خوش آمدید

قیام سرخ سید الشهداء ـ علیه السلام ـ سرچشمه خیرات و برکات فراوانی در طول تاریخ برای بشریت و به ویژه مسلمانان و شیعیان بوده است. این برکات پس از این نیز ادامه خواهد داشت. قیامی که بزرگ ترین مانع، بر سر راه ستمگران و ظالمان بوده و خواب راحت را از چشمان آنان ربوده است.

ظلم ستیزی حسین بن علی ـ علیه السلام ـ امری نیست که بتوان آن را انکار کرد یا مخفی نگاه داشت. آنچه بیش از همه باعث شده فرمانروایان ستمگر همواره از پی گیری و سرمشق گیری مردمان از راه آن حضرت در هراس باشند، همین ظلم ستیزی می باشد که پیام اصلی حرکت اصلاح طلبی حسین ـ علیه السلام ـ بوده است.

در این میان، آشنایی با قیام امام حسین ـ علیه السلام ـ و شناخت هر چه بیشتر ابعاد آن، ما را در بهره گیری بیشتر و بهتر از آن حرکت نورانی یاری می نماید و راه آن حضرت را روشن تر و پُر رهروتر می سازد. جای بسی شکر و سپاس است که در این موضوع، تاکنون آثار کوچک و بزرگ فراوانی از نویسندگان و اندیشمندان بر جای مانده است و تلاش در راه گسترش معرفت و شناخت تمامی زوایا و جوانب قیام عاشورا همچنان ادامه دارد؛ و صد البته این مسئله، هنوز بررسی و مداقه بیشتری را می طلبد؛ چرا که نیاز امروز جوامع بشری به آشنایی با تفکر سیدالشهدا ـ علیه السلام ـ و راهی که او برای آن از همه چیز خود گذشت بیش از هر زمان دیگری احساس می شود.

از راههای شناخت بهتر حرکت اصلاحی امام حسین ـ علیه السلام ـ بررسی مراحل حرکت آن حضرت از آغاز تا پایان است. این نوع تقسیم بندی، مصلحان و ظلم ستیزان را یاری می کند تا در حرکتهای اصلاحی و ظلم ستیزانه خود، درس بهتری از قیام سیدالشهداء ـ علیه السلام ـ بگیرند و البته از این رهگذر، پاسخ برخی شبهات نیز روشن خواهد شد.

بررسی دقیق وقایعی که از زمان مرگ معاویه رخ داد و نیز دقت در چگونگی عملکرد حسین ـ علیه السلام ـ و سخنان آن حضرت و زمینه سازیهایی که برای برپایی حرکتی اصلاح طلبانه و بدعت زدایانه انجام داد، ما را به این نتیجه رهنمون می سازد که قیام امام حسین ـ علیه السلام ـ را می توان به سه مرحله تقسیم کرد:

ـ اعلام مخالفت با حکومت یزید؛

ـ ارشاد عمومی؛

ـ قیام مسلحانه.

الف. نه نفر از شهدای کربلا ازفرزندان علی علیه السلام بودند

1. حسین بن علی علیهماالسلام ، سید وسالار شهیدان کربلا؛

2. عبد اللّه بن علی که مادرشفاطمه ام البنین است و هنگام شهادتامیرمؤمنان علیه السلام کودکی شش ماهه بودهاست. او توسط هانی بن ثبیت بهشهادت رسید؛

3. عثمان بن علی که او هم مادرشفاطمه ام البین است که در کربلا 21ساله (و یا 23 ساله) بوده که توسطخولی بن یزید به شهادت رسید؛

4. جعفر بن علی که هنگامشهادت پدرش دو ساله بود. او بابرادرش امام حسن علیه السلام دوازده سال و بابرادر دیگرش امام حسین علیه السلام بیست ویک سال زندگی کرد و سرانجام درکربلا توسط خولی بن یزید و بنابرقولی توسط هانی بن ثبیت به شهادترسید؛

5. ابوبکر بن علی، مادرش لیلیدختر مسعود بن خالد بود که توسطمردی از قبیله همدان کشته شد؛

6. محمد بن علی، او محمد اصغراست که مادرش امّ ولد می باشد وبرخی مادرش را اسماء بنت عمیسدانسته اند. او توسط مردی از قبیله بنیابان به شهادت رسید؛

7. عباس الاصغر، بعضی احتمالداده اند که از فرزندان امیرمؤمنان دونفر به نام عباس بوده اند؛ یکی عباسالاکبر که همان قمر بنی هاشم است ودیگری عباس الاصغر. مادرش«صهباء» ثعلبیّه است و در شب عاشورابه شهادت رسید؛

8. عباس بن علی علیهماالسلام او در سال26 هجری متولد شد. مادرش فاطمهام البنین دختر خرام بن خالد است.دستان مبارکش توسط نوفل ارزق قطعشد و با ضربتی که بر فرق مبارکشزدند به شهادت رسید؛

9. محمد بن عباس بن علی. ابنشهرآشوب در میان شهدای کربلا، ازمحمد بن عباس بن علی بن ابیطاب نامبرده است.

ب. تعداد شهدای اهل بیت علیهم السلام

در این امر که شهدایاهل بیت علیهم السلام و بنی هاشم در کربلا چندنفر بوده اند، بین مورّخین اختلافاست:

1. 13 نفر که مسعودی در مروجالذهب ذکر کرده است؛

2. 14 نفر که خوارزمی قائل به آناست؛

3. 17 نفر که حضرت صادق علیه السلام ،محمّد حنفیّه، زیارت ناحیه مقدّسه وشیخ مفید این قول را تأیید نموده اند؛

4. 16 نفر که حسن بصری آن راانتخاب نموده است؛

5. 15 نفر که مغیرة بن نوفل دراشعارش از آن نام برده است؛

6. 19 نفر؛

7. 20 نفر؛

8. 23 نفر؛

9. 27 نفر.

ج. زخمهای بدن امام حسین علیه السلام

روایت شده است که در پیراهنآن بزرگوار یک صد و چند نشانه از تیرو نیزه و شمشیر مشاهده شد. از امامصادق علیه السلام نقل شده است که بر بدن امامحسین علیه السلام جای سی و سه زخم نیزه وسی و چهار زخم شمشیر پیدا کردند.

د. ده نفر بر بدن امام حسین علیه السلام است تاختند

بعد از شهادت امام حسین علیه السلام عمر سعد فریاد زد: «مَنْ یَنْتَدِبُ لِلْحُسَیْنِ؛کیست که [داوطلب باشد تا] بر بدنحسین اسب بتازد؟» شمر از همهزودتر به این کار مبادرت ورزید و دهنفر دیگر نیز اجابت کردند که نامهایآنان از این قرار است:

1. اسحاق بن حویّه؛

2. اخنس بن مرثد؛

3. حکیم بن طفیل؛

4. عمرو بن صبیح؛

5. رجاء بن منقذ؛

6. سالم بن خیثمه جعفی؛

7. واحد بن ناعم؛

8. صالح بن وهب؛

9. هانی بن ثبیت؛

10. اسید بن مالک.

ه . صحابی ای که در حادثه کربلاشهید شدند

پنج نفر از یاران امام حسین علیه السلام جزو صحابی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله بودند کهدر کربلا و یا قبل از آن به شهادترسیدند:

1. انس بن الحرث کاهلی که همهتاریخ نگاران شهادت او را در کربلاذکر کرده اند؛

2. حبیب بن مظاهر اسدی که نامایشان هم معروف می باشد و ابن حجرذکر کرده است؛

3. مسلم بن عوسجه اسدی، کهمحمد بن سعد در «طبقات» از او نامبرده است؛

4. هانی بن عروه مرادی که درکوفه همراه مسلم بن عقیل به شهادترسید و بیش از هشتاد سال عمرداشت؛

5. عبد اللّه بن یقطر حِمیَری که سناو با سنّ امام حسین علیه السلام برابر [57 سال[بوده است.

او نیز قبل از امام حسین علیه السلام درکوفه به شهادت رسید.

و. یارانی که به شهادت نرسیدند

یازده تن از یاران امام حسین علیه السلام از دست ستمگران خونخوار نجاتیافتند:

1. امام زین العابدین علیه السلام ، که درکربلا بیمار بود. شمر خواست او را بهقتل برساند؛ امّا زینب علیهاالسلام او رامنصرف کرد؛ چنان که در مجلس ابنزیاد نیز ایشان را از مرگ نجات داد؛

2. امام محمد بن علی الباقر علیه السلام ،آن بزرگوار در کربلا حدود 4 سالداشت؛ (برخی از منابع سنّ ایشان رادو سال ذکر کرده اند.)

3. حسن بن الحسن که مجروحشد و او را به کوفه بردند و معالجهنمودند تا بهبودی یافت؛

4. عمر بن الحسن؛

5. زید بن الحسن؛

6. قاسم بن عبد اللّه بن جعفر طیّار؛

7. محمد بن عقیل؛

8. عقبة بن سمعان که غلامحضرت رباب بود؛

9. موقع بن ثمامه اسدی که تمامتیرهای خود را به سوی دشمن رهاکرد. آن گاه گروهی از قبیله او وی راامان دادند. بعد از حادثه کربلا، عبید اللّه بن زیاد او را به «زاره» تبعید نمود؛

10. مسلم بن ریاح، که با امامحسین علیه السلام بود و به آن حضرت خدمتمی کرد. بعد از شهادت امام حسین علیه السلام آزاد شد و برخی وقایع کربلا را نقلنمود؛

11. ضحّاک بن عبد اللّه .

ز. چهار نفر بعد از امام حسین علیه السلام به شهادت رسیدند

1. سوید بن ابی مطاع که بیهوششده بود و چون به هوش آمد و خبرشهادت امام حسین علیه السلام و فریاد کودکانآن حضرت را شنید، مقاتله کرد تاشهید شد؛

2. سعد بن الحرث؛

3. ابو الحتوف بن الحرث (برادرسعد) او و برادرش جزء سپاهیان عمربن سعد بودند، چون امام حسین علیه السلام شهید شد و فریاد اطفال آن حضرت راشنیدند، توبه کرده، شمشیر برداشتند وتا مرز شهادت جنگیدند؛

4. محمد بن ابی سعید بن عقیل کهچون امام حسین علیه السلام به روی زمین افتادو فریاد عیال و کودکان بلند شد،هراسان به درب خیمه آمد و در نهایتتوسط لقیط یا هانی به شهادت رسید.

ح. مردان اسیر از بنی هاشم

1. امام علی بن الحسین زینالعابدین علیه السلام ؛

2. امام محمد بن علی بنالحسین علیهم السلام ؛

3. حسن بن الحسن علیه السلام ؛

4. محمد الاصغر بن علی بنابی طالب؛

5. عمر و یا عمرو بن الحسن بنعلی بن ابی طالب؛

6. زید بن الحسن بن علی بنابی طالب؛

7. دو تن از فرزندان مسلم بنعقیل.

ط. زنان اسیر از بنی هاشم

1. حضرت زینب کبری علیهاالسلام ،دختر امیرمؤمنان علی علیه السلام ؛

2. ام کلثوم (زینب صغری)،دختر امیرمؤمنین علی علیه السلام ؛

3. فاطمه، دختر دیگرامیرالمؤمنین علیه السلام ؛

4. فاطمه، دختر امام حسین علیه السلام ؛

5. سکینه، دختر امام حسین علیه السلام ؛

6. رباب، دختر امرء القیس،همسر امام حسین علیه السلام ؛

7. رقیه، دختر چهار ساله امامحسین علیه السلام ؛

8. رقیّه، همسر مسلم بن عقیل؛

9. دختر مسلم بن عقیل؛

10. خوصاء مشهور به «ام الثقر»همسر عقیل و مادر جعفر بن عقیل کههمراه فرزندش به کربلا آمده بود؛

11. ام کلثوم صغری، دختر عبد اللّه بن جعفر؛

12. رمله، مادر قاسم فرزند امامحسن مجتبی؛

13. شهربانو، مادر طفلی که ازخیمه ها بیرون آمد و توسط هانی بنثبیت شهید شد. این شهربانو، غیر ازمادر امام سجّاد علیه السلام است؛

14. لیلی، دختر مسعود بن خالدتمیمی و مادر عبداللّه اصغر که در کربلاشهید شد. وی جزو همسرانامیرمؤمنان بوده است؛

15. فاطمه، دختر امام حسنمجتبی و مادر حضرت باقر علیه السلام کههمراه همسرش امام زین العابدین علیه السلام به کربلا آمده بود.

ی. زنان اسیر از غیر بنی هاشم

16. حُسنیّه، خدمتکار امام زینالعابدین7 که به همراه پسرش منحج بهکربلا آمد و سرانجام به شهادت رسید؛

17. همسر عبداللّه بن عمیر کلبیکه همراه شوهرش به کربلا آمده بود؛

18. فکیهه، مادر قارب بن عبداللّه بن اریقط که خادمه رباب بود. فرزندقارب نیز در کربلا به شهادت رسید؛

19. بحریّه، دختر مسعود خزرجی کههمراه شوهرش جنادة بن کعب و فرزندشعمرو به کربلا آمده بودند. پس از شهادتشوهر و فرزند به اسارت در آمد؛

20. کنیز مسلم بن عوسجه اسدیکه برخی او را امّ خلف، زوجه مسلمدانسته اند؛

21. فضّه خادمه که در برخی ازروایات حضور او در کربلا ذکر شدهاست.

الحمد للّه الذی جعل الحمد مصباحالذکره وسببا لمزید من فضله ودلیلاً علی آلائه وعظمته، ثم الصلاة والسلام علی حبیبه وخیرتهحافظ سره و مبلّغ رسالاته سیدنا و نبینا ابی القاسمالمصطفی محمد و علی آله الطیبین الطاهرینالمنتجبین لا سیما بقیة اللّه فی الارضین.

قال اللّه تبارک و تعالی: «یا أَیُّهَاالَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللّهَ وَکُونُوا مَعَ الصادِقِین»؛

حادثه عاشورا در ساعاتی محدوددر سرزمین تفتیده عراق و نبردینابرابر بین دو جبهه عزت و ذلت، دوجبهه کرامت و رذالت، دو جبهه ارزشو ضد ارزش برگزار شد. از آن حادثهزمانها و سالهای زیادی گذشته است.هر کس این حادثه کوتاه از نظر زمان؛اما بلند از نظر پیام، محدود در سرزمینکوچک؛ اما بزرگ و گسترده در همهعالم، از طریق خودش و برداشتخودش، به بررسی و تبیین آن پرداختهاست. بهترین راه شناخت اهداف امامحسین علیه السلام ، انگیزه ایشان و جریاناتیکه منجر به این واقعه خونین و ماندگارشد، کلمات خود امام حسین علیه السلام است.قبل از هر کس و هر جریانی می توانیمبا مراجعه به سخنان خود ابا عبداللّه علیه السلام تحلیل این قیام و تحلیل این حادثه رااز خود امام دریافت کنیم.

من اجازه می خواهم در اینمحضر شریف به 5 انگیزه مهم اباعبداللّه علیه السلام با ذکر 5 شاهد مثال ازکلمات امام حسین علیه السلام یا کلمات ائمّهمعصومین علیهم السلام بپردازم.

عاشورا، مکتبی است درس آموزو سرشار از آموزه های تعالی بخش وبسان خوانی است گسترده، با انبوهیاز مائده های آسمانی. بی گمان، آنان کهبر سر این سفره مهمان آیند و طعم اینمائده ها را بچشند و به درستی،درسهای این مکتب را فرا گیرند،آینه دار حسین علیه السلام شده، وجودشانبازتاب خُلق حسینی خواهد شد وچون سالار شهیدان کربلا علیه السلام صاحبعزّت و کرامت خواهند شد. ایشانهمانند ابا عبد الله علیه السلام به قلّه ایثار وجوانمردی و آزادگی خواهند رسید وبسان سرور شهیدان، حق طلب وخدامحور خواهند شد. در یک کلام،آن می شوند که ابا عبد الله علیه السلام برایهمان قیام کرد و حماسه خونینعاشورا را رقم زد. چه زیبا علامه اقباللاهوری به ترسیم فضایل امامحسین علیه السلام نشست و قطره ای از آنوجود دریاگونه را در سروده هایخویش باز تابانیده:

آن امام عاشقان پور بتولسرو آزادی ز بستان رسول

بر زمین کربلا بارید و رفتلاله در ویرانه ها کارید و رفت

دشمنان چون ریگ صحرا لا تُعَددوستان او به یزدان هم عدد

سرّ ابراهیم و اسماعیل بودیعنی آن اجمال را تفصیل بود

تا قیامت قطع استبداد کردموج خون او چمن ایجاد کرد

عزم او چون کوهساران استوارپایدار و تند سیر و کامکار

خون او تفسیر هر اسرار کردملّت خوابیده را بیدار کرد

نقش الاّ اللّه بر صحرا نوشتسطر عنوان نجات ما نوشت

رمز قرآن از حسین آموختیمز آتش او شعله ها اندوختیم

تار ما از زخمه اش لرزان هنوزتازه از تکبیر او ایمان هنوز

ای صبا ای پیک دورافتادگاناشک ما بر خاک پاک او رسان

جاذبه آن حقیقت بزرگ و آنشهید جاودانه، تنها در سرزمینهایاسلامی محصور نماند؛ بلکه در آنسوی جغرافیای کره خاکی، یعنیمغرب زمین نیزه دلهای بیدار وجانهای مشتاق را مسحور خویشساخت و زبانشان را به ستایش ازخویش گویا کرد؛ برای نمونه «ارمانرنو» فرانسوی در رثای آن حضرت ویارانش چنین می گوید:

«حسین [ علیه السلام ] پس از پدر و برادرکه آن دو نیز در راه خدا شهید شدند ـ بهزیر چکمه استبداد جان داد. یارانشهفتاد و دو تن بودند. و دشمنانش دههزار؛ و او همسر و فرزندانش را درپسِ تپّه ای پناه داده بود. از آسمان آتشمی بارید و زمین سوزان بود. مردان،تشنه افتخار بودند و کودکان تشنه آب.سرانجام، حسین[ علیه السلام ] که همه یاران وفرزندانش را از دست داده بود، خودنیز با پیکری خونین و چاک چاک برزمین افتاد. از آن پس، هر شامگاه،آسمان خون می گرید و وحوش کوه وصحرا نالان اند و من بر آن رادمردانیکه آن روزها در صحرای کربلا و در راهعشق بی پایان به خدا، زندگی و هستیخود را از دست دادند، رشک می برم وغبطه می خورم.»

مقاله حاضر، مروری است بر برخیآموزه های متعالی مکتب عاشورا درزمینه های اخلاقی، عرفانی، فرهنگی،اقتصادی و خانوادگی که به صورتهشت سخنرانی کوتاه، تهیه و تنظیمشده است.

آغاز سخن

حضرت ابا عبد اللّه الحسین علیه السلام برای قیام جاودانه کربلا، علاوه برزمینه سازی چندین ساله دورانگذشته، از آغاز حرکت خویش نیزدست به فعالیتهای گسترده ای زد: وداعجانسوز با قبر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و افرادمختلف، نوشتن وصیّت نامه و نیزنگارش نامه های بسیار برای قبیله ها وافراد مختلف، ماندن در مکّه از ماهمبارک شعبان تا هشتم ماه مبارک ذیالحجّه. از دیگر فعالیتهای حضرت،ملاقاتهایی است که از زمان آغازحرکت از شهر مدینه تا کربلا داشته.این مجموعه ملاقاتها، نشان دهندهتلاش حضرت برای هدایت انسانها،بیان اهداف بلند قیام، دفاع جانانه ازحقیقت اسلام، برخورد شدید با یزیدو یزیدیان و اتمام حجّت برای شکّاکانو دو دلان می باشد.

آنچه پیش رو دارید، بیانمهمترین ملاقاتهای آن حضرت در سهبخش است: 1. ملاقاتهایی که در مدینهاز آغاز حرکت داشته اند؛ 2. ملاقاتهاییکه در مکّه معظمه با افراد گوناگونداشته اند؛ 3. ملاقاتهایی که در مسیر راهکوفه تا کربلا و در خود کربلا با افرادمختلف داشته اند.