یکی از مهم‌ترین پرسش‌های مطرح بعد از وقوع فجایعی مانند زلزله و سونامی این است که عملیات بازسازی باید از چه جاهایی آغاز شود؟ چه کارهایی اولویت بالاتری دارند و چه کارهایی را می‌توان به تاخیر انداخت؟
ابوالفضل کریمی: بعد از وقوع فاجعه زلزله و سونامی جمعه 20 اسفند در ژاپن که به کشته شدن هزاران نفر و بی‌خانمان شدن نیم میلیون نفر انجامید و چند شهر به طور کامل از روی نقشه این کشور حذف شد، چند سوال به ذهن انسان می‌آید. از کجا باید شروع به پاکسازی خرابی‌ها و ساختن دوباره خانه‌ها و اجتماع کرد؟
کاتلین تیرنی مدیر مرکز خطرات طبیعی در دانشگاه بلدر در کلورادو در این باره گفت:« ما تاکنون تحقیقات تجربی کمی در مورد مراحل بازسازی و بازگشت از بحران انجام داده‌ایم.» اما از سوی دیگر تیرنی که در حال مطالعه ترمیم فاجعه در هائیتی است معتقد است این حادثه می‌تواند برخی از قوانین را در این مواقع تبیین کند.
جستجو و نجات
تیرنی در این باره به نیوساینتیست می‌گوید:« قبل از هرچیزی، مهم‌ترین کار جستجو و پیدا کردن نجات یافتگان و بیرون کشیدن اجساد از زیر خاک است. در حال حاضر ژاپنی‌ها سرگرم فراهم کردن غذا و سرپناه برای افراد بی‌خانمان و همچنین بیرون کشیدن اجساد از زیر خاک هستند.»
اما ژاپن باید به زودی وارد فاز بازسازی شود. به گفته تیرنی این کشور در حال گذار از مرحله پاسخ به بازسازی است، اما به دلیل بحران هسته‌ای و ادامه پیدا کردن پس لرزه‌ها، این مرحله با پیچیدگی‌هایی همراه شده است.
برای کمک به پیشرفت کار، اولویت اول باید پاک کردن کوه‌هایی از آوار، ساختمان‌های تخریب شده و کشتی‌ها، اتومبیل‌ها و هواپیماهایی باشد که بر اثر سونامی روی هم تلمبار شده‌اند. سپس تا آنجا که ممکن است باید خیابان‌ها و جاده‌ها را باز کرد.
تیرنی در این باره گفت: «باز کردن راه‌ها یکی از اصلی‌ترین اولویت‌هاست. با به راه انداختن سیستم حمل و نقل، می‌توان دیگر تدارکات را نیز بهتر مدیریت کرد. البته این روند در شمال ژاپن در حال پیشرفت است و جاده‌ها، فرودگاه‌ها و بندرها یکی پس از دیگری در حال بازگشایی هستند.»
بررسی امنیت ساختمان‌ها
یکی دیگر از اولویت‌های کلیدی در ژاپن سونامی زده، این است که کارشناسان امنیت تمام ساختمان‌ها را بررسی کرده و مشخص کنند که کدام یک قابل سکونت هستند و کدام یک به دلیل شرایط ناپایدارشان باید تخریب شوند. ساختمان‌هایی که هنوز پایداری سابق خود را دارند، می‌توانند مکان‌های ارزشمندی برای ذخیره‌سازی مواد، منابع و سرپناه برای بازماندگان باشند.
وصل کردن آب و برق
بعد از آن‌که راه‌ها باز شد و زباله‌ها تا حد ممکن پاکسازی گردید، اولویت بعدی باید وصل کردن دوباره برق باشد. تیرنی در این باره گفت: «انرژی برق اهمیت بسیار بالایی دارد. اما باز گرداندن آن در ژاپن وظیفه بسیار دشواری خواهد بود. وصل کردن دوباره آب نیز اهمیت بالایی دارد. البته نیاز به گاز هم کاملا احساس می‌شود، اما تمام این کارها به دلیل آسیب ناشی از پس لرزه‌ها با دشواری‌های زیادی روبه‌رو می‌شود.»
ساماندهی آوارگان
شاید لازم باشد که در حال بازسازی شهر، بازماندگان را به مکان دیگر منتقل کرد. بعد از زلزله کوبه در سال 2005 / 1384، یک سوم جمعیت محلی مجبور شدند به پناهگاه‌های موقتی نقل مکان کنند. بسیاری دیگر هم مجبور شدند برای مدت 5 سال در آنجا باقی بمانند.
طرح‌ریزی برای بازسازی‌ها
همچنین باید تصمیماتی در مورد مکانی که این بازسازی‌ها صورت بگیرد گرفته شود. از سوی دیگر باید در مورد بعضی تصمیم‌ها تجدید نظر شود. برای مثال، آیا منطقی است که یک سد دریایی را دوباره بازسازی کرد و مردم را به بازگشت به مناطقی تشویق کرد که در معرض طوفان‌ها و سونامی‌هاست قرار دارند.
حق تصرف زمین هم تا حدی می‌تواند کار بازسازی را با مشکل روبه‌رو کند. اما تیرنی معتقد است که بازسازی دوباره ساختمان‌ها می‌تواند شانس دوباره‌ای برای یادگیری درس‌ها و اتخاذ تصمیم‌های درست برای ساخت و ساز، بهتر از قبل بدهد. فجایع در اصل پنجره‌ای رو به فرصت‌های جدید هستند.
اما تیرنی هشدار می‌دهد، با وجود قدرت اقتصادی ژاپن، بازسازی دوباره تمام این تخریب‌ها می‌تواند خیلی به طول بیانجامد. وظایفی مانند جابه‌جایی کشتی‌هایی که توسط سونامی به داخل جزیره کشیده شدند، بسیار طاقت‌فرسا خواهند بود.
یک سال بعد از فاجعه گردباد کاترینا در نیوارلئان در سال 2005 شما هنوز هم می‌توانستید قایقی را در بالای سقف یک خانه مشاهده کنید، یا مردمی را ببینید که تا چند ماه بعد از این فاجعه در خودروهای رها شده زندگی می‌کردند.
هماهنگی کمک‌های بین‌المللی
با وجود آن‌که ژاپن خودش برنامه‌های نجات، بازیابی و بازسازی را هماهنگ خواهد کرد، کمک‌های اضافی نیز در حال رسیدن از طرف جوامع بین‌المللی به این کشور هستند. هفته گذشته تیم ارزیابی و هماهنگی سازمان ملل وارد این کشور شدند تا چگونگی مدیریت خدمات و کالاهای بین‌المللی را مشخص کند.
برنامه غذای جهانی سازمان ملل نیز در همین حال، نزدیک به 60 هزار پتو به منطقه‌ای که 23 هزار نفر هنوز اسکان داده نشده‌اند ارسال کرده است. هفته گذشته اتحادیه ارتباطات بین‌المللی تجهیزات اضطراری مانند تلفن‌های ماهواره‌ای و پایانه‌های شبکه‌های پهن باند را به منطقه ارسال کرد تا به روند جستجو و نجات سرعت ببخشد.
