پرداخت ديه جرايم عمدي و شبه عمد (مانند قتل ناشي از بي‌احتياطي در رانندگي) برعهده مرتكب جرم است ولي اگر فرار كند از مال او گرفته مي‌شود و اگر مال نداشته باشد از بستگان نزديك او گرفته مي‌شود و اگر بستگاني نداشت و يا بستگان او فاقد بضاعت مالي بودند ديه از بيت‌المال پرداخت مي‌شود.
- هرگاه شخص يا اشخاصي در اثر ازدحام كشته شوند و يا جسد مقتولي در خيابان و اماكن عمومي پيدا شود و نتوان اين قتل را به كسي منتسب كرد، ديه از بيت‌المال پرداخت مي‌شود. فرقي نمي‌كند كه متوفي به واسطه قتل عمد كشته شده باشد يا قتل غيرعمد مانند قتل ناشي از بي‌احتياطي در امر رانندگي.
پس اگر جسد فردي در اتوبان و يا جاده پيدا شود و پس از بررسي به دست آيد كه آن شخص در تصادف كشته شده و تلاش مراجع انتظامي و قضايي نيز براي شناسايي مقصر بي‌نتيجه بماند در اين حالت ورثه اين شخص ديه او را از دولت دريافت مي‌كنند.
- هرگاه كسي كه مرتكب قتل عمد شده فرار كند و تا هنگام مردن به او دسترسي نباشد پس از مرگ قصاص تبديل به ديه مي‌شود كه بايد از مال قاتل پرداخت شود و اگر مالي نداشته باشد از اموال نزديك‌ترين خويشاوندان او پرداخت مي‌شود و اگر بستگاني نداشته باشد يا اينكه داشته باشد ولي توانايي پرداخت ديه نداشته باشند ديه از بيت‌المال پرداخت خواهد شد.
- در مواردي كه عاقله (يعني بستگان ذكور نسبي پدر و مادر يا پدر به ترتيب طبقات ارث) مسئول پرداخت ديه از سوي مرتكب جرم است مانند موردي كه فرد ديوانه يا كودك مرتكب قتل مي‌شود، هرگاه مرتكب جرم داراي عاقله نباشد يا عاقله نتواند ديه را در مدت سه سال بپردازد ديه از بيت‌المال پرداخت مي‌شود.
- پرداخت ديه جرايم عمدي و شبه عمد (مانند قتل ناشي از بي‌احتياطي در رانندگي) برعهده مرتكب جرم است ولي اگر فرار كند از مال او گرفته مي‌شود و اگر مال نداشته باشد از بستگان نزديك او گرفته مي‌شود و اگر بستگاني نداشت و يا بستگان او فاقد بضاعت مالي بودند ديه از بيت‌المال پرداخت مي‌شود.
سوال، هرگاه مرتكب قتل غيرعمد فاقد تمكن مالي باشد و به اصطلاح اعسارش ثابت شود و دادگاه حكم به اعسار او صادر كند آيا مي‌توان ديه او را از بيت‌المال دريافت كرد؟
پاسخ: صدور حكم اعسار و ناتواني مالي محكوم به پرداخت ديه، از جمله موارد پرداخت ديه از بيت‌المال محسوب نمي‌شود.
سوال، آيا پرداخت ديه از بيت‌المال فقط در مورد قتل است يا به صدمات بدني نيز قابل تسري است؟
پاسخ: گرچه دراين خصوص قانون ساكت است ولي برابر نظر برخي علماي حقوق و فقها مانند حضرت آيت‌الله خويي در كتاب تكلمه المنهاج در مواردي كه ديه قتل برعهده بيت‌المال است ديه جرح نيز بر بيت‌المال مي‌باشد.
سوال،پرداخت ديه از بيت‌المال مستلزم رسيدگي و احراز شرايط قانوني و صدور حكم از دادگاه است، و پس از صدور حكم و قطعيت آن ذينفع از طريق اجراي احكام دادگستري اقدام خواهد كرد.
پاسخ: چنانچه بعد از پرداخت ديه قاتل شناسايي شود برابر مقررات تعقيب و مجازات مي‌شود و ديه را بايد به بيت‌المال مسترد كند.
سوال، اگر عابري در حادثه رانندگي فوت شود و تقصير متوجه راننده نباشد آيا ديه اين شخص از بيت‌المال پرداخت مي‌شود؟
پاسخ: آنچه مسلم است در مواردي كه عبور عابر پياده ممنوع است اگر عابر عبور كند و راننده‌اي كه با سرعت مجاز و مطمئنه در حركت باشد و وسيله نقليه او نقص فني نداشته باشد راننده مسئوليتي در مورد ديه نخواهد داشت.
اما درخصوص اينكه جسد شخصي در خيابان پيدا شود و براي قاضي دليلي بر وقوع قتل او از سوي شخصي يا اشخاصي نباشد دادگاه بايد ديه او را از بيت‌المال بدهد.فارس
