پل تاريخي سردار در محور جنوب غربي حومه شهر زنجان روي رودخانه زنجانرود
واقع شده و به سال 1333 هجري قمري توسط ذوالفقارخان اسعدالدوله پسر حسين
قلي خان نظام‌العداله ساخته شده است.
ذوالفقارخان اسعدالدوله از متمكنين و متنفذين ولايت خمسه در عهد قاجار بوده كه سركردگي برخي از افواج اين ناحيه نيز به وي واگذار شد و به روايتي ديگر در دوره قاجار توسط "حاجيه خانم قمرتاج " نامي ساخته شده است.
پل سردار در ميان پلهاي سه گانه‌اي كه روي زنجانرود ساخته شده تنها پلي‌ست كه داراي تزئينات معقلي زيبا در حاشيه طاق‌ها و چشمه طاق‌ها است، اين پل در گذشته به دليل نزديكي آن به دروازه جنوبي شهر به پل دروازه قلتوق نيز معروف بوده است.
تاريخ ساخت بناي پل سردار روي بدنه داخلي بزرگ‌ترين طاق و در داخل قاب آجر چيني شده زيبا كه ذكر مقدس ياعلي به صورت قرينه آن را دربر گرفته نقش شده است.
درازاي پل حدود 5/79 متر و ارتفاع آن در بالاترين نقطه از سطح بستر رودخانه حدود 12 متر و عرض آن حدود 6/4 متر است؛ پل داراي سه دهانه با طاق‌هاي جناغي‌ست كه دهانه مياني از دهانه‌هاي ديگر بزرگ‌تر است.
روي پايه‌هاي پل نيز دو دهانه با قوس تزئيني تعبيه شده است و پايه‌هاي پل به عرض شش متر از سنگ‌هاي تراشيده ساخته شده و از كف رودخانه حدود دو متر ارتفاع دارد.
پايه‌ها در هر دو داراي آب‌بر هستند و آب‌برهاي جانب بالادست به صورت چند ضلعي و آب‌برهاي پايين دست به طرز نيم دايره شكل گرفته‌اند كه دهانه اصلي و بزرگ پل 60/11 متر عرض و حدود 5/8 متر از سطح آب ارتفاع دارد و دهانه‌هاي كوچك‌تر نيز 50/5 متر عرض و 10/5 متر از سطح آب ارتفاع دارد.
در اين پل براي سبك كردن بنا، كاهش بار اضافي و صرفه‌جويي در مصالح ساختماني، علاوه بر ايجاد دو طاق تزييني كه به صورت پلهاي رو به بالا بر دامنه‌شان افزوده مي‌شود تا به طاقي گرد در يك قاب گوشه‌دار مي‌رسند، در اطراف طاق و هسته پل، فضاهاي توخالي زيادي ايجاد كرده‌اند.
نكته قابل توجه در ساختمان اين پل، دو فضاي طاقداري است كه در پايه‌هاي متكي به كناره‌هاي رودخانه همانند دهانه‌هاي كوچك‌تر پل ايجاد شده است و اين دهانه‌ها امروزه از هر دو جهت پوشيده است و دقيقا مشخص نيست كه آيا براي سبك‌تركردن پايه‌هاي پل ايجاد شده يا دهانه‌هايي بوده كه بعدها براي بالا بردن استحكام پايه‌ها مسدود شده است.
در طاق‌ها و بدنه بنا نيز آجرهايي به ابعاد پنج در 25 در 25 سانتيمتر به كار رفته است كه سطح گذرگاه پل براي ارتفاع زياد دهانه مياني، از وسط به دو طرف داراي شيب نسبتا تندي است.
با توجه به بقاياي موجود به نظر مي‌رسد كه بستر رودخانه در محل برپايي پل سنگ‌فرشي داشته كه اين امر مانع از شسته شدن شالوده پل و بستر رودخانه در زير پايه‌ها، توسط جريان رودخانه مي‌شده است.
از ديگر نكات قابل توجه پل سردار تزيينات كاشي و آجري نماي شرقي آن است كه در پلهاي ديگر كمتر مشاهده مي‌شود و در ضلع شرقي پل تزييناتي با كاشي بر بالاي دهليزها و نوارهايي از كاشي در اطراف دهانه‌هاي پل وجود دارد كه نوار دهانه وسطي، يك نوار 25 سانتي متري از كاشي و آجر لعاب‌دار است و نوار دهانه‌هاي جانبي، يك رديف پنج سانتيمتري از كاشي به رنگ آبي است. در ضلع جنوبي دهانه وسطي، در يك كادر مستطيل شكل، كتيبه‌اي از آجر برجسته وجود دارد كه در دو طرف آن، تاريخ 1333 و عبارت "ياعلي " به خط كوفي نوشته شده است. ادامه مطلب
ذوالفقارخان اسعدالدوله از متمكنين و متنفذين ولايت خمسه در عهد قاجار بوده كه سركردگي برخي از افواج اين ناحيه نيز به وي واگذار شد و به روايتي ديگر در دوره قاجار توسط "حاجيه خانم قمرتاج " نامي ساخته شده است.
پل سردار در ميان پلهاي سه گانه‌اي كه روي زنجانرود ساخته شده تنها پلي‌ست كه داراي تزئينات معقلي زيبا در حاشيه طاق‌ها و چشمه طاق‌ها است، اين پل در گذشته به دليل نزديكي آن به دروازه جنوبي شهر به پل دروازه قلتوق نيز معروف بوده است.
تاريخ ساخت بناي پل سردار روي بدنه داخلي بزرگ‌ترين طاق و در داخل قاب آجر چيني شده زيبا كه ذكر مقدس ياعلي به صورت قرينه آن را دربر گرفته نقش شده است.
درازاي پل حدود 5/79 متر و ارتفاع آن در بالاترين نقطه از سطح بستر رودخانه حدود 12 متر و عرض آن حدود 6/4 متر است؛ پل داراي سه دهانه با طاق‌هاي جناغي‌ست كه دهانه مياني از دهانه‌هاي ديگر بزرگ‌تر است.
روي پايه‌هاي پل نيز دو دهانه با قوس تزئيني تعبيه شده است و پايه‌هاي پل به عرض شش متر از سنگ‌هاي تراشيده ساخته شده و از كف رودخانه حدود دو متر ارتفاع دارد.
پايه‌ها در هر دو داراي آب‌بر هستند و آب‌برهاي جانب بالادست به صورت چند ضلعي و آب‌برهاي پايين دست به طرز نيم دايره شكل گرفته‌اند كه دهانه اصلي و بزرگ پل 60/11 متر عرض و حدود 5/8 متر از سطح آب ارتفاع دارد و دهانه‌هاي كوچك‌تر نيز 50/5 متر عرض و 10/5 متر از سطح آب ارتفاع دارد.
در اين پل براي سبك كردن بنا، كاهش بار اضافي و صرفه‌جويي در مصالح ساختماني، علاوه بر ايجاد دو طاق تزييني كه به صورت پلهاي رو به بالا بر دامنه‌شان افزوده مي‌شود تا به طاقي گرد در يك قاب گوشه‌دار مي‌رسند، در اطراف طاق و هسته پل، فضاهاي توخالي زيادي ايجاد كرده‌اند.
نكته قابل توجه در ساختمان اين پل، دو فضاي طاقداري است كه در پايه‌هاي متكي به كناره‌هاي رودخانه همانند دهانه‌هاي كوچك‌تر پل ايجاد شده است و اين دهانه‌ها امروزه از هر دو جهت پوشيده است و دقيقا مشخص نيست كه آيا براي سبك‌تركردن پايه‌هاي پل ايجاد شده يا دهانه‌هايي بوده كه بعدها براي بالا بردن استحكام پايه‌ها مسدود شده است.
در طاق‌ها و بدنه بنا نيز آجرهايي به ابعاد پنج در 25 در 25 سانتيمتر به كار رفته است كه سطح گذرگاه پل براي ارتفاع زياد دهانه مياني، از وسط به دو طرف داراي شيب نسبتا تندي است.
با توجه به بقاياي موجود به نظر مي‌رسد كه بستر رودخانه در محل برپايي پل سنگ‌فرشي داشته كه اين امر مانع از شسته شدن شالوده پل و بستر رودخانه در زير پايه‌ها، توسط جريان رودخانه مي‌شده است.
از ديگر نكات قابل توجه پل سردار تزيينات كاشي و آجري نماي شرقي آن است كه در پلهاي ديگر كمتر مشاهده مي‌شود و در ضلع شرقي پل تزييناتي با كاشي بر بالاي دهليزها و نوارهايي از كاشي در اطراف دهانه‌هاي پل وجود دارد كه نوار دهانه وسطي، يك نوار 25 سانتي متري از كاشي و آجر لعاب‌دار است و نوار دهانه‌هاي جانبي، يك رديف پنج سانتيمتري از كاشي به رنگ آبي است. در ضلع جنوبي دهانه وسطي، در يك كادر مستطيل شكل، كتيبه‌اي از آجر برجسته وجود دارد كه در دو طرف آن، تاريخ 1333 و عبارت "ياعلي " به خط كوفي نوشته شده است.
