در فرهنگ ادبيات ديني شيعه مي‌توان انتظار را آشكار شدن حضور و وجود عيني حضرت مهدي(عج) پس از غيبتي طولاني به منظور برقراري حكومت و دولتي جهاني در راه اجراي دستورات الهي بر محور عدالت عالمگير تعريف كرد.
واژه «ظهور» در ادبيات و فرهنگ ديني ما مسلمانان و به خصوص شيعه ذهن هر خواننده و شنونده‌اي را به ظهور حضرت مهدي (عج) توجه مي‌دهد و در فرهنگ ادبيات ديني شيعه مي‌توان آن را چنين تعريف كرد: آشكار شدن حضور و وجود عيني حضرت مهدي(عج) پس از غيبتي طولاني به منظور قيام بر ضد ستمگران و برقراري حكومت و دولتي جهاني در راه اجراي دستورات الهي بر محور عدالت عالمگير.
اين معنا از ظهور به همراه نشانه‌هاي آن در آثار و اخبار اسلامي با تفصيل و تحليل انديشمندان آمده است.
* نشانه‌هاي ظهور
پديده ظهور از مباحث اصلي مهدويت به شمار مي‌آيد؛ اما آنچه در رابطه با اين پديده مورد توجه بيشتر قرار گرفته، بحث درباره نشانه‌هاي ظهور منجي موعود در آثار اسلامي است.
آراي انديشمندان شيعه در ارتباط با نشانه‌هاي ظهور به دليل اختلاف بيان و تعابير وارد شده در احاديث يكسان به نظر نمي‌رسد. از اين رو عالمان شيعه در نگاهي كلي اين نشانه‌ها را به دو گروه «حتمي و يقيني» و «احتمالي و گماني» طبقه‌بندي كرده‌اند؛ اما آنچه در آغاز مرحله ظهور مي‌توان رأي اتفاقي و مورد وفاق جمعي آنان را يافت اينكه در مرحله ظهور حضرت حجت (عج) حادثه‌ها و رويدادهايي رخ مي‌دهد كه در مواردي دلايل مستند و اطمينان‌بخشي آنها را از پديده‌هاي حتمي و يقيني ظهور برمي‌شمارد.
حوادثي مانند خروج سفياني، قيام يماني، صيحه آسماني، كشته شدن نفس زكيه و خسف (فرورفتگي) در بيداء و علاوه بر آنها در برخي از آثار روايي از جمله اختلاف فرزندان عباس و نمايان شدن دستي در آسمان ياد شده است.
شيخ مفيد درباره نشانه‌هاي ظهور و تعداد فراوان آنها مي‌نويسد:
«در آثار نشانه‌هاي زمان قيام مهدي (عج) و حوادث پيش از قيام آمده است و از جمله قيام سفياني و كشته شدن حسني و اختلاف بني‌عباس و فرورفتگي زمين در منطقه بيداء و فرو رفتگي در مغرب و مشرق ...» (1)
و شيخ صدوق در يكي از آثارش در اين باره مي‌نويسد:
«برخي از نشانه‌ها آشكار شده و برخي در آينده آشكار مي‌شود. و برخي از نشانه‌ها پيش از قيام است از جمله قيام سفياني و برخي نزديك ظهور و برخي از نشانه‌ها حتمي و يقيني است؛ مثل قيام سفياني و فرو رفتگي زمين در بيداء و آشكار شدن دست و فريادي بلند در آسمان و كشته شدن نفس زكيه.» (2)
همچنين نعماني از عالمان بنام شيعه درباره نشانه‌هاي ظهور مي‌نويسد:
«نشانه‌هايي كه امامان معصوم (ع) ياد كرده‌اند، با آنكه فراوان و با سند متصل و متواتر و مورد اتفاق همگاني است، جز با آشكار شدن آنها حضرت قائم (عج) قيام نمي‌كند؛ زيرا معصومين (ع) كه در راستگويي آنان ترديدي نيست از حتمي بودن تحقق آنها خبر داده‌اند تا به آن اندازه كه درباره آنان گفته شده فرمودند: چشم انتظار ظهور قائم (عج) را اميد و آرزو داريم و پيش از قيام سفياني ظهور تحقق نمي‌يابد و فرمودند: آري سوگند به خدا ظهور قائم (عج) را اميد و آرزو داريم و پيش از قيام سفياني، ظهور تحقق نمي‌يابد و فرمودند: آري سوگند به خدا ظهور قائم (عج)حتمي و گريز‌ناپذير است. آنگاه معصومين (ع) نشانه‌هاي تحقق ظهور را پنج تا برشمرده كه بهترين دليل و برهان به شمار مي‌آيد و آنها عبارت از قيام يماني و سفياني و فرياد آسماني و فرورفتگي زمين در بيداء و كشته شدن نفس زكيه.»
حال به برخي از روايات در اين باره اشاره مي‌كنيم؛ امام صادق (ع) در مورد نشانه‌هاي ظهور مي‌فرمايد: «خمس قبل قيام القائم: اليماني و السفياني و المنادي ينادي من السماء و خسف بالبيداء و قتل النفس الزكيه.» (3)
«پيش از قيام حضرت قائم (عج) پنج (اتفاق و حادثه رخ مي‌دهد). (قيام) يماني و (خروج) سفياني صدايي كه از آسمان بلند مي‌شود، فرورفتگي در بيداء و كشته شدن نفس زكيه.»
امام رضا (ع) نيز در اين باره فرمودند: «پيش از موضوع ظهور (قيام) سفياني و يماني و مرواني و شعيب بن صالح و دستي كه اين گونه (...) سخن مي‌گويد.» اين امام همام در جايي ديگر مي‌فرمايد: «ميام قيام قائم آل محمد و كشته شدن نفس زكيه جز پانزده شبانه روز فاصله نيست.»
پي‌نوشت‌ها:
(1) الارشاد / ترجمه سيد هاشم رسولي محلاتي / صفحه 444
(2) منتخب‌‌الاثر / جلد 3 / صفحه 63
(3) كمال‌الدين / جلد 2 / صفحه 649
