تاريخ : یک شنبه 11 اردیبهشت 1390  | 11:48 PM | نویسنده : قاسمعلی

محور : الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت

 آیا مجمع تشخیص مصلحت نظام به وظایف خود واقف است و آن را اجرا می‎‏کند؟ این خواست‏ها چیست؟ و تا چه حد در سطح کشور اجرایی شده است؟ پاسخ این ابهامات توسط دکتر سید مهدی زریباف، رییس مرکز مطالعات و مبانی مدل‏های اقتصادی در یادداشتی اختصاصی برای سایت برهان ارایه شده است.
 

دکتر سید مهدی زریباف؛ هنگامی که از منظر افکار عمومی به وظایف مجمع تشخیص مصلحت نظام نگاه می‏شود، اغلب آن را گسترده و به عنوان جایگاهی برای ارایه‌ی مشاوره به مقام معظم رهبری می‏دانند. خیلی از مردم و نخبگان اعتقاد دارند جایگاه مجمع تشخیص مصلحت نظام، بالاترین سطح در جهت‌گیری‏ها و استراتژی‏های اساسی نظام است.

اما متأسفانه با نگاهی به شواهد و قرائن موجود در کشور می‏توان به این نکته اذعان کرد که این وظایف و خواسته‏ها آن‏طور که شایسته است به واقعیت نپیوسته اند. شاهد عینی این موضوع را می‏توان در تدوین الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت به وضوح مشاهده کرد. متأسفانه مجمع با آن‏‏‏‏که در این موضوعات می‏توانست به عنوان اتاق مشاوره رهبری و نظام عمل کند، اما اقدامی درخور، در این حوزه صورت نداده است که البته اگر انجام می‏داد، مطمئناً جامعه ما، هم ‏اکنون برنامه‏های بلند مدت برای پیشرفت کشور را بر اساس الگوی ایرانی- اسلامی در اختیار داشت.
 
به نظر می‌رسد مجمع آن‏گونه که باید و می‌توانست اقدامی در این حوزه انجام نداد! این یک نقد اساسی است. به گواه بیش‌تر کارشناسان، در صورتی که مجمع تشخیص مصلحت نظام می‌توانست وظایف خود را در حوزه‏های مدل‏سازی و برنامه‌ریزی استراتژیک به بهترین شکل انجام دهد، بسیاری از خلأها و چالش‌های جامعه به شکل کنونی وجود نداشت.
 
این یک واقعیت است و نیاز به آسیب شناسی جدی دارد که چرا تاکنون بدین گونه رفتار شده است؟!
 
ضمناً باید این سؤال پاسخ داده شود که چرا نهادی با این منزلت هنگامی‏که با چنین مطالبه‏ی جدی (طراحی الگوی اسلامی- ایرانی) روبه‌رو است، سطحی و صوری برخورد می‌کند. بعد هم که به این نتیجه می‌رسد بایستی اقدامی جدی انجام دهد، وظیفه‏ی خود را به خوبی انجام نمی‏دهد و در نهایت الگویی مبتنی بر نگاه آمارتیاسن و یا نئوکیزین‏ها را جهت تدوین الگوی اسلامی پیشنهاد می‏کند.
 
یکی از مهم‌ترین دلایل عدم کارآیی برخی از برنامه‏های اقتصادی ـ سیاسی کشور به دلیل فقدان یک الگوی مناسب با شرایط کشور است و تا کنون هیچ یک از برنامه‏های توسعه‏ای کشور نتوانسته است اقتصاد ایران را به حالت آرمانی تبدیل کند.

 بنابراین توقع حاکمیت و نظام از دستگاه با اهمیتی مانند مجمع تشخیص مصلحت نظام این است که سرمدار جدید حاکمیت اسلام و تبعیت از فرامین مقام معظم رهبری باشد. به جرأت می‌توان اذعان کرد یکی از مهم‌ترین دلایل عدم کارآیی برخی از برنامه‏های اقتصادی ـ سیاسی کشور به دلیل فقدان یک الگوی مناسب با شرایط کشور است و تا کنون هیچ یک از برنامه‏های توسعه‏ای کشور نتوانسته است اقتصاد ایران را به حالت آرمانی تبدیل کند. این یک واقعیت است. حتی خیلی از اقدام‏ها و برنامه‌های اقتصادی دولت‏ها در نیمه‌ی راه رها شده و به سرانجام نرسیده است.
 
تمام این‌ها به دلیل نبود یک الگوی مستقل اسلامی ـ ایرانی است. متأسفانه در طول این سال‌ها هر دولتی سرکار آمده به دلیل فقدان یک الگوی اسلامی ـ ایرانی نتوانسته کارهای خود را به خوبی به پیش ببرد و برنامه‏های اقتصادی، سیاسی و... پس از مدتی متوقف شده است.
 
تدوین و طراحی برنامه‌های توسعه‌ای مانند سیاست تعدیل اقتصادی و برنامه‏های سوم و چهارم و... نمونه‌هایی از این ادعاست. دولت‌مردان کشور در طول این سال‌ها به دلیل نبود یک الگوی بومی ـ اسلامی به دنبال برنامه‌های غربی رفتند و البته پاسخی هم نشنیدند. در حالی که انتظار می‌رفت مجمع به عنوان یک اتاق فکر و مشاوره برای مقام رهبری وارد میدان شود. هیچ وقت چنین انتظاری از سوی مجمع به طور کامل پاسخ داده نشد!
 
در هر صورت این مسأله نباید از اذهان نخبگان و مردم فراموش شود.*
 
(*) دکتر سید مهدی زریباف،رییس مرکز مطالعات و مبانی مدل‏های اقتصادی / گروه اقتصادی برهان

 

 



نظرات 0
تاريخ : سه شنبه 30 فروردین 1390  | 10:45 AM | نویسنده : قاسمعلی

محور : جهاد اقتصادی و الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت

اصولاً چه رابطه‏ای بین طراحی الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت و جهاد اقتصادی وجود دارد؟...دکتر عبدالمجید شیخی استاد اقتصاد دانشگاه در تحلیلی به بررسی این موضوع پرداخته و 5 نکته را در این باره متذکر شده است.

 گروه اقتصادی برهان/ دکتر عبدالمجید شیخی؛ با نام گذاری سال 1390 به سال «جهاد اقتصادی» توسط مقام معظم رهبری(حفظه الله تعالی) دفتر و مرحله‌ی جدی تری درباره‌ی لزوم توجه به راهبردهای اصلی طراحی الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت باز شده است.

با طرح بیانات ایشان در دیدار از مجتمع عظیم عسلویه در اوایل فروردین، ابعاد این نام گذاری حکیمانه بهتر برای اهل فکر روشن می‌شود. ایشان در آن اجتماع فرمودند:

 
«جهاد اقتصادى، صرفاً تلاش اقتصادى نیست. جهاد یک بارِ معنایى ویژه‌اى دارد. هر تلاشى را نمی‌شود گفت، جهاد. در جهاد، حضور و رویارویى با دشمن، مفروض است. انسان یک تلاشى می‌کند، دشمنى در مقابل او نیست؛ این جهاد نیست. اما یک وقت شما می‌خواهید یک تلاشى را انجام دهید، که به‌خصوص یک دشمنى سینه به سینه‌ى شما ایستاده است؛ این می‌شود جهاد. ممکن است یک وقت این جهاد به شکل قتال باشد، ممکن است جهاد مالى باشد، ممکن است جهاد علمى باشد، ممکن است جهاد فنى باشد؛ همه‌ى این‌ها جهاد است؛ انواع و اقسام جهاد و مبارزه است. اگر بخواهیم در ادبیات امروز ما براى «جهاد» معادلى پیدا کنیم، می‌شود «مبارزه». جهاد اقتصادى، یعنى «مبارزه‌ى اقتصادى»
 
اگر به تأکیدهای ایشان نیز درباره‌ی لزوم طراحی الگوی ـ اسلامی ایرانی پیشرفت نیز توجه شود می‌توان از نتایج بهتری بهره‌مند شد. ایشان در نخستین نشست اندیشه‌های راهبردی با موضوع الگوی اسلامی ـ ایرانیپیشرفت در تاریخ 13 آذر 1389 که با شرکت جمعی ازاندیشمندان، شخصیت‌های علمی و مذهبی، اعضای هیأت علمی دانشگاه‌ها، حوزه‌ی علمیه و پژوهشگاه‌ها و جمعی از فضلای حوزوی و صاحب‌نظران برگزار شد، فرمودند: 
 
ظرف مجموعه‌ی اهداف و سیاست‌ها و راهبردها برای پیشرفت نظام مقدس اسلامی در شرایط حساس کنونی جهان و(بنا به اذعان بسیاری از بزرگان ما) درآستانه‌ی ظهور منجی عالم بشریت(عجل‌الله‌تعالی) باید الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت باشد.
 
«در الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت، هدف‌ها مشخص می‌شود اما راهبردها ممکن است به تناسب شرایط زمان دچار تغییر و اصلاح شوند که این مسأله، نشان دهنده‌ی انعطاف پذیری الگو است.» همین‌طور در تبیین اجزای چهارگانه‌یتعبیر «الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت» کلمه‌ی الگو را «نقشه‌ی جامع» معنا کردند و افزودند: «بدون نقشه‌ی جامع، هم‌چون برخی مسایل فرهنگی یا اقتصادی 30 سال گذشته، دچار حرکت‌های گاه متناقض خواهیم شد.»
 
در تشریح عرصه‌های الگوی پیشرفت، به چهار عرصه‌ی فکر، علم، زندگی و معنویت اشاره کردند و افزودند: «الگوی اسلامی ـ ‌ایرانی پیشرفت به گونه‌ای تدوین شود که جامعه را به سمت جامعه‌ای متفکر سوق دهد و جوشیدن فکر و «اندیشه ورزی» به حقیقتی نمایان در جامعه تبدیل شود.»

در عرصه‌ی علم خاطر نشان کردند: «نوآوری و حرکت خوب موجود در زمینه‌ی استقلال علمی ‌باید با شتاب و قوت بیش‌تر ادامه یابد و راه‌های پیشرفت همه جانبه، عمیق و بنیانی علمی، در الگو مشخص شود.» توجه به مسایل و خطوط اصلی زندگی مانند امنیت، عدالت، رفاه، آزادی، حکومت، استقلال و عزت ملی را در بحث الگوی اسلامی ـ ‌ایرانی پیشرفت، ضروری دانستند و افزودند: «در‌ این الگو باید به عرصه‌ی زندگی، توجه کافی شود.
 
رهبر انقلاب اسلامی، معنویت را چهارمین و مهم‌ترین عرصه‌ای دانستند که در کار پیچیده – دقیق و بلندمدت تدوین الگوی ـ اسلامی ‌ایرانی پیشرفت، باید به آن توجه شود؛ چرا که معنویت، روح پیشرفت واقعی در همه‌ی زمینه‌ها و مسایل است.
 
رهبر انقلاب اسلامی، زندگی بشر در دوران ظهور امام عصر(عجل‌الله‌تعالی) را نمونه‌ی کامل زندگی انسانی خواندند و خاطر نشان کردند: «بشر با تاریخ چند هزار ساله‌ی خود، هم‌چنان در پیچ و خم‌های زندگی به سر می‌برد و در زمان ظهور حضرت حجت، به بزرگراه پیشرفت حقیقی می‌رسد که البته باید به طور مستمر در ‌این زمینه تلاش کرد.»
    
با عنایت به رهنمودهای بالا توجه به نکات زیر (در حد بضاعت این نوشتار) در طراحی راهبردهای اقتصادی کشور بسیار ضروری است.
 
الف) این‌که ظرف مجموعه‌ی اهداف و سیاست‌ها و راهبردها برای پیشرفت نظام مقدس اسلامی در شرایط حساس کنونی جهان و(بنا به اذعان بسیاری از بزرگان ما) درآستانه‌ی ظهور منجی عالم بشریت(عجل‌الله‌تعالی) باید الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت باشد. بنابراین تدوین این الگو خود یک تکلیف بزرگ و نیازمند یک جهاد اقتصادی و علمی بزرگی است.
 
در این جهاد اقتصادی مسأله‌ی عدالت به‌خصوص عدالت اقتصادی و فرصت‌های برابر در ظرف الگوی اسلامی ـ ایرانی، بزرگ‌ترین شاخص موفقیت این الگو بودن برای دنیای چشم به راه منجی و الگو ساختن برای انسجام و مسیر پیشرفت و تعالی این مجموعه به ودیعه گذاشته‌ی الهی است.

 

ب) گرچه با تأخیر ولی کم کم آثار الگو بودن کشور ما برای دنیای استضعاف به‌خصوص ملل مسلمان آشکار شده است. استکبار در طول سه دهه‌ی گذشته تلاش کرده تا این الگو معرفی نشود و مرتب این حرکت زمینه ساز ظهور را سرکوب کرده است. اکنون در شرایط حاضر راهبرد حرکت در مسیر صحیح با پشتوانه‌ی تجربه‌ی بیش از سه دهه پس از انقلاب عظیم اسلامی فرا راه اندیشمندان، «جهاد اقتصادی» یا مبارزه برای وصول جهشی به اهداف منطقه‌ای و فرا منطقه‌ای، ملی و فرا ملی، زمان حاضر و فرا زمانی است.
 
ج) در طول سه دهه‌ی گذشته دشمن در عرصه‌های مختلف اقتصادی، سیاسی، نظامی و امنیتی، فرهنگی و علمی با تمام عِدّه و عُدّه‌ی خود به مقابله‌ی بی‌رحمانه علیه ما برخاسته است. هرکدام از این ابعاد ملازم هم‌دیگراند. زیرا دشمن در تمام این جبهه‌ها حضور دارد. تلاش دشمن به زانو در آوردن ما در عرصه‌های مختلف، ایجاد وابستگی و دراز کردن دست نیاز ما به طرف آن‌ها و نمایش شکست این «الگویِ زمینه سازِ ظهور» بوده است. حضرت امام خمینی(ره) چه خوب این راهبرد دشمن را تشخیص داده‌اند. ایشان بارها بر لزوم خودکفایی و خود اتکایی در عرصه‌های مختلف تأکید کرده‌اند. خوشبختانه در عرصه‌های مختلف کم و بیش این راهبرد درک شده است؛ به عنوان مثال در عرصه‌ی اقتصاد ذکر «شاخص صرفه جویی ارزی» در ارزیابی آثار اجرای طرح‌های اقتصادی نمادی از توجه به اهمیت وابستگی زدایی و «شاخصی اقتصادی، سیاسی و فرهنگی» فراتر از یک شاخص یک بعدی است. در انتخاب شاخص‌های این حرکت عظیم باید با دید بازتر و فراتر نگریست. در این پیکارِ «وابستگی زدایی» به‌خصوص در عرصه‌ی اقتصادی و به‌ویژه با ابزار علم و فن‌آوری نباید تنها با معیارهای تک بعدی محک زد. بلکه در اجرای این تکالیف باید به موقعیت و مرجعیت نظام اسلامی در قالب منطقه‌ای و فرا منطقه‌ای، ملی و فرا ملی و فرا زمانی اندیشید. لذا علاوه بر شاخص‌های مرسوم و استاندارد، شاخص‌های ارزیابی برنامه‌های کلان باید با رویکرد جهاد اقتصادی بازنگری و تنظیم شوند.
 
د) در این جهاد اقتصادی مسأله‌ی عدالت به‌خصوص عدالت اقتصادی و فرصت‌های برابر در ظرف الگوی اسلامی ـ ایرانی، بزرگ‌ترین شاخص موفقیت این الگو بودن برای دنیای چشم به راه منجی و الگو ساختن برای انسجام و مسیر پیشرفت و تعالی این مجموعه به ودیعه گذاشته‌ی الهی است. بنابراین طبق فرمایش معظم له «عدالت به عنوان یکی از ارکان اصلی است؛ عدالت، معیار حق و باطل و ملاک مشروعیت یا عدم مشروعیت حکومت‌ها است.» اگر بخواهیم در این جهاد دفاعی موفق باشیم باید مردم و حاکمیت عزم خود را با شاخص گسترش عدالت جزم نمایند. پیشرفت و رشد اقتصادی زمانی مطلوب است که همگام با شاخص بهبودی توزیع درآمد، ثروت و فرصت‌ها در کنار مبارزه با مفاسد اقتصادی، سلطه طلبی ، اسراف و تبذیر باشد.
 
هـ) الگوی اسلامی ـ ایرانی یک برنامه شامل «عرصه‌ی فکر، علم، زندگی و معنویت و توجه به مسایل و خطوط اصلی زندگی مانند امنیت، عدالت، رفاه، آزادی، حکومت، استقلال و عزت ملی است.» به دلیل حضور همه جانبه‌ی دشمن، جهاد اقتصادی نیز جهاد در تمامی عرصه‌ها است. بنابراین در عرصه‌ی برنامه ریزی و طراحی الگو انطباق جهاد اقتصادی و الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت خود نیازمند توجه ویژه‌ای است. و...*
 

(*) دکتر عبدالمجید شیخی، کارشناس اقتصادی و عضو هیأت علمی دانشگاه



نظرات 0
تاريخ : شنبه 6 فروردین 1390  | 4:42 PM | نویسنده : قاسمعلی

محور : جهاد اقتصادی و الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت

بحران‏های مالی در جهان نشان می‏دهد الگوهای غربی خیلی قابل اعتماد نیستند. اغلب تحلیل‏گران می‏گویند آموزه‏های لیبرالی شکست خورده و باید دست به دامن مکاتب دیگر از جمله اقتصاد اسلامی شد. دکتر آلبرت بغزیان استاد اقتصاد دانشگاه تهران در یادداشتی به این موضوع ‏می‏پردازد.

تاکنون اظهار نظرهای بسیار زیادی دربارهی الگوهای توسعهای مورد استفاده در جوامع مختلف مطرح شده است. نمونههای طراحی شده که بعضاً، مورد استفادهی برخی از کشورها قرار گرفته و حتی پلی در جهت رسیدن آنان به اهدافشان بوده است.

 
البته کشورهایی هم هستند که از این الگوها و مدلهای اقتصادی تبعیت کردند و به اهدافشان نرسیدند! با این اوصاف این سؤال در ذهن افکار عمومی پدید میآید که الگوی مطلوب توسعه و پیشرفت چیست؟
 
مقدمات ابتدایی تدوین و طراحی این الگو چیست و چگونه میتوان زیر ساختهای یک الگو را طراحی کرد؟ آن چه بدیهی است این مطلب است که؛ اقتصاد ایران در 30 سال گذشته با استفاده از الگوها و مدلهای توسعهی غربی نتوانسته خود را در مسیر پیشرفت و تعالی به پیش برد و به گونهای بر آن شد تا طبق دستور رهبر معظم انقلاب طراحی یک الگوی اسلامی ایرانی را در دستور کار خود قرار دهد.
 
در تدوین الگوی ایرانی اسلامی پیشرفت با 3 واژه، روبهرو میشویم:
 
1-    الگو؛ 2- ایرانی بودن و 3- تبعیت از مدلهای اسلامی.
 
برای توضیح بیشتر الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت اطلاعات وارده را به 3 دسته تقسیم میکنیم:
 
1. نگاهی به بحران اقتصادی اخیر جهان نشان میدهد الگوهای غربی خیلی قابل اعتماد نیستند و توان ادارهی اقتصاد جهان را برای مدت طولانی ندارند. مصداق این ادعا را میتوان ورشکستگی بانکها، بورسها و شرکتهای وابسته به اقتصاد لیبرال، طی چند سال گذشته دانست.
بنابراین برای تدوین و طراحی یک الگوی بومی- مذهبی مرتبط با شریعت، باید آگاهانه و عالمانه به نقد الگوهای غربی پرداخت؛ البته باید بر اساس شواهد و قراین؛ شکست اقتصاد غرب و آموزههای لیبرالی را به تصویر کشید و سپس دلایل این شکست، از بُعد اسلامی، بررسی و معرفی شوند.

 

نگاهی به بحران اقتصادی اخیر جهان نشان میدهد الگوهای غربی خیلی قابل اعتماد نیستند و توان ادارهی اقتصاد جهان را برای مدت طولانی ندارند. مصداق این ادعا را میتوان ورشکستگی بانکها، بورسها و شرکتهای وابسته به اقتصاد لیبرال، طی چند سال گذشته دانست.
 
2. نکتهی دومی که در مورد این الگو باید مورد توجه اندیشمندان قرار گیرد، بحث ایرانی بودن الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت است. برای تحقق این بعد از الگو، باید گروهی از اقتصاددانان و نخبگان ایرانی، یعنی افرادی که کاملاً با اقتصاد کنونی ایران آشنا هستند و قابلیت و پتانسیل اجرای آن را در اقتصاد دارند؛ در کنار هم به تدوین این الگو بپردازند.
الگو باید به گونهای طراحی شود که در ایران قابل اجرا باشد. طراحان باید به این نکتهی مهم توجه داشته باشند که الگوهای غیربومی و دیکته شده توسط غرب نتوانسته پاسخگوی نیازهای اقتصادی ایران باشد. به عنوان مثال اجرای سیاست تعدیل اقتصادی که برگرفته از مراکز مطالعاتی و پژوهشی غرب بود این مسأله را تأیید میکند. شکست برنامههای غربی مانند سیاست تعدیل اقتصادی نشان میدهد تاریخ مصرف الگوهای غیربومی در ایران گذشته است. باید توجه شود که «ایرانی بودن» در تدوین الگو از اهمیت بسیار  بالایی برخوردار است.
 
3. اسلامی بودن نیز از دیگر اولویتهای تدوین الگوی مورد نظر است.
 
متخصصین و فقهای علم اقتصاد در اسلام باید در طراحی این الگو حضور داشته باشند. به نظر میرسد در تدوین یک الگو باید تمام پتانسیلهای دینی جامعه لحاظ شود چرا که طراحی مدلهای اقتصاد اسلامی یکی از مهمترین ویژگیهای تدوین الگوی ایرانی- اسلامی پیشرفت است.*
 

(*) دکتر آلبرت بغزیان، استاد اقتصاد دانشگاه تهران



نظرات 0
تاريخ : چهارشنبه 3 فروردین 1390  | 3:17 PM | نویسنده : قاسمعلی
محور : جهاد اقتصادی و الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت
منظور از تولید ثروت چیست؟ دیدگاه رهبر معظم انقلاب در زمینه‏ی تولید ثروت چیست؟ فضای اقتصادی کشور برای حرکت در راستای تولید ثروت مدنظر مقام معظم رهبری چگونه باید باشد؟ این یادداشت درصدد آن است که به این سؤالات پاسخ دهد.

 


ادامه مطلب
نظرات 0