در مواجهه با شيطان به خدا پناه ببريد، ياد خدا، شناسايى سياست گام به گام شيطان و غنىسازى اوقات فراغت از راهكارهاي مقابله با شيطان است.
در آيات مربوط به شيطان خداوند متعال راههايى را اشاره مىكند كه برخى از آنها را بر مىشماريم:
1. شيطان دشمن شماست
قرآن مىفرمايد: «إِنَّ الشَّيْطَانَ لَكُمْ عَدُوٌّ فَاتَّخِذُوهُ عَدُوّاً»؛ «فاطر/ 6»
اين آيه شيطان را دشمن ما معرفى مىكند و به ما يادآور مىشود كه شما هم به شيطان به چشم دشمن نگاه كنيد!
چگونه با دشمن برخورد مىكنيم؟ كاملًا مراقب هستيم و همهى حركات و نقشههاى او را زير نظر داريم و مواظب هستيم كه ما را فريب ندهد؛ با شيطان هم بايد همينگونه برخورد كنيم تا بتوانيم از دامهاى خطرناك او نجات پيدا كنيم.
2. در مواجههى با شيطان به خدا پناه ببريد
قرآن كريم با عبارات متعدد مىفرمايد: «قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ* مَلِكِ النَّاسِ* إِلهِ النَّاسِ* مِن شَرِّ الْوَسْوَاسِ الْخَنَّاسِ* الَّذِى يُوَسْوِسُ فِى صُدُورِ النَّاسِ* مِنَ الْجِنَّهِ وَالنَّاسِ» «ناس/ 1- 6»
«وَقُل رَبِّ أَعُوذُ بِكَ مِنْ هَمَزَاتِ الشَّيَاطِينِ» «مومنون/ 97 و بگو پروردگارا! از وسوسههاى شيطان به تو پناه مىبرم»
«فَإِذَا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ» «نحل/ 98 هر گاه قرآن تلاوت مىكنى از شيطان رانده شده به خدا پناه ببر»
«وَإِمَّا يَنْزَغَنَّكَ مِنَ الشَّيْطَانِ نَزْغٌ فَاسْتَعِذْ بِاللّهِ إِنَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ» «. اعراف/ 200 و هر گاه وسوسهاى از شيطان به تو رسد، به خدا پناه ببر؛ كه او شنونده داناست»
«إِنِّى أُعِيذُهَا بِكَ وَذُرِّيَّتَهَا مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ» «آل عمران/ 36( مادر مريم گفت:) او و فرزندانش را از شيطان رانده شده در پناه تو قرار مىدهم»
به نظر مىرسد اين تنوع عبارات هر كدام، به بعدى از شخصيت و چگونگى شيطان نظاره دارد و از طرفى، به حالت و چگونگى انسان نظردارد كه در يك جمعبندى به انسان مىفرمايد: اين شيطان دشمن پيچيده و خطرناكى است كه از راههاى مختلف سعى در نفوذ دارد و بايد انسان در رويارويى با او به خدا پناه ببرد.
3. ياد خدا
قرآن كريم مىفرمايد: «إنَّ الَّذِينَ اتَّقَوْا إِذَا مَسَّهُمْ طَائِفٌ مِنَ الشَّيْطَانِ تَذَكَّرُوا»؛ «اعراف/ 200»
«انسانهاى با تقوا هنگامى كه گرفتار وسوسههاى شيطان شوند، به ياد (خدا و پاداش و كيفر او) مىافتند و (در پرتو ياد او، راه حق را مىبينند و) ناگهان بينا مىگردند.»
خداوند در اين آيه به ما آموزش مىدهد كه افراد با تقوا وقتى شيطان به آنها نزديك مىشود، گويا آژير خطرى به صدا در مىآيد. مثلًا اتومبيلى كه دزدگير دارد وقتى دزدى نزديك او بشود و قصد سوئى داشته باشد اولين حركاتى را كه داشته باشد آژير خطر به صدا در مىآيد و چراغها روشن مىشود آن وقت دزد ناكام مىماند.
انسانهاى با تقوا هم به هنگام وسوسهى شيطان به ياد خدا مىافتند و با ياد خدا دل آنها روشن مىشود و در پرتو روشنى دل، خطر شيطان را درك مىكنند و شيطان را ناكام مىگذارند.
در حقيقت انسان بايد اين آمادگى را داشته باشد كه هر گاه شياطين به او نزديك شدند به ياد خدا بيفتد و درون خودش را با ياد خدا روشن كند تا عرصه بر شيطان تنگ شود.
4. شناسايى سياست گام به گام شيطان
خداوند متعال در سورهى بقره آيهى 208 مىفرمايد: «وَلَا تَتَّبِعُوا خُطُوَاتِ الشَّيَطانِ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبِينٌ»؛ «از گامهاى شيطان پيروى نكنيد كه او دشمن آشكار شماست!»
يعنى شيطان برنامههايش را مرحله به مرحله و گام به گام به پيش مىبرد؛ بايد از همان گام اول از او پيروى نكرد.
به عنوان مثال: ممكن است اول انسان را با شخصى ناباب دوست كند و در گام بعدى به يك مجلس نامناسب بكشد، بعد دوستان ناباب و كم كم انحرافات بزرگتر پيش مىآيد تا انسان را به سقوط بكشد. در حالى كه روز اول اصلًا فكر نمىكرد روزى دچار چنين انحراف بزرگى بشود و به خود مطمئن بود ولى سياست گام به گام شيطان يكى يكى خطهاى قرمز را رد كرد تا به اينجا رسيد كه غيرقابل جبران يا جبران آن سخت مىشود.
لذا جاى تعجب نيست كه قرآن هشدار مىدهد مواظب باشيد شيطان پرست نشويد. «مريم/ 44 و يس/ 60» چطور ممكن است؟! آرى انسانى كه گام به گام به دستورات شيطان عمل كرد به جايى مىرسد كه هر دستورى به او مىدهد بدون چون و چرا انجام مىدهد. يعنى انسان به طورى پيرو شيطان مىشود كه گويا او را «اله» و «معبود» خود انتخاب كرده و هرچه او مىگويد گوش مىدهد و جامهى عمل مىپوشاند آرى اين است نتيجهى نهائى پيروى كردن از گامهاى اول شيطان.
5. غنىسازى اوقات فراغت
انسان بايد ميدان جولان را از شيطان بگيرد؛ اگر مىبينيم شيطان به هنگام خلوت بيشتر ما را وسوسه مىكند يا به هنگام بىكارى بيشتر به سراغ ما مىآيد، راه درمان را زود انتخاب كنيم و سعى كنيم كمتر در مكانهاى خلوت تنها باشيم؛ و از طرفى اوقات بىكارى خود را به مطالعه يا مشغول كار شدن و يا ... غنىسازى كنيم.
نتيجهگيرى
از آنچه گذشت به دست مىآيد كه شيطان دشمن قطعى انسان است و قسم خورده كه او را به گمراهى بكشد لذا در اين مسير بايد با دو بال در آسمان معنويت پرواز كنيم و آنقدر بالا برويم تا دست او به ما نرسد.
بال اول: پناه بردن به خداست و از او استمداد جستن و اينكه با ياد خدا دل را روشن كنيم و با توكل بر خدا عرصه را بر او تنگ كنيم.
بال دوم: اين است كه بعد از تكيه بر خدا با اراده و آگاهى خود از گامهاى حساب شدهى شيطان پيروى نكنيم.
و در پايان با ذكر خدا ميدان جولان را از او بگيريم و چه ذكرى بالاتر از «تلاوت قرآن» و خواندن «نماز» و عشق بازى با «اهلبيت» كه زينت و مايهى حيات اوقات فراغت است.
