رکن یمانی
یکی دیگر ازارکان کعبه رکن یمانی است ،این رکن نیز پس از رکن حجر الاسود از جایگاه معنوی خاصی برخورداراست وفضائل فراوانی را برای آن بیان کرده اند از جمله روایتی ازامام صادق ع)نقل شده است که، فرمودند : همانا رکن یمانی دری است متعلق به ما اهل بیت ، که از آن وارد بهشت می شویم [1]
حطیم
مکانی در مسجدالحرام قرار دارد به نام ، حطیم که به معنای کنار کعبه ،حجر اسماعیل، یادیوار کعبه یاآنچه بین رکن وزمزم ومقام است، اطلاق گردیده است ، این واژه ، از ماده ، حطم به معنای شکستن ، مالیدن ،وخرد کردن است، راوی می گوید از امام صادق ع) در مورد حطیم ، سؤال کردم ، فرمودند" : مابین حجر الاسود ودرب خانه است . وبعد سؤال کردم که چرا این مکان حطیم نامیده شده است ؟ فرمودند : بعلت اینکه در آنجا بعضی از مردم به برخی دیگر فشار می آورند وبه یگدیکر مالیده می شوند حطیم نامیده شده است.[2] ودر روایت دیگری معاویه بن عمار : از امام صادق ع) در مورد حطیم سؤال کردم ؟ فرمودند" : مابین حجر الاسود ودرب کعبه است ، وپرسیدم چرا آنرا حطیم می گویند ؟ فرمودند:بعلت اینکه در این جا برخی از مردم به بعضی دیگر فشار می آورند. [3]
حطیم را به معنای قوس نیم دایره واقع در شمال کعبه نیز معنا کرده اند.[4] همچنین در مورد حطيم گفته شده است،نام محلي است كه بين درب كعبه و حجرالاسود قرار دارد و حطيم ناميده مي شود چون در اينجا مردم تلاش مي كنند تا حجر الاسود را استلام نموده و بيكديگر فشارمي آورند.[5]
حجر اسماعیل
یکی از اماکن تاریخی وبه یاد ماندنی مسجدالحرام حجر اسماعیل است به روایتی آنجا محل نزول هاجراست و خانه او، هاجر همان کنیز به ظاهر تحقیر شده ای است ، که هووی او حتی تحمل دیدن وی ندارد ،وباهر قیمتی باید از شهر ودیارش طرد گردد، آواره ای دور از وطن ،غریبی بی پناه ،محروم از امکانا ت اولیه زندگی حتی لقمه ای نان وقطره ای آب ، باجگر گوشه ای روی دست ، دل شکسته ای که غیر از خدا هیچ کس را ندارد ، دل درگرومعبود گذاشته و محل اسکانش را به خانه خدا چسبانده وجارالله شده است ،خداوند نیز این دل شکسته را پذیرفته وخانه اورا جزء خانه خودش قرار داده است ومطاف همه انبیاء واولیاء نموده است، طوری که اگر کسی از پشت خانه هاجر طواف نکند، گویا خانه خدا را نیز طواف نکرده است و طوافش وحجش باطل است ، تعبیر روایات درمورد حجر متفاوت است ،درجای دیگری ، راوی می گوید از امام ع) در مورد حجر سؤال کردم فرمودند: شما آنرا حطیم می نامید وهمانا حجر مکانی بود برای گوسفندا ن اسماعیل ع) وهنگامی که مادرش را در آنجا دفن کرد کراهت داشت که قبر مادرش زیر پای افراد لگد مال شود لذا اطراف آنرا دیوار کرد ودر آن مکان قبر ها ی پیامبران قرار دارد. [6]
گفته شده است اين مكان باراهنمائي جبرئيل امين محل نزول ابراهيم خليل و همسرش هاجر و كودك شير خوارش اسماعيل ع) شد.در روایتی از امام صادق ع)نقل شده است که فرمودند:پس ازولادت اسماعيل ع) ابراهيم ع) وي و مادرش را سوار بر الاغ كرد،در حاليكه مقداري آب و غذا به همراه خود داشتند با راهنمائي جبرئيل حركت كردندآنگاه که، به جايگاه فعلي حجر رسيدند، محل فعلي كعبه بصورت تپه اي كوچك و تلي از خاك سرخ و مملو از كلوخ بود ابراهيم ع) روي بجانب جبرئيل ع) كرده پرسيد:آيا به اين جا ماموريت يافته اي ؟پاسخ شنيد آري بدين سان اينجا خانه اسماعيل ع) شد پيش از آنكه نام حجر بخود گيرد ، به بيت اسماعيل ع) از آن ياد شده است .[7] روایتی از امام صادق ع) درمورد قبر اسماعیل ع) نقل شده است که ، فرمودند : اسماعیل ع) از دنیا رفت درحا لی که یک صدوسی ساله بود وبامادرش در حجر دفن شد .[8] درجای دیگری امام صادق ع) فرمودند : در حجر اسماعیل جائی که به طرف رکن سوم می آید دختران باکره اسماعیل که فوت کرده بودند دفن می شدند.[9] همان گونه که بیان شد تعابیر روایات در مورد حجر اسماعیل ع) مختلف ومتفاوت است لکن بنظرمی رسد که هریک از روایات درمقام بیان، زاویه خاصی از آن را مورد توجه قرار داده اند و همه آنها قابل جمع است، زیرا، منافاتی ندارد که آنجا محل نزول ابراهیم ع) و هاجروسکونت وی وفرزندش اسماعیل باشد درعین حال محل نگهداری گوسفندان اسماعیل ع) وبعدا مدفن هاجر واسماعیل ودختران وی وتعدادی از انبیاءع) نیز قرار گرفته باشد .
[1] - قَالَ الصَّادِقُ ع إِنَّهُ بَابُنَا الَّذِي نَدْخُلُ مِنْهُ الْجَنَّةَ . پیشین ص 220 ح 8 )
[2] - قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْحَطِيمِ فَقَالَ هُوَ مَا بَيْنَ الْحَجَرِ الْأَسْوَدِ وَ بَابِ الْبَيْتِ قَالَ وَ سَأَلْتُهُ لِمَ سُمِّيَ الْحَطِيمَ قَالَ لِأَنَّ النَّاسَ يَحْطِمُ بعضهم بعضا هنالک . همان ص 230 ح 2
[3] - عن معاويه بن عمارقال سالت اباعبدالله(ع)عن الحطيم فقال: هو ما بين الحجرالاسود و باب البيت قال و سالته لم سمي الحطيم ؟ قال لان الناس یحطم بعضحم بعضا"هنالك. همان
[4] - الحطيم:هو قوس البناء الواقع في شمال الكعبه علي شكل نصف دائره .دليل الحاح المصور-صالح محمد جمال
[5] - ادعيه حرمين ص432
[6] - سَأَلْتُهُ عَنِ الْحِجْرِ فَقَالَ إِنَّكُمْ تُسَمُّونَهُ الْحَطِيمَ وَ إِنَّمَا كَانَ لِغَنَمِ إِسْمَاعِيلَ وَ إِنَّمَا دَفَنَ فِيهِ أُمَّهُ وَ كَرِهَ أَنْ يُوطَأَ قَبْرُهَا فَحَجَّرَ عَلَيْهِ وَ فِيهِ قُبُورُ الْأَنْبِيَاءِ پیشین ص 231 ح 5
[7]- ميقات شماره 9ص107
[8] - عن الصادق (ع):وتوفي اسماعيل و هو ابن ثلاثين و مأ ه سنه فدفن في الحجرمع امه
[9] - عن الصادق (ع):فدفن في الحجر مما يلي الركن الثالث عذاري بنات اسماعيل
ادامه مطلب