فرانشیزینگ چیست؟ فرانشیزینگ (واگذاری حق امتیاز) در معنی عمومیاش عبارت از واگذاری برخی حقوق به وسیلهی یک طرف (واگذارنده امتیاز) به طرف دیگر (گیرنده امتیاز که آن را نماینده نیزمینامیم) در برابر دریافت هزینه است. از آن پس نماینده، آن حقوق را با راهنمایی واگذارنده به کار میگیرد. تعریف بالا یک تعریف بسیار عمومی است و بسیاری از شیوههای خاص واگذاری حق امتیاز را دربرنمیگیرد . گونهای از فرانشیز که در بازرگانی و کسب و کار به کار میرود مهمترین نوع آن است که میتوان آن را بصورت یک امتیاز پیمانی تعریف کرد که از یک طرف (واگذارنده) به طرف دیگر (نماینده) واگذار میشود به طوری که :
الف ) به نماینده اجازه میدهد یا از او میخواهد که با استفاده از دانش فنی واگذارنده و با استفاده از نام تجاری او در یک واحد تجاری مستقل به کسب و کار ویژهای بپردازد .
ب) به واگذارنده اجازه میدهد که همیشه و به طور پیوسته بر روی کار و رفتار نماینده در همان زمینه تجاری که به او نمایندگی داده است نظارت نماید و کنترل کند .
ج) واگذارنده را موظف میکند که با حمایتهای جاری و همیشگی خود نماینده را در انجام امر نمایندگی یاری کند. به عنوان یک امر ناگزیر در بازرگانی، موافقتنامهی فرانشیز از نماینده میخواهد که در برابر حق نمایندگی یا کالاها و خدماتی که از جانب واگذارنده در اختیار او قرار گرفته است، به طور دورهای به عنوان یک مقرری، هزینهای به واگذار کننده بپردازد .
انجمن بینالمللی فرانشیز (IFA: International Franchise Assoeiation) فرانشیز را به این صورت معرفی میکند : فرانشیز رابطه پیوستهای است که در آن واگذارنده اجازه امتیاز ویژهای برای کسب و کار به اضافه کمکهای سازماندهی، آموزش، بازرگانی و مدیریتی را در برابر مقداری پول به نماینده واگذار میکند .
واگذارنده کیست؟ صاحب سامانه فرانشیز است. دانش فنی و مفاهیم مربوط به آن و همچنین نام تجاری را در اختیار دارد وحق نمایندگی را به طرفهای سوم واگذار میکند .
نماینده کیست؟ کسی است که به وسیله واگذارنده حقوقی به او واگذار شده است تا با استفاده از دانش فنی و نام تجاری واگذارنده، آن حقوق را در کسب و کار به کار گیرد . حال میتوان نمایندگیها را به ترتیب زیر طبقهبندی کرد :
تک نماینده: سادهترین و رایجترین شیوه فرانشیز است. این نماینده فقط حق دارد که کسب و کار واگذار شده را در یک واحد تجاری یا یک فروشگاه به کار گیرد .
نماینده اصلی (شاه نماینده): این نماینده حق نمایندگی را در یک گستره نفوذ خود به تک نمایندگیها واگذار میکند . نماینده اصلی باید قدرت تحرک و منابع کافی را برای بهرهبرداری کامل از قلمرو خود داشته باشد و بتواند تکنمایندگیها را کنترل کند .
نماینده منطقهای: در یک ناحیه جغرافیایی گسترده یک واگذارنده یا یک نماینده اصلی ممکن است به این نتیجه برسد که از نظر اقتصادی به صرفه است که آن حوزه گسترده را به مناطق جداگانهای تقسیم کند و هر منطقه را به یک نماینده اصلی واگذار کند. این نوع نماینده به نام نماینده منطقهای یا گاهی اوقات نماینده ناحیهای معروف است .
نماینده چندگانه: برخی از تک نمایندگیها فقط از یک واحد تجاری استفاده نمیکنند بلکه چندین واحد تجاری را به کار میگیرند. اینها به نمایندگیهای چندگانه معروفند و معمولا تعداد زیادی موافقتنامه فردی فرانشیز که هر کدام مربوط به یک واحد تجاری است دارند .
گسترندهها: بنگاههای بزرگ تولیدی و خدماتی گاهی اوقات ترجیح میدهند که برای بهبود بهرهبرداری از محدوده خود، بازارهای فروشی ترتیب دهند. این بازارها به نام گسترنده شناخته میشوند و دارای یک پیمان گسترش یک طرفه هستند که به آنها اجازه میدهد واحدهای زیادی باز کنند. این در واقع عملیات هدایت کنندهای است که باعث میشود تولیدکنندگان در عمل با کسب و کار تولیداتشان آشنا شوند و بتوانند آن را در مسیری متمرکز کنند که شانس موفقیت آنها افزایش یابد .
بهای فرانشیز (Franchise Fee) چیست؟
بهایی که به وسیله نماینده به واگذارنده پرداخت میشود بهای فرانشیز نامیده میشود. شیوه محاسبات استاندارد ایالات متحده آمریکا لازم میدارد تا همان هنگام که همهی موارد خدمات مادی و شرایط مربوطه به معامله میان طرفین در حال انجام و توافق است بهای فرانشیز هم توسط واگذارنده کاملا مشخص شود .
تفاوت فرانشیز و حق لیسانس :
مهمترین تفاوت بین فرانشیز و واگذاری حق لیسانس در نوع کنترل و نظارتی است که توسط شرکت واگذارکننده اعمال میشود. در واگذاری حق لیسانس شرکت واگذار کننده در روش تولید و نوع عملیات اجرایی دخالتی نمیکند و فقط به بررسی کالاهای تولیدی و اطمینان از رعایت استانداردهای کیفیت میپردازد. اما در فرانشیز شرکت فرانشیز دهنده کنترل دقیق و کاملی بر عملیات و روشهای تولیدی دارد به عنوان مثال مکان و زمان عملیات، نوع مدیریت و سایر عوامل وابسته به اجرا و تولید محصولات تحت نظر شرکت فرانشیز دهنده قرار دارد .
عناصر اصلی سازنده فرانشیز :
بنا بر مطالب ذکر شده ما میتوانیم عناصر اصلی سازنده فرانشیز را به صورت زیر جمعبندی کنیم :
یک کارفرمای اقتصادی (واگذارنده) که سامانهای را برای کسب و کار توسعه داده و تصمیم گرفته است که حق بهرهبرداری از این سامانه را به یک کارفرمای دیگر واگذار کند .
این دو کارفرما هم از نظر قانونی و هم به لحاظ مالی تشکیلات اقتصادی مستقلی دارند .
حقوق نماینده در سامانه فرانشیز، بکارگیری داراییهای فکری و صنعتی واگذارنده، دانش فنی، کسب و کار، شیوههای تکنیکی، سامانه اداری و سایر حقوق مالکیت معنوی است .
در مقابل نماینده متعهد میشود که از جزئیات شیوههایی که توسط واگذارنده مشخص میشود پیروی کند و بهای اولیه (ورودی) و حق امتیاز را بپردازد .
واگذارنده، حق کنترل و نظارت بر اجرای فرانشیز را برای خود محفوظ میدارد .
واگذارنده متعهد میشود که با آموزش مهارت و کمکهای جاری (همیشگی) از نماینده خود پشتیبانی کند .
در زیر تعدادی از مدارک و اسنادی که در هنگام فرانشیز هر نوع تجارتی ضروری میباشد، لیست شده است :
کتابچه راهنما (Manual): این راهنما در واقع معرف و شاخصه دانش فنی فرانشیز است. بنابراین از ارزش کاربردی بالایی برخوردار است. و مرتبا تحت تاثیر توسعه و پیشرفت آن تجارت، دستخوش تغییر و
اصلاح میشود .
در زیر به محتوای متنوع یک راهنما (Manual) اشاره شده است :
ساختار بازار
فهرستهای پرسنلی
آداب معاشرت،
ویژگیهای ظاهری و یونیفرم پرسنل
نیازمندی و الزامات پرسنلی برای نمایندگیها
قراردادهای استخدام
نیازهای آموزش
سیاستهای قیمتگذاری
شیوههای تبلیغات و بازاریابی
دانش فنی تجهیزات UFOC UFOC :سندی است که شامل اطلاعاتی میباشد که طرف واگذارنده فرانشیز باید به صورت قانونی به طرف گیرنده ارائه کند. محتویات این سند توسط (FTC: Federal Trade Commission) تنظیم میشود. این اسناد اعتبار قانونی داشته و اگر اطلاعات آنها اشتباه باشد طرف واگذارنده فرانشیز ملزم به پرداخت جریمه خواهد شد. محتویات این سند شامل موارد زیر است :
اطلاعات درباره طرف واگذارنده فرانشیز، شرکتهای وابسته و مبادلات تجاری مربوط به آن .
تجارب و سوابق کامل حرفهای هر کدام از مدیران و پرسنل مدیریتی و اداری واگذارنده فرانشیز .
جزئیات کاملی از مبلغ پیش پرداخت و حقالزحمه نهایی در صورت عقد قرارداد به همراه برنامه زمانی پرداختهای مستمر
همکاری فنی و مالی فراهم شده
محدودیتهای احتمالی تحمیلی در ارتباط با فروش کالا یا خدمات
جزئیاتی از آموزشهای مهارتی قابل ارائه
دادههای کمّی از تعداد فرانشیزها به همراه لیست کامل اسامی و آدرس دریافتکنندگان آن
مشخص کردن محدودیت ایجاد شده در ارتباط با قلمرو و سرزمین
موارد فسخ قرارداد · روشهای مصالحه و حل منازعات s قرارداد فرانشیز: پیشنویسی از قرارداد بین واگذارنده و گیرندهی فرانشیز در زیر آمده است :
این قرارداد در تاریخ .............. بین ........................ مقام ثبت شده در ........... (نام شرکت واگذارنده)
طرف اول و ................. مقام ثبت شده در .................... (نام شرکت گیرنده) طرف دوم حاصل میشود. از آنجا که شرکت فروشنده فرانشیز مایل به توسعه و گسترش سرویسهای خود میباشد و قصد واگذاری حقوق عنوان شده در ذیل را دارد شرکت خریدار فرانشیز هم در مدت زمان قرارداد خواهان تامین سرویسهایی است که در برنامه شماره یک مشخص شده درکتابچه راهنما آمده است. در ادامه توافق میشود که شرکت فروشنده فرانشیز بطور رسمی و قانونی با توجه به قرارداد، حق بکارگیری دانش فنی و علامات ثبت شدهی تجاری را به دریافت کننده آن واگذار میکند . این توافقنامه در دوره زمانی ..................... ساله از تاریخ ................... آغاز میشود. امضاء توسط یا به نمایندگی از : ............................ ............................ ............................ شاهدان : ............................ ............................ ............................ مکان : ............................. تاریخ : .............................
وظایف واگذارندهی فرانشیز :
واگذارنده فرانشیز متعهد میشودکه :
طرف دریافت کننده را در تأسیس و راهاندازی تجارت مورد نظر یاری کند .
آموزشهای لازم را به شرکت مربوطه و پرسنل آن ارائه دهد .
همیاری و همکاری مداوم و متناسب با نیاز دریافت کننده داشته باشد .
وظایف دریافت کنندهی فرانشیز :
واگذارنده فرانشیز حق استفاده از مارک تجاری خود را به جهت پیشرفت و توسعه تجارت مورد نظر به دریافت کنندهی آن اعطا میکند. دریافت کننده فرانشیز متعهد میشود :
هیچ گونه خدشهای به اعتبار و شهرت مارک مزبور وارد نسازد .
از حقوق مالکیت معنوی طرف واگذارنده حمایت کرده و در حفظ اعتبار و نیکنامی آن گروه تجاری و ویژگیهای کیفی لازم برای تجهیزات بکار رفته کوشا باشد .
محصول تجاری فقط تحت مارک آن شرکت تولید شود .
حداکثر تلاش و بالاترین استاندارد ممکن در همه موارد مرتبط با تجارت مزبور به کار گرفته شود بصورتی که رضایت منطقی آن شرکت تامین شود .
با یک شرکت بزرگ و معتبر بیمه و به میزان کافی قرارداد ببندد تا انواع خطرات و ریسکهای احتمالی که در برابر صنعت مورد نظر قابل پیشبینی است را تحت پوشش قرار دهد .
بلافاصله پس از عقد قرارداد حقالزحمه فرانشیز را به کمپانی واگذارنده بپردازد. علاوه بر این ماهانه مبلغی به عنوان هزینه مدیریت خدمات معادل پنج درصد کل درآمد حاصل از فروش ماه قبلی به این کمپانی پرداخت شود .
برخی دیگر از وظایف دریافت کننده فرانشیز :
توسعه و تبلیغات: دریافت کننده فرانشیز ماهانه مبلغی معادل دو درصد از درآمد کل حاصل از موجودی تبلیغات و توسعه شرکت واگذارندهی فرانشیز دریافت میکند که باید آن را فقط برای تبلیغات داخلی و منطقهای سرویسهای داده شده بکار گیرد .
حسابرسیها و ممیزیها: کمپانی دریافت کننده، موظف به تهیه دفاتر و اسناد حسابداری مناسب میباشد و بایستی حداکثر سی روز پس از پایان هر سال مالی آنها را به همراه یک گواهی حسابرسی در اختیار کمپانی واگذارنده قرار دهد. واگذارنده فرانشیز حق رسیدگی و حسابرسی مجدد آن دفاتر و همه اسناد مربوطه را خواهد داشت .
فروش فرانشیز: دریافت کننده تنها در صورت رضایت و تاییدیهی رسمی شرکت واگذارنده اجازه واگذاری فرانشیز یا اعطای نمایندگی آن را تحت این قرارداد خواهد داشت .
فسخ قرارداد : در صورتی که دریافت کننده هر گونه نقضی از وظایف و تعهدات ذکر شده در قرارداد داشته باشد یا قادر به پرداخت دیون خود حداکثر پس از 21 روز از موعد پرداخت آن نباشد، واگذارنده فرانشیز مجاز است این قرارداد را به وسیلهی یک اخطاریهی رسمی فسخ کند .
موارد غیر قابل پیشبینی: اگر واگذارندهی قرارداد به این نتیجه برسد که هر یک از طرفین قرارداد از انجام وظایف و تعهدات سر باز زده و ممانعت میکند، غیر از موارد مربوط به اعتصابات، جنگ، آشوبهای داخلی و حوادث طبیعی، این توافقنامه برای مدت معین و یا بیشتر به تعلیق درخواهد آمد .
حکمیت : هر گاه مورد اختلاف یا بنبستی در ارتباط با صحت، تعبیر مفاد یا اجرا یا نقض پیمانی در قرارداد رخ دهد، طرفین قرارداد تلاش خواهند کرد تا نخست از طریق مذاکره در مدت 30 روز یا بیشتر مسأله را حل و بصورت رسمی و مکتوب به توافق برسند. در صورت عدم موفقیت و شکست مذاکرات و یا طولانی شدن آن، هر یک از طرفین نمایندهای را معرفی میکند. این دو نماینده شخص سومی را با توافق یکدیگر انتخاب میکنند و یک هیات داوری سه نفره برای رفع اختلاف تشکیل میدهند .
موارد متفرقه :
-در قرارداد مزبور همهی اطلاعات و اسناد، گزارشات، مکاتبات و مکالمات باید به زبان انگلیسی باشد .
- هر گونه اصلاح و تغییر، اجبار و یا ابطالی در عبارات و شرایط قرارداد فاقد اعتبار است مگر با تصویب و توافق مکتوب و رسمی طرفین .
منبع: فن بازار منطقهای خراسان
برگرفته از: businessplan.ir
