حضرت امام رضا(ع) اعتقاد داشتند: اگر نسبت به كسي محبتي داريد آن را آشكار كنيد زيرا اظهار دوستي نيمي از خردمندي به شمار مي آيد بنابراين زن و شوهر بايد عواطف خود را در خصوص يكديگر علني سازند و در اين مورد از خجالت و شرمساري پرهيز كنند.
پيماني پاك
--------------
تشكيل خانواده در اسلام، مسئله اي حياتي و برنامه اي عالي است كه اگر چه برمبناي مقررات و قوانين قرآني، روايي و شرعي جامه عمل مي پوشد امّا نخستين مايه هاي آن بصورت غريزه، محبّت، عاطفه و اشتياق متقابل زوج به اراده ي حكيمانه حضرت باري تعالي در نهاد انسان قرار داده شده است. ايجاد آرامش و مودت بر اثر ازدواج از نشانه هاي لطف خداوند مي باشد.(1)
به علاوه محكم ترين و برترين برنامه براي جلوگيري از گناه و صيانت جامعه و نجات دادن نسل جوان از سقوط در باتلاق منكرات، ابتذال و فحشاء، ازدواج مي باشد. براين اساس در مرحله اوّل بر والدين، اقوام و نهادهاي ذيربط واجب است كه نسبت به ايجاد مقدمات اين سنت الهي و حركت پسنديده اقدام كنند و با دستان خويش با ساده ترين روش زمينه پيماني پاك را فراهم آورند. در مرحله بعد بر پسران و دختران است كه بناي زندگي و سعادتمندانه اي را به دور از تكلّفات و با اجتناب از شرايط سخت برپا نمايند. البته اين موضوع با مقدماتي انجام مي پذيرد.
بقيه در ادامه
پژوهش پيرامون همسر دلخواه
----------------------------------
تشكيل كانوني به نام خانواده اهميت شايان توجهي دارد زيرا براي هر كسي يك بار در طول زندگيش اين فرصت پيش مي آيد و هر كدام از دختر و پسر مي خواهد براي خود شريكي در مسير زندگي خويش برگزيند كه تا پايان عمر با وي خواهد بود و از همه اسرار و رموز او باخبر خواهد گرديد. شريكي كه مادر فرزندان، و مربّي كودكان است و يا آن كه پدر و مسؤول و مدير خانواده است و در صورت انتخاب درست، به اعتبار، عزت و آبروي طرفين افزوده خواهد شد، بنابراين عقل و برهان چنين قضاوت مي كند كه درباره ي همسر آينده بايد بررسي هايي بعمل آورد. از اين جهت حضرت امام رضا(ع) فرموده اند: «النكاحُ رِقٌ فاذا انْكَحَ اَحَدُكُمْ وليْدةً فَقَدْ ارقّها فلْينْظُرْ اَحَدَكُمْ لِمَنْ يَرُقُّ كريمته.»(2)
براساس اين روايت نوراني كسي كه دختر خويش را شوهر مي دهد در واقع او را از حوزه ي اختيار خويش بيرون مي آورد و در اختيار ديگري قرار مي دهد بنابراين بايد خانواده ها بررسي كنند كه دختر خويش را به چه كسي مي دهند و پاره اي از حيات خود و محصول تلاش ها، تربيت هاي خويشتن را به دست چه فردي مي سپارند. بنابراين دختر و پسر قبل از ازدواج بايد از روحيات، عادات، اخلاق و سلامت فيزيكي و رواني يكديگر در حد ضرورت باخبر باشند. از اين جهت است كه رسول اكرم (ص) تأكيد نموده اند با افراد داراي حسب و نسب وصلت كنيد زيرا تمامي خصال و صفات والدين به فرزندان انتقال مي يابد.(3) خانواده ها مراقب باشند دختر با ايمان خود را به جواني كه اهل حق و حقيقت نمي باشد و خود در باتلاق انحراف دست و پا مي زند ندهند و براي جوان پاك خود دختري را كه به ارزش ها و فضايل پشت پا زده است انتخاب نكنند. حضرت امام رضا(ع) مسلمانان را از وصلت با شرابخواران نهي كرده اند: «و ايّاكَ انْ تُزَوَّجَ شارِبَ الَخَمْر فان زَوَّجْتهُ فكانما قَدّتْ الي الزّنا؛(4) اجتناب كن از اين كه دختر خود را به شرابخواري بدهي كه اگر او را به چنين تبهكاري شوهر دهي گويا آن كه آن پاكدامن را به زنا داده اي؟!» آري آن كه پاي بند واجبات الهي نمي باشد و از ارتكاب فسق و فجور پروا ندارد و از حسنات اخلاقي بي بهره است نبايد به عنوان همسر آينده برگزيده شود زيرا بنا به فرمايش ائمه هدي آثار حرام و گناه در نسل آشكار مي گردد.(5)
مراسم عروسي
-------------------
آداب و رسوم عقد و عروسي بايد توأم باوقار، حفظ كرامت و شخصيت و به دور از هرگونه محرمات و عوامل محرّك شهوات باشد تا رحمت الهي را جلب كند و عاملي براي عمل گرديدن بركات آسماني گردد. در فرهنگ اسلامي تأكيد بر اين است كه اين مراسم بهتر است شب هنگام برگزار شود چنانچه عروسي حضرت زهرا(س) در هنگام شب انجام گرديد. رسول خدا(ص) توصيه نمودند دختران عبدالمطلب و زنان مهاجر و انصار شب عروسي حضرت فاطمه بدنبال آن بانوي بزرگوار حركت كنند، شادي نمايند، شعر بخوانند و ذكر الله اكبر و الحمدلله بر زبان جاري سازند و از چيزي كه خداوند بر انجام آن رضايت ندارد پرهيز كنند. حضرت امام رضا(ع) با الهام از بيانات رسول اكرم (ص) و تأسّي بر سيره و سنّت جدّش و جدّه اش فرموده اند: «مِن السّنةِ التّزويج باللّيل لأنَّ اللّه جَعَلَ الليل سكَناً و النساء انما هُنَّ سُكن؛(6) عروسي در شب هنگام روش رسول خدا است زيرا خداوند شب را مايه آرامش قرار داده است و زن هم موجب تسكين روحي است.» اين حديث يك نكته مهم را كه جنبه روان شناسي دارد مطرح مي كند زيرا معمولاً شب هنگام آدمي از فشارهاي رواني كمتري برخوردار است و روح آدمي فراغت بهتري دارد و براي انجام برنامه هاي فرح بخش مهيّاتر است و اصولاً افراد خسته و افسرده و دچار مرارت نمي توانند مسرور و شادمان باشند. همچنين مطابق آيه قرآن: «و جعلنا الليل لباساً»(7) شب پوششي است بر اندام زمين و موجوداتي كه بر روي آن زيست مي كنندو انسان ها با فرا رسيدن شب مي توانند فعاليت هاي فرساينده را تعطيل كنند و روح خسته را آرام نمايند و با اين وصف نه تنها عروس و داماد بلكه ميهمانان با فراغت خاطر در مراسم مذكور حضور مي يابند زوجين نيز در پايان اين برنامه با خوابيدن به آسايش لازم دست مي يابند و در سحرگاهان به عنوان بهترين وقت براي عبادت و ذكر به راز و نياز با محبوب مي پردازند.
غذا دادن به ميهمانان نيز در فرهنگ اسلامي استحباب فوق العاده اي دارد و رسول اكرم (ص) يكي از موارد وليمه دادن راموقع عروسي دانسته اند البته به فرمايش آن حضرت دعوت شدگان نبايد براي رفتن به اين مراسم شتاب كنند زيرا يادآور دنياو زندگي ظاهري است.(8) حضرت علي بن موسي الرضا(ع) فرموده اند: «مِنَ السّنّةِ اِطْعامُ الّطعام عند التّزويج»(9) يعني از سنت پيامبر اكرم (ص) طعام دادن هنگام ازدواج است.
پرداخت مهريه
----------------
خانواده عروس و داماد بنا بر عُرف جامعه و سنت هاي محلي و رعايت موازين شرعي و ارزشي بايد در حدي بدور از افراط وتفريط در مسئله مهر و صداق توافق كنند. البته امساك از رسانيدن صداق به صاحب آن حرام و گناه است. رسول اكرم (ص) فرموده اند:مهريه زن بايد به او مسترد گردد و كسي كه از پرداخت آن امتناع نمايد، به اندازه ي حقّ زن، در روز قيامت از حسنات او بر مي دارند و در پرونده ي همسرش قرار مي دهند و چون كار نيكي به اندازه ي ترميم حقوق زن باقي نماند به گناه پيمان شكني او را به سوي آتش مي برند زيرا هر عهد و پيماني مسؤوليت دارد، هشتمين فروغ امامت در اين باره مي فرمايند: «انَّ اللّه تعالي غافِرُ كُلّ ذنبِ الّا مَنْ جَحَدَ مهْراً أواغتَصَب أجيراً اجْرته او باع رجُلاً حُرّاً؛(10) حضرت رضا (ع) از پدران بزرگوارش از رسول خدا(ص) روايت كرده اند خداوند متعال هر گناهي را مورد آمرزش قرار مي دهد مگر گناه انكار مهر زن يا غصب دستمزد اجير يا فروش انسان آزاد.» البته از جانب پيامبر و عترت او خطاب به زنان با كرامت توصيه شده است: اگر زمينه مناسبي در خصوص بخشيدن مهر خود به شوهر مشاهده كنند از اين خصلت عالي كه بيانگر جود و كرم و نشانه سخاوت و بزرگواري است چشم پوشي نكنند.
نظافت و آراستگي
---------------------
در منابع اسلامي آمده است خداوند زيبا آفرين جمال و زيبايي را دوست دارد و مي خواهد آثار اين نعمت را در بندگان خود ببيند و چون بانوان مظهر اين صفت هستند زينت برايشان زيبنده تر است البته در مسايل خانواده دستورات براي نظافت و آراستگي ظاهر و ايجاد جذبه، متقابل است و اين فكر كه مرد نيازي به زينت ظاهر و رعايت نظافت ندارد، مورد قبول نمي باشد چنانچه حضرت امام رضا(ع) مي فرمايند: «لقد ترك النساء العّفة لترك ازواجهن التهية لهُنّ ؛(11) چه بسا كه بي توجهي مرد به آراستگي ظاهر سبب گردد كه زن از پاكدامني فاصله بگيرد (و اين فضيلت عفت را از دست بدهد) حضرت امام رضا (ع) تأكيد فرموده اند: «من اخلاق الانبياء التّنظُفُ ؛(12) پاكيزگي از خلق و خوي انبياست.»
با توجه به اين روايت زن و شوهر بايد طهارت و پاكيزگي در بدن، لباس و حتي منزل و لوازم آن را مورد مراعات قرار دهند و در اين زمينه مرد بايد به همسرش كمك كند و بر زن هم لازم است با رعايت نظافت در امور خانه و آراستگي ظاهر موجبات خشنودي پروردگار و شادماني همسر خود را فراهم كند تا از اين راه سلامت روحي و رواني خانواده تأمين گردد آنان بايد به اين معنا توجه داشته باشند كه گام نهادن در اين قلمرو با ثواب توأم است و نوعي عبادت به حساب مي آيد. حضرت امام رضا(ع) از پدران بزرگوار خود روايت نموده اند: «زنان بني اسرائيل از عفت و پاكي دست برداشتند و اين مسئله هيچ سببي نداشت جز آن كه شوهران آنان، خود را نمي آراستند. سپس آن حضرت افزودند:
انّها تشتهي منك مثل الّذي تشتهي منها؛(13) (زن هم از مرد همان انتظاري را دارد كه مرد از او دارد) از آن سوي زن مجاز نمي باشد براي غير شوهر آرايش كند. رسول اكرم (ص) از اين كه زن در خارج خانه لباس جذّاب بپوشد به صورتي كه نظر ديگران را به سوي خود جلب نمايد، نهي فرموده و از اين كه زيور با خود بردارد منع كرده اند.
امنيت رواني و اطمينان قلبي
---------------------------------
وقتي آرايش و پيرايش براي يكديگر صورت گيرد علاوه بر ايجاد روابط پسنديده ي اخلاقي و رواني و ازدياد عواطف قلبي موجبات اطمينان زوجين نسبت به هم را پديد مي آورد و اين كه هر دو به اين باور برسند كه تمامي علاقه و ارادت خويش را در راه رضايت هم بكار گيرند. اينجاست كه نه زن به مردي غير از شوي خويش نظر خواهد داشت و نه مردي نسبت به زن ديگري انديشه مي نمايد و امنيتي كه از اين رفتار متقابل بدست مي آيد همه ي ابعاد زندگي زن و مرد را تحت پوشش قرار مي دهد و هر گونه بدبيني و بي اطميناني در روابط خانوادگي را محو مي كند و بدين گونه پايه هاي نظام خانواده بر اساس حُسن روابط و سلامت روحي استوار خواهد شد و اين همان است كه قرآن مي فرمايد: «هُنّ لباسٌ لَكُمْ و انتم لباسٌ لَهُنّ ؛ يعني در واقع هر كدام حافظ امنيت ديگر و مايه ي زينت و افتخار همسر مي گردد.» كليني در فروع كافي اين حديث را از امام رضا(ع) نقل مي كند: «عن ابي الحسن علي بن موسي الرضا قال ما افاد عبد و فائدة خيراً من زوجة صالحة اذا رآها سرّته و اذا غاب عنها حفظته في نفسها وماله»(14) يعني از حضرت رضا روايت شده كه ايشان فرمودند:هيچ فايده اي به كسي نمي رسد بهتر از اين كه برايش بانويي باشد كه نگاه كردن به او و مصاحبت با او موجب شادماني همسر باشد و در غياب شوهر امانت دار و حافظ حريم خويش و خانواده و اموال شوهر است. از آن جهت كه مسؤوليت امنيت رواني خانواده برعهده زن است و كليدهاي عاطفه و رموز ايجاد روابط قلبي بدست اوست از اين جهت اسلام از زن انتظاري متناسب با اين جايگاهش دارد و در واقع چون سعادت و شقاوت خانواده به بانوي خانه وابسته است در روايات ائمه هدي بالاترين زينت و نهايت سعادت براي مرد، برخورداري از همسري شايسته، معرفي شده است.
جايگاه خانواده
------------------
خانواده هسته ي نخستين تشكيل ساختمان جامعه به شمار مي رود و عواملي چون عشق و محبت و عاطفه را در وجود انسان ها ريشه دار مي نمايد. با رعايت موازين ارزشي اسلامي زندگي خانوادگي شكوفا مي گردد و آيين اسلام حقوقي براي اعضاي آن بوجود مي آورد كه با مراعات و اجراي آن، صفا و صميميت چون چشمه اي جوشان در خانواده جاري مي گردد.در حضور مناسبات اخلاقي و روابط بين اعضاي خانواده حضرت امام رضا(ع) يك اصل كلّي، جالب و داراي پيامي روان شناختي را مطرح مي فرمايند: «اجْعلْ مُعاشرَ تَكَ مَعَ الصغيرو الكبير؛(15) يعني برخورد خود را با افراد كوچك و بزرگ زيبا و نيكو گردان» كه اين اصل در حُسن معاشرت و بهبودي آن تأثيري فراوان دارد، اين سخن مي تواند برگرفته از فرمايش رسول اكرم (ص) باشد كه مي فرمايند: «خيركم خيركم لاهله و انا خيركم لاهلي :(16) بهترين شما كسي است كه براي اهل خانه اش نيكو باشد و من نيكوترين شما براي خانواده ام هستم. مرد خانه حقّ ندارد به هر دليلي ارتباط با همسر خويش را بيش از چهار ماه ترك نمايد فكر اين كه زن به ترك آن راضي باشد يا اينكه براي مرد مسافرت واجبي و لازمي چون حج و كسب معاش پيش آيد، اين كه چنين آميزشي حاوي خسراني غير قابل جبران باشد. گروهي به محضر حضرت امام رضا(ع) آمدند و عرض كردند: اي پسر رسول خدا(ص) مردي زني جوان دارد و چون مصيبتي متوجه اش گرديده، مدت چند ماه و بلكه يك سال است كه ارتباط با همسر خويش را ترك كرده است البته اين كار به دليل اذيت، آزار و انتقام نبوده بلكه به علت اندوه و افسردگي خاطر از اين معاشرت اجتناب كرده است. آيا با اين عمل عصيان و ترك گناهي مرتكب شده است. امام فرمودند: بلي، ترك اين ارتباط بيش از چهار ماه گناه دارد.(17)
ابراز محبت و ايجاد مودت
----------------------------
اصل محبت را خداوند در قلب زن و شوهر قرار مي دهد و بر آنان است كه اين نعمت باطني و حالت قلبي را كه موجب آرامش زندگي و صفا و پاكي است بوسيله جانبداري از هم، گذشت و فداكاري، خوش اخلاقي، توقع در اندازه و ظرفيت لازم، حفظ شئون و شخصيت طرفين و اجتناب از بگو مگوهاي بيهوده حفظ كنند و از عواملي كه به محبت و عاطفه خلل وارد مي نمايد بپرهيزند زيرا تبديل اين عاطفه و شوق به كينه و نفرت و بغض در صورتي كه ملاك شرعي و عقلي در كار نباشد مبدل نمودن نعمت به نقمت و بلاست و خود نوعي ناسپاسي به شمار مي آيد البته به فرمايش حضرت امام رضا(ع) دل ها را رغبت و نفرت و نشاط و سستي مي باشد، هنگامي كه دل ميل و اقبال مي كند بينش و ادراك دارد و زماني كه بي ميل است افسرده و ناتوان مي باشد از اين روي هنگامي كه درون با نشاط توأم مي باشد بايد دل ها را بكار گرفت و زماني كه حالت سستي و رخوت دارد بايد آن را رها كرد تا توان و آرامش خود را بازيابد.(18)
زن و شوهر در روابط عاطفي با يكديگر بايد اين بيان گُهربار امام رضا(ع) را در نظر گيرند كه مي فرمايند: اگر مؤمني خشمگين شود عصبانيت، وي را از طريق حق بيرون نمي برد و اگر شادماني يابد اين خرسندي وي را دچار باطل نمي سازد و چون به اقتداري مي رسد بيشتر از آنچه حق دارد، نمي گيرد.(19) حضرت امام رضا(ع) در سيره ي عملي خويش در جهت تقويت عواطف و تكريم شخصيت حاضران در خانه و در جمع معاشرين اين گونه بودند. ابراهيم بن عباس مي گويد: هرگز شخصيتي برتر از امام رضا(ع) نديدم، هرگز پاي خويش را در مقابل همنشين خويش دراز نمي نمود و پيش از او تكيه نمي داد. به خدمتگزاران دشنام نمي گفت، صدايش به خنده بلند نمي شد و همواره با غلامان و زيردستان خود كنار سفره ي غذا مي نشست.(20) حضرت امام رضا(ع) اعتقاد داشتند: اگر نسبت به كسي محبتي داريد آن را آشكار كنيد زيرا اظهار دوستي نيمي از خردمندي به شمار مي آيد بنابراين زن و شوهر بايد عواطف خود را در خصوص يكديگر علني سازند و در اين مورد از خجالت و شرمساري پرهيز كنند.(21) يكي از اموري كه بر رونق و صفاي خانه مي افرايد تلاوت قرآن مي باشد. حضرت علي بن موسي الرضا(ع) فرموده اند: در خانه هايتان برنامه اي براي تلاوت قرآن كريم ترتيب دهيد به درستي هرگاه در منزلي قرآن خوانده شود امور اهلش سهل و آسان مي گردد و خير و بركتش بسيارشده و در غير اين صورت اهل خانه در تنگناي فكري و رواني و اقتصادي قرار مي گيرند.(22)
بر اين اساس عوامل معنوي و روي آوردن به سنت هاي مذهبي مي تواند روابط عاطفي و فضاي روان شناختي خانواده را تحت تأثير قرار دهد. در مواقعي حتي ابراز عواطف هم برقرار است ولي گويا احساس آرامش از خانه رخت بربسته است و اين بدان دليل مي باشد كه اهل خانه از ذكر خداوند اعراض نموده اند چرا كه قرآن مي فرمايد: «وَ مَنْ اعْرَضَ عَنْ ذكري فانَّ لَهُ معيشة ضنكا.»(23)
از تأكيد اسلام بر آرامش و مودت و رحمت كه خصلت و خويي است كه در زندگي خانواده كسي جاري است چنين بر مي آيد كه در مفهوم ارزشي اين آيين نوع و شكل فضايي كه زوجين مي خواهند در پرتو آن زندگي نوين خود را آغاز كنند، نمايان مي گردد و چنين نيست كه شخص بخواهد از طريق آن صرفاً منفعت طلبي شخصي و طمع ورزي نسبت به ديگران را پي گيرد و نيز اين گونه نمي باشد كه هوي و هوس و اميال نفساني در آن برانگيخته شود تا بتوان از آنها به عنوان شالوده ساختمان اين زندگي استفاده نمود بلكه فضايي است كه در آن بر انسانيت و فضيلت تأكيد مي گردد، روابط از سرچشمه اي عالي و پاكيزه متأثرند كه در آن هر دو طرف در زندگي مشترك به عاطفه و محبت وابسته اند.عطوفتي كه يك احساس ناگهاني و زودگذر نبوده و بر ارزش هاي والا و خردهاي مقدس استوار است زيرا عواطف ناگهاني و هيجاني در برابر اميال و هواهاي متضاد تاب مقاومت ندارد و به سرعت رنگ مي بازد.
مسؤوليت پذيري و عواطف
-----------------------------
از ديدگاه فرهنگ اسلامي چنين استنباط مي گردد كه گرايش براي تشكيل خانواده از احساس ژرف متأثر گرديده است. نيازمندي روح و روان و احتياج عاطفي در يك چهارچوب معنوي رشد دهنده آدمي را وادار مي كند تا درفرصتي مناسب به اين مسئله جامه ي عمل بپوشاند. هدف از تشكيل خانواده در اسلام همان دستيابي به اطمينان روحي است تا انسان پس از رسيدن به اين مرحله احساس نمايد به خويشتن اصل خويش نائل گرديده است و به اعتبار اين كه رحمت و مودت شالوده و پايه ي روابط در نظام آفرينش مي باشد شخصيت انسان در اين برنامه تكامل مي يابد. اسلام از مرد مي خواهد سرآغاز بنيان نهادن خانواده را با مسؤوليت پذيري معنوي و عملي توأم نمايد و نه صرفاً براي اشباع سيري ناپذيري غرائز انساني. رحمت ملهم از سرشت ارتباطات همسران است و زوجين را وادار مي كند با توجه به ظرفيت خانوادگي، روحي و اجتماعي يكديگر را درك كنند و مسؤوليت هاي خود را پذيرا باشند. پس با يكديگر به صورت صميمي زندگي كنند و در اين فضا از تنگ نظري و خود خواهي، كه زندگي خانوادگي را متلاشي مي سازد، دوري خواهند جست. زيرا آنگاه كه محبت و عاطفه وارد زندگي مي گردد فرد محوري و خودنگري را دگرگون مي كند. انساني كه از لاك خود بيرون آمده است به رغم تأثيرپذيري در شكل گيري و ساختار شخصيت از محيط هاي گوناگون و شرايط متفاوت، بر سخني كه بر زبان مي آورد، گامي كه بر مي دارد، كاري كه انجام مي دهد مراقبت دارد و در واقع رحمت را صرفاً در انديشه و احساس پاكيزه مجسّم نمي نمايد بلكه آن را در زندگي عملي تحقق مي بخشد. پس با اين وصف هر كدام از زن و شوهر به دردها و مشكلات و گرفتاري هاي يكديگر توجه دارند و خطاها و نارسايي ها را با مدارا، وفق و حكمت اصلاح مي كنند تا مبادا به جاي سازندگي، ويرانگري حاصل گردد.
اگر اين گونه عمل گردد زندگي اعضاي خانواده به آرامشي راستين مبدّل خواهد گشت، آرامشي كه زندگي دروني و بيروني همه ي افراد خانواده را در بر مي گيرد و به صورتي خواهند زيست كه روح و عقل و عواطف آنان به دور از نزاع ها و جدالها بيجا مي باشد. اين مودت از نعمت هاي الهي است و بايد قدردان آن بود و در زندگي مشترك از آن بهره گرفت و بركاتش را بكار بايد بست. در غير اين صورت امكان دارد بر اثر ناسپاسي اين هديه ي معنوي و عطيه الهي، آن را از دست بدهيم چنانچه حضرت امام رضا(ع) فرموده اند: «احْسنوا جوار النّعم فانّها وَحشيّة مانأت عن قوم فعادتْ اليهم»(24) يعني نعمت هاي الهي را كه در اختيارتان است گرامي بداريد چرا كه آنها گريزان مي باشند. از هر كه كناره گيرند ديگر بازگشتي برايشان نمي باشد. حضرت امام رضا(ع) در بياني ديگر زندگي توأم با آرامش را اين گونه معرفي كرده اند: «العيْشُ الِسّعةُ في المنازل و الفضل في الخدم و كثْرة المُحبين؛(25) منزل وسيع، همكاران و خدمتگزاران افزون و دوستداران فراوان (كثرت اهل محبت و مودت).»
گشايش براي اهل خانه
--------------------------
تأمين معاش حلال و فراهم بودن امكانات زندگي براي اهل خانه در ايجاد آرامش و افزايش صميميت دخالت مهمي دارد، امام علي بن موسي الرضا(ع) فرموده اند: «من اصْبَحَ مُعافي في بَدَنه مخلّي في سربه و عندهُ قُوُت يومه فكانّما خيّرتْ له الدنيا؛(26) هر كس صبح كند در حالي كه تنش سالم و خاطرش آسوده و معاشش تأمين باشد از مواهب يك زندگي مطلوب و آرام برخوردار است.»
تلاش در جهت فراهم آوردن تسهيلات براي خانواده در درجه اي از اهميت است كه حضرت امام رضا (ع) فرموده اند:كسي كه در پي بدست آوردن درآمدي براي تأمين معاش عائله اش باشد بهتر از مجاهدان در راه خداست.(27)
حكمت اين تأكيد آن است كه اهتمام و تكاپو در اين خصوص اثري مهم در پيوند عاطفي اعضاي خانواده دارد و روابط محبت آميزافراد خانه را تحكيم و قوت مي بخشد. حضرت امام رضا(ع) در روايتي ديگر از پيروان خود مي خواهد براي ايجاد گشايش در زندگي و رفاه اهل خانه بكوشند: «صاحبُ النّعمةِ يَجِبُ انْ يُوَسّع علي عيالهِ؛(28) (افرادي كه از نعمتي برخوردارند بايد بر زن و فرزند خود گشايش دهند)».
اصولاً در فرهنگ اهل بيت (ع) يكي از نشانه هاي سعادت انسان اين است كه فرد بتواند به وضع خانواده خود رسيدگي كند، در اين باره نيز هشتمين ستاره ي درخشان آسمان امامت چنين گوهر افشاني كرده اند: «يَنْبَغي لِلّرُجل انْ يُوَسّع علي عيالهِ لئلا يتّمنو موْته؛(29) يعني شايسته است مرد بر اهل خانه (از لحاظ مخارج زندگي) سخت گيري نكند تا اين كه آنان مرگ او را از خداوند درخواست كنند. اهميت تلاش براي امور رفاهي خانواده موجب نمي شود كه آدمي از اعتدال، قناعت و كسب رزق حلال دوري گزيند. حضرت امام رضا(ع) در اين باره تأكيد نموده اند: حقيقت ايمان بنده كامل نمي گردد تا اين كه سه خصلت را دارا باشد. بصيرت در دين، اعتدال و ميانه روي در امور زندگي و خانواده و بردباري در سختي ها و مصائب.(30) همچنين آن فروغ امامت فرموده اند: «منْ رضِيَ عَنِ الله تعالي بالقليل مِن الرزق رضي اللّه منه بالقليل من العمل؛(31) هر كس به روزي اندكي كه خدا به او مي دهد راضي باشد پروردگار همان عمل اندك را از وي مي پذيرد و در خصوص رضايت داشتن بر رزق حلال مي فرمايد:هر كس به روزي حلال امّا كم خشنود باشد رنجش كمتر و خاندانش در آسايش و آرامش زندگي مي كنند و خداوند عيوب دنيا و كيفيت رفع آنها را به او مي آموزد و وي را با سلامتي در بهشت مستقر مي سازد.(32)
پي نوشت ها:ـــــــــــــــــــــــ
33. سوره روم، آيه 12.
34. وسايل الشيعه، شيخ حرّ عاملي، ج 14، ص52.
35. مكارم الاخلاق، طبرسي، ص 196.
36. بحارالانوار، ج 79، ص 142.
37. وسايل الشيعه، ج 17، ص 81.
38. ازدواج در اسلام، آية الله مشكيني، ص 112.
39. سوره نبأ ،آيه 10.
40. مستدرك الوسايل،باب نكاح، فصل 31.
41. صحيفة الرضا، ص 402.
42. بحارالانوار، ج 100، ص 351.
43. مكارم الاخلاق، ص 489.
44. ميزان الحكمه، ج 10، ص 95.
45. بحار الانوار، ج 100، ص 249.
46. وسايل الشيعه، ج 14، ص 22.
47. صحيفة الرضا، ص 400.
48. جامع السعادات، ج 2، ص 139.
49. شيوه همسرداري، علامه سيد محمد حسين فضل الله، ترجمه لطيف راشدي، ص111.
50. تحليلي از زندگي امام رضا(ع)، محمد جواد فضل الله، ترجمه سيد محمد صادق عارف، ص 230.
51. همان، ص 236.
52. كشف الغمه، علي بن عيسي اربلي، ج 2، ص 274.
53. اعيان الشيعه، سيد محسن امين، ج 4، بخش دوم، ص 19.
54. دُرّة البيضاء، ص 22ـ21.
55. سوره طه، آيه 122.
56. صحيفة الرضا، ص 402.
57. كافي، ج 6، ص 526.
58. دُرَرُ الكلام منْ اقوال الامام علي بن موسي الرضا(ع)، ص 81.
59. تحليلي از زندگي امام رضا(ع)، ص 231.
60. صحيفة الرضا، ص 403.
61. جامع السعادات، ج 2، ص 14.
62. صحيفة الرضا، ص 381.
63. دُرَرُ الكلام...، ص 73.
64. صحيفة الرضا، ص 401.
منبع: ماهنامه پاسدار اسلام - شماره 300
