شاهي " را اعلام كرد و اولين حكومت جمهوري را به مردم تبريك گفت.
وي در سخنان خود به مردم وعده داد تا اصلاحات بنيادين را در كشور به راه اندازد.
در زمان كودتا، ظاهر شاه در "ناپل " ايتاليا بود و پس از شنيدن خبر كودتا به رم رفت و چند روز بعد سفير كبير افغانستان در ايتاليا، كه همواره نقش ميانجي را بين او و داوود خان بازي مي كرد، به شاه پشنهاد كرد كه براي آزادي خانواده شاهي از كابل، از سلطنت استعفا دهد و و جمهوريت را به رسميت بشناسد كه شاه با آن پشنهاد موافقت كرد.
داوود با دريافت نامه استعفاي شاه، افراد خانواده شاهي را به رم فرستاد.
روز 27 تير، داوود خان به وزارت دفاع رفت و اولين جلسه كميته مركزي جمهوري، با حضور او برگزار شد و در روز 28 تير اين كميته، داوود خان را به عنوان رئيس جمهور برگزيد.
داوود خان 2 روز بعد از رسيدن به قدرت، اعضاي كابينه خود را اعلام كرد و شخص وي علاوه بر رياست دولت و نخست وزيري، وزارت دفاع و خارجه را نيز بر عهده گرفت.
بسياري از صاحب نظران به قدرت رسيدن داوود خان را كاميابي روس ها در افغانستان تلقي كرده اند اما خود محمد داوود در پاسخ اين پرسش خبرنگار "رويترز " كه از او پرسيد "بعضي محافل، افغانستان را جزء اقمار شوروي محسوب مي كنند " گفت كه افغانستان از اقمار هيچ كشوري نبوده و از روز اول اين انقلاب، فقط رويترز اين تعبير را به كار مي برد.
داوود خان در اول شهريور 1352در يك سخنراني مفصل اهداف و برنامه هاي خود را براي مردم بازگو كرد كه مهمترين آنها عبارت بود از بسط و توسعه حقوق و آزادي هاي دموكراتيك، رفع تبعيض، اصلاحات مهم اقتصادي، توسعه صنايع، اصلاحات ارضي، بهبود شرايط كار، تاسيس بيمه اجتماعي، گسترش سواد و داشتن روابط نيك با تمام كشورهاي جهان.
به باور بسياري از صاحب نظران، داوود خان در بخش اقتصادي بسيار كوشا و جدي بود و با كمك گرفتن از كشورهاي مختلف، به خصوص شوروي سابق، قصد داشت كه اقتصاد پيشرفته رهبري شده دولتي را در افغانستان سامان دهد و در همين راستا طرح هاي فراواني را روي دست گرفت.
داوود خان فقط 21 روز بعد از كودتا در جهت تحقق اهداف اقتصادي خود اولين سند اقتصادي عمراني بين وزارت برنامه وبودجه افغانستان و نماينده شوروي در مورد ساخت انستيتوت "پلي تكنيك " كابل، كارخانه ذوب آهن "جنگلگ " و صنايع نفت و گاز "مزار شريف " را به امضا رساند.
داوود خان در سال 1355مطابق وعده قبلي، حكومت قانوني را بر سر كار آورد و براي اين منظور دستور تشكيل "لويه جرگه " را صادر كرد.
لويه جرگه، قانون اساسي را تصويب كرد و شخص داوود خان را كه پيش از اين رئيس جمهور خود خوانده بود، به مدت شش سال به عنوان رئيس جمهور قانوني در مقام خود ابقا كرد.
بعد از تشكيل لويه جرگه، داوود خان براي دومين بار به شوروي سفر كرد و خواستار ملاقات خصوصي با "برژنف " رئيس جمهور شوروي شد اما پيش از اين ملاقات، هنگام مذاكرات رسمي ميان سران 2 كشور برخورد شديدي رخ داد.
سخنان مداخله آميز برژنف در امور افغانستان آن چنان غير منتظره بود كه حتي براي مترجم شوروي و حاضران سخت تمام شد.
داوود خان كه از سخنان برژنف بسيار خشمگين شده بود، در پاسخ گفت: "هيچ گاه به شما اجازه نخواهيم داد كه براي اداره كشور ما و اين كه چه كساني را در افغانستان استخدام كنيم، دستور دهيد. اين كه ما كارشناسان خارجي را چگونه و در كجا استخدام مي كنيم، حق منحصر به فرد دولت افغانستان باقي خواهد ماند... "
پس از اين سخنان داوود خان به سوي درب خروجي سالن مذاكرات گام برداشت و فقط در آستانه درب خروجي حاضر شد تا با ميزبان وداع كند.
در هنگام وداع، برژنف موافقت خود را با ملاقات خصوصي ابراز كرد، اما داوود خان با صداي بلند گفت كه ديگر نيازي به آن ملاقات نيست.
آن گونه كه "ظاهر طنين " در كتاب "افغانستان در قرن بيستم " آورده است: "پاسخهاي تند محمد داوود به برژنف بيانگر غرور و شجاعت او به عنوان رهبر يك كشور كوچك در برابر رهبر يك امپراطوري بزرگ آن روز بود، اما اين واكنش به قيمت گراني براي سرنوشت رژيم تمام شد. "
داوود خان بعد از بازگشت از شوروي، سياست خود را نسبت به شوروي تغيير داد، او سفر به ايران، پاكستان، مصر و عربستان را كه از هم پيمانان آمريكا بودند آغاز كرد و سياست خود را در مورد حزب دموكراتيك خلق نيز تغيير داد و اغلب اعضاي حزب را از كار بركنار كرد.
پس از سفر داوود خان به شوروي، نشانه هاي تغير سياست شوروي در قبال افغانستان به چشم خورد و حزب دموكراتيك خلق افغانستان كه از حمايت شوروي برخوردار بود بر عليه رژيم داوود دست به كودتا زد.
صبحگاه هفتم ارديبهشت سال 1357، كودتايي نظامي عليه داوود خان آغاز شد و در حالي كه هنوز درگيري و مقاومت از طرف نيروهاي گارد داوود ادامه داشت، برنامه هاي عادي راديو كابل قطع شد و اعلام شد:
"سردار محمد داوود، آخرين فرد خاندان سلطنتي نادر خان براي هميشه از ميان رفت. "
داوود خان در حالي كه زنده بود خبر مرگ خويش را از راديو كابل شنيد ولي او با گارد محافظ كاخ همچنان به مقاومت ادامه داد اما بمباران شديد، تقريبا در طول شب ادامه يافت و هيچ نيرويي هم به كمك وي نرسيد.
در جريان اين كودتا محمد داوود خان، برادرش "محمد نعيم " و هفده نفر از اعضاي خانواده او از جمله پسران و 2 دخترش كشته شدند.
